1 Kasım 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7
Türk Gazeteciliği 100 Y. gez â o VAKIT 1 Teşrinsani 1931 — şında İlk gazete 1831de “Takvimi vekayi,, ismile çıkarılmıştı. Türk gazeteciliğinin bir asır i Memleketimizde gazete neşrinin bugün 100 üncü yıl dönümüdür. Bun-; dan tam bir asır evvel, 1831 de 'Tak- vimi Vekayi ismile ilk gazete çıkarıl- mıştı. Resmi mahiyette olan bu gaze- teri muhtelif gazeteler ve mecmua. e takip pe Takvimi Vekayile ıyan gazeteciliğimiz, yüz sene içinde o kadar büyük tahavvüller ge- girmiş ve bugün öyle yüksek bir te kâmül vasıl olmuştur ki, | bumu Türk gazeteciliği namına, biraz hayretle ve biraz da faj Is kaydetmek hir ve gurur- Yizmdır. Bilhassa ye- Türk gazetelerine ve, irfan hayatr.| gazeteciliğimiz tarihin Bugü bir merhaledir. nevi ağam mündericatmdaki te itibarile «yek tabılarındaki nefaset Der vi £n ileri Avrupa gazeteleriyle çebilen Türk gazeteleri, bu mühim Mmuvaff, U siz Türk akayetlerini, hiç şüphe- Meme medeni kabiliyet-! udurlar. Yüz sene gibi kısa bir müddet içinde gazeteciliği. geçirdiği azim inkılâbı, burada) ini anlatmak mümkün değil - T. Okuyucularımız bugün Galatasa- ray lisesinde açılacak olan gazeteci. lik serisinde gazeteciliğimizin geçir. diği safhaları, eski gazete nüshala- rından takip ederek, Cümhuriyet ida- "resinde yetiştiğimiz tekâmül derecesi ni tetkik ve takdir etsinler. Gazeteciliğimizin tarihi Bundan evvel Türk matbaaciliği ve Türk temâşası hakkında değerli tetkikler neşreden Selim Nüzhet Bey. gazteçiliğimizin 100 üncü senesi mü- nasebetile (Türk gazeteciliği) ismi al tında bir eser yazmıştır. Bu eser, Matbuat Cemiyeti tarafından bastr. rılmıştır. Selim Nüzhet Beyin . eserinde, 1831 - 1881 tarihine kadar yani 50 se ne içinde neşredilen gazetelere dair malümat vardır. Bu (kitaptan ilk Türk gazetesi olan Takvimi Vekayi İle elij sene zarfında İntişar erlen di. ğer garetelerimiz hakkında aldığımız. mMalümatı okuyucularımıza bildiriyo-i Yuz, 4 “ Takvimi Vekayi ,in neşri On dokuzuncu asrm başlarmda u-j yanan Türk teceddüt hareketleri İ- kinci Mahmutlia onu takip eden Ab- dülhamidin saltanatı zamanımda ar. tık tamamiyle belirmiş, mana ve ma hiyet kazanmış, Garplılaşmak ihtiya. €t kendini tamamile hissetlirmişti İşte bu sıralarda, (1831) de, ikinci Mahmut, ilk türkçe gazetenin neşri için bir emirname ıstar etti, Gazete nin tesis ve idaresin; East, Sarım E- fendilerle Sait beye emreyledi. Gazetenin tesisine memur olanlar, padişah tarafından bir isim bildiril memiş olduğu için, miinasip olan isim. lerden bir liste Yapıp saraya gün derdiler. Pakat ikinci Mahmut, bun- rine sevkeden sebep, yalnız bir yeni- Tik hareketi yapmış olmak arzusu muydu? Yoksa gazetelerin faydalı ol. duğunu bildiğinden ve bü ihtiyacri duyduğundan mı?. İkinci Mahmut, Takvimi Vekayiin neşri için rsdar et- tiği emirnamede sarih olarak, gaze: teden fayda umduğunu bildirmekte- dir. Bu emirnamede diyor ki: “Bu hususun süreti tanzime ba- kılması pek çok vakitten beri emelim 4di, Ancak vakit ve mevsimi henüz 30 sene evvel çıkan gazetelerden bazı fıkralar ve havadisler Takvimi vekayiin 1 inci sayı-) İki sında: İkinci Mahmudun Edirne seya- hatine dair yazılan havadisten bir fıkra: “. Mühmiyei Edirnede on gün ikamet buyurulup bu müddette evvel ki cumayı Sultan Selim; hanı sani ve ikinej cumayı üç şerifeli cami şerif. lerinde alayı vala ile azimet birle Imamısani efendiye biliktidar eda buyurdular... Ceridei Havadisten: “İşbu gazetenin otab'u neşrine mübaşeret olunmuştur. Gazetei mez- kür Dersaadet ve memaliki mahruse- de xuhura gelen vukuat İle memaliki ecnebiyeden vuku bulan bazı hadisa- tı nafileyi ve sair hüner ve maarif ve sanayi ve ticarete dair ihbarat ve ia. datı lâzimeyi havi olarak on günde bir defa çıkarıldı. Ruznamei Ceridei Havadis: ten: “Mahı halin on altıner sah günü akşam üzeri saat dokuz buçuk karar. larında Macuncu mahallesinde kâin Muhallebici Ahmet ağanın hanesinde! kazaen ateş zuhur etmiş Ova hanci mezkür İle ittisalinde bir bap hane dahi muhterik olduğu halde bastırıl.! mıştır.,, Tasviri Efkârdan: “Bu sene Urfanın bazı fevahisine| çekirge tasallüt ederek mahsulâtı ar- (3 arm çeş vga MANİ dm” mine ne isali hasar ettiği mervi- dir., Londrada çıkarılan Muhbirden: “Muhbir doğru söylemek yasak olmıyan bir memleket bulur, gene çi. kar.,, Muhip gazetesinden: “Mesmuatıma nazaran sadrâzam fehametlü devletlü AÂji paşa hazret- leri saltanatı seniyenin geçen seneki ahvali politikiyesin; şamii olan va- portoyu tanzim eylediklerinden işbu! pencüşembeh günü zatı hazreti padi- şahinin Babrâliyi teşriflerinde haki. payi hazreti tacdariye takdim eyliye ceglermiş.,, Mümeyyiz (Çocuklar için ga- zete) den: “Talimleş'ar, şiir talim etmektir. Vaktile araplar “Yanlış anlamaym araplar dediğimiz evdeki dadılarınız değil belki havalii Hicaz, Tunus, En. dülüs, Eftikiye, Bağdat, Şam, Misir, Yemen, Sudan, Berber ahalisidirler.. Bunlar çocuklara mekteplerde beyit okuturlar idi., * Kevkebi şarkı “ Adabünnisa, teğbir, dikiş nakş, moğa ve bâzan mevaddı tarihiyeden dahi bahseder kadınlara mahsus ga- zete., den: “Bir vakitten heru pazar günleri terakki, hanımlara mahsus bir gaze- te çıkarmakta idi, pu kerre bu gaye te Mısıra dair hukuku devlete karşu bir bent neşreyledi matbüat kalemini — ceza olarak iki ay gazetesi kapan- liye Politika gazetesi çok oldn£undan Mu cihette ihtiyaç yok ise de hanmla- ra mahsus diğer gazete olmadığından sayej maarifvayej hazreti padişahide pazar günleri hanım lara mahsus şu gazeleyi neşre iptidar eyledik. » Basiretten: “.Neticel kelâm her mütemeddin millette en mühim #ddolunan esbahı medeniyetten biri de gazetelerdir. Hafi değildir ki, terakkiyatı medeniy-! ye; umumun sühuletle teatij efkârıma muhtaçtır.,, Hakayikülvekayiden : “Üç dört günden beru vaj telgrafnameler, bir taraftan Şem emri muhafazası Zimünda iri lâzrmede müdavemet Alle Her taraftan Almanya asakirinin Ma- reşal (Bazen) i (Mes) te muhasara eyledikleri ve Strazburgu daki topa tutup şehrin birer rub'unu hedmey- lemiş oldukları ihbar kılınmıştır. , Letaifiâsârdan: sekeneni boğazına zincir takıp ta ta- rafıma celbetmiyorum!... Kendi İs teklerile geliyorlar. (Sebebi nedir) dersen, sende bir eğlenecek yer bula miyorlar. Bende İse enva var. 1. — Nan var bakayım? B. — Evvelâ bir bahçem var kj İn- tizamca misli bulunur ise de mevkii nin naziri yoktur desem caizdir. Çün- ei isek Sed mii iye 2 kerr! Zi 2) vE ei ni nnd kü zeminden cihan görünür. Akşam üstü orada yarım saat oturmak İnsa- nın ömrünü arttırır. 1. — Bahçe bende yok mu? Gülha- nede umum İçin yaplan bahçe ne güne duruyor, gitsinler, orada eğlen- sinler.,, Hadikadan: “Bir telgrafın mealine nazaran devletlâ, fehametlâ (OHidiyi Misir) Hazretleri dün pazar günü Derses- dete müteveccihen İskenderiye tari kile Kahireden hareket buyurasak- larmış., Çıngıraklı Tatardan: «— Çıngır çıngır, ben geldim. — Çıngıraklım hoş geldin. — Oh, oh. Sizin çmgırağınız yok 1875 senesi mayısının 26 ıncı günü! ilk nüshası çıkan (Vakit) ım başma- ei Kabin Sele İN çinde vasıl olduğu tekâmül yüksektir tarihi için mebde tanıyoruz. Vaka 1523 de Mısırda Vekayii Misriyye is mile Mehmet Ali paşa tarafmdan bir tarafı türkçe, bir tarafr arapça bir gazete çıkarılmışsa da, Mısırm o zamanki siyasi vaziyeti ve Mehmet AH paşanın istiklâl davası, Vekayii Mısriyyeyi Türkiyede intişar etmemiş addettirmektedir. Ikinci Mahmudun Türkiyede çıkan ilk türkçe gazeteye takvimi vekayi ismini vermesi, ihtimal ki, (Vekayil Mısırıyye) yi örnek olarak almış ol. masmndandır. Takvimi Vekayide dahili vukuat için Sarım Efendi, askeri hususat İs çin de sarasker Hüsrev paşa muhar- rirlik ediyordu. Divan kâtibi Sait bey kitabet vazifesine, ulemadan Kars sizade Cemal efendi de musahhihliğe memurdu. Bilâhare, Ramiz paşaza « de İzzet bey de Takvimi Vekayide muharrirlik etmiştir. Takvimi Vekayiin neşri kararlaşı tırıldıktan sonra, Beyazıtta bir konak satın alıp müstakil bir matbaa tesis edildi ve gazetenin ilk sayısı, 25 ce maziyelevvel 1247 de, yani 1831 sene si teşrinisanisinin birinde meşredildi, Takvim; Vekayi çıktığı zaman Gül hane hattı okunmamışsa da memle ket yeniliğe doğrü teveccüh etmişti, Reayaya eskisi gibi muamele edile mezdi. Hattâ onların da bu gazeteden istifadesini oOtemin etmek çareleri düşünülmüş ve Takvimi Vekayi Rum. ca, Ermenice ve Arapçaya tercüme © dilmiştir. İlk gazetenin başmuharriri olan K- sat Efendi gazetenin ne olduğunu bil meyen vatandaşlarına onu tarif İçin tarihi misal olarak almıştır. Bu mak satla yazdığı bir mukaddemede dün ya vukuatmm zamanmda İlân olum mayıp vak'a nüvis tarihlerinde oldu. gu gibi yirmi otuz sene ' Sönre mere dimeleri bazı meselelere taki gelmk yecek mânülar verilmesini mucip ol duğunu öne sürerek günü gününe verilecek haberlerin faydasından w zun uzadıya bahsetmiştir. Takvimi Vekayiin münderecatı iki. ye ayrılmıştı. En mühim kısmı res. mi yazılara, haberlere münhasırd. Yapılan tayinler bu gazete,ile ilân o- Tunurdu. Herhalde iyi bir eser yap- mak için uğraşılmıştı. Fakat her ne dense Takvimi Vekayi bir türlü mun tazaman çıkamadı, Esat Efendi ile be işe memur olanlar güzetenin icap et- tirdiği sür'atle çalışamadılar. Fakaf az olmakin beraber temiz bir gazete neşrettiler. İkinci gazete Ikinci gözete olan “Ceridel Havas dis,, de nim resmi mahiyetie bir gw zetedir. Bir ruzname ile atk nüsha çı- karmış ve seyrek çıkan gazetenin nok- sanını bu suretle telâfiye uğraşmış tır, Hususi teşebbüsle çıkan ilk Türk gazetesi Şinasinin Agih Efendi İle birlikte çıkardığı “Tercümanı Ahval, gazetesidir. Bu cidden nefis hir gö zetedir. Fakat Şinasi daha mliştakil bir gazete çıkarmak arzusunda oldu- gundan buradan çekilir ve bir mid« det sonra “Tasvir; Efkâr, 1 meşreder, Bu tarihten sonra artık Türk ga zetecileri her gün bir az daha çoğa- kp ve her gün bir az daha kiymet ka vi ; Birkaç tarih Takvimi Vekayiden sonra, 1510 ta Ceridei havadis, 1860 ta Tercümanı ahval, Ruznamei ceridei havadis, Kü- ziyesinin birer rub'unu telef eylediği misillâ Halebin (o nevahüşarkiyesin.| lar. Adeta seninle muhak gazetelere de dahi dut ağaçlarının yaprakla. ğım. ei > Biz de bir li teşmil m cumadan Gen mahsulâtımın Beyoğlu — Telâş etme, ben senin) ederek: (Cümlenize selâm) diyoruz! 4k DARA donin da men e A AR AAEGASUNAREENU EE SUYUNA DANA sa0 a0 50E0aY ONUL A009UN0NUADASUNGNBEA0242000008438 şar e-| firlerini, gazetenin neşrine müdahale) di. Bu gazetenin kazandığı muvaf. den iki fransızca gazete vardır ki ik| ettirecek kadar asâbileştirmiştir. Fa) fakiyet üzerine, doğrudan doğruya kinin ismi (Smyrneen), ikincisinin İs-| kat Blak bey bütün bunlara Türk halkına hitap etmek (Üzere, mi (Spectateur Oriental) dir. Bu k| gazetesini nesrederek lehimizdek; ya.) Takvimi Vekaylin meşrini kararlaş- kinci gazeteyi Blak bey nammda bir) zılarma devam etmiştir. trdı. zat idare ediyordu. İkinei Mahmut, bir gazeteden ne) (| İkinci Mahmut, Takvimi Vekayiin Blak Bey yunan ihtilâli senelerin-| kadar faide bekleneceğini Blak Beyin) neşrini irade ettiği zaman gazetecili. de Türkleri bütün Avrupaya karşı gazetesinin yaptığı müdafaalarla öğ.) gi tecrübe etmiş, ondân memlekelçe| müdafaa etmiştir. Hatta yalnız mö-| renmiş oldu ve İzmirde müşkül bir) falde görmüş bulunuyordu. dafaa değil, hasımlarımıza hücum bi-İvaziyette olan Blak Beyi İstanbula da-| (© Takvimi Vekayi Türkiyede reşre. le etmiştir. o Hücumları o dereceyi! vet ederek Le Moniteür Ottoman is| dilen İlk türkçe gazetedir ve biz bulmuş ki, Rus, İngiliz ve Fraasız minde fransızca bir gazete neşrettir.| gazetenin neşrini gelmemiş olduğundan vaktine faliken #sükütu ihtiyar etmekte idim. İşte le hülhamt mevsim ve sırası gelip şer'i gerif ve nizama asla dokunur yeri olmadığndan maada, memleketime pek çok menafii olacağı dahi cümle) tarafından teslim ve istihsan olun muş... Şimdi Takvimi Vekayiden evvel çı- kan ve ilk Türkçe gazetenin memle- ketimizde neşrini hazırlıyan Fransız. ca gazeteleri tetkik edelim: Takvimi Vekaylin neşrinden ev- rel, 1795 te Fransa sefarethanesi ta- rafmdan Bulletin de Nouvelles ve sonra dn La Gazette, Français de Constantinople gazeteleri neşredilmiş, ği çilk Terciimanı ahval, 1861 de Tasviri Efkâr, 1863 te Ceridei askeriye, 65 O | te Takvimi ticaret, bir sene sonra Muhbir, Ayinei Vatan, Vatan, 1869 da ilk kadm gazetesi olan Terakki ve ilk çocuk gazetesi olan (Mümeyyiz) intişar ederek gazetecilik muhtelif karilere hitap etmeye muvaffak ols muştur, Vakrt ismile çıkan ilk gazete i 1875 . 1292 senesi 26 rebllâharmda intişar etmiştir. | Bugünkü (Vakıt) da 1917 senesi | teşrinievvelinin 22 inci pa ge. nü birinej sayısmı verm beş senedenberi neşir vazifesine dex © vam etmekte imei a a a
