27 Haziran 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

k —4—VAKIT 27 Haziran 1932 ik er eg Tevfik Rüştü Beyin bir makalesi Harici meseleler hakkın- daki noktai nazarımız Türkiye , şimdi cemiyeti akvam azasından olmamakla beraber, bir müddet sonra olabilir “ “Agence liiteraire international, Hariciye vekili Tevfik Rüşlü beyin bir makalesini neşretmiştir. Bu makalede Türkiyenin harici si yaseti izah ve muhtelif harici mese - leler hakkındaki noktai nazarı tesbit olunmaktadır. Makalenin bu kısımlarını iktibas iz? “Hariçte sıkı bir bitaraflık tatbi - — Kine müstenit bir siyaset takip ediyo- ruz, Türkiyenin harici siyasetini az dikkatle takip etmiş olanlar hile, her yerde mutlak bir bitaraflık tatbikini istihdaf ettiğimizi görmüş olmalıdır - Jar. Rusya ile olduğu gibi Fransa ile de ademi ecavüz ve bitaraflık misak- Yarı aktettik, İtalya, Yunanistan, Bul garistan ve İspanya ile ademi tecavüz muahedeleri aktettiğimizi zikre hacet görmüyorum. , Türkiyenin coğrafi vaziyeti yalnız yakın komşularımızla değil fakat u- zak memleketlerle de dostluk müna - #ebati teminini icap ettirmiştir. Türkiye şimdi Cemiyeti akvam &- zasından olmamakla beraber — bir .müddet sonra aza olabilir — bu bey- nelmilel müessesenin faaliyetini biri dikkat ve alâkai mahsusa ile takip e- diyoruz. « “emiyeti akvam ile teşriki mesai İçi hiç bir fırsatı kaçırmıyoruz. irkiyenin Sovyet cümhuriyetle- ri olan münasebatı diğer milletle- re “ın münasebafından daha dostane gö üsebilir. Fakat Türkiye İle Sovyet Rusyanın dahilde biribirine benziyen 151751 yaptıklarını kaydetmek lâzım dır Kusya gibi Türkiye de eski müste- bitlerinden bir ihtilâl ile kurtulmuş se-yeni bir devre girmiştir. Rusya İ- le münasebatımız, dostluktan başka bir şey değildir. Öyle bir dostluk ki bütün devletlerle idame etmek istiyo- Tuz. Başka bir takım ahval ve şerait. te Türkiye ile Sovyet Rusya arasında ki dostane münasebatı daha geniş bir mikyasta göstermiye hizmet etmiştir. , Rusya her devletten evvel Cümhu- riyet hükümetini tanrmış ve Ankara- ya resmi bir mümessil göndermiştir. Türkiye kendi istiklâli gibi ihtilâl. ci Rusyayı da yıkmak istiyen © ayni düşmanla çarpışmak mecburiyetinde kalmıştır. , Cenevrede terki teslihat müzakere. leri esnasında cezri bir terki teslihat istiyn hükümet, Türkiyedir, Türkiye terki teslihat konferansına verdiği müstakil bir projede, teslihatım her hangi devletin tamamiyeti mülkiyesi- me tecavüzü imkânsız kılacak bir nis- pette, tenzilini teklif etmiştir. Projesi, belki kabul edilir, belki de edilmiyebilir, Fakat reddi takdirinde £ Sovyet Rusyanın projesini terviç edeceğiz, Ben şahsen terki teslihat konfe - ransının bir neticeye varmadan dağı - lacağını zannetmiyorum. Cemiyeti Akvam murahhası M. Gibson, hükümetinin tekliflerini kon - ferans heyeti Umumiyesine vermeden evvel müsâit bir netieeye varılacağı zannedilmiyordu. Fakat Amerika, öy- le şayanı hayret bir proje tevdi etti ki, şimdi konferansın bir neticeye var ması ümit edilebilir, Amerikanın tek- Tifleri henüz tam olmamakla beraber her nevi tecavüz silâhlarıın ref'i için müspet bir çarei hal arzetmektedir. İşte bu sebepten dolayıdır ki, Türk heyeti murahhasası, Amerika proje - sini fevkalâde müsait bir surette kar- şılamış ve bu projeye iltihak eylemiş! tir, Terki teslihat konferansı için ha- zırladığımız muhtırada yalnız tecavü zi silâhlarm lâğvında değil fakat is- tikbalde bunların imalinin memnuiye- ti lüzumunda da ısrar ettik. Sanayii ilerlemiş bir memleketia, harp vuku- unda süratle harp malzemesi stokları imal edebileceği malümdur. Bu hal, bizim müdafaa ettiğimiz hukuk müsavat prensipile kabili te - (Üsttaratı 1 inci sayfada latından alınan mebaliğ ile be- raber cem'an yekün 71 milyon küsura beliğ olmuş, geçen sene bütçesi ise 59 buçuk milyonla kapanmış, bu sene heyeti celi- lenize arzedilen bütçeler yekünu da 40 milyon 200 bin lira ile bağlanmıştır. Geçen sene ile bu sene arasındaki azim farkın mü- bim bir kısmı şekle aittir. Geçen seneki bütçelerde fslı mahsusları teşkil eden ve geç- miş senelerdeki mukavelâtla ati senelere sari ve bundan tevellüt eden taksitin yekünunu ihtiva eyliyen kısımlar bu sene maliye vekâleti duyunu umumiye büt- çesine intikal etmiştir. Kezalik geçen sene bütçesinde tayyare cemiyeti hasılatı umumi varidat arasında olduğu halde bu sene bu mebalığ bütçe encümenimizin tensibi ile bütçe lâyıhasının 30-uncu mad- desinde gösterildiği üzere hesa- batı mâzımeye alınmış ve bu şekil geçenlerde kabul buyurdu ğunuz 1831 numaralı kanuva daha uygun olmuştur. Şekle ait i olan bu farklar hariç tutulduğu şhalde yani bu geneki bülçeleri- if olmıyacağından harp silâhları ima! mizin yekünu üzerinde geçen lâtmm umumi bir kontrola tabi tutul masını teklif ettik. Harbi menetmek için teslihatın tahdidini arzu etmiye- cek bir memleket bulunacağını zan - netmiyorum. Türk milletinin en sa- mimi arzusu budur, Buna mebnidir ki, şimdiye kadar teslihatımızı üçte bir nispetinde tenkis ettik. Kendi ken diliğimizden gösterdiğimiz bu misal, diğer milletler tarafından da takip edilebilir. Harbin ve harp vesaitinin kaldırılması, her şeyden evvel terak- ki arzumuzu ve medeniyetimizi göste recek bir misal, milletlere karşı deceğimiz bir vazife teşkil eder. . Askeri bütçelerin tenkisi sayesin- de her millet refah ve tealisine sar - fedebileceği muazzam masrafı tasar - ruf edebilir, Merkezi Avrupa devletleri hilhassa Avusturya ile Macaristan ümitsiz bir vaziyette bulunuyorlar. Bunlara her ne pahasına ve kimin tarafından olur. sa olsun yardımda bulunmalıdır. Tür kiye bu devletlerle dostane münase - batta bulunuyor, Binaenaleyh onların mukadderatile alâkadardır. M. Tar - dicu tarafından ortaya atılan Tuna it tihadı plânının ne netice vereceğini henüz bilmiyorum, Evvelemirde bün- dan ne netice çıkacağını görmek lâ - zımdır. Ne olursa olsun bedbaht mer- kezi Avrupa devletlerinin iktısadi va ziyetini kurtarmak için her çareye baş vurulacağını ümit etmek isteriz. Milletler bekliyor, milletler yaşa - mak İstiyor, harp ve teslihatı kaldır. mak, milletlerin gündelik ekmeklerini kazanmak hakları, maddi ve manevi refah ve itilâ arzuları önünde iğilmek Tâzımdır.,, z Ticaret ve Iktısat Haberleri Tütünlerimiz ve Almanya Türkiye ile Almanya arasın- - daki eşya mübadelesini kolay- leri Jaştırmak ve iktisadi münasebet- çoğaltmak maksadile Al- manyada büyük bir şirket teşkil m alâkadarlara bildirilmiş- ir, Verilen malümata nazaran şir- © ket Türkiyede bu maksat ve ga- yeyi temin için teşkilât vücude — getirecektir. Teşkilât, Türkiyeye Almanya- © dan ithal edilecek sanayi mad- delerile buna mukabil ihraç edi- — lecek maddeler üzerinde çalışa- caktır. Şirketin en büyük maksadı © bilhassa Türk tütünleri üzerinde — İş yapmaktır. » lam Buğday alış verişi Dün ticaret ve zahire borsa- sında hararetli buğday alış ve- rişi olmuştur. Fiatlar Oöğleye doğru on para çıkarak 8 kuruş on para olmuştur. Fakat borsa kapanırken tekrar 8 kuruşa buğ- day üzerine muamele yapılmıştır. Dün şehrimize 13 vagon ve 500 çuval buğday ile 160 çuval fasulye, 518 çuval fındık içi, 200 çuval mısır, 136 çuval su- sam 350 çuval un gelmiştir. Aynca 2500 teneke beyaz peynir, 1000 balya pamuk gel miştir. iş kânunu tetkikatı Ticaret odası iş kanunu lâyi- hasını tetkik için bir komisyon seçmişti, Komisyon azaları yarın sene bütçelerine nazaran 5 mil- yon küsur bin lira tasarruf farkı mevcuttur. Geçen senki müdafaa bütçele- rinde eveelki seneye nazaran 11 milyon lira lasarruf temin edik miştir. Bu cene tekrar buna ilâ- veten 5 buçuk milyon lira tasar- ruf yapılmıştır ki buna sebep ma- li ve ve iktısadi buhranın bütün devlet daireleri bütçelerine tah- mil ettiği tasarruf zazureti ve mecburiyeti olmuştuştur. Bu su- retle biz.de kendi bütçemize isa- bet eden yekünu almış bulunu- yoruz, ilk içtimıni aktederek kanunun bilbassa amele baklarma ve ça- ışma saatlarına ait olan kısım- larını tetkik edecektir. iskenderiyede Türk ticaret odası açıldı İskenderiye ticaret mümessil- liğinden gelen malümata naza- ren Türkiye ile Mısır bükümeti arasında karadeniz ticaretinin inkişafına ve terakkisine gayret etmek ve buna müteallik mesail le uğraşmak üzere İskenderiye- de bir Türk ticaret odası teşkil edilmiştir. İskenderiye ticaret odası yapacağı işler ile maksat ve gayesine en kısa yoldan vara bilmek için bir nizamname ha- zırlamıştır. o Nizamnamenin bir suretide ihracat ofisine gönde- rilmiştir, Verilen omalümata göre son zamanlarda Türk ve Mısır tücca- ri münasebalında böyle bir te- şekküle şiddetle ihtiyaç vardı. Bu suretle yeni ticaret odasının tüccari sahada çok faydalı işler göreceği tahmin olunmaktadır. Yunanistan bizden hububat istiyor Ticaret odasına gelen malü- mata nazaran Yunanistanda son hafta cok yağmur ve dolu yağ- mıştır. Bir afet şeklini alan yağ- mur ve dolunun yaptığı tahribat yüzde yetmiş bulmaktadır. Bu sene yağmurdan evvel Yu- nanıstanın boğday ve arpa rekol- tesi iyi olarak tahmin edilmekte idi. Bu vaziyet karşısında Yunan tacırleri derhal İstanbuldaki hu- bubat tacirlerine müracaata baş- lamışlardır. ii Hükümetimizin buna cesaret edişi evvelâ milletin, bahusus milli müdafaaya taalluk edeb mevzularda her zaman izharından hali kalmadığı yüksek alâka ve merbutiyete fevkalâde itima- dından, saniyen de milli müda- faa vesaitimizin munhasıren va- tanın müdafaasını gaye edinmiş rübalâgasız bir teşkilâta müs- tenit olmasından ve nihayet beyndimilel büyük bir cereyan alan teslihatın tahdidi etrafında- ki arzuları böyle fili eserlerle takviyesine bükümetinizin ehem- miyet vermesinden ileri gelmiş- tir. (Bravo sesleri) Derhal arzedeyim ki, bu zaru- ri tasarruflarla beraber Mili müdafaa .eşkilâtınız, Milli mü- dafaa teçbizatınız esaslı vazife- lerini ifadan hali kalmıyacak ve Büyük Meciisinizin arzu ettiği gibi bu tasarruf müdafaa teşki- lâtının umumi bututu üzerinde hiçbir sarsıntı hasıl etmiyecektir. (Bravo, güzel sesleri) Geçen sene gene bütçe münase betile bu kürsüden arzetmiş oldu” ğum gibi gene müsaadenizle arze deyim ki, tasarruf için en büyük ümit veren orduyu iaşe etmek hu - susunda memleketimiz fiatlarının hâlâ müsait bulunmasıdır. Geçen sene ızhar ettiğim bu ümit filen tahakkuk etmiş ve bir neferin ia - şesini vasati olarak 17 kuruşa mal etmek imkânı hasıl olmuştur. Ge- çen sene bütçe ile kabul ettiğiniz erkam dahilinde olarak dahili es- nan olan efradın tamamı talim ve terbiyeye alınmış ve zabitan ordu mensubini arasında nen ve kıdemen istihkak kespedenlerden bini mülecaviz zatın terfileri ya- pılmış, orduya mekteplerden çı karak yeni dahil olan anasır ta - mamen yerleştirilmiş ve bunun ha ricinde gene ordu için 2000 i mür- tecaviz ihtiyat maliki — tahajllerimi ikmal ederek ordunun ihtiyatına alınmışlardır. Bu sene ümdimiz! yeni bütçenin ayni erkamı dahi - linde ayni faaliyetin ayni şekiller de devam edeceği ve muvaffakı - yet istihsal olunacağı merkezin - dedir. Huzurunuzda tekrar etmek lü- zumsuzdur. Fakat, gene söyliye - yim, askerlik hiç şüphesiz mükel - lefiyet değildir. Her Türk genci için milli bir şeref ve mukaddes bir haktır. (Bravo sesleri) Müteakiben Zekâi bey, her se- ne dahili esnan olan efrat mikta - rının arttığını söylemiş, 926 — 27 de 140 binle başlıyan esnan erba- binin 179 — 174 bine çıktığını be yan etmiş ve: — 170 bin esnan erbabı veren bir memleketin nüfusu 17 milyomr dan aşağı değildir. Demiştir. Badehu efradın ia - şesine azami ihtimam gösterildi - ğini, askere alınan efradın hini terhislerinde duhullerine nazaran daima 4 — 5 kilo bir sıklet farkı. nm kaydedildiğini lisanı şükranla anlatmış ve orduda vefiyat mik - tarmın muasır ordular nispetine yetiştiğini ifade eylemiştir. Vekil Bey bundan sonra sö- zünü deniz bütçesine nakletmiş, deniz ordusuna nekil ve teslim edilen dört açık deniz torpito- su, dört deniz altı gemisi, üç muhripten mürekkep olan bu filonun sürat ve kabiliyeti har- biye itibarile en son tekem- mülâtı baiz bulunduğunu beyan ederek müteakiben hava bütçesi ne geçmiş, bu arada tayyare ce- miyetinin yardımından lisanı şük- ranla bahsetmiştir. Vekil Beyin ifadesine göre hükümet tayyare posta nakliyatı” nada itina ve müzaheret gös- termektedir. Bunu teminen bu sene içerisinde İstanbul-Ankara ve gelecek senede Ankara-Di- yarbekir arasında hava postaları nakliyatı başlıyacaktır. Müteakiben Zekâi Bey askeri fabrikalarla harita umum mü- dürlüğü bütçelerinden bahsetmiş ve bu suretle milli müdafaa büt- çesini heyeti umumiyenin tasvi- bine arzettiğini ifade eylemiştir. Bundan sonra Vekil Bey bazı hatiplere cevap vermiş, ezcümle Mehmet Ali Beyin hava kuvvet- leri hakkındaki suallerine mukabe- le etmiş, bu sene Kayserideki tay» yare fabrikasının 12 tayyare imal edeceğini söylemiştir. Bundan sonra vekil bey Ame « rikalılarla yapılan tayyare muka velesine sözünü naklederek bu - nun bir senelik bir tecrübe muka- velesi olduğunu söylemiş ve de - miştir ki: — Bu mukavele mucibince Kay seri fabrikası onlara verilmiş de- ğildir. Bu fabrika devlete aittir. Bu senenin hitammdan sonra mu kKaveleyi daha uzun £ seneler için tecdit etmek, başka şekilde ta - dil etmek veya etmemek husuşun da her iki tarafın ihtiyarı mev » cuttur. Oft Hanze şirketinin Türkiye havalarında seyrüsefer etmek im - tiyazı yoktur. Bu imtiyaz, yalnız Türklere aittir. Hiç bir ecnebi şirket Türk havalarını geçit yap- mak müsaadesine malik değildir. Bütün diğer memleketlerde oldu- ğu gibi sahillerimizde nasıl seyrü sefer Türk sancağına ait ve müm hasırsa hava seyrüseferi de Türk bayrağına tahsis edilmiştir. Oft Hanze şirketi İstanbulla Avrupa arasında işlemek müsa - adesini almıştır. Vekil bey bundan sonra Meh- met Ali ve Mazhar Müfit Beyle - rin bazı suallerine cevap vermiş- tir. 5 Neticede fasılların müzakere - sine geçilerek kara bütçesi 32 mil yon 243,936, hava bütçesi 943,000, danis hütgasi- 9,005,500, askeri fabrikalar bütçesi 2,955,800 ve ha rita umum müdürlüğü bütçexi 546 bin 265 lira olarak kabul edilmiş- tir. Bundan sonra 932 senesi mu - vazenei umumiye kanunu müza « kere edilerek, reye konulmuş, (224) reyle ve mevcudun ittifaki- le kabul edilmiştir. Meclis yarın da toplanacaktır. Almanlar ellerindeki tabloları sattılar Alman tablo amatörleri para- sız kaldıkları için ellerindeki tabloları satmuk mecburiyetinde kalmışlardır. Bu tablolar kâmilen modern ressamlara aittir. Satış Pariste yapılmış ve pek büyük bir alâka uyandırmıştır. Satılan otuz tablonun yekünu üç milyon Üç yüz otuz bin frank tutmuştur. Meşhur Van Gogun Trinktay köprüsü isimli tablosuna 300000 frank kiymet biçilmişti. Bu eser 36:000 franka Amisterdamlı bir doklor tarafından satın alınmış- tır. e Renuarın, “Çenberli kız, isimli 10,000 frankla açık miş ve 32) franka bir Ame- rikalı tarafından alınmıştır. Sezanın “Masada elmalar,, tablosu da 320,000 frank tut- muştur. Gene aynı ressamın bir manzarası 250,000 franga satıl- mıştır, Koronun “Şir, eseri 150,000 frank, diğer bir eseri 181,500 franga müşteri bulmuş, Kurbenin bir tablosu da 150,000 İranga satılmıştır. Bizim ressamlarımızın kulakla- rt çınlasın! Nizar “Gobi çöllerinde., tefrikamızı yazımı- zın çokluğuna mebni maalesef buğün de dercedemedik. o Okuyucularımızın bizi mazur görmelerini rica be ep ii