27 Kasım 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8

.. Savfa 8 Safılan farihi evrak meselesi Maarif Vekili Reşit Galip B. dün mecliste izahat verdi Tekaüt kanununun 53üncü maddeside tadil edildi ve bu münasebetle münakaşalar oldu ANKARA, 26 (A. A.) —B. M. Meclisi bu gün reis Kâzım pa- şa hazretlerinin riyasetinde top - lanmıştır. Celsenin açılmasını müteakip satılan ve bilâhare istirdat edilen tarihi evraka ait şifahi sual takri- rine Maarif vekili Reşit Galip Bey şu cevabı vermiştir: “Muhterem arkadaşlarım, sor- gunun cevabma geçmeden evvel umumiyetle evrak mahzenleri ü « ezrinde kısa malümat arzedece - ğim. Bunlardan birincisi, Babıâli ha zinei evrakıdır. Babrâli hazine ev rakı 1262 tarihinde inşa edilen bazinei evrak dairesiyle Cevat paşa kütüphanesi ve Ebuasuut €- fendi dersanesi içindedir. Bun - dan başka bu günkü İstanbul vi - lâyeti binası altında mülga sada- ret evrak mahzeniyle dahiliye ve şurayı devlet evrak (o mahzenleri vardır. Bunların hepsi birden Ba- brali hazinei evrakı denilen mec- muayı teşkil ediyor. e Bunlardan asıl hazinei evrak binasında baş- | lica eski munhedeler ve mukave- leler, Fermanlar, iradeler, hüküm defterleri, mevacip defterleri, or- du ve donanma kumandanlariyle ve vilâyetlerle olan muharebeye ait evrak durmaktadır. Bunların heyeti mecmuası iyi muhafaza altındadır. Ve İstanbul | vilâyeti binasınm altında muhafa za edilen İzısım tasnif edilmiş bir haldedir, Cevat paşa kütüphanesi | «skiden Topkapı sarayında iken Mejrutiyetin ilânından sonra ora- dan kaldırılmış olan vesikaları ihtiva eden mahzendir. Taşmırken 600 araba yükü tut- tuğu hesap edilmiştir. O zaman bunların 46 bini tasnif edilmiş, biraz sonra merhum Ali Emiri Efendi de 100 bin kadar vesikayı padişah devirleri itibarile tasnif eylemişti. Tasnif edilen vesika- larm hacme göre takrbi hesap yü rütülüree Cevat Paşa kütüphane- mesinde bir buçuk milyon parça kadar vesika bulunduğu tahmin o- Yunabilir. : Ebüssuut Efendi mahzenine ge- lince; Babrâli arkasında bulunan bu binada 1120 ilâ 1138 seneleri arasındaki 108 yıllık devre ait ve- sikalar bulunmaktadır. İkincisi Defterhane evrak mah- zenidir. Mülga Defterihakaniye ait tapu evrak ve defterleri ihtiva ediyor. Sultanahemette defterha- ne binasında bulunmakadır. Üçüncüsü maliye nezareti ev- rak mahzenidir. Beyazıtta mülga maliye nezareti evrak mahzeni binasındadır. Maliyenin nezaret halinde teşekkülündenberi top - lanmış maliye evrakını ihtiva e- | diyor. Bundan başka maliye neza- retinin teşekkülünden © evvelki devre ait maliye evrakına mah- sus mahzen vardır ki, bu da Sul- | tanahmette maliye evrak binası teşekkülünden evvelki evrak bu mahzendedir. Topkapınm iki ta- rafındaki taş odalarında bulunan evrak ile Helvane camiindeki ev. rak da 1920 yılında buraya taşın- İ lunmuştur. Arzettiğim cümle ta- | tur. tiğim mahzenlerde bulunan ev İ raktır, Beşincisi mülga Meşihat evrak mahzenidir. İstanbul müftülüğü» nün nezareti altında bulunuyor. Altıncısı Evkaf evrak mahze- | nidir. Ayasofya camiinde evkafça | toplanmış olarak bir çok vesika» | ları ihtivva ediyor. ! Maarif Vekâleti, Evkaf U. mü- dürlüğünün yardimiyle bu vesi | kaları 350 sandık içine yerleşti- | i rerek İstanbul müzeleri idaresi - | nin nezareti altma koymuştur. A“ yasofyada başka vesikalar da var- dır. Bunlardan başka İstanbulda | eski idarenin muhtelif dairelerine | i ait hususi evrak mahzenleri de vardır. Vilâyetlerde mülga şer'i- ye mahkemelerine ait tarihi sicil- | ler, Cümhuriyet müddeiumumile- ri emri altındadır. Bunların tari“ hi kıymetleri itibariyle büyük e-| heramiyetleri vardır. Maarif ve- kâleti, Sultanahmet evrak mah- zeninden satılan evrak işi ile ilk andan itibaren alâkadar olmuş ve bu meseleye dair yapr- lan bütün neşriyatı da ehemmi- yetle takip etmiştir. Satışm durdurulması ve satış mes'uİlerinin aranması için Mali- ye Vekili ile ve kaçırılan evrakın geri alınması için Hariciye Veki- Wi ile çalışma birliği yapılmıştır. Vilâyetlerde bulunan muamele- si bitmiş eski ve yeni evrakın hiç bir bahane ile hiç bir zaman zi - yaa uğramasına meydan verilme- mesi ve bilâkiş itinalarına ehem- miyet verilmesi Başvekâlet emri- le bütün alâkadarlara tamim ©- mim içerisinden aynen (o çıkarıl- mıştır. Bulgaristandan geri alınan ev- rak 53 çuval tutmakatadır ve Sul- tanahmet medresesinde mubafa- za altına alınmıştır. - Bu yıl ha- zinei evrakın tasnif işleri için büt- seye 10 bin lira tahsisat konmuş- Bu evrakın tasnifi için bir ko- misyon teşekkülü İcra vekilleri heyetince 8-11 —932 tarihinde karar altma alınmıştır. Bu komis- yon, işine Ayasofyadan, Sultan - ahmet camiine devrolunan ve Bulgaristandan geri alınan vesi- kalarm tasnifiyle başlıyacaktır » Devlet evrak hazinesi işleri için düşündüklerimiz şunlarcır ; 1 — Muhtelif dairelere bağlı bütün devlet evrak hazineleri bir makâmın erari altalda bulundu;. mak koruma tedbirlerini artır - | mak ve sıklaçtırmak, 2 — Tarihi vesikaları yangına | karşı emin bulunduzmak işin fen- nin bütün icaplarına göre terti» batı haiz binalarda toplamak, 3 — Tarihi vesikaları ilmt saslar altında tasnif ettirebilmek için tertibat almak, 4 — Tasnif işlerine eski yazı” lara vakıf ve bilhassa şiyaket ve divani yazıları 10 ilâ 15 sene son- ra okuyabilecek kimse Türkiyede pek müşkülâtla bulunabileceğin- den lüzumu kadar yeni mütehas- sıslar yetiştirmek, & mıştır. Satılan evrak işte bu son arzet- 5 — Kıymetli tarihi vesikalar bunları tatbik etmek için hazırla» nacak lâyihalar muhterem heyeti- nize getirilecektir. Reşit Galip Bey takrir sahibi- nin vaki beyanatına cevaben de demiştir ki: Heyeti Vekile kararı ğim gibi ayın sekizindenberi ge - çen zaman Refik Şevket Bey e- fendinin buldukları kadar fazla değildir. Karar mütehassıs bir ko- misyon teşkili hakkındadır. Vesi- kalardan istifade tasniflerin ga « | yet ciddi, dikkatli ve ameli usul- ler altında yapılmasile kabildir. Bu da teşkil edilecek komisyon hakikaten mütehassıs, bu işe ehil adamar tarafından teşkil edilmiş olması ve o şekilde terekküp et- mesi ile şartlıdır. Bu itibarla ge- çen on sekiz günlük zamanı fazla bulmıyacağınızı tahmin ederim. İntihapta ne kadar titiz ve iti- nalı davranırsak oraya bu kadar sıkı mali vaziyet içinde ayırıp tah- sis ettiğimiz para faydalı ve aynı İ netice vesemere verecek şekilde sarfedilmesini temin etmek nok- tai nazarında olduğumuz için bizce fazla görülmemektedir. Gümrüğe gelen çuvalların Mü- zeler idaresinin nezareti altına ve- rilmiş olduğunu arzederim. Ümit ederim ki bu maruzatım bunların en iyi ve emin bir eletam ve 4€- lâhiyettar bir mercie teslim edil- mş olduğu hakkımda size kanaat verir, Bulgaristandaki evrakın ©- rada tasnif edilmiş ve bir kısmı- nın Papalık kütüphanesine veril- miş olduğu hakkında vekâlette resmi bir malâmat yoktur. Ben- deniz burada ancak resmi olarak malümat verdim. Ayni mesele etrafında Refik Şevket Beyin Ma- liye vekâletinden vaki sualine de Maliye vekili Abdülhalik Bey şu cevabı vermişlerdir: Geçen sefer de sual üzerine ar- zettmiş olduğum veçhile müfet - tişler tahkikatlarmı ikmal etmiş- ler ve yapılan fezleke üzerine tah- kikat evrakı Şürayı Devlete tak- dim edilmiştir. | Şörayı Devlet mülkiye dairesi esasa girmeden evel eyraki tetkik ettikten sonra beş kişinden mürekkep olârak bu evrakı tasnif için teşkil edilmesi teklif edilen komisyonda bu evra” İ kım satılması hakkındaki kâğıdın altına muvaffıktır diye mucip ve- ren müsteşarlığa da teşmilini i5- tedim. Müsteşar onun üzerine müda- ş esini gönderdi. Şürayı Devlet tekrar tahkikata müsteni- den müdafaanamesinin gönderil- mesini istedi. Vekâlet de memu- vin muhakematı mucibince müs- teşarlık hakkında tahkikat yapa- | cak müsavi dereced veya ondan | büyük memur olmadığından ve» kilin bizzat fezlekesini yapması lâzım geliyor. O suretle fezleke yapılıp tekrar Şürayı Devlete ev» rak havale edilmiştir. Esas hak- kında teşmili tahkikata karar ve- rildiği için diğer memurlar hak- kında şöyle veya böyle denme- miştir. Orada ekseriyetle teşmilt tahkikata karar verlidiği için bu tasnif edildikçe neşre başlamak ? suretle fezleke tanzm edilip tak - arzetti- | 5 N Teşrin'sani 1932 : T.D. T. Cemiyeti Amerika hin faaliyeti Borçlu'arına kar$! Ankara, 26 (AA) —T. D. T. C. Umumi Kâtıpliğinden : sızlanıyor ! Merkez heyeti naklettiği yeni BARİZ 46 (4. Ay notasına verilen cevabın ©9”, binada esaslı çalişmalarna baş” mucibesi İngiliz notasına veri lamıştır. Lengüistik ve filoleji, derleme, : olan cevaptakilerin aynidir: ”. Stimson, Amerika (o hüküme e gramer ve sentaks kollarının azası bu hafta içinde toplanmıya Sağınlauştır. borçlar meselesini daima h , Kollar çalışmaları için lâzım © mütevellit tamirat meselesin* Kai meşe b | farklı tutan bir siyaset takip a aza arasında lümü yapma! : , için ilk toplamayı beklemekte. | 71? OldUĞUMU hatırlamaktadır dirler. i Amerika hükümetinin bu 3 Her kol: kendi “çevresindeki | tadaki israrı pek tabiidir. çün dil işlerinde esaslı tetkiklere baş- | harpten sonra kendi hesabına yi lamıştır. Bu cümleden olarak mirat kabul etmemiş olduğu si gramer kolu, türkçenin terkip ve alacaklı sıfatile vaziyeti devletlerden büsbütün başi Amerika hükümeti harp nib” yetinde ne arazi, ne de iktıssi iştirak yollarile köktüretme işinde İ kuvvetlerini tetkik etmektedir. imtiyarzalr ve ne tazminat ols” rak hiçbir taviz almamıştır. Bu kuvvetleri Fransızca İngi- lizce Almanca gibi büyük mede- Amerikanın matlubatında” yapılacak fedakârlıklardan hiş* ni dillerin terkip ve iştirak ka- | biliyet ve yollarile ö.çmekte ve rinin Amerikaya medyun karşılaştırmaktadır. Bu tetkikler neticesinde: ıstılahları yaratmak işlerinin aba yollarını göstermek | mümkün olacaktır. Merkez heyeti bundan sonra bergün toplanacaktır. sanmineaamarıaz zi AAA AAA AEK EDE DARA BERR dim edilmek lâzımdı.,, İ devletlerin metalibatmda mu“ bili yoktur. Bilâkis böyle bir fe dakârlık, hiçbir taviz olmaksı” diğer devletler yükünü Amerika müke! İ nakil ve tahmil etmek olur. Amerikan borçları bu su: alelâde borçlar sınıfına dahil 9“ lur ve öylece muamele görme i lâzımgelir. Tekaüt kanununun tadili Bu izahatı müteakip ru ye geçilerek 3 Haziran 1930 ta- rih ve 1683 numaralı (askeri ve mülki tekaüt kanununun 53 üncü Amerika kongresi, borçlulaf” maddesinin tadiline ve 8 inci MU- | yn her biri İle itilâfnameler yakkat madde olarak bir madde | tetmiştir. Bu itilâfların liberal * ilâvesine dair kanun müzakere ve kabul edilmiştir. Buna göre ka- | nunun 53 üncü maddesi şu şekil- de tadil edilmektedir: Alelitlak ağır hapis cezasına; ve yahut hırsızlık, emniyeti sui- istimal, sahtekârlık, dolandırıcı * lık, yalan yere şahadet, yalan ye- re yemin, cürüm taşnii, iftira, ir- tikâp, irtişa ve ihtilâs suçlarından birinden dolayı altı ay veya daha ziyade hapis cezasile ve yahut a- lelitlak 5 seneden ziyade hapis cezasile veya asgari haddi bir se- | neden aşağı olmamak üzere mü- kerrer hapis cezalarmı müstelzim | suçlarla raahküm olan memur ve- | ya mütekaitlerin tekaüt hak ve maaşları sakıt olur, Bunlardan on seneden fazla hizmeti olan memu- run bu kanun mucibince isabet maaşina ve mütekaitlerin muhas- sas maaşlarına nazaran yetimle- rine cezalrınm icrası müddetince maaş verilir. Cezalarının hitamın- da bu maaşlar kesilip, vefatların- da gene yetimlerine tahsis olu - nur, Türk vatandaşlığını . terkeden veya vatandaşlıktan 1skat olunan» ların kezalik tekaütlük hakları sakıt olur ve bunlar mütekait ise- ler maaşları kesilir. Ancak bunların Türkiyede ka» İ lan Türk vatandaşlığını muhafa» za eden maaş müstahak yetimler- den nafakaya muhtaç oldukları sabit bulunanlar hakkında yuka» rıdaki hükümler tatbik olunur, ,, Kanuna ilâve edilen sekizinci muvakkat madde şudur: “Divani âlt veya İstiklâl mah- | kemeleri tarafından bu kanunun mer'iyeti tarihine kadar vicahen veya gıyaben her hangi bir süçtan dolayi mahküm olanların mahkü- miyet hadlerine bakılmaksızın te- kaüt hakları bu'maddenin mer'is yeti tarihinden itibaren iade edil» miştir. Ancak 16 Nisan 1340 tarih ve 487 numaralı kânunun 3 üncü maddesinde işaret edilenler bu bükümden istifade edemezler .,, Meclis perşembe günü toplana- caktır. ması ve borçlunun tediye ka yetini nazarı itibara alması mu” / tazi idi. Bunun da sebebi borçif nun ahvali maliyesinin haleldi olmasına ve bankanın itibardi düşmesine mâni olmak ve iğ dahilinde' vatandaşlarının h şartlarını ıslah etmesini temin mekti. i Raporun nihai mütaleası, 19 mamen İngiliz notasınınkine şabihtir. ———— Fransa ve Sovyet! arasında yeni anlaşma Paris, (A.A) — M. Herridi Fransız ve Rus hükümetleri. hakkında bir anlaşma hasıl o tikleri ademi tecavüz misaki metnini ve uzlaşma wukavele$”” bu sabab pazırlar meclisine ve di etmiştir. g Meclis bu metinleri tasvip © miştir. Fransız » Rus muahedesi, dar” evvelce Lehistan ile Rusya o sında imzalanan muahedeye vafuk etmektedir. 1 Bütçe nazırı M. Palmade, gi 332 bütçe senesine ait va?” hakkında nazırlar meclisine pef hat vermiştir. Bu bütçede bif milyar 60Ö milyon franklık i açık a 5 d d > Deii imişler! Geçende Prağda, bir kaz? cesinde malül bir halde #” yeğeni Peter Eohobradski? e tırap çekmekten kurtarmak sadile tabanca ile öldüren “| doktor Pavla Klasterle onu i tasavvurunu muvafık görer€” gi reketine iştirnk eden, basta e İ cin anası ida Pohobradsk De tımarbaney€ rilmişlerdir. Tıbbı adli müessesesi, sw bede neticesinde, ikisinin “oy mağ ve rab hastası olduki bu cinayeti bu tesir'e şe ge işlediklerine rapor vermiş sg vaziyele göre, adli takibat © muştur. Tahkikat ve tet safha ortaya koyarsa, Y takibat başlıyabilecekt . kikat yeBi def