13 Aralık 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7

1 | ama | Pete gi # Iktısat ve Tasarruf H Başvekil Ismet Paşanın söyled ... aftasını Aç IğI nu 7 WP İT 13 İnci kânan 1933 semen arken.. tuk iktisadi, mali, sınai ve zirai siyasetimizin güzel bir hulâsasıdır (Baş taratı 1 inci sayıfada) açarken bu içtimaları bida- nk üşünmeye ve bir usul ola- 2 etmeğe sebep olan mev- eşya radan doğruya temas e - #m, Biliyorsunuz ki, milli ta- Marruf Ve iktısat hareketine milli Paranın kıymeti o üzerinde bütün nleketi telâşa veren büyük bir m yz iştik, tç en bayramdan sonra bir se- X Yörimda milli paranın kuvvet- © “rarmı ve umumiyetle ma - > 8 maddi kıymetini isbat et- valiz göstermiş olduğumuz mu- İçin , yeti sözlerime (başlamak H #üz-l bir vesile addedeceğim. vlan evel arkadaşlar, fenni deki milli paramızın kıymetin - Ayn sağlamlığı gösteren âmilleri Müy > mütalea etmek isterim . Paranm kıymetini muhafaza Sinek için başlıca âmil olan milli şid bu sene geçen seneden İt, Mamüsait değil, daha müsa- Yeni hariet ticaretimizde ve Yaelmilel mübadelede bu sene ii n sene gibi hattâ deyebilirim k Stçen seneden biraz daha müsa iz. Bütce müvazenesi eti , milli paranm kıy - bi inde (bütçe müvazenesi â sa nazarı dikkate almacak Rİ Yen biridir. 2 Hite mMüvazenesini geçen se » Rişsek tamamile istihsal etmek #Mireti hakiki olarak temin ettik. a sene tahmin ettiğimiz varidatı Li istihsal edip etmiyece - Xi bilmiyoruz. Hattâ belki de Naa 2009 için bazı tedbirler te lüzum görülecektir. Ve tenin sene bütçe müvazenesini bazı etmek için büyük meclisin tedbirler mütalca etmesi icap ir, Bu hususta henüz hiç pe karar vermemiş olmak ve teş- he, koymamış bulunmakla bera » söy ikati olduğu gibi millete lemek için, maliye, varidat cet lerini olduğu gibi neşretmiye alamışr, ; müvazenesinde, bu ayın tı tı veya gelecek ayın varida Ze az ve daha çok olacaktır. Mez, ları riyazi katiyetle ölçüle - ME Ve asıl mesele bu değildir. idarenin ve siyasetin büt - Müvazenesini hususi bir me » Kağı dedin etmediği ve eğer bir icap ederse, o tedbiri itti - Mağığr ek için kudreti o'ap ol- Madamz bilmektir. Çünkü bütçe ra, Seki tahmine müslenittir. Bi May ağı ve biraz yukarı gösterik Vingg menetmek, iktidar dahi - bürç, “eğildir. Amma, bir idare Veri, Müvazenesinde eğer açık ii *em kendimi o açığın seyri - ta bi tırmıyacağım ve bu husus bütçe teşhis koymuştur, yahut Üldibi, yı ivazenesi için icap eden "O aki <re aklının erdiği tedbirle- Ya İı erse de iktidarı vardır ve- « İşte bu noktalardan , Arkey edilmiye lâyiktir. Dİ mn daşlar, bu kısa müahaza - tiz, yı yaptıktan sonra erim, ki bütçe müvazene- m sene İdare etmek için ken külât karşısmda görmiyorum. İ- | tün dünyaya teslim ettirecek sağ- ! kadar israr ve inatla tuttuğumuz | fazla ümit alacak derecede neti » cap ederse tedbir alacağız ve bu | lamlık kudret ve yüksek ve ileri senenin gösterdiği zaruretlere gö- re gelecek sene bütçesini hakiki | ve ciddi bir müvazeneye istinat ederek vücude getirmek için icap eden her tedbiri kat'i kararla be - hemhal alacağız. — Alkışlar — Mili paramızın kiymeti Milli paranm kıymetine mücs - sir olan âmillerden, bütçe müva - zenesi meselesini böyle size hu - zurunuzda söylerken bütün millet karşısında olduğu gibi açık yü - rekle ve fakat kati kararla izah edebilmek ve bütün dünyaya kar- şı milli paranın kıymetini ne ka - dar sağlam bir zihniyele ve ne kadar kudretli bir israra bağlı ok duğunu tebarüz ettirmek lâzım - dır... Söylerken bütün millet karşı » sında olduğu gibi açık yürekle ve fakat kati kararla izah edebil- mek ve bütün dünyaya karşı mil « li paranın kıymetini ne kadar sağlam bir zihniyete ve ne kadar kudretli bir israra bağlı olduğunu tebaruz ettirmek lâzımdır. Altın stoku artıyor Arkadaşlar Cümhuriyet mer » kez bankasının altın stoku bilân- çolarını müntazam takip edenler bilirler ki, mütemadiyen artmak - tadır. Teessüsündenberi geçen iki sene zarfında Cümhuriyet Mer kez bankası ayrıca bir milyondan yayla aft İLE GüN TEE» yon altın dediğim zaman bir mil - yon Türk lirasını kastetmiyorum. Dokuz on milyon Türk. lirasına muadil halis altını murat ediyo - rum. Bütün bu tecrübe senelerin- de umumi bir milli iktisat milli beynelmilel ticaret devam etmek- te iken Cümhuriyet merkez ban - kası altın stokunun artmakta de « vam etmesini milli iktisat deni - len bünyenin sağlam olduğuna ve umumiyetle mübadele edilmekte devam ettiğine mukni ve maddi bir misaldir. Arkadaşlar, bir çok memleket - lerde bir çok vesilelerle altın bi « riktirildiği görülmektedir. Amma biriken altınla mütenasip ve hat - ta daha fazla olarak borç birik - tirmek suretile memlekette ge - rek hususi ticaret hayatından ve gerek devlet bütçesinden borç mu kabili altın biriktirmek zihniye - ti ile hareket edenler de vardır. Ben size Cümhuriyet merkez ban- kasının altın biriktirdiğini söyle- diğim zaman buna cesaretle ve memnuniyetle ilâve edebilirim ki gerek memleketin hususi ticaret hayatında ve gerek umumi büt - çede harice döviz borçları birik - tirmiş ve sırtına ayrıca bir borç yüklemek vaziyeti hemen hiç yok denecek kadar ehemmiyetsizdir — alkışlar — yani, döviz borcu biriktirmiyerek cümhuriyet mer « kez bankasının altın istokunun arttığını görüyoruz. Arkadaşlar, milli paranın istik rarı için en mühim âmillerden bi- risi emniyet, insanlarda cemiyet « te, siyasette ruhi ve siyasi emni » yettir. Bütün dünyanın gözü önün de sevinerek övünerek kutluladı - | ğımız Cümbhuriyetin onuncu yı - bir zihniyet gösterdik. Demek is- | tiyorum ki, dahili emniyet ve is » tikrar itibarile Türkiye ile müka- yese edlebilecek pek az bahtiyar memleket vardır, demeye hakkı - mız vardır. İnkılâbın, cümhuriyetin kanun ları ve esasları o memleketin her köşesinde bütün kudretile isle - mektedir. Yalnız bu kadar değil memleketin her köşesinde bütün vatandaşlar tarafından cümhuri - yetin esasları, kanunları ve ink » lâbın her türlü tezahüratı benim- senerek, mal edinerek, ve sevile - rek işlemektedir. Siyasi emniyet (Bravo, sesleri alkışlar) Em » niyet (Oâmilinden bahsederken harici emniyetten de övünerek if- tiharla bahsetmeliyim: o Türki - yenin siyasi emniyeti noktai na » zarından beynelmilel vaziyeti pek çok memleketlere maalesef nasip olmıyan bir iyiliktedir. (Alkış - lar) beynelmilel iyi ve emniyetli münasebet gibi bütün insaniyetin hayrine yardım edecek bir siya - setteyiz. Bütün milletler için bunu | temenni &decek surette iyi yürekli ve geniş yürekliyiz (alkışlar) Amma, gayretlerimizin bâlis, sa mimi bir mükâfatı olarak kendi - mizden bahsederken diyebiliriz ki, bir çok milletlerden daha ev - vel komşularımızla ve dünya ile | olan münasebetlerimizi iyi bir ze- minde kurmuş ve sağlamlaştırmış bir vaziyetteyiz. Bir memleket ki dahilde ve hariçte yakın bir sar » sıntıya maruz olmanın en az bir ihtimali karşısındadır orada her türlü inkişafta müessir olan para nın bu memleketin (kudreti gibi sağlam bir temele istinat ettiği kabul olunmalıdır. (alkışlar) Huzurunuzda kısaca mütalea ettiğim âmiller zihniyetler ve ka- rarlar bütün dünyanın en büyük paraları türlü türlü sarsıntılara maruz olduğu zamanlarda milli paramızın niçin sağlam, sarsıl « maz bir halde en kuvvetli bir pa - ra olarak elimizde bulunduğunu izah eder. Paramızın kıymetini her ne bahasına olursa elsun muhafaza edeceğiz Arkadaşlar, şüphe yok ki milli paranın istinat ettiği bütün bu mali ve iktisadi tedbirlerle bera - ber onların başında esasen dev » letin siyasetinde ve hükümetin ic- raatında esas olan bir karar, bi « rinci derecede bir âmildir. Bu ka rar milli paranın kiymetini her ne pahasına olursa olsun ne şart ile olursa olsun behemhal muh « faza etmektir. Dört sene evvel bu kararla baslıyrak hareket ettik. Bugün şüphesiz dört sene evvel - kinden daha sağlam olarak milli para kıymetini muhafaza etmek - tedir. Türlü dedikodular, türlü sözler, fazla para çıkarabiliriz, kâğıt para çıkaracağız, paranm kıymetini azaltacağız gibi sözler, bunlar hep vahi sözler asılsız ha « berlerden ve dedikodulardan iba- rettir. (Alkışlar) Kıymetini mu » hafazada temamile muvaffak ol » | her tedbiri Millet Meclisi bükü » milli parayı boyalı ve yaldızlı mü lâhazalarla asla sarsıntıya maruz bırakmıyacağız. Arkadaşlar, Cümhuriyet hükü - metinin milli meselelerle ve milli iktisat meselelerinde başlıca kud- retlerinden birisi kendi karar ve mülâhazası haricinde milli para - nın kiymeti gibi nazik bir mevzu | üzerinde tesadüfi, olmasına im -İ kân bırakmamasıdır. İmkân bırakmıyacak Okadar kudretli ve uzağı görür bir halde olmasıdır. (Bravo sesleri, alkış - lar) Vaziyeti görüyoruz, icap eden metlerinin almağa iktidarları mut lak ve muhakkaktır. Bu kanaatle söylüyorum, bu kudret kuvvet, re- sanet (o âmillerini zikretmekten maksadım biz esas siyaset olarak bir şeye karar vermedikçe tesadü fi şeraitin milli paranın kıymeti üzerinde her hangi bir sarsıntı yapmasına imkân olmadığını söy lemek içindir. Şeraite hâkimiz, bu kararı muha- | faza etmekteyiz ve iki cümle ile demek istiyorum ki, milli para - şimdiye kadar olduğu gibi küv - vetini muhafaza edecektir. Kıymetini artırmıyacağız ve kıy- metini düşürmiyeceğiz. (Alkış - lar). Beynelmilel konferanslar Bu öcne zarfında büyük bey - nelmilel konferanslar oldu. Lon- dra konferansı, bütün dünyanm ümitlerle (bağlandığı bu büyük | konferans bu sebepten dolayı de- gildi. e Devletler, istikrar taraf - tarları, paralarını müstakar kıl- mak istemiyenler ayrıldılar. O devletlerin kendi hususi şart larıma göre ittihabz ettikleri hare ketlerin hangisinin doğru olduğu” nu münakaşa edecek değiliz. Biz kendi noktaj nazarımızdan istik - rarı muhafaza etmek kararımı ver mişiz ve bu karar üzerindeyiz . Ve bunu takip oedeceğiz, bunu muhafaza etmeğe ve takip etmeğe kudretimiz vardır. (Alkışlar). Arkadaşlar; görüyorsunuz ki, dünyanın ne büyük paraları bütün bu sarsıntılar karşısında isteye - rek veya istemiyerek bu sarsıntı - lara maruz kaldığı bir zamanlar Türk paraları taşıyanlar bahtiyar bir vaziyette devam ettiler. Bu cümhuriyetin kudreti olduğu ka - dar, milli iktısadın bünyesindeki sağlamlığınm da ifadesidir. Beynelmilel ticaret İktısadi mevzuya girildiği za - nan bilhassa milli paradan bahso- lunurken beynelmilel ticaret birin. ci derecede nazarı dikkati celbe - der, Beynelmilel ticarette bizim siyasetimiz mümkün olduğu ka - dar geniş mikyasta mübadeleyi te- min etmeğe çalışmaktır. | Am. ma mübadeleyi temin edemiyecek surette açık hesap (o ve müsrif bir vaziyet devam ettirmemize im - kân yoktur. Senelerdenberi bu siyaseti takip ediyoruz . Son Oo zamanlarda klering denilen aynile mübadele usulü ile karşılıklı tisarf müvaze » neyi temine çalıştık. Bu yolda ba- Gi iktiham olunmıyacak müş» ! lında, cümhuriyetin kudretini bü » | duğumuz ve esaslı bir tarzda bu / zı devletlerle münasebetimizden celer kazandık. Bazılariyle de münasebetimiz, daha dün olmakla beraber inkişaf ümidi verecek haller göstermekte- dir. Her halde ticari Oo münasebetle bulunduğumuz memleketler bi - i zimle halisane, şeraitin müsaade ettiği kadar müsavi miktarda mü - badeleyi temin veinkişaf ettirmek arzusu ile mütehassis oldukça, bir birimizle kolay anlaşmaktayız Ticari münasebeti devam ettir mekte kolay olacak esas, ticaret münasebetlerin esas olduğu ka - dar karşılıklı ve geniş (omikyasta tutulmasıdır. Milletler arasındaki münasebetin iki taraflı olması için esas tuttuğumuz şey mümkün ol - duğu kadar alış verişin olmasıdır. Milit iktisat için esas Arkadaşlar; Bu noktadan, milli iktisat için esas, milli tasaruf ve iktısatta ka- naatkârlık, masrafı mütemadiyen ve mümkün olduğu kadar azalta- cak bir faaliyet (o suretinde değil bilâkis mümkün olduğu kadar çok kudretle fakat müvazene dahilin- de mübadele münasebatını temin edebilmek suretinde telâkki olun” malıdır. Ve bu noktai nazardan cümhu- riyet hükümetinin iktisadi hayat- İ taki siyasetini dinamik ve aktif o- larak mütalea etmeli, bir defa; ge rek milli para ve gerek iktısat bas kımından kendimizi müdafaa e - demiyecek vaziyette bulunmaktan çıktıktan başka aldığımız o bütün tedbirleri her gün, her türlü kud - ret ve istihsalâtımızı arttığı bir is- tikamette bulunmaktayız. Tasarruf cemiyetinin faydası Arkadaşlar; Milli İktısat ve Ta- saruf cemiyeti bu noktayı nazar - dan en mühim ve en faydalı müessesidir. Milli ove iktisat, tasaruf bir zihniyetir, bir terbiye- dir, bir harekettir, bir siyasettir . Milli tasarruf dediğimiz zaman bunu, mümkün olduğu kadar az yiyerek, mümkün olduğu kadar para biriktirmek gibi dar bir mâ- nada kullanmak ve göstermek doğ ru değildir. Milli tasarruf vatandaşın kuv vetinden, sihhatinden, aklından va mevcudiyetinden tasarruf etmesi- * dir. o Yanı her hangi bir kuvve « tini sakınarak tamamen yerin ve iyi bir tarzda arzulu olmasıdır.. zihniyeti, terbiyesi milli tasarru * fun alyehindedir. Çalışkan lomak lâzımdır. Çalış tığı mikyasta ofayda alamamak milli tasarruf zihniyetinin aley « hindedir, Sarfedilen gayretler tam ve da ha çok verimli olmalıdır, Milli ta- sarruf, biriktirilen oparanın her hangi bir yerde hapsolunması; tamamen zıddıdır.. e Daha bi â bir iş içindaha büyük vasıtalar, | daha büyük kuvvetler lâzımdır. En büyük iş asıl tesis olunacak bu terbiyedir ki cemiyetin yüksel mesine ve ilerlemesine medar o - lur. Türk vatandaşı, Türk milleti ve Türk vatanı içinde, kendi mes (Devamı 10 uncu mayıfada)