13 Mart 1939 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 5

ERTi NCAN. ERZURUM. KURTULUZU İKTİBAS VE TERCÜME HAKKI MAHFUZDUR Kâzım Karabekir Maden Ocaklarında Almanların Bakır Madenlerimize Karşı Gösterdikleri Alâka Almanlar 1333 Temmuzunda Buraya Gelmişler ve Hükümetin Emrile Madeni Ellerine almışlardı Çıkan kısmın hulâsa: Hatı Bağdad üzerinden İrana hareket edeceği * sahil evvelâ üçüncü ordu sonra mandayı almak üzere,, Bağdada hareket em- iyor. Az zaman sonra İstanbula çağrılı. sile Gerevizderede iken birinci ordu harbiyesi ibirini müteakiben irecek orduya, Irakta altıncı ordu. dığı erkânıharbiye reirliklerine ta- yininden sonra yine İrakta bulunan on seki- zinci kolordu - kumandanlığında - bulunuyor. Büre bir zaman sonra da bk inci Kafkas kolordusu kumandanlığına tayin ediliyor ve vazifeye başlıyor. Refahiye yolundadır. lan ikinci v Genere 1883 temmuzunda yani bundan beş ay kadar önce Almanlar gelmiş ve hükümetin emrile burayı ellerine almışlardır. Fakat şimdiye kadar oğraş- dıkları iş, keşifler ve temizlemelerdir. Henüz istih- içinden amudt sondaj 78 metredir ve bakırdır. Boruları bitmiş, ba- kırın derinliği tamamile anlaşılamamış. Ayni yor- sale başlamamışlar. / Mağaranın 'den ufki sondaj 45 mötreye kadar bakırmış. Da- ha sonrasi Bakırın kadar yani 150 metreden fazla di udaki eserler derinliği de am ettiği akan len anlaşılıyor. Almanlar şimdiye kadar sandıklar “içinde üç dört posta ile Almanyaya göndermişler. Alman mühendisleri Krup fabrikasının — mühendisleri 1 miş, baş mühendisleri Müller Hernigs son nümüne ile Almanyaya gitmiş. Burada - ikinci “ mühendis Buk işe nezaret ediyormuş. Almanlar işi pek gizli tutuyorlarmış. Bizden Errincan ve bavalisi yerli balkı birinin işittiğine göre madenin 1000 de 16 1 altın kalanı bakır, demir ve kükürt imiş. Elde 1.650.000 kilo istihsal edilmiş mader un 1.800.000 kilosunu Almanlara 10 kuruş 80 para- dan burada yerinde teslim olunmuş. (1882) yılının birinci teşrininden (1834) yılının ük ayına kadar 610.000 kilosunu sevketmişler. Fakat bunlar da küsmen Osmaniyede, kısmen de Diyabekirde imiş. bilmiş. Bundan baş- da 800.000 küsur kilo bakır dahi Almanlara verilmi: le Almanyaya nakletmişler. Bu bakırımızda altın dahi bulunduğunu 1320 Makale mutasarrıfı bulunan Ermeni E ir Amerika risalosü fürklerin Ergani madeninden yılda İsken- 'derun ambarına naklettikleri 400.000 : 450.000 ki. için verdikleri 3.000 lirayı (kilosu liyordu) İngilizler Londeı lonun makliye Erzincan cephesine seyahatde Keban madenini ziyaret verdiğimiz miktarda altın bakırın içinde varmış! biz, bu suretle nakliye tlcretini bir misli fazlasiyle vermiş oluyoruz... Mihran Efendi Bitlise Mülkiye müfettişi ta- yin olufunca yerine Diksan Efendi gelmiş!. - (1) Ermeni teheiri baştadıktan sonra Türk mutasarrıf- Jar tayin olunmağa başlamış. Fakat her yıl muta- Şi ÂN Nezmi Bey gelmiş, Ada- a tasfiye komisyonu reisi olmuş. Nüsret Bey gel sarrıf değiştirilmi miş, Urfa mutasarrıfı olmuş, yeni mutasarrıf Ne- cip Bey: (bu da çok kalmamış olacak. Çünkü mü- tareke başlarında kendilerini Sinopda gördümdü). Şimdiki halde işliyen madenin yüzde 16 i halis ba- kırdır ve dünyanın en zengin damarıdır. Almany minki yüzde 2 imiş. Çok zengin sayılan Avusturak. 'ya ve Amerikada yüzde 8 imiş. Madenin şimal c hetindeki kısmında yüzde 8 olan yerleri işletemi- yormuşuz. Çünkü fırınlar eski sistem olduğundan dehşetli odun sarfiyatı oluyormuş. Pirzman Bakır madeni yüzde 12 imiş Ve harp. ten bir kaç ay evvel 99 yıl müddetle - İngilizlere verilmiş, hükümetin işlettiği eski ocaklar muatt miş, yine o civarda Haşin köyünde dahi ayni ba- kır varmış. O cihette mebaul — kurşün da - varmış, Köylüler adi ocakta istihsal ediyorl Şark taraftı Krom madeni de bi madene beş saat mesafede pek mebzul unuyormuş. Madenden akan Sudan günde 18 liralık bakır gittiğini Almanlar söylüyormuş. Halbuki Amerikalılar bunu 80 Tina tahmin etmişler. Bu suyu bir sedle kapatarak bu- günkü kalhane önünde 25 metre sukutla elektrik istihaalini ve tasfiyesiyle içindeki bakırın çıkarıl- masını, ocaklardan çıkan bakırın da havaf tellerle buraya alınmasını tasavvur ediyorları MADEN OCAKLARINI ZİYARETİM 14 pazartesi sab Bimi Alma: ahi maden ocaklarını geze maden ocaklı '1na maiyetimdeki zabitlerle birlikte çıktım. Asırlardanberi köstebek Yuvası gibi birçok oyuklar bu, içi bakır dolu olan dağa bir hu usiyet veriyor, Alman mühendislerin a harita üze den lüzümü kadar ma- lümat aklım. Sondaj neticesi madenin toprak ae tındaki muazzam şekli, makta ve musattahlariyle görülüyor. İki Alman mühendis, bir de Alman doktor var, Alman iş başıları içinde de Alman e- lanlar bulunu, kümilen Türktür. Made min yüzde nisb da Almanlar malümat yermekten kaçınıyorla, (Devamı var) (1 Osmanlı hükümeti Ermenileri şark vi de böyle büyük memuriyetlerde — kullanır kabinelerde nezaretlere bile yükseltirdi. Buna rağmen yine Ermenilere zulüm yapıldığın- dan bahsolumurdu. Zulüm mü, gaflet mi, hangisi, | |üzamdır. İlk Okul Muallimlerinin Maarif Şurasından talepleri Bu Fedakâr Zümrenin Terfihi, Yeni Evlenme Kanunu Yüzünden Mek- tepten Çıkarma Yaşının İndirilmesi (Baş tarafı 1 inci sayfada) — | bu işle alâkadar kimseler tarafın- dan tenkide bile uğrıyacaktır. Fa- kat günü - bilmelidir ki nazariyeler| ile hakikatler arasında çok defa de- yin uçurumlar. vardır. Mesleği ve| kendisi — küçük — görünn — Jik mektep Muallimi büyük nazariyeci- lerden daha büyük olan bir hakikat- çı mevklinde bulunduğundan dolayı bu mevzu hakkında kendisinde yük salâhiyetler görmekte ve kendi.- Bini mevzuun — vazlı saymaktadır. Esbabi. mücibe — istendiği takdirde | bile her dakika — buna hazır ve na. | zardır. İ 1 — Talimatnamede / değiştiril. | mesi İstenen esaslar: | A — Talimatnamede — bedence,| rubça anormal olarak tavsif edilen | çocukların kayıt ve kabülleri hak. kındaki madde tatbik edilmemekte 've bu gibi çocukların — tahsillerini normal çocukların - içerisinde müm- kün olmamaktadır. — Bunların dü. Tumları gözönüne alınmalı. Ve onlar için ayrı mektep açmalı ve - müte. hassıslar yetiştirilmelidir. B — Muaddel / evlenme kanunu nazarı itibara alınarak evvelce tali. | matnamenin 16 yaş olarak göster- diği okuldan — çıkarılma haddinin 1415 yaş olarak tesbit edilmesin mutlaka zaruret vardır. C— Talimatnamenin 8 inci mad- desi nüfus kanununun 7 inci mad- desile tenakus — teşkil etmektedir. Bunun izale edilmesi lâzımdır. D — Bir günlük derslerin saat 13 te bitirilmesi, bunun için de ta-| limafnamenin 16,17,18,19 - cu mad- delerinin tadil edilmesi uygun gö- rülmektedir. H — Mevcut / talimatnamedeki ceza müeyyedeleri bu gün için kâfi gelmemektedir. Nazariyeden ziyade| hakikate geçebilecek - olan müessir| 've müleyyidelerin konulması ve bu- lunması cemiyetin - her safhasında mevcut ve lüzumlu olan mükâfat ve mücazatın okullarda icaplarına göre zamdır. TEDRİSAT: A — İlkmekteplerde tatbik edi. | len yazı tekniği ile Orta mektepler. 'da bu günün ihya edilmesi 1â- tam bir ayrılık vardır. En son ve €n iyi gekil olarak kabul ve tasdik | edilen yazı tekniğinin orta mektep-| lere de teşmil edilerek- çocukları bu | karışıklıktan kurtarmak mutlaka B — İlkmekteplerle Orta mek. tepler arasında - terbiyevi ve tedris gekil ve sistemlerde'de derin bir u. Çocuk bu uçürum a- | rasında şaşırmakta ve orta mekte- | bin bu ayrılığı bütün hareketleri de. | #iştirmektedir. pilan dikkatli çürüm vardır. Tikmekteplerde yar | alâka ve verilen ter- olduğu balde Ramen Meçhul aaker abidesini ziyarete giderken Bükreş Konferansından Bir Hatıra “mekler ortalarda mahiv de biye âil ihya edilmelidir. C — Toplu teris usulüne göre ıf müsllimine — verilen Resim le,| Beden terbiyesi, Musiki, Aile bilgi-| #i gibi derslerle bilhassa ikinci dev-| rede başlı başına — ihtisas istiyen dersler oldukları için isteni len ge kilde faydalı olarak verilmemektdir Her nekadar toplu tedris sisteminci uygun düşmeyorsa - da bu derslerin Mmütehassis müallimler - tarafından okunulması bügün için şaşmaz bi hakikat halini almış bulunmakta- dır. D — Bugünkü / Tlkmekteplerde okunulmak üzere talim terbiyece kabul edilmiş olan okuma, tarih, Yurt bilgisi adlı ders kitapları ihti- yacı temin edememektedir. Bunların islâh edilerek iyi bir şekilde yeni- den yazdırılmaları / mutlaka lâzim. dır. 3 — idare bakımından Mektep- der, Muallimler ve Başmuailimler A — Salâhiyeti hiç, mesuliyeti p 1 çok olan ilkmektep Başmuallim. derinin — salâhiyetlerinin tevsüi ve 1702 sayılı / kanunun 38 ve 35 inci| maddeleriyle techiz edilmeleri inzi bat ve idare bakımından bir zaruret halini almış bulunmaktadı B— Talimatnamenin 103 cü maddesi tadil — edilerek okullarda günlük nöbet usulü ihdas edilmeli, çocuklar gibi muallimlere de nefes| alacak kısa da olsa bir istirahat za- manı birakılmalıdır. C — Şehir ve kasaba mektepleri dnima gözönünde bulunan mücsse- selerdir. Bunları — kontrol ve teftiş 'etmek idare adamları tarafından her zaman mümkündür. Okulu idare 2. den Başmuallim de bu işi münhası- 'Tan yapabilecek — bir durumdadır. Devletin ehemmiyet verdiği köy kal| ınması iş — inde de Maarif sahasın- da en faydalı olabilecek uzuvlar fik- | tedrisat müfettişleridir. — Her şey- den mahrum olan köy mitallimleri ni tenvir ve irşat etmek — için bu-) günkü tedrisat Müfettişleri hirlerde ve kasabalarda de; hasıran köylerde istihdam edilmele- ri köylüyü tenvir bakımında ehem. li ve verimli bir iş olacaktır. — flkmektep Muallimliği de li ve kaymetli bir meslek haline Betirilmeli ve muallimin mesleğinde 'en son kademeye kadar yükselme. sine imkân verilme H — Bugünkü İlkmektep mual- limi açtır. Bir insandan iş beklemek karnını doyurmak şart olduğuna göre — feragatin en son şeklini stermekte cömert olan muallimi bugünkü şartlara göre re- fahlandırmalıdır. Aksi — takdirde meslekte iyi bir muallim kalabalığı bulmağa imkân olmıyacak ve ter- biye işleri ehliyetsiz kimselere bıra: z B. HamdullahSupdi kilmiş olacaktır. Bu hal ise Maari- fimizi ve milletimizi zayıf düşüre- cektir. Yeni Barem kanununa göre Mmüallimlik iyi bir meslek haline ge- tirildikten sonra senelerce mesleğe bağlanmış olan kıdemli / müallimle- rin de baremde — kademlerine göre 'yer almaları temin edilmelidir. K — Her memur terfi ettiği an- dan itibaren — hakkını aldığı balde İkmektep mensupları almamakta- dırlar. Muallim terfileri böyle key- femayeşa arzularla durdurulmama- h ve Devletin diğer memurları gibi. terfi ettiği — derecenin parasını da derhal almalıdır. Umumi bütçe ka- nunundaki ahkâmı hususi bütçeler. de de câri olmalı, maaş ve kıdem Zamları işini vekâlet bizzat kendisi almış bulunmalıdır. V — Muallimlere verilmekte olan 4 lira mesken bedeli onlar için mes- ken ihtiyaçların — karşılamamakta- dır. Bu para müallimlere verilime eli Devlet Milli bir banka veya bir. Şirketle anlaşarak Muallim — evleri yaptırmalıdır. Ömrünün sonuna ka. dar maddi hiçbir şeye malik olamı- 'yacak olan muallimin hiç olmazsa. tekatlük devresinde başını sokar ak bir meskeni olmalıdır. Bu mes- ken onun malı olmalı ve mesken be. delleri tahsisatile 1020 senede ö- demiş bulunmalıdı Z — İlkmektep Basmualliminsi. nin vazifeleri son — derecede yüklü olmasına rağmen aldıkları ua anaaşları gayetle azdır. Ortamek- 'tep Müdürünün yardımcı birçok a. damları olduğu — halde Başmuallim icabında sınıfı da okutmaktadır. iş- te bukadar çalışmasına rağmen hiç- bir şey olan makam — maaşlarının Başmuallimliğe mütenasip bir halde çıkarılması — ve hiç olmazsa 25 lira olması temenni edilmektedir. L — Mekteplerdeki fakir ve ba- kımsız çocukların / mikdarı okadar artmıştır ki bunu yalnız iş başında olanlar bilmektedirler. Ne yardım dernekleri ne okul Himaye birlikleri bu işi hakkile başarmamaktadır. Y tişecek olan genç nesli açlıktan, c hızlıktan kurtarmak geniş hudutla- rimizi düşmana karşı muhafaza ve fan etmek için kuvvetli erler bulabilmek için bu işi mutlaka dev- letleştirmek şarttır. Eğer bu hal de- 'vam edecek olursa istikbal gençliği zayıf olacaktır. Bunun yanında İlk- mektep çocuklarının sağlık durum. Jarı da bugün için tamamen ihmal edilmiş bir hakdedir. Bütün sağlık Mmücsseseleri ve müstahdimleri Ilk- mektep çocuklariyle alâkadar olma. çocuk ve muallim hastahaneleri açılmalı mekteplere gelen çocuk evlerinde ve hastahanelerde parasız tedavi edilmelidir.-Bunu yapmıyan #ağlık müesseseleri ve müstahdimle- Ti kanunen mesul edilmelidir. Y — İstanbulda aile masrafları fazla, iş bölgeleri uzak ve dağinili olduğunda muallimlere de, vapurlar. da, trenlerde şebeke ve paso usülle- Tinin tatbik edilmesi istenmektedir. N — İlkmektep Mualliminin Kük türünü kuvvetlendirmesi için ona ka pahi olan müesseseler — açılmalıdır. Üniversiteye girecek hak- ve im: kânı İlkmektep müalimlerine mut- Jaka verilmelidir. M — İlkmektep muallimleri yo- Tucü mesaileri — dolayısiyle çabuk yorulmakta ve yıpranmaktadırlar. Tekaüt kanuna — göre 25 sene olan müddetin muallimler için 20 seneye indirilmesi — pek yerinde olacaktır. ietiyen arkadaşlar bu müddeti ura. tabilmelidirler. 8 — Başmüsllimlik, Müfettişlik basit sebepler yüzünden derhal alıne mamalıdır. Bu derecelere yükselen kimseleri mahalli amirleri değül doğ. Tudan doğruya — esbabi mucibe ve kanun yolile vekâlet indirmelidir ve anti olan müallimliktir. Kaziyesi ve kanunu değiştirilmelidin,