22 Şubat 1930 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 6

-—6 — VAKIT 22Şubat 1930 — Maliye Vekilimizin beyanatı Devlet taahhüdatını günü gününe ifa etmiştir ve Dün Millet meclisinde Başvekil İsmet Paşa Hazretlerinin nut“ kunu müteakip (Maliye vekili Saracoğlu Şükrü Beyin irat eyle- diği nutku hulâsaten dercetmiş- tik. Bugün Anadolu ajansının bu mutkun metnine ait göndermiş olduğu tafsilâtı yazıyoruz. Maliye vekilinin nutku: “Muhterem arkadaşlarım hepi- | niz biliyorsunuz ki birkaç aydan beri memleket ecnebi parası ihtiyacı ve döviz sıkıntısı geçir- mektedir. Geçirmekte olduğu- muz bu sıkıntı zaman zaman bir buhran kokusu da neşretmemiş değildir. Sadece bir döviz buh- ranı belki de tek başına çok büyük ehemmiyetle mütalea edi- lecek bir mevzu değidir. Döviz buhranından çıkabilmekte olan diğer neticeler vardır. Memleketin maliyesini, iktısa- diyatını, ticaretini birer birer ve birbiri arkasında bir bubrana sürükliyebilir. Maliyeyi bozar. Çünkü evvelâ alınan maaş ve ücretler alanları ogeçindirmez bir hale getirir. Saniyen masraf tertipleri gayri kâfi gelir, bun- lardan tevkif edilmiyenlere mun- zam tahsisatlar verilmek Zzarı- reti tehaddüs eder ve böylece bütçedeki tevazün bozulur. İktı- sadiyatı ve ticareti bozar. Çünkü hiç kims uznue müd- detli işlere cesaret edemez ve aldığını aldığı zaman kaça ve “satmıştır o emin olamaz, onun içindir ki tesiratı itibarile döviz buhranı çok ehemmiyetli bir buhrandır ve behemehal bunun önüne geçmek için icap eden tetbirler Obir an evvel alın- mak lâzımdır. Bu kabil buh- ranlar başlıca iki âmil tahtı te- rinde tahaddüs eder: bunun bi- risi sadece iktisadi âmildir. Yani memlekette tediye mü vazenesinin o memleket aley- hine tedricen bozulması tabii- dir ki ecnebi parası ibtiyacını bu açığı kapamak için artırır ve bü artış tedricen milli para Üzerine (o tesiratını hissettirir, Tediye müvazenesi hatıra gel- diği zaman tabii onun üzerinde tesiratı olan ve en ağıryükünü veren bittabi idhalât ve ihracat meselesi hatıra gelir. İ Diğer amil de spekulatorların | spekulasyon, yapanların her nevi vasıtaya müracaat ederek ihdas ettikleri vaziyet ve haleti ruhi- yedir. Bu bittabi ihtiyaca müs- tenit olmaksızın birçok alışları kendileri yapmak, sonra arkala- rından ayni veçhile birçok alış- ları tahdit edebilmek için azami propaganda kuvvetine istinat ederek haikın emniyet ve itma- dın bozmak suretile tezahür eder. Bizdeki döviz sikinti en evvel öyle bir zamanda başladı ki bundan hiç bir vakit ikinci şıkkı yani spekülâsyon ve haleti rabiyenin bozulması ihtimalini haric görmemekle beraber ondan evvel tarifelerin artmış olmas. ve tacirlerimizin ihtiyaçtan çok “malı memlekete getirmiş bulun- maları bu buhranın daha ziyade iktisadi olduğu kokusunu veriyordu iktisadi olan bir buhranın daha, m edecektir ziyade bu noktada toplamış olmasından naşi iktisadi tedbirleri derhal aldık. Aldığımız tedbirler o kadar büyük mikyasta, o kadar ceari bir şeklde idi ki bunun muvaf- fakiyetli neticelerini mahdut ay- lar içinde elde etmemiz 'âzım geliyordu. Esasen bizzat buhran endisini hissettirmiye başladığı günlerde bu buhrana karşı alın- ması İâzımgelen en büyük tedbir zaten alınmış bulunuyordu, bu da gümrük tarifemizin ecnebi emtiasının memlekete daha az duhulüne imkân bırakacak de- receye yükselmiş olması idi. Bilirsiniz ki tarife kanununun meclisten geçtiği sırada söylediğim gibi bizim sıklet ve hacim üze- rinden aldığımız resimlerin eş- yanın kıymetine nazaran yüzdesi takriben yüzde 99 nisbetinde idi. Yani Türkiyeye ithal edilen emtianın kıymeti üzerinden san- ki biz yüzde İl resim alır vazi- yetinde bulunuyorduk. Bu resmi tarife kanununu tertip ederken öyle istedik ki vasati nisbet ilk devrede konduğu derecede çık- Bu nisbet takribi olan yüzde 20-21 arasında bir nisbet idi. Fakat bu defa yeni tarifeyi iş- lerken ilk devrede konduğu za- man alınan yüzde 19 veya 21 arasında değişen ithalât resmini yeniden eski seviyesine (irca ederken gayemi mali olmaktan ve vergi istihsal etmekten daha ziyade istinadi esasa istinat ede- rek memlekdtimizde kabili hi- “maye olan mavadiı azami hima- yeye tevassül etmek olmuştu bunun içindir ki vasati nisbetin yüzde 19 ilâ yüzde 21 raddesi- ne çıkmış olmasının manası ta- mamen başkadır. Onun içindir ki vasati nisbe- tin yüzde 19 ilâ yüzde 21 rad- desine çıkmış olmasının manası bütçesini bağıyan bir karar değildir. ndan başka idarci hususi- yeleri belediye eri, devlet tes'- satlarını, inhisarları ve İmtiyazlı şirketleri de bağlı bir surette sıkmıştır. Bunlarında telepett ği dovizleri sıkı bir mürnkabe al- tında kabili tehir olanlarını tehir ettirdik, Başka bir cihette sar- fedilmesi imkânı olanları o cihe- te imale ettik, sadece zaruri olan fabrikalarımızın işlemesi için ik- tıza eden yağ gibi mevadı ipti- daiyeye müsaade olundu. Devlet ihtiyacından on milyon liradan fazla bir ihtiyacı diğer | bir yola imale ettiğimiz gibi diğer taraftan vaki olan a milyonluk bir ihtiyacın üç mil yon lira kadarı da dahili sarfi- yat yoluna imale edilmiştir. Yani normal senelerde on beş milyon Türk liralık dovizle tat- min edilen ibtiyaçlar iki milyon- la bertaraf edilmiş oldu. binaen aleyh bu dahi icap ettirir ki iktisadi bir buhran karşısında bulunsaydık duvarının ve heyeti vekile kararının tesir- leri ile o buhranın çoktan zayi olması, va tabii hayata girme- miz iktıza ederdi. Vekil B. muteakiben gümrük tarifesinin tatbikinden evvel ve sonra gümrük'erde a'ınan resim- | erin yekünl'arı üzerinde muka- yeseler yaparak gümrük tarife- sinin tatbikine tekaddüm eden aylar zarfında faz'a mal itha- linden dolayı giriftar olduğumuz sıkıntının tarifenin tatbika gir- diği günden bu ayâ kadar kâ- fesi değilse bile ona yakın olan bir miktarının bertaraf edimiş olmasına ve alman tedbirlere rağmen buhranın devam etmekte ısrar etmesi buhranın mi ren iktısadi müessirlerin tevit ettiği bir buliran o'madığını gös- terdiğini beyan etmiş ve demiş- tir ki : — Ayni zamanda bu buhranda spekülâsyonun ve idari, adli, | siyasi sahaiarda tam istiklâlini | almış olan memlekete iktisadi sahada bunu esirgemek istiyen- lerin büyük tesirleri vardır. Ma- demki iktısadi olduğunu zannet- tiğimiz devrede iktisadi tedbir- lerle bunu menetmeğe k ve iktisadi tedbirlerimizin, ölçü- tamamen başkadır. Biz bununla memleketimiz ihtiyacını kâmilen tatmin edecek derecede bulunan ıstibsalâtımızı memnuiyet dere- cesinde yaklaşan resimler'e hi- maye etmiş bulunuyorduk. Saniyen mahdut seneler için- de ihtiyacımızı tatmine kâfi ge- leceğine kuvvetli bir nisbet da- hilinde himaye ettik, diğer me- vadın kâffesinde de sadece ver- gi esasatını takip ettik. Onların tahammül edeceği nisbette re- simler koyduk, o halde bizatihi bizim tarife kanunumuzun birin- ci ve mühim iktisadi tedbiri buhran tehaddüs ettiği zaman alınmış bulunuyordu. Bundan başka derhal tesiri örülebilecek olan bir tedbir aha aldık: ogünden itibaren devletin sarfedeceği paraların bilvasıta veya bilâ vasıta ecnebi memlekete gidecek olan aksamı- nı kâmilen tevkif ettik, Bunlar arasında bilvasıta dedim. Çünkü memleket dahiline gelmiş emti- adan dahi hükümet ihtiyacı için satın alınabilmesi heyeti vekile kararına bağlı idi. Hatta devle- tin bütçesi içinde derpiş edilen sarih sarfiyat fasıllarının istima- linede müsaade edilmedi. Bu kısım paralardan #bundan sonra da sarfedilmeyecektir. e Çünkü lerimizin ve rakam'arın serha- tinden (o anlaşıldığına (nazaran şimdiye kadar bunun kâfi gel- mesi ve buhranın bertaraf olma- sı iktiza ediyordu ohalde görü- lüyor ki başka amiller, başka kuvvet'er müessirdir ve bunlara karşı münhasiren iktısadi tedbir- lerle mücadele etmek kabil de- ğildir. Bunlara karşıda muvazi tedbirler almak gelmiştir. | ve idari tedbirlerle dahi müda- | hale etmek zamanı gelmiştir. Badehu Vekil Bey istiklâl harbi esnasında paramızın vaziye- | tinden bahsetmiş, ve müteakıben demiştir ki: — Devret her tarafta taahhü- datını ifa ve borçlarımı eda etmeyecek ve moratoryom ilân edecekmiş, harici ve dahili teah- hüdat teebhura © uğrıyacakmış gibi şayia'ar devam edip dur- maktadır. mu arzedeyim ki dev.et teahhüdatını günü günü- ne ifa etmiştir. Müntazaman ifa etmektedir. ve istikbaldede gü- nü üne müntazamen ifa edecektir. Gerek memurların, gerek üc- retle istihdam ediler kimselerin ve gerek bizimle alış veriş eden bize mal veren bizimle mukave- le yaparak malzeme teslim eden müesseselerin itimat etmesi Jâ- zım gelir ki bu tediye intizamı vekâ'etler bu kısım iarı | bundan evvel nasıl idise, bugün bulundukları fasıl ve hakli nasılsa yarın da öyle olacaktır. den dahili emtia fasıl ve mad- delerine nakletmektedirler. Fakat biliyorsunuz ki heyeti veki.e karar sadece devlet ie m. ri Itizar * Zampara kıral , tefrikamız, münderi- catımızın çokluğuna mebni dercedilemedi. İtizar ederiz. | fıra karşı 2sayıla Kadıköyündeki sahada Fenerbahç Makabiyi (1)e karşı (6) sayile yend / maçlarının neticesi Dün kadıköyünde Fenerbahçe stadında müteaddit futbol ma yapılmıştır.Evve!* Fenerbahçe üçüncü takımı Kasımpaşa ikinci taki! Boks ile karşılaşmış ve güzel bir oyun- dan sonra sı- galip gelmiştir. Müteâkiben ©“ Fener ikinci, Ka- (© sımpaşa birinci | takımı ile yap- tığı maçı İe karşı 2 golle ka- zanmıştır . Fenerbahçe bi- rinci takımı da, pazar lik maçla- rınn en kuvvetli takımı Makabi ile oynamış ve Musevi o takımının yaptığı | sayıya 6 sayile mukabele etmek suretile galip gelmiştir. Maç baştan aşağı San — Lâci- vertlilerin faikiyeti altında cere- yan etmiştir. Makabi yalnız bir an için bu tazyik altından sıy- rlmiş ve bu bir tek sayısını yapabilmiştir. ğ Bu maçtan evvel birinci kü- menin genç takımı İstanbulspor ikinci kümenin en kuvvetli ekipi Üsküdarla karşılaşmış ve vakit geçtiği için ikinci haftaym on dakika oynanmıştır. zi Maamafih bu vaziyette oyun durdurulduğu Ozaman İstanbul spor 1 e karşı 2 sayile galip vaziyette idi. » e Galatasaray * kulübü “tarafın- dan tertip edilen boks maçları dün akşam kulubün bin:sında oldukca kesif bir seyirci kala- balığı önünde yapılmıştır. Genç Boksörler arsında yapı an karşı- laşmalardan (sonra günün ilk heyecanlı maçı Bahriyeli Hüsa- mettin ile geçenlerde Melibe karşı sayı hesabile galip göste- rilen Kapos arasında geçmişti. Müsabakanın ilk devrelerinde Hüsamettin rakibini güzel bir yumrukla yere düşürmüş, fakat ikinci darbesi hasmı yerden kalkmadan vurduğu iddia edile- rek müsabaka haricine çıkarıl. mıştır, Kadri ile Yorgos arasındaki i müsabaka Yorgosun galebesile neticelendikten Osonra günün asıl mühim karşılaşması olan Saranga - Frangi Marten maçı yapılmıştır. Geçen defa Saran- gayı ilk devrede nakautla mağ- lüp eden profesyonel Frangi, yüksek bir döğüşü müteakip Sarangayı bu defada üçüncü ravuntta ayni suretle ve ayni yum- rukla yenmiştir . » Bugünlerde şehrimize gelmesi beklenilen Romen boks şampi- yonu (Karten) dün Graçya vapurile gelmiştir. Yarın saat 19da Galasaray (o kulübünde (Karten)le (o (Küçük Kemal) arasında çok mühim bir boks maçı yapılacaktır, Bu müsabakadan evve! birçok tanınmış (Oboksörler © arasında müteaddit maçlar icra ouna- caktır. Bayramda İstanbula Gençler birliği geliyor Bayramda iki müsabaka yap- Futbol ve Boks: Dün ize Ri şampiyonu (Karlen) iri temmleeririzeyei u fi J i mak üzere Ankara Gençler b liği takımı İstanbula gelecekti array ramın birinci günü için i saray - Beşiktaş, Gençler birli Feher, bayramın üçüncü g için de Fener- Beşiktaş, Ge birliği - Galatasaray takımlii arasında birer müsabaka ici tanzim ve tesbit edilmiştir. Ocak derneğ Dün toplandı Türk ğ en hai dan ln ei di leden sonra toplanmıştır. E e ve ) em Sami Dk kâti liklere Kâzım ve Şekip be! intihap edildikten sonra um kâtip Fethi bey iki senelik fi liyet raporun okumuştur. M zakereye (o başlanmadan Gazi Hz.ne, (o Başvekilimi! Meclis riyasetine tazimat grafları çekilmesi alkışlarla bul edilmiştir. i sene için ebediyen kaybedilen arkad için fatihalar okunmuş, O 1000 kitap hediye eden Ni baş şehbenderi Münir Süre; beye teşekkür edilmesi kar#f laşmıştır. Bundan sonra id beyeti raporunun münakaşasif) başlanmıştır. eo Ocakta ka; olup aidatını vermiyenler kında verilecek karar şidd münakaşalara sebebiyet v neticede mükerrer müracaai rağmen aidatını vermiyet hakkında yasa ahkâminın t$İ biki için idare heyetine yet verilmesi kararlaştırılm Anado'udaki Ocaklara belediyeleri yardım ettiği b İstanbul Emanetinin Ocağa Y/ dımı kesmesi de münakaş yol açmış, neticede cemi) belediyeden Ocağa yardım mesinin talep edilmesine ki verilmiştir. Bütün Ocaklıların milli t ruf ve iktısat cemiyetine olmaları (o memnuniyetle olunduktan sonra idare ve rakabe © heyetlerinin tasnif edilmiş, hasta obulü! Nakiye Hanımın hatırı sorule çocuk o haftasının busene Occakta yapılması, konferi ve konserlere busene de " vam edilmesi kabul € eni idare heyeti intihabali lanmıştır. Gizli reyle yaP.. intihap neticesinde Vali Şi , Muhittin, Hüsamettin Fuat, * nettin, Nakiye Hanım, si İhsan sami, vat, Beyler idare heyetine Naci: © vi Arif Rüştü Beyler de mürs* seçilmişlerdir. soğ