20 Kasım 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 10

—10 — VAKIT 20 Teşrinsani 1931 ————— yy Gizli kuvvetler Mütercimi: DoğanYıldız Ayar Ben yarım duzine muhafızın ara- sında kalmıştım.. Altı adam .. —e9— Ertesi gün doktor yene gelmişti. Civardaki tren münakalâtından bah- sediyordu, yukardan hirisj Rusça ba-| girdi: “Doktor yukarı gelsin! o Aşağıda başka kim vâar!,, gi kimse yek. diyen doktor yukart çıktı. Az sonra mahzenin ka. msnda iki Rus oçizmesi gördüm, »e uzun pajtelu bir Rus baş çavuşu, aşağı indi Elindeki lâmbayr yüzüme! tuttuktan sonra: “Bir Alman!. Nereden gelmiş? Beni takip et!.... Dekter baş çavuşu ikna etmek icin yaralı âyaklarımla merdiveni çıkamı-' yatağımı söylüyordu. Baş çavuş hid- detlendi. Erari icra olunmulıydı. Mer. divenleri tırmandım Benj bir odaya hapsettiler. Odadaki tahta sıranın ü- zerine uzandım. Beni hastaneye gün. dermiye lüzum görmemişlerdi, “Mademki bu yaralı ayaklarla bu. raya kadar firar edebilmiş, şu halde yarın yola çıkarılmak, üzere eski ye. rine kadar yürüyebilir, Sevkolunma- #5 uhskkak lâzımdır? bunları söy- İiyen baş çavuş hiddetle uzaklaştı, “ Mann rağmen doktor kararzâh ku- mandanından bana yirmi © dört saati için istirahat aldı. Du zaman zarfın-| da sardı ayaklarıma uyacak bir çift ayak kabi tedarik Şu halde bütün zahmetler beyhude gekilmişti. Hatta aynı acılar: çekmek için aym mesnfeyi katetmiye hazır - lanmak lâzamdı. MONGOLİSTANA AVDET Avusturyalıların bana hediye ei - tikleri çizmeler haricen güzel gözük- müyorlardı ama, sargılı ayaklarıma çok mükemel © uymuşlardı. Rahatça yürliyebiliyordum, Üçüncü gün Di- Yisiyonnaya istasyonunda irene bin - dik. Zanmıma göre Üdin şehrinde vapura aktarma etmek lâzım geliyor. do. Halbuki tren seyahati uzadıkça uzamıştı. Muhafazama memur gili askerle hir de mülâzim vard. — Yol boyunca mülüzemi bir iki defa gör müştüm.. Blagovyeşçensk gehrine va- sl olduk. Mülâzım büsbütün ortadan kaybolmuştu. Muhafız askerlerden uzun boylu bir Sibiryalı kumundayı ine midi ve beni ihtiyar bir mirala. yım huzuruna götürdü. Fiakkımda hayet Sibiryalıya bulduğu çareyi #öy- dedi. “Wladimir! Sen bu zavallıyı bir. Ukik al ve bursada sürati müm. küneyle kaybol. Lâkin evrak: burada , Bir küçük zabitin de yardımı oldu. Bu adam da bir sürü evrakla beraber kumandana bir kâğıt imza ettirmişti. 'Tahil kâğıdın muhteviyatı miralayca meğhuldü. Per küğrdı okumuya ku- mandanın vaktı yoktu. İmzalanan ve mühürlenen bu kâğrt, hir seyahat e İ vite hazırlanmamıştı. Wladimir bul harrirleri arasında enden naklen üc | gg Ciddi eserler vücude getirmek için! candan çalışan genç muharrirlerimiz den Selim Nüzhet Bey bir kaç yil içinde “Türk matbaacılığı, ve Türk te maşası,, gibi medeni tarihimize müte-| allik eserlerile halka kendisini tanıt- mış ve sevdirmiş gayretli ve malümat) İı bir geneimizdir. Selim Nüzhet Bey bu kere de yü- karıki ünvanla Türk gazeteciliği tari- ettik, Trende Ruslardan mauda ec.) hini meydana koymakla kendi hak- nebiler de vard. Günlerce devam &| kında minnettarlığımızı arftırmışlar. den bu seyahatte halime acıyan biri. dır. si bâna her gün yiyecek gönderiyordu.) o Bu eserin mütaleası bende bazı ta- Bu hediyelerin sahibini bulmak için| rihi hatıralar uyandırmış olduğun. kafa yordum. Lâkin bir türlü anlı) dan bir makale seklinde bunları Kari- yamadım. Ancak beşinci gün ba İs) lerime arzeylemek ve bu suretle #170 veçli zatla teşerrüf edebildim. İsvec-) tecilik tarihini biraz daha aydınlat Ti bana bir paket ciyara ve bir miktar! mak istedim. İsle sahife numaralarını da para verdi, Lâkin Wiadimir kah - s harfile işaret ederek hildiklerimi ya-| kaha ile gülerek paraları cebimden A-| zacağım. bp kendi cebine yerleştiriyor, ciga- (OS 2; — İzmirde Monitenr Ottoman'ı yaları ise taksim (ediyordu. Yetmiş çıkaran, A. Blak sonra Fransa tabii. cizara kendisine otuz cigarı da benim yetinden çıktı. Türk tebaası oldu, bu-| hisseme düşmüştü. nun oğlu Blak beyse yıllarca eRyoğlu Trenle Uâin şehrine (o gelmistik.| belediye reisliğinde ve sonra Bükreş İntizar salonuna geçeceğimiz srrada| elçiliğinde bulundu, bunun da oğul. bir ceneralin eline düşmez ( miyiz?..| larından birisi Türk ordusunda erki. BSevkiyatm ne tarafa olduğunu soran) nı harp miralayı olmuştu. cenerale, cevap vermek icin Wadi -| OS 35 müellif “Cesidei Havadis, mu- Sml, Mİ içinde .. Ertesi gün sürat katarile hareket belâyı nasıl atlatsesk diye Oben del zatın adını yaziyor. Burada bir zühul Wiadimirin ağtına bakıyordum. Ko-| vaki olmuş. Saydığ: isimlerden Emin en Sibiryalı selâm © vaziyeti asltak! Bey; hiç bilmem, Nüzhet Efendi dedi- ökçelerini çaktıktan sonra : ğı zat Ridvan #uşa ve Reşit Beyim! “Devletlü ceneral hazretlerine sev.) habaları olan zatsı onun da bu gaze kiyatın me tarafa olduğunu bizzat bil-| (eye münasebetinden haberim yok. mediğim; ârzederim... dedi. Cevabe| Benim bildiğim şudur: nı itmam için, bizi Blagevşescensk-| © Şinasinin “mesele; mebhusetün an-| de shkoymak islemeiliklerini. dulayı-) ha, mübahasesi o zaman Ceridej Ha- sile beni de birlikte memlsketinr gö-| vadis başmuharriri olan Erzurumlu götürdüğünü ilâve etti. küçük Sait P$. ya aifir O zaman efendi Ceneral beni alelâde birisi zannet-| olan Sait Paşa takvim muharrirliğine| tiği için Sibiryalının filmini yanlış| nakletmiş ve yerine dört sene hulmadı. Bir müddet (düsündükten| sitabet muallinidiği etmiş olan . Siret, sonra kendisini tekip etmemizi emrel-! Wfendi getirtilmiş, Bu Siret Efendi &- ti, Yarım dakikalık bir doktor müt-| zun sözlerle davayı kazanmak fikrile! yenesinden sonra benim sapsağlam ol| hareket etmis, Şinasi de Tasviri Ef. duğum tesbit Oolundu. Üc kazağın) kürda “karsındaki hasmın mübaha- nezareti altında tekrar bir Nuh ge - misine bindirildik. İstikâmet © gene Mongojistan.. Gemide mühim şahsiyet vardı. Mengolistandaki Ür. ga kabilesinin maliye nazim, boylu olan bu yağidile iIk saatler Öteden beriden konuştuk. Yahudi ol dukça güzel Almanca konuşuyordu. Çok enteresan olarak Urga kubilesi- nin mabuğdundan bahsetti, Mongolla- rın fikrine göre bu mabut yedi yüz yaşındaymış. Kurnaz gözüken mali- ye nazırı bağıl itikadı sövle izah etti: “Kabilemizin mabudu ihtiyarladak- çâ yerine kendi genç evlâdını tayin €- der, Halbuki halk bu basit meseleyi başka zannederler. Mabudun yeni - den gençleştiğine kanidirler... Bahis Mongolistanın Buryat kabi- İesine intikal etti. Bu kabilenin ka; Yorlar!, diye haylı söylenmiş, müna- dınları servetleri omispetinde dört erkekle erlenebilirlermiş. Bu erkek| lerin mazarında kıskançlığın manas' İ yokmuş. Ben bile münasip hiv Fır - hir! Kisa; | üstünde hir odada yazı yazarmış. Bir | satta milteaddit erkeğe malik bir ka- dı, ve muti erkeklerinin halini tet- kik ettim. Erkekler de kadınlar gibi uzun entari ve daha diğer kadın elbi- selerinden giyiyorlar. Erkekle kâdı- nı kıyafet itibarile tefrik etmek mim- kün değildir. Entarilerin rengi ek - seriya mavi, “sar, krrmizdır. Aile tün relsesi basma bir miğfer gibi üs lenmiş başlık takar ve saç örgüleri: ni birer boynuz giti van taraftan hm rice vzafer. Servetlerise, sahip ol- duklar, at, deve; öküz ve ineklerle mukayese olunür. Bu mıntakanm 8 küzlerile atları çok küçüktür. Urun tüylü atlar anerk bizim hir yaşındaki buzağılar kadardır. Hayvanat yaz kış dalma etlaktadır. Civarda mehir mevcut olmadığından © su ihtiyacatı uzun mesafelerden nakliyatla temin olunur. Yedi günlük yolculuktan © sonra ikinci defa olarak Troyaknsavek seh- rine geldik. Evvelâ beni Avusturyalı zahitan üsera karargâhıma gönderdi - ler, Bin altı yüz mevcutlu bu karar- gühla her rütpeden; harbiye talebe » sinden ta miralaya kadar o zabitan vardı. Beni çok güzel kabul ettiler. i hoş değildi, Ben hir türlü İ haratına alışamıyorduru. se usulüne rityetsiz olduğundan, ba- hisle meseleyi kayanıstır. Bunu evvelâ hecam sonra da dos- tum olan Siret Eferdiden işittim. Si- ret Efendi, Ceridel Havadis muharr'ir iken gazeteci meşbut Filip Efendi de Diyarbekirden gelr'$ hamallıkla ga- sete idaresine alırmış ve başmuharrir! leri evlerinden getirip gülürmek için de at uşaklığını memur edilmiştir. $ 40 Şinasi Baheekapısı binasının gün bunu bana sakleden Kbüzziyn Tevfik orada iken caddeden Padişah geçeceği için yolz kum döküyorlar. miş. Bunu gören Şinasi, fena halde kızmış halk kaldırımsız sokakta kek- seke sek» yürüyor, bu herif arabada sapsılmasın diye kum düşü vebet gelmişken sunu da ilâve edeyim ki Şinasi, Avrupa marifetini tamamen | hazmetmiş ve ondan sonra o vukufta| bir adamımız daha çıkmamıştır. $ 53 “Basiret,, gezetesinin son gün- lerinde muharrirlik edenler içinde,! “Serk, ve Envarı Zekâ, mecmualarını neşreden Mustafa Resit Tey de bulun duğunu kendim bilirim. DAN miye başlamıştı. Aynı karargâhta ba- na çok arkadaşça muamelede bulunan yirmi altı Türk zabiti vardı. Karar gâhta Alman olarak yalnız ben bulu- nüjordum. Bir kaç gün sonra beni karargâhı diğer tarafına nakletüler, Tahtalarla çevrilen bu yenj odada bir. düzüne Alman zabiti vard. Bizim 1918 martındaki tebdili o mevkiimize| Türk Gazeteciliği “Ceridei Havadis. te hamallık ve at uşaklığı ile işe başlıyan Diyarbekirli Fip, biraz Türkçe okumak ve yazmak öğrenerek Efendi olmuş Terakki, Ha.) kayikulvekayi, Vakit, 'Tatik güzetele- rini çıkarmıştır. Çaylak muharriri ço pur Tevfik Beyi uzun müddet muhar- rirlikte hizmetinden dolayı on lira ma asla tekaüt etmişti. 55 “Devir, gazetesi ancak bir gün| yaşamıştır. Bu , Ahmet Mithat Efendi) merhumun ilk tesis ettiği gazetedir. İmtiyaz sahibi de dayısı Mehmet Cev det Efendidir. Bu yezetemin bir günde kapanmasına sebep o vakit Sadrazam Mithat Paşaya, doğrudan doğruya hi- | tabetmesi olduğunu Mithat ,Menfa,, adlı eserinde yazar. S 38 İbret iki Bin nüsha basılırmış. 0 zaman yüzeteler birer kuruşa satı. lırdı. Günde masraftan baska on ira kalermiş, Bunu da müessisler, muhar rirler pay ederlermiş. $ 67 “Medeniyet, bizde ilk vesimli mecmuadır. Sahihi Arif Efendi, Ağri- bezlu olduğu için *Arifaki,, diye şöh- ret almistı. Muheyine takdim ettiği nüshaları canfes üzerine bastığını gördüm. $ 5 İbret, iki bin nüsha basılmış. menfasından geldikten sonta çıkardı. ğı bir gazetedir. 9? muharebesinin başlangıcı olan Dosna - Tletsek ve Sır- bistan ihtilili mimüsehetile satış azal ğpmdan tatile mecbur olduklarını son nüshada #lân ettilerdi. S 70 İstikbalin son zamanlarımda, ya- ni Abdülâzizin hali ve 5 inci Muradın tahta çrktığı günlerde başmuhârriri, E- sat Efendiyd'. Hskikaten gürel ve ce- surane makaleler yazardı. Abdülâzizi hal" ve katledenlere Yânet eylerdi. Bu Esat Efendi, sonra Mithat Paşa Şam salisiyken oraya gitmiş, matbaa mü- dürü olmuştu. Bu zatın Nusret Bey! adlı bir oğlu Cebelibereket mufasar rıfı iken çıkan Ermeni iatilâli mün&- sebetile İttihatçılar tarafından it- ham edildiğinden Avrupaya kaçması S 71 Ö zamunın gezete imliyazı sa- hipleri hemen kâmilen Rum ve Erme- nivdiler. Sabah gazetesinin oim- tiyazı da Papa Doplo isminde sersemce bir Kum muhbirindeydi. Du gazelenin beşmuharriri. Sat, Sami merhumdu. Gaxetede ahlâki düsturlar va Hitifeler için “şundan bundan,. di- ye bir kisim eyırasştı. Ondan dolayı Kendisine “sundan bundancı,, diye ad takmışlardı, Sanra bunları Cep kütü- panesihde iki &it olarak nesrettiydi. Sami Ber garetesini on parava verdi. gi halde Sark meselesi müaasebetile satış'temin edemediğinden kendiliğin- den tatil eyledi. Bir de galiba bir iki nüsha İntişar eden Şemsi gazetesi gör .cüştüm. Sarı, kâğrt üzerine Yasılmızlı, S 73 Müsavat gazetesinde ben mw- harrir çıraklığı ettim. İmtiyaz sahibi Mahmutpaşa camiinin börekçi kapı- sında arzuhalcilik eden Trabzonlu Raşit Efendiydi. Bir müddet Ihya E- fendi hafidi Reşat Rey başmuharrir. lik ettiyse de gazeteden çıkarılmasına lüzum görüldü. Bunun yerine Topha- ne muhasebeciliğine kadar çıkan “Kâş' gir tarihi, müellifi Atif Bey geçti, Ga yet açık Türkçe yazardı. Buhdan son ra İlmiyeden Esut Efendi adlı biri geldi. Sonra 4 da çilir. Babığli cadde sinde bir kitapçı dükkân açtı, “Der me çatma,, adında bir de mecmua çe kardı. Mecmuünın wünderecatı vakti. kadar hep burand kaldık. Alman za.) le müsavata hariçten gönderilen hazı bitan umumiyetle çok asahileşmişti - ler. En ufak mesele kendilerini si makalelerden ibaretti. Sonra bu Esat Efendi, Midilli nabi oldu. Orada Na- nirlendirmiye kâf; geliyordu. Bunun) mık Kemal aleybinde bulundu. için ikametgâhımızdaki asayis pek de onların 50 DERECELİK SOĞUKTA YAŞAMAK Gece gündüz yeni firar plânile eş! guldüm. Bahusus İsvecl; salibiahmer hemşiresi Ena Eranâştröm para huri susundaki ihtiyacımı temin ettikten Müsavat böyle naehil ellerde sürü- lemediğinden tatil edildi. “Umran, adlı bir gazete çıkarıldı. Runun baş- muharrirliği o zaman Takvimi Vekayi muharrirlerinden olan. Nazım Deye verildi. Bu Naxrm Bey sonta Zaptiye| Nazırı, Suriye. Beyrel ve Rados vali si olan merhum Nazım Paşadır. Dana çok şeyler öğretti. Ali Suavi de b gazeleys makaleler) di, i Zabitanın bir kısmı (senelerden beri! sonra İş, plânm, kuvveden file çık.| yazardı. Hatti benim “fakir, aleyhine) burada esarette bulunuyormus. Ha - riçteki ahvalden kendilerini hai masına kalmıştı. İlk baharı bekle -| yazdığım bir makal mek lâzında, (Balmdi) i kendisine gün- dermişler, Pek beğenmiş. Alt tarafma| bir şeyler ilâve edeceğim diye yanın- " Sansürü 1 Sü A ep Yazan : Necip Asim . da alikoymuştu, Aradan çok se den meşhur Suavi vak'ası ol i nim makale ele geçer diye € tum. Vak'adan sonra Umran “fi siret gazetelerinin imtiyaz nefye gittiler. 8 74 “Selânet,, muherriri mektebinin ilk talebesinden hit OEfendiydi. o Mektebi talebesinden (OAli © Nazmi di: “ Mithat Paşa neden "* ahit du?., diye bir makale yazmış Fi fendiye gördermiş. Oda zaman Serasker kayuakamı gar pal Rauf Paşaya göndermis miyi mektepten aldılar, Bekiraf* Jüğüne gönderdiler, Orada sö) dayaklar atmışlar, bunu Taymis “al biri gazeteye vazmış, İngili£ mentosunda kıyamet kopmu$ üzerine mekteplerden meydst kaldırıldı. Maya çıkarılan Ali Nzmli, Fİ sa kumandasile Sohum'un ” gönderilen kıt'aya verilmis. i şa çektiği zafer telgrafnm ) “Sohum alındı Alj Narmi de şehit tü, demişti. ) Bundan dolayı Fazlı Paşa artk du kumandanlıklarına gönder” Selâmirk alayına memur edild” Selim Nüzhet Bey “Osmanlir “ii cümanı Hakikatten evvel € 110 teriyor. HaTbukj iş aksivedir, 799), Ni cüman evvel çıktı. Osmanlı d3 ” “ rirlerin çoğu Fransızdı. Nafis “| vretine memur Mösyö Delosiz yi Türk imzası attığı gibi genç "yi İ bir Fransız da Ibrahim diye i derdi. Bunun imtiyazı Mithat Pe) nin akrabasından Tevfik Tihami ef) | diye verilmişti. Çalışkan mu. gp | rimizden merhum Mustafa men bunun oğludur. .» R Tercümanı Hakikat ve 5 dülhamidin verdiği para ile SÖ. dı. “Osmanlı,, Avrupaya kar$f “yi | faa için Türkçe ve Fransızçf, “İyi lyordu, Sonrüları bu gazett “5 dildi, Fransızlar çekildi, SÜ fik ve Vizinta! Efendiler bir 9 j la uğraşırlardı. Sonra kaj / Tercümanı Hakikatte, askeri * gf) talebesindenken perşembe “# ey” günleri ben çalışırdım. ML bana haftada bir mecidiye sefi fi. Muallim Nari Tercümana # yi) * olduktan sonra bir m El Mithat Elendi de gazeteyi n miş, arasıra bazı geyler yazari | o zamanlar 1883 te gazeteye Fİ maaşla (en mukarriti oldum © #| Daha evvel yani talebeyken © 4. eve yazdığım bez! yazılara 6 , yani Kilisli Mehmet Necip dö yi atardım. Muharrir olduktan 9” yer nız Nerip imzasını atıyordu” © ramamlar Necip adli vifi garistanda Abdülhamit ales” G de Necip görünce, Mithata: Benim dü bemim gazetemde ne işi var? 1; muş. Oda bu ikinci Necibin Hg olduğunu söylemiş. Bunun ei dına bir başka sev de ilâve miş. Mithat bunu bana söyle, de ondan sonra babamın adı" * ğ | 4 i rak Necip Asım diyeimza UN İlâve — 93 muharebesi 29 bir sansiir komuinış, sonra ** na Tiayetle kaldırı!mıstı. , vükelâ gazetede ördükleri eği lere göre idari tedirler ali v dülhamidin ilk senelerinde 9 gö devam etti, Hatti matbunt şii, ii Mehmet Efendi matbaaya Kii rar, halledilecek bir müskül diye sorardı. Kir günde Direktif olarak Fransızca A! penchant â la Russie ner i temayi bitaraflık,, talimatı”. ii müzete — baş fi yaparlardı. Meselâ bir gün aşti “Çayır güzeli.. başlıklı bir he meşti. Meğer bu Ikap hir ce verilmiş bir şeymiş. Ahmet © g4. bunu daydağnı gibi © yikdyeri gi muharrire yol vermişti. YAtİ «| ahlik ve fazilete haytıkıy* A Sansüre bütür şiddetini "Tef zi Bey ve ondan sonra Y” Ebülmukbil Kemal olduyd ei Necip *