1 Ocak 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5
Abhdülmec ema Yazan ter, hs ekOn altı yaşmda saltanat tahtı- tir çıkan Abdülmecit devri, Ka. minsuz bir memleket olarak ida- leri edilip giden Osmanlı impara. İmtluğunu büyük devletler ara . lâda paylaşmak tehlikesinden bi için bir tedbir olarak ölnsimau Hayriyeyi ilân eden nüşit Paşa Mi gindeki gahilha - İsisinin penceresinden OBoğazla. mh durgun sularına karşı derin bi düşünüyordu. Avrupa dip. rinatları arasında (Hasta adam) ik e göhret alan bu İmpara - rluğun başındaki saray takımı yg onun mirasına konmak hırsi inde biribirlerine giren garp letlörini düşünüyordu. Sonra emleketi kurtarmak için yapti. İ büyük hizmetlere karşı kendi- “bin sadaretten çekilmeğe mec “ir olmasını düşünüyordu. “Bu düşün.eler şu suretle hu - ır Sa edilebilirdi: Reşit Paşa Tan. atı Hayriyeyi büyük ümitler. bazırlamıştı O zamana göre, tiyet idaresine bir nevi baş ıç demek olan bu esasların leketi kurtaracağma kanaa- vardı, Fakat bu ilâçtan hasta a bıçak keser gibi bir şifa ek te elbette beklenemezdi. Bu, bir zaman möselesiydi. Röşit Pasa Tanzimatı Hayriye. hazırlarken en büyük gayesi stiyan tebaayı memnun et - kti. Avrupa devletleri kanun. bir memlekette bıristiyan te. bukuku bahanesini ileri - sürerek daima memleketin da, umuruna müdahale ettikleri bu usulü imparatorluğu tak - etmek emeline perde olarak ypıllandıkları için Tanzimatı Hay Lİyenin bu entrika silâhmı düş - elinden alacağını besap iyordü. Halbuki neticede bu hesabı doğ çıkmadı. Zira oTanzimatı yriye müslümanlar bir tarafa n, hıristiyanları da mem. etmedi. Hıristiyanlar onu is. iyor. memurlar tatbik edemi. da eski ve yeni fikirler bi. irine girerek hükümet idare. yine çığırmdan çıkıyordu. lemlekette parasızlık derdi de vakitki gibi şiddetle hükmü icra edip gidiyordu. Diğer ta - (Hünkâr iskelesi) mus - n sonra Rusyanın Os . devletine karşı takmdığı Mimilik vaziyetini boş görmiyen tngiltere, Fransa, Avusturya dev arasında bu memlekete birleşme meyilleri görülü. sordu, İşte bundan dolayı Rus Çarı Saray entrikaları ME ai it devrinde — Asım Us İngiliz sefiri Sir (Hamilton) Çarım balosuna giderken böyle bir bidise ile karşılaşabileceğini , cehil ve taassup dalgaları & k hatırı — Dali Abdülmecit at atünde © zamanki İngiliz siyasetinin a8. lâ kabul edemiyeceği bir sözü ce. vapsız bırakmak ta doğru ola. mazdı. Derhal hem Çara karşi bir nezaket hududundan ayri . mamak ,bemde diplomatik bir red cevabı sulmakta zorluk çek- medi: — Zatı haşmetleri madem ki bahse mevzu olan adamım hasta. Yığını beyan ouyuruyorsunuz. Şu halde büyüklere düşen vazife böy le bir hastayı himaye ve siyanet etmektir sanırım. Bu mütalea da beni lütfen mazur görünüz, Dedi, z Bununla beraber mesele bey. nelmilel siyaset bakımından çok mühimdi. Bir balo gecesinin eğ. lenceleri arasmda Çarın &deta tesadüf? bir şekilde hissettirdiği bir maksadı gelip geçmiş farzet- mek doğru olamazdı. Bu maksa. dı bütün şlümul ve ehemmiyeti ile anlamak vazifesini bilir bir diplomat için elzemdi. Onun için İngiliz sefiri Hamilton balo ge. cesin! takip eden günde Çar Ni. koladan husus! bir mülâkat is- tedi, Bu mülükatta Çardan Tür. ve hakkmdaki düşüncelerinin tafsilini rica etti, Çarın düşlüncesi şu idi: Fran. sa hariç olmak Üzere İngiltere (Mısır) t ve (Girit) 1 alacak, Rus ya kendi himayesi altında olmak üzere (Eflâk), (Buğdan), (Sır. biye). (Bulgar) prensliklerini teş kil edecekti, Çar bu arada İstan- bulda gözü olmadığını söylüyor. du. Fakat bu şehrin (vedla) ola. rak bir müddet Rusyanın elinde bulunması lüzumunu da kat'i su. rette ifade ediyordu. Sir Hamilton Çarın Osmanlı devleti hakkındaki bu müthiş dü. pirinci Nikola İstanbul üzerin - güncesini vakit geçirmeden Lon. deki emellerine doğru biraz sü - draya yazdı. Osmanlı devletinin gatle gitmek arzusuna kapılıyor. taksimi teklifinin redd! mahiye du. “Ağaç henüz fidânken kopa- tinde olan menfi cevabı da yine pılar,, sözü onun bu Artusunu İf. Çara bildirdi. We eden bir söz olarak duyulmuş. O Fakat İngilterenin Rus Çarlı. ba, Zina verdiği bu red cevabi tesir. Çar Nikola Avrupa devletleri siz kalamazdı. Cevabı ilk tesiri arasmda kenditinin bu emeline çabii olarak İngiltere ile Rusya - nani olacak en büyük engel OlA. pim şark siyasetinde açıktan açı. rak İngiltereyi görüyordu. Bu İn giliz engelini bertaraf etmek için bir gün Osmanlı İmpâratorluğu nu paylaşma plânı düşündü; Petersburgun kışlık sarayında bİr gün bir balo tertip etti. Bu baloda İngiliz elçisi Sir (Hamil ItonYu bir köşeye çekti, Osman. UL imparatorluğunun hal ve vazi. yetine t#mas etti: — Türkiye büyük bir buhran içindedir. Bu basta adam bir gin daha büyük bir buhrana uğra - yebilir. Ve bizlere de sikmtu ve - tebilir.., diye söze başlıyarak a. sl miksadmı söyledi; — Kollarımız arasmda duran bu ağir basta hakkında evvelden Kap elen tedbirleri almazsak ve elimizlen kaçırırsak bizim için büyük bir felâket olur. di ai . e, ğa ayrılması oldu. ... Reşit Paşa Petersburgda Rus Çarı ile İngiliz sefiri arasında ce. reyan öden tarihi konuşmanın tafsilâtını pek az bir zaman son. ra öğrenmişti. Avrupa siyaseti hakkındaki tecriibeleri Osmanlı devletini parçalıyarak mirasma konmak hırsı ile yanan devletle. re karşı o zaman İngilterenin bir engel olabileceğini kendisine gös- termişti. Londra sefaretinde ge- girdiği memuriyet hayatı İngiliz devlet adamları ile kendisine ya. kımdan tanışmak fırsatı vermiş - ti. Vazifelerinde dikkati *e basi, reti sayesinde onlara itimat tel- ikin etmişti. Onun için İngiliz dip lomatları Türkiye aleyhinde ha. fArkam var) işti. Fakat Zırhlı Yat Nereye Gidecek? Yakında Alman tez gâhlarından bü - yük bir yat de- nize (İndirile cek, Yatın Avrupe da uyandırdığı alâka, yalnız çok büyük olması değil, zarhlı, teleskoplu ve toplu olmasıdır. Yat, 300 tonilâtoluk ve 25 metre boyunda olacaktır. Büyüklüğü endişe doğurmu * yor. Fakat, yatm zırhlı, teler Zoplu ve toplu olmasi neden? diye soruluyor . Almanlar resmen, yattaki top ların, büyük bir zata tahsis odi- lecek olan geminin dolaşacağı limanlarda şehri ve gemiye zi- yaret iade edecekleri selâmlama sına yarıyacağını söylüyorlar; ve Tunayı takiben Budapeşteye gideceğini ilân ediyorlar. Fransız o güzetelerinden biri yatın bu mabiyetini göze çarp- tırarak bu “tatlı su gemisinin, Bükreşe kadar inmesinin pekâlâ miimkiin olacağını söylüyor ve ilâve ediyor, “Führer, şüphesiz top sesle rinden daha sulhçu olan valsle rin ahengi Me çalkanan güzel ma vi Tunanin sularında bu suretle ilertiyecek..,, 100 Yaşında Bir Şair En ihtiyar Macar şairi Tor kos Laslo dünyanın da en ihti- yar şairi mi? Herhalde öyle. Çünkü Torkos bugün yilz yaşına basmış ve bu şairin bu yıldönümü Macar sa- nat muhitinde sevinçle kutlan mıştır. Torkos Laslo sanat sahasmda körlerin kazandığı zaferlere ye- ni bir zafer ilâve eden bir şair dir. Filhakika, asırlık gair üm- midir, fakat ilhamlarını kapalı gözleri sltmdan alarsk, hemen her gün yanmdakilere yeni şiir lerini söyleyip yazdırmaktadır. Torkos Lasloyu Macarlar çok severler. Bunun sebebi. Ümmi ol ması, şiirlerinin hakikaten kuv. veli bulunması olduğu kadar, Macarların edebivatmda bugün klâsik bir kıymet teşkil eden s8” ir Arani Janosla yakım ahbaplık etmiş olmasıdır. Milletler Cemiyetinde Çalışanların Maaşları Milletler Cemiyeti, bugün ar tik kendisinden pek balısettir mez olmuştur. Fakat hâlâ mev- cut bir müessesedir ve bilhassa oraya mensup olan (omMemurlar, komisyon reisleri, dnire şefleri maaşlarını almaktadır . Milletler Cemiyeti (İdaresine mensup olanların aldıkları ne dir? Bu, daima hatıra gelen bir sualdir. Onun için, cevap vere lim: Milletler Cemiyeti umum! kâ- tibine ayda bin lira verilir. Fa- kat ayrıca temsil hakki için ak dığı tahsisat ta vardır. Milletler Arası iş dalresi kıs imının müdürü !se daha fazla ma aş ahır: Aylığı 4 bin lira kadar dır, İki umumi kâtip (mauavini 3 er bin lira alırlar. Cemiyetin bin yüz memuru vardir ki bunlara ayda 250 lira ile 2500 lira arasmda ücret ve- rilir, | Milletler Cemiyetinin emrinde çalışan birçok da daktilolar, ste m my lm aa mumyalama al lira ile 600 lira arasındadır. Milletler Cemiyetinin bu mas rafmı oraya mensup aza devlet- ler verirler. Annam İmparatoru Annam imparatoru Bao Day, bir av esnasında attan düşerek bacağı kırılmıştır. İmparatorun tedavisi için Hindistandan tay” yare İle doktor gönderilmiştir. Kırmızı balıklara dair bir yasak Almanyada balık a vı şiddetli kayıt- lara tâbidir. Fe- kat, Viyanadaki “bayvanları ko - : ruma cemiyeti, nin verdiği son bir karar doğ” rudan doğruya kırmızı balıkla - rı alâkadar ediyor ve onları ba- 41 “İşkencelerden,. kurtarıyor. Cemiyetin aldığı karara göre, salonlarda beslenen kırmızı ba- Ukların küre biçimindeki cam havuzlar içinde bulundurulmala rı yasak edilmiştir. Kırmızı balıkların bulunacağı cam havuzlar dörtköşe veya mus tatil şekilde olacakmış. Belediye kanunları arasma ge çen bu kaideyi dinlemiyecek 0- lanlar, hayvanlara (işkence su- çundan dolayı 6 aydan 12 seneye kadar hapis cezasına çarptırıla- caklarmış. Hayvanları (o korumak güzel, Fakat, ağzı, di olmıyan bu kür çük hayvanerklarn (küre biçi- mindeki cam havuzlar içinde İş kence cektiklerini nasıl anlamış lar acaba? Tepebaşı Şehir Tiyatrosu 1-1. 1039 Pazar günü akşam Saat 20.30 da ASMODE 5 P, KOMEDİ KISMI 151-1090 Parar günü akşamı Saat 20,30 da MUM SÖNDÜ 5P. , TURAN TİYATROSU San'atkâr Naşit, Cemal Sahir ve arkadaşları. Bugün KATİL EVLAT! Komedi $ perde, Gece BÜYÜK YE. MİN komedi 3 perde. DÜET, SOLO. Dalga uzunluğu: 1639 m. 183 Kex./ 120 Kur T.A. G. 19,74 m. 15193 Kes./ 20 Kw. T.A, P, 31,70 m. 6465 Kes/ 20 Kw, TÜRKİYE SAATİYLE 1-1-1939 PAZAR 12,30 Müzik (Odu müziği - PI), 13 Saal, ajans haberleri, Meteor - Anıka- ra. 13,10 Türk müziği (PW), 14 Ko nuşma (Ev kadını saati), 14,15 - 14, 30 Müzik (Opeet selksiyonları). 17, 30 Müzik (Danslı pazar çayı). 18,30 Sani, ajans o haberleri, Meteoroloji, 18,40 Türk müziği (İncesaz - Niha» vend faslı). 19,50 Türk müziği (Muh- telif okuyuculardan seçilmiş eserler) (Müzeyen Senar, Mustafa Cağıar, Ra. dile, Muzaffer İlker, Semahat, Mah- mut Karındaş, Safiye Tokay, Sadi), 20,15 Konuşma (Çocuk saati), 20,30 Müzik (Miyase, Cumbu, Rondo, Şef; İhsan Künçer): 1 — Marş Ans cig ner kr (T, Rupreht). 2 — Süit or. yantal: 1 - Fünt dansözleri, Yi - Gan) kıyılarında, TM * Mımr fansârleri, IV - Yöryüş. Denizde. $ — Noel ge- cesi senfonik şiir (3, 3. Kayan). 4— Norveç « rapsodssi » 1 - Adanlino, 1. Presto (Lale). 21,15 Saat, esham, tahvilât, kambiyo » nukul borsası (fi- yat). 21,25 Müzik (Karışık program Pİ). 21,35 Müzik 'Kfiçök orkestra): 1 — Düğün marşı (Mendelson), 2 — İkinci Macar rapsodisi (1.is0).3 — Kas nünzet balesinden - Arap dansı ve çiçekler valsı (Çaykovski), 4 — Rus halk şarkıları (O, Fetras), 5 — Karakteristik parça (Breyht). 8 — Paris - vals (Valmöyfö)). 22,45 - 23 Son ajans haberleri ve yarınki prog ram, 2-1-1939 PAZARTESİ 12,30 Rüyük bir virtönrun plfkis. ri, 13 Sant, ajans haberleri ve me- tenr » Ankara. 13,10-14 Türk müziği (Halk türküleri - Pİ). 18,30 Türk mü- #4! (İnce saz - Kar - cığar faslı). 19,15 Saat, ajans haberleri, ziraat bor sası ve meteoroloji, 19,30 Müzik (ke man soloları) çalın (Sedat Ediz). 1980 Konuşma (Doktorun saati). 20,95 Türk müziği - kinsik proyram - İdare eden (Mesut Cemil), Cnlanlar: (Vecihe, Resat Erer, Refik Fersan, Fahire Fersan, Ruşen Kam, Cevdet Kozan, Kemal Niyazi Seyhun): 1 — Meragah Abdülkadir. 2 — Tab'i Mus- tafa, $ — Tiri, 4 — Dr. Suphi Ezel, 5 — Hafık Rıfat, 6 — Kara İsmall, 7 — Hacı Arif bey. $ — Şevki bey. 9 — Rahmi bey. 10 — Lemi. 21,05 Saat, esham, tahvilât ve kambiyo - nukut (fiyat). 21,15 Konusma, 21,30 Müzik (Küçük orkestra): İ — Inpon süll (Yoşitomo). 2 — Pületik sonatın 8- dacyosu (Becthovn). 3 — Polonez 1 IKİNCIKAN Msi ——— ERTUĞRUL SADİ TEK TİYATROSU Taksitnde (Ruzün saat 16 da mati- ne; gere sani 91 de): BİR DONANMA GECESİ Vodeil $ perde. HALK OPERETİ (Driao). 4 — Karmensita O (Mend- fred). 8 — Binaos Mazur operetinden potpuri (Lehur), 0 — On birinci sen- foninia menuotosu (Haydn), 7 - Nachklange von Osslan (Gade), 23,30 Bu akşam (RAHMET EFENDİ), Müzik (Senfonik plâklar - takdim €- Salı günü akşamı büyük operet (CÇİden » (Cevat Memduh). 2345 * 44 YILDIZ), cumartesi ve pazar malina Son ajans haberleri ve yarınki prog- sanı (13) de. ram, UN 1939 GE SA, e re Ee Şehrazad Bestekârı Moris Ravel Ölümünün Yıldönümü Mü nasebetiyle radyolardaki Ni Neşriyat Radyolar.n musiki programın da töerieri emen her gün yet tu tan son devrin meğiur bestekâr- larmdan biri de Franaız musikişi- nası Moris Ravel'dir, “Şebrazad,, operusnın obeste- kârı bundan bir sene evvel 28 Könunuevvelde ölmüştü, Bu mü- nasebetle Paris operasında geçen Çarşamba akşamı büyük bir ihti- fal progrümu tertip edilmiş, eser- leri temsil olunmuştur. Bundan beşka radyolarda da Ravel'in « serleri çalınmış, hakkında konfe- ranslar verilmiştir, Bu arada Paris PTT radyosun- da (orta dalga 431,7 metre) Jan Lelö bestekârın hayat ve eserle- rini anlatmış, Paris Mandlal rad- yosu da (kısa dalga 19,68 metre) Ravel'in “Konçerto,, sunu çalmış tır. Hayatı Moris Ravel 1575 senesinde | doğmuş, 1889 da da, 14 yaşında olduğu halde, konservatuvara ya- zılmıştır, Burada Fransızların die ger büyük bir bestekârı olan Gab- riel Fore'den okumuştur. © 1901 de Roma musiki müsaba- kasında /kinci mükâfatı alan Mo- ris Ravele 1902 ve 903 senelerin- de biç bir mükâfat verilmemiş, 1904 te girmemiş, 1905 te de yi ne reddedilmişti. R Bu, bestekürin hayatında bü- yük bir hâdise ; olin, Kendisini d | i | takdir edenler çoktu. Onun bu, v mağlübiyetini hâkemlerin baksız- Uuğında buluyorlardı. Çünkü Moris Ravel o güne kadar “Fiskiye”, “Şehrazad,, ve “Teli saz için Kadın — Demek anahtarı evde unuttunuz, dükkân kap sn açamıyor mısınız? Çilingire Erkek — Çilingirin haberi var, 1, — Evet, çilingir benim... kuatucr,, gibi güzel eserler lemişti. Roma müsiki hakemlerinin bu haksızlığına bütün Fransız mat- buatı itiraz etti, Şiddetli yazılar yazıldı, “ Ondan sonra Ravelin kıymetini hemen herkes kabul etmişti ve bestekâr, birçok güzel eserler ve» terek bu şöhretini teyit etti, Revel'in eserleri arasında şun- ları sayabiliriz: İspanyol Rapsodisi, Don Kişot tan Dulsine'ye, Okyanusta bir sandal, Peri bahçesi, Dafnis ile Klve, Piyano ve orkestra için kon- gorto, Bu hafta içindede muhtelif © Avrupa radyolarından Raveh'in e- serlerini dinliyebileceğiz. # » A
