14 Ekim 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 10
—. 10 — VAKİT T4 Teşrinlevvel 1934 ss Hırvatlarla Sırplar 7 ödEr geçinemiyorlar ? Kral Aleksandr yıllardan beri öldürülmesini bekliyordu! Hırvatlarla Sırplar Islâvdırlar, fakat biri katolik, diğerleri ortodokstur, “bir taraf lâtin, diğerleri İslâv harfleri kullanırlar Hırıstıyan krallarının hiç biri- nin huzur içinde ölmediğini söyli- yeçek olursak, mubalağa etmiş ol- mayız. Gerçi Kral Aleksandrın babası, yatağında (o vefat etmişti, fakat Kral Petro, yalnız ismen kraldı. Krallık 1914 tenberi oğlu tarafından yapılıyordu. Sırpların diğer bütün kralları, ya muharebe meydanlarında maktul (odüşmüş, yahut bir suikasta kurban gitmiş, yahut ölümünden evvel halledi| - mişlerdir. Kral Aleksandr da yıl- lardanberi ayni akibete uğramayı bekliyordu. Bilhassa Hırvat va- tanperveri ve lideri Radiçin 1928 de bir mebus olan Runişa Ratiçiç tarafından Sırp parlâmentosunda katli üzerine Kral Aleksandr da daimi bir tehlike içinde yaşıyor, ve kendisine tehditnameler gön » deriliyordu. Kral oAleksandrn 1929 da askeri bir diktatörlük ilân etmesi üzerine bu tehditnameler daha fazla sıklaşmıştı. Fakat Kral Aleksandr, demir - den iradeli bir adam olduğu için tuttuğu yoldan geri dönmedi. Hırvatlarla Sırplıların mücade lesi 1918 senesinden başlar.. Da- ha evvel Avusturya (o Macarista- na tabi olan Hırvatlar, o cenubi Slav ırkına mensupturlar. Sırplar- la Hırvatlar ayni ırktandırlar. Fa- kat bu iki kol, ta dokuzuncu asir- danberi ayrı ayrı yaşamaktaydı. lar, Onun için aralarında bir sürü farklar hasıl oldu. & Sırplar orto- doks oldukları halde Hırvatlar ka- toliktirler. Bu din ayrılığı onları birbirlerinden uzaklaştırmağa se « bep oldu. Hırvatlar lâtin alfabe - sini, Sırplar ise Rus alfabesini kullanırlar. Hırvatlar 1918 senesinde A - vusturya Macaristandan ayrılarak Slovenler ve Sırplarla birleşmeğe karar yerdiler ve birleştiler. Fa - kat birleştikleri gündenberi Sırp - llarm kendilerine Omağlüp bir millet muamelesi yaptıklarını, ve onları istismar ettiklerini iddia e- dip şikâyet ediyor, muhtariyet isti- yorlatdı. Fakat Sırplılar, OHırvatların bu arzusunu yerine getirmiyerek sıkı bir merkeziyet siyaseti takip ediyorlardı. Buna rağmen bütün Hırvatlar muhtariyet istemekte is- rar ettiler ve bunun neticesi olan Hırvatların bütün liderleri ya ha- pise atıldı, yahut memleket dışı- na sürüldüler. Kral Aleksandr da Hırvatlara muhtariyet verilmesi aleyhindey - di. Çünkü Hırvatların muyhtari - yet istemesi, hariçten teşvik gö - ren bir ayrılma hareketi sayılı - yordu. Buna karşı bir taraftan! g İtalyan tehlikesine, bir taraftan Avusturya ile Maçaristanın Yu - goslavyayı parçalamak şiyasetine karşı Sırplılarla Hırvatların o ve Slovenlerin sımsıkı bağlanmaları icap ediyordu. İki yıl evvel, Radiçin halefi o - lan Dr. Maçek, bir beyanname neşrederek Hırvatistanın ayrı bir parlâmentodan başka, kendi vari- datmı doğrudan doğruya idare et- mek, kendi ordusunu teşkil et- mek istediğini ilân etti ve Hırvat- lk 1 * ğ ağ dom ların ancak bu talepleri kabul e dilirse Yugoslavya içinde yaşıya” bileceklerini söyledi. Bunun üzerine yakalanan Dr. Maçek üç sene hapse mahküm e- dildi. O tarihten itdye dildi. Hakikatte 1929 kânunusa- nişindenberi Yugoslavya (o parlâ- mentosuz yaşıyordu. O tarihten itibaren Kral Aleksandr mutlâk bir hükümdar sıfatiyle memleketi | idare ediyordu. Gerçi halihazırda (Belgrat) ta bir parlâmento bulunuyorsa da bütün azası diktatörlüğün taraf - tarlarındandır. Kral Aleksandrı diktatörlük yaptığı sırada bir çok islâhları ba- şarmağa muvaffak olmuş, hükü- | met suiiştimalleriyle mücadele et- miş, ve milli birliği kurmağa ça lışmıştı. Fakat kralın dostları bi- le, memleket birliğini korumak için onu teşkil eden unsurları hoş- nut etmek lâzım geldiğini söylü- yor ve onun için halkın da hükü- met işlerine müsavi derecede işti- rak etmelerini müdafaa ediyorlar- dı. Fakat müteveffa kral © Alek- sandr çok ateşli bir Sırp (o vatan- perveriydi. Ve onun için bu fi- kirlere pek ehemmiyet vermiyor* du. Bunun neticesi olarak Ayustur- yada, Macaristanda, ve İtalyada ver bulan bazı. Hırvatlar, tethiş usulüne müracaste karar verdiler ve bu yoldaki plânlarını tatbike başladılar. İtalyada bulunan iki Hırvat ge- çen senenin son ayında Zagrebe gelerek Kral Aleksandrı öldür - mek istemişlerdi. Bunların biri işçi Oreb, diğeri talebe Begoviç idi. Oreb kralı öldürecek, Bego viç te onu kaçıracaktı. Oreb tam cinayeti işliyeceği s1” rada bir şinir buhranına uğrıyarak tabancasını çekemedi ve bu suret- le cinayeti başka bir zamana br raktılar. Bir aralık bunların iki- si hakkında zabıtaya ( ibbaratta bulunulmuş, bunlar da yakalana- cakları sırada zabıtaya ateş ede- rek ve bir polisi öldürerek kaçmış- lar, yalnız Begoviç (yakalanmış, Oreb çingeneler arasına karışarak oradan İlalyaya gelirken ele geç- miş daha sonra iki arkadaş ta ası- larak idam edilmişlerdi. Bir taraftan bu tethişçiler gay- ri meşru yollardan hükümet ile mücadele ettikleri sırada, diğer taraftan da bütün Hırvatlar mü - cadele hususunda geri kalmıyor ve muhtariyet istemekte israr edi- yorlardı. Sırp hükümeti bunların içinden de ele düşürdüklerini idam ediyor yahut idama mahküm ediyordu. Gerek Avusturya, gerek Maca- ristandaki Habişburg taraftarları ile Klerikalı Hırvatları himaye etmekteydiler. Bununla beraber Belgrat hükümeti bir müddet ev- vel bir takım Hırvat ihtilâleileri- nin himayesi aleyhinde bulundu- ğu zamanlar Avusturya hükümeti bunlardan Paveliç ile Perçiçi mem leketten çıkarmış, bunlar da İtal- yaya gitmişlerdi. Onun riyet istemektedirler. Bununla beraber Kral Aleksan- drın katli üzerine Sırbistanda Ma- carlar ile İtalyan aleyhinde nü- mayişler vuku bulmasının sebebi Hırvat muhacirlerinin ve tethişçi- lerinin bu memleketlerde yer bul: malarıdır, ileride göreceğiz. ömer Rıza Bir delası 80, İki de'ası 50, üç delas 65, dört delası 75 ve on delası 100 kuruştur. Üç aylık ilân verenlerin bir delası mecta bendir. Dürt satırı geçen Wânların fazla aştırları beş kuruştan hesap edilir İtalyaya hicret etmekle beraber, Hırvatların en çok korktukları | memleket İtalyadır. bunlar, Sırbistandan ayrılmayı is“ temiyerek yahut idari bir muhta- için Bu davanın sonu ne olacağını cilt neşrolunmaktadır. 10 Büyük ve Ciddi Es 206 KEİ (DÜN ve YARI Neşriyatına ABONE OLUNUZ “YAKIT, Kütüphanesi “Dün ve Yarm,, tercüme bugün onuncusunu neşretti. Avrupaca tanınmış vE © okunmuş ve beğenilmiş olan muharrirlerin 100 e ye” lisanımıza tercüme edilerek her on beş günde mun On cilt içim VAKIT Kütüphanesi abone kayde” Kitapların fiyatı üzerinden abone olacaklara tenzilât tediyatta kolaylık dahi gösterilmeğe başlanmıştır. PEŞİN verilecek 236 küruştan sonra AYDA 100 # eserlerin birinci ( serisine sahip olacaksınız. 10 SERİYİ teşkil eden 100 cilt kitap ile mühim ve <İ le dolu bir kütüphane meydana getirebilirsiniz. Ti lacak siparişler için posta parası alınmaz. Müracaat Mahalli VAKIT Yurdu. Ankara caddesi: İstanbul Telefon 2” kellerine oOait fotograflar ve (OMançesterde, Mısır, ve Yunanistan'da Şubeleri .. kütüphanesinde satılmaktadır. RASİN Tercüme Külliyatı tO uncu ,Kitap yalnız Osmanlı Banki Türk Anonim Şirketi, — Tesis tarihi: Sermayesi : 10,000,000 ingiliz irat, “Türkiyenin Başta yemmerr e Pay, m Ni Kıbrıs, Yugoslavya, ve Yunanistan'da Filyalleri vardır. Mer türlü banka muameleleri yaf DÜN ve YARIN| H. NAZIM Fiyatı: 75 Kuruş Bütün milletlerin edebi, içti- mai, iktisadi, mali... hallet eserlerinden seçme kitapla- rın tercümesi ve DÜN ve YARIN tercüme külliyatı isimi altında, yılda muntazam fasılalarla otuz cilt kadarının çıkarılması suretile yüz cilt vücuda getirilmesi temin edilmiştir. En kudretli kafaların, kalemlerin yardımlarına müraca- at olunmuştur. 10 unçusu çıktı. Hırvat ibtilâlcilerinin bir kısmı it i En mü- lila a iş Muhlis Etem M. Hayrullah 10 — KULLİYAT BASILACAKLAR: 3 — EMİYET, Muhittin 4 — KAPİTALİZM BUHRANI, Profesör Piro — Afi 5-1 yiZz!i ve KAKA, Siandai, 4 —ISA: Paris Kubiyat mektebinde Profesör doktor Bine san 715 a le Morun — İ.B. Alişan 5 — TİCARET, BANKA ve BURSA, İktisat dokteri 4 — DEVLET ve İHTİLAR, Lenin — Haydar Kia 5 — SOSYALİZM: Kavtaki — Sabiha Zekeriya 8 — KULLİYAT 4. BASİN, EL Nazmm 7 — IŞÇİ SUNUM) THTİLALI, Lenin — Haydar Rifat $ — RUH! HAYATTA LAŞUUR, Prot. Yung — #pof, DM 9 — ISFAHANA DOĞRU, Piyer Loti — 1. MH. Miyan 4. KASIN HM, H. Nazm 1 — VORİU BABA; Balzak — Haydar Kilat 3 İLKBAHAR SELLERİ, İvan Tütgeniev — Samisğ i #i 7 — &TİK?1: Kropotkin — Ağaoğlu Ahmet 4 — İÇTİMAİ KANUNLAR, Grcef — Kauf Ahmet 9 — ÇOCUK DÖŞÜRTENLER İL Genzalye, Mepeler “ (6 — SALAMDBO, Flober — İ. H. Alişan 11 — SAMİMİ SAADET, Tolstoy — 1. HM. Alişan 8 — DİZRAELİNİN HAYATI, A. Morüs Iras, U KÜLLİYATI 2. 323 Günün Fotografl i Muhtelif gazetelerde çıkan günün hadiseleri"€ tograflarla spor o mecmualarında gördüğünüz sP' Istanbulda d asan İt iü 3 e 4 vay e e a
