11 Nisan 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 11

yan Süveyş kanalı Akdenizle Hindistanı biribirine bağla- C , Kısa haberler > #ünüçnberi şebrimizde bulunun İktisat Vekili Hüsnü Çakir, Ankaraya dönmüştür. * Belediyenin 436.036 lira tahsisi ile açmuğa karaf verdiği yeni hasta- h , bugünkü. “Beyoğlu Zükür ol nasıl açıldı haslahanesi" yanına yapılması ka y rarlaşmıştır. SU “Yeni yapılan hastahdne 200 yatak. & We olacıktır. * Sular idaresinin geçen seneki fa- uliyeti gözden geçirilirken bir yıllık gelirinin 1.520.104 lira olduğu tesbiti sdilmiştir, * Mersin havalisinde, zeptinelliğe ilaha fazla ehemmiyet verilerek yas aancı ağaçların da aşılanması düşü. öğlmektedir. Köylüler bu İşin usu- inçe temini için ziraat vekâletine müracasila eşi kalemleri istemiş ve mölehassıslurın rehberliğini dilemiş- tir, * Tşkilhtı esasiyeyi lagyir ve ik gaya teşebbüs suçundan 24 seneye mahküm Hasan oğlu Mehmet Ali İle katil suçundan 6 sene ağr hapse mah 11 VAKIT 11 NISAN 1539 Meraklı tarih sayfaları Şarlken Tunus'a nasıl girmişti? Otuz bin kiş boğazlandı, on bin kişi esir edildi... Yazan: Niyazi Ahmet Dünya siyasetini altüst ede" | Mecliste, askerin Tunusu yağ- cek tehlikeler arzetmeğe başlı" İma etmesine müsaade edilip e yan Tunus, tarihin eski çağla-| dilmiyeceği müzakere edilecek” rında dâ dalma devletleri biri- |. Üç sast süren müzakereden birine katmıştı. Burada, Şarike: | sonra $u karar verildi: nin kanlı bir muharebesini kay-| o— Şehir #kl gün yağma odile- dedeceğiz. cek.. Gözü kararmış asker, iki saa” ... . bir görünüş Xİ B mühim bir siyasi e ml olan Sü. ”*Y9 kanalı bundan tam seksen Sene evvel açılmağa başlanmış, Ve ilk kazma darbesi Ferdinand “e Lesseps tarafmdan vuru. Muştu, Kanalım açılması ve hazırlan» Mâst ancak on sene zarfında ta. Mamlanmaştı., O zaman bu iş için #arfolunan para 425 altın frank İdi. Ayni iş bugün yapılsa ayni #erait dahilinde ancak bir mil. Yar frank sarfetmek icap eder. | masına rağmen Mısıra ait işleri Bu kanalm açılması bilhassa İngilterenin musir teşebbüsü ne. “cesiğir. İngiltere Hindistanda. | ki amen£aatlerini.. koruyabilmek Ve Avrupa ile Hindistan yölütu” kisaitmak için Süveyş kanal açılması meselesinde büyük bir gayret göstermiş ve bunda mu- Yaffak olmuştur da... İtalya evvelâ Süveyş kanalma *hemmiyet vermediği halde son. Taları bilhassa Habeş harbinden Sonra Akdeniz üzerinde kısmi bir hâkimiyet tesisi icap ettiğini düşünerek hisseleri toplamağa başlamış ve bu Işe bir hayli pars #ârfetmiş ve bugün İngiltereden #onra ikinci vaziyete gelmiştir. itere kanalın yarı hissesi. ei Italyanın hissesi 13, Almanya ve Holandanın 9 Fransanm ise 7 5 hisseleri Yürdir. Süveyş kanalı Asya ile Afri bs kayı ayıran ve en verimli ticaret Yolumu kısaltan bir kanaldır. Bil hassa Hindistan için hayati bir « iyeti haizdir. ş aklın ağzımda, Portsait li- Hanı önünde Ferdirand de Les. seps'in bir heykeli vardır. Kanalın açılmssı Rerdinand de Laaseps'in gahsi vesidir. Maamafih bu fikir daha eskidir. Napolyonun Misir seferi esnasında Akdenizle Şap denizini irmeğe teşebbüs em Leper isimli bir mihen- dis te bu fikri ileri sürmüştür. Ferdinand de Lesseps de gençli- ğinde bu kitabı ökümüş ve böyle bir hareketin muvaffak olabile - ceğini düşünmüştü. Nitekim Mi, sırda konsolosluk vazifesiyle bu. lunduğu samarlerda da bu fikir aklında yer etmi fakat o zaman Musır Hidivi olan Abba? Paşa ile arası iyi olmadı, bu düşün. esini mevkii fiile koymamıştı. Ferdinand de elli ya na kadar Mısır ve İtalyada * cİye memurluğu yaptıktan sonra Paris eivarıânki çiftliğine çekil miş bulunuyordu. Fakat fazl bir adam olduğu için bo$ durami . wor, toprakla oynuyordu. Hettâ mein bü; Weziden Mısıra giderek Nil sebri yök bir çiftlik ya - istiyordu. k / parak çalışma e bir gün İşte tam bu 8 İlomasi mesleğinden çekilmiş ol-| kanalm inşası ikmal edildi. Ka. iv i Süveyş Kanalından Mısır Hidivi Abbas Paşanm öl. | kanalınm açılması için Porteait müş olduğunu ve yerine oğlu | sahillerinde Menzile gölü. ile Ak. Mehmet Saft Paşanın Hidiv ta .|deniz sahilleri arasındaki nokta. | yin edildiğini gazetede okudu, | ya ilk kazma vuruldu. sevindi. Gergi Abbas Paşayı sev. | Kanalm açılması tam on gene mezdi; fakat oğluna karşı büyük | sürdü, Fakat 1861 senesinden Mi. bir sempatisi vardı. Hattâ yeni | baren Misirm 1ssız çöllerinde ye- hidivin eski binicilik hocası idi.| ni bir hayat başlamıştı. Derhal bir tebrik yolladı.. Yeni| Kanalın açılma işi bir hayli hidivden aldığı cevapta derhsl| müşkül oldu. On sene zarfında Mısıra gelmesi bildiriliyordu. Olbir çok zorluklarla çarpışarak zaman Ferdinand de Lesseps dip. | bin bir mahrumiyete katlanarak dalım açılmasında çalışan işçile- rin içecekleri suyu kolayca te - min etmek bileiki sene sür. dü pek yakından takip eğiyordu, Bilhassa Süveyş karslı meselesi- ni hiç bir zaman aklından çıkar. mâmiş, hattâ bu hususta çök de./ ey kânslmın açılması için Tin tetkiklerde tutunrmuştü. ““ İğaidırıimış olan töprak miktarı Böyle bir teşebbüsün muvaffa. | 74 milyon metre mikâbidir. Bu. kıyetle neticeleneceğine kani idi.'nu niçin de yarım milyon kilo Mısır hidivinin değişmiş olma - | dinamit kullanılmıştır. sından ve aldığı cevaptan istifa.| Kanalın açılma işi tamamlan. de etmenin zamanı gelmiş oldu.| madan ilk defa olarak 18 şubat İköm Hasan oğlu Ömer Yalçının ve #ene adam öldürmek suçundan 7 se- ne ağır hapse mulküm. Ali kın Dİ- darın hastalıkları, geri kalan ceza larını affettirmek derecesinde görül. düğünden Vekiller Heyetinin karari- te af miştir, : kkaledeki Yerince İle İçel deki Yenicenin adresleri biribirine karıştırıldığı görüldüğünden badema bu gibi seklup ve telgrafların adre- sine viliyetlerin de ilâvesi lüzumu a» tlkadarlara bildiritmiştir. * Çinin Ankara elçisi Ankaradaki selaret binasında gazelesilere bir çay ziyafeti vermiştir. * İzmir belediyesi un fabrikası us- tabaşıs k ((Tarık Uzman) Ja karısı k fabiyetine #lınmışlar dir. * Harbiyedeki belâöın, aynı yerde, (akat tahtezzemin İnşası kararlaşmış- tr, Bir oya kadar yapılmış olacak» ur, * Karadenizde Midye limanının Y- cun kum mevkiinde serseri bir ma yin görülmüş, alâka ra bildiril. miştir. * Allı Haziranda Dresdende açıla” enk olan 18 inci beynelmilel buğday kongresine riemleketimizin de İşlira- ki istenmiştir. çok masraflari da vardır, Kanalın uzunluğu 172 kilomet. tedir. Kânal Pörtsaitte büşlar ve Silveygte Şapdenizine açılır. Her- hangi bir vapur 14 saat zarfın - da kanalı katedebilir.. - a Kapaldan, geçen gemilerin #8. atte 15 kilometreden fazla bir sü. ratle seyretmeleri memnuğur. Süveyş kanalı güzel bir vari - “Üc yüz elli yıldanberi Tunu- s& tahakküm etmekte olan Beni H banedanmdan Molay Ha” m “dört yüz güzel delikanlı. dan mürekkep olan haremi hal kını artırmaya çalışıyor” ve dört kardeşinin kan lekeleri he- müz kurumamış olan tahtını bü suretle zevk içinde muhâfaza etmek istiyordu, Kahraman denizci Hayrettin, Molay Hasanın bu hiyanetinden dolayı tedip etmek, daha doğ te bile razı idi. Karar, umumi bir sevinçle karşılandı ve önde İspanyol askerleri olduğu halde ordu hareket etti. Şarlken ordusunun Tunusa girişini tarih şu satırlarla anla” Ur; “Otuz bin kişi boğazlandı. On bini esir edildi. Ispanyollar en ziyade vahşet ve yağmaya inhi- mâk gösteriyorlardı. Evleri, sandıkları, kilerleri hattâ en de- rin kuyuları kuvvet veriei bir hisle araştırıyorlardı. Camiler, ğunu takdir etti., Derhal Kahi-| 1986 tarihinde Primo isimli İtal- | gat membardır.. Kanal şirketinin reye gitti. Kuybedecek zaman yoktu. Süveyş kanalınm açılma meselesini bidive teklif etti, Hi. div bu teklifi doğrudan doğruya kabul edemedi. Maiyeti ve ku. mandanlarından müteşekkil bir heyet topladı. Meseleyi müzake. re etti. Bereket versin ki bu mec is milsbet bir neticeye vardı. Lesseps'in teklifi kabul olundu. ancak mali noktalar üzerindeki zorluklar düşünüldü. Hakikaten mali işler kolsy ballolunamadı. yan bandıralı gemi kanaldan gec- | 1938 senesinde kasalarına giren ti. Ayni senenin 2 inciteşrin 2-| oara 10 miyon İngiliz Jirasmı mü yında bir İngiliz gemisi otuz iki| tasayizdir. Bu para ceman 34 mil saatte kanalı katetti, Ve bundan / yon 417.808 ton tutan 6171 vapu. sonra daha bir çok gemiler ilk |.» nüruriyesidir. Maamafih bu defa olarak kanaldan geçtiler. | kanal Uzak Şark yolunu fevka . | Kanalm açılması işinde yardı. | iâde kisalttığı için bu para çok mı olan Mehmet Sait Paşa kans. | görülmemelidir. Süveyş kanalı İm açılma merasiminde buluna - | vasıtasiyle bu yol 8 bin kilomet. mudı., 1863 senesinde ölmüştü..| re kısalmakta ve bu şekilde on Yerine geçen İsmail Paşa mera. | boş yirmi gün kazanılmaktadır. simde bizzat hazır bulundu. Bun. | Kanal şirketi ilk tesis olun » dan başka Fransız imparatori . | duğu zaman'piyasaya beheri 250 rusu onun meşelerine nihayet a viediki YE İda, Nadir ve kıymettar kitaplar yırtıldı, yakıldı. Her tarafta Fakat büraya daba evvelden katilden, hetki ıredan, yağma söz koymuş olan İmparator) dan başka bir şey görülmeyot- Şarlken ordusunu hazırlamış. ! ay, plânlarını kurmuştu. İmparator üçüneü gün yalnız Şarlken gemiye binerek ha'| şehrin yağma edilmesine mü“ reket ettiği gün, beş yüz Bemi| saade ettiği Alman askerleri ile kendisini takip ediyordu. İspan| şehre girdi. Galiplerin tahribe yol, İtalyan ve Alman sskerle | nihayet vermelerini ve bunda ri, zengin Tunusu nalân etmek | devam edenlerin idam ila ceza” için gözlerini dört açmış bülu'| landıracaklarını bildirir bir 4- nuyorlardı. mirname neşretti, Avrupalıların Goleda dedik. Ordu Goleta'nın eteğinde leri Halkulnaad kalesi, Tunu-| mevki almıya giderken her a - sun en kuvvetli yeri, Adeta aldımda İnsan lâşeleri - çiğneni- İnahtarı idi. : yordu. Cesetleri-içinde birçok Hayrettin, tersanesini bura: | kadınlar nazarı dikkati celbe” ya kurmuş bulunuyordu. diyordu.” Kaptan Sinanrn muhafazasın- da olan tersane ve kale, düşman Almanyayı durdura bilecek üç mania orduları ve donanması tarafın (Baş tarafı 7 neide) medreseler, mektepler harap ol- dap muhasara edildiği vakit mahsurlar hiç telâş etmediler. Tam bir ay, kat kat üstün kuv- vetler, hiç bir şey yapamadılar. Hattâ ankerler üç defa dışarıya | ristanın iştiraki düşünülüyor. hücum bile ettiler, İngilterenin faal ve itimada Hücumların birinde düşman şayan müzakerelerde bulundu kumandanı Dük de Savro öldü” rüldü, İkincisinde Marki Mon deyo yaralandı. Üçüncüsünde sayısız düşman can verdi. Fakat bütün bunlar hiç bir şey ifade etmezdi. Beş yüz parçadan mürekkep ima işine başlanması neti .| geri etmiş ol. | vey$ İçesi Öjeni, Avusturya imparato. ru, Holanda 'Prensi, ve Prusya| veliahdi de merasime iştirak et- miglerdi. 18 ikinciteşrin 1869 tarihinde Tİ gemiden müteşekkil bir filo Süveyş kanalını geçti.. Bunlarm arasiada açılma merasimine iş - tirak edenlerin yatları da bulu . nuyordu. Bu tarihten itibaren Süveyş beynelmilel kanal: bütün gemile. re açıldı. Ancak kanaldaki me. rakbin seyrini tanzim etmek |. cap ettiğinden kanaldan geçmek istiyon gemiler radyo ile baber vermektedirler, Buna rağmen da. tranklık hisse senetleri satışa az. | imi gözcüler ufku tararlar,, Ha. zohinmuştu. Bu hisse senetleri | bersiz bir gem! geldiği görülün. fevkalâde rağbet gördü. Bu şe .|ce derhal kılavuzlar yola çıkar kilde Lesseps de İYİ bir sermaye. İve geminin idaresini ellerine a. ye sahip oldu: Artık işe daha ko. ırlar. a | lay bir şekilde devam #debilirdi.| Kanaldan geçen gemileri kıla. | Fakat bu şefer de siyasi müşkül | vuzlar idare ederler. Bir kısmı! erle karşılaştı. İngilterenin teş- Portsait'ten İsmailiyeye: kadar, vikiyle Osmanlı hilkümeti Musa diğer bir kısmı da İsmailiyeden Üzerindeki bökimiyetinden İsti - Süveyşe kadar gemiyi götürerek fade ederek bu işe mani olması. | Şapdenizine geçirirler, gemiler nı hidive bildirdi. Hattâ bir İngi. | kömür alırlar, liz deniz filosu İskenderiye lima- | Kanal hissedarlarına çok güzel nına gelerek demirledi. İstemi Portsait lilmanmdan Ferdinand de Lesseps bu teh-| kâr temin eder. Ton hesabile ge. ditlerin hiç birisine kulak asma. | milerden ve yolculardan müruri. Billiassa Mehmet Sait Paşanm ilitereddit bir adam olması ve 5 tarihlerde de dahili işlerin e- hemmiyet kesbetmesi ve Sudan isyanının başgöstermesi Süveyş meselesini ikinci plâna bırakmığ- bu sebeple kanalın aşıl- iye tam beş yıl kaldı. Bu müddet ve Lesseps Inız hidivi ikna etmek. e ça daha ciddi müşkül 1. İngilizler Sü. barla, KAM ini Bop ardı, 1858 senesine ka. i etti, Bu dar vaziyet böyle devam . #arlhe kadar kann! anonim gir- keti kurulmuş ve 200 milyon görmüyor) ve bütün mumanaatlara rağmen | hasılatı 2, üç milyon frank ara. 05 nisan 1890 tarihinde Süveyş'sındadır. Maamafih, kanalım bir' nelik bir mukavele yapılmıştı. deniz filolarınm mühim bir kıs, altın frank kıymetinde (800.000) aksiyon çıkartarak sermayesini temin etmişti. Bugün ise bu mik. tar yedi milyara beliğ olmuştur; Süveyş kanalı bugün yalnız Ik. tısadi bakımdan değil, siyasi ba. kımdan dn mühim bir rol oyna . maktadır. İtalyanların Akdeniz sahille > rindeki iddialarile beraber Sü . veyş kanalının da ehemmiyeti artmıştır. Kanalın emmiyetini dü, Şünen İngilizler buradaki kuvvet, lerini fazlalaştırdıkları gibi Ak. mi dâ Marsa Matruh'a yerleşti, rilmişlerdir. Bundan maada bir çok tayyare üsleri de hazırla , mışlardır, Her işi evvelinden düşünen İngiltere hükümet adamları Ak, denizi, Kızildenize bağlamak için yeni bir kanal ağmağı düsünmek. tedirler.. Bu yeni kanal Filistin, Hayfa yoluyla -Akba körfezine varacak... Mühendislerin yaptıkları plân ve hesaplara göre yeni vasrtalar» Ja bu kana) iki senede ikmal olu. sahilecektir. Kanal 1968 senesinde Mısır hükümetine (o geçecektir. Belki a > yeni bir anlaşma ile bu mükave. İdi ve faaliyetini tekâmül ettirdi | ye alınır. Böylece kanalın günlükİle müddeti yeniden uzatılabilir. İprlarma gelmişti İmparator, or- Kanalın ilk inşasında da 9 se. düşman donanması, istediği gi bi manevra yapıyor, istediği va kit, istediği kaleleri bombardı man ediyordu. Bir ayın sonunda kulelerden İkisi ile külliretli silâh ve mü- hiramat, kırk top zaptolunmuş- ta. Düşmanın bu muvaffakıye tinden sonra üç yüz gemi ve muhtelif çapta üç yüz top daha zaptedildi. Hayrettin, düşmanın muvaf- fakiyeti karşısmda yılmıyordu Tersanenin elden gittiğini gö Tünöe derhal tabiyeyi değ'atirdi Haşan harbe karar verdi, Kahraman denizel, küdur - muş düşman ordusunü kolayca mağlüp edecekti, Bu cesareti kat kat fezlasiyle kendisinde buluyordu. Fakat Anadolu as keri silâha sarıldığı bir anda, Amerika askerinin yerinden kr mıldamadığını gördü. Şimdi biri dışardan gelen, di geri ordunun içinde -başkaldı- ran iki düşmanla mücadele et- mek mecbüriyetinde kalmıştı, 1585 yılının bir temmuz gil nü Şariken ordusu Tunus ka- dusuna hareket emrini verme den önce harp meclisi kurdu, onun askeri tarafından da mü - him bir yardımını mümkün kı” lacaktır. Bu suretle, Almanyanın istilâ projelerini durdurabilecek Uç mü” bim mania; (Garpta olduğu gibi şark tarafında da İngiltere ile kar şılaşacağı kanaati; şark taraf ran- | aettiğinden kuvvetli bir hal alarak iki cephede çarpışmaya mecbur olacağı düşüncesi; nihayet, uzun bir harbe girip, hücum ettiği mem leketlerin, iktısadi ve malt cihet . ten üstün oldukları ve Amerika- da yardım edeceği için, kazana cakları düşüncesi) teşekkül etmiş veya etmek üzere bulunuyor. Bunlar Alman taarruzları baş lamadan evvelkinden daha az mü sait unsurlar, Fakat müşterek em- i niyet umdeşine tekrar dönmek i çin bunlar bile fazlasile kâfidir. Müşterek emniyet umdesinden, diktatörlük idaresi olan devletler. le bir anlaşma kabildir ümidile vâzgeçilmişti. Fakat bugün aldık- ları vaziyet onların sulbe memle. ketleri parçaalmaktan başka bir şey düşünmediklerini göstermiş - tir. Onumiçin, sulhcü devletler, ew kisinden daha müessir bir surette birleşmek üreredirler,