9 Aralık 1929 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7

ii me Şüphe - inkâr -iman 1789 da bir akşam Francnda. Süel mali kıral , diye yatanlar — Yaşasın millet yaşasın Insan diye uyanatlar. 1908 de Türkiyede: a Padişahım çek yaşa, diye , irin mühürleyip yatanlar: huy Hüriyet.. Adale, müsivat Bi Vet diye susmıyan, susmak bik Yen bir sarkı ile kalktılar, Kurunü “dan rönesansa böyle geçildi nlara benzer birçok vak'alar, bir tarihler sayıp eökülebilir. Ben ze bunlardan, sürü sürü sene ve N tarihlerinden bahsetmek istemi e Devirleri birbirinden ayıran . Srihler gece ile gündüzü ayıran dütinr değildir. Günler o ve sayi anğak bir aydınlık ve ka- "lk ölçüsüdür. a #buki bir devrenin. bir fikir akidenin, bir millet külürünün Bistiğini işaret eden rakamlar pek Yök kalan ksa parçalarıdır. bide ne (780 itilâli, ne de i903 7 ve buna benzeyen devir Meri işaret eden tarihler devir- yy b rdudunu tyin edebilir. İç ve» değişmelerin bir baslergia Oluş devresi vardır. Bu oluj ekseriya birkaç nesli sürük Yukuku "in deye bn © Şüphe devri, — İnkâr devri “> İman devri m Merhaleleri o drima büyük " FL İspat etmek mümkündür b merhele inki'Apların değişen teş erin başlangıç ve sonunu İşt ederler. 1780 ihtilâlni alınız. başa bir. başlangıcı vardır Du Bah angıç Lonca haricinde sermaye bİ olun *Burjuvu,, nın teşekküle Kşladığı zaman müphem: bir Vikir eTeyaDı olarak mevdana ; çıkmıştır 9 İlkit her şeyden evvel kıralın Yisız ye şartsız hekimiyetme Kk bir. şüpheden kuvvet alıyor. TAİ daha evvel tetkik ve müna ŞA edilmez bir mevzu iken ya “ yavaş konuşulabilir bir hale #eldi. Evvelce çok mukaddes iken bhe onu eritti. e 2 O neden? Niçin? Sözleri ış, raftan teakrasinin ölümünü Gi ederken diğer taraftan kırallık türün de zayıfletiyordu. ü Bu devreyi inkâr devri takip yi İnkâr devri (daha büyük ie Söphedir Bu devirde mazi a, Maziye git fikirler, #kldeler Şiktan azına tebzil edil. Bir yaman evyel yolunda kurban veri: » akideler, fikirler erik. birer ara olmuştur. Bu inkâr devre «Pde Fransanın #helali için büyük bn şüphenin, tereddüdün. ve sa İnkârın şah eserini vÜcU Ni Betiriyordu. Maziyi tebzil bir b, lar © kadar tabit görülmiye aladı ki fikirlere alışmamış insin azdı vahy ab maziyi maskarslaşırma arı © kadar boşalımıştı ki yeni 4, “YAN arayan, veni iman için “0 döken insunlar bile meydana , çıktı. 1780 da ratlıyan ihela! şüphe ve inkâr deviini geçirmiş imanını tesbit etmiş bir halde idi Aynl manzarayı Rus tarininde de görürüz Büyük Rus ibeilâli bir bay- MH nesiller şüphe ve tereddüt içinde çalkadı Bu devirde Rus münevveri şüphe içinde kıyranmakta, eski Iman erimektedir. Bu devri “ Nihlist , ve anarşist san'at, edebiyar, ve fikir devresi takip eder. Bu nihlist devre me- ziyi tasfiye eder. Ve sol likrlere revaç verecek bir hava vücuda ge türir (917 ibtilâlıni yapanlar inkârcı olmaktın Ziyade yeni bir imanın Rusvadaki inkâr ve bir büyük edebiyat uzuvlarıdır. şüphe devri devresi vücuda getirm şrir Bu şüphe ve inkânn edebiyah çök kuvwüi olmuş ve dünya edebiyatında şaheser helinde muaf yer itutmuşrur. İnkârcı Rus münev- verleri, oORus sanartkâm bugünkü Rus bayatınden mesinin o İzletini kaldırmağa muvaflak “İmuştur. Türk tarihinde de bu üç dev- reyi Türk inkılâbının şüphe devri pek uzun olmakla bermber biç te şidetlili değildir. Türkiyenin me ziyi resmen inkâra başladığı tarih 1839 dan evvel maziye, ye bil hasın gevkessi hp sina karşı bir nevi | şüpbe uyanmış. Osmunlı tarihiçilerinin “Zahit ve Rinit, mücadele-i diye kaydetiği bir tikir ve sanat devresi vardır. Bu san'sr devresi reyi İfade eder? Bu devre kuru “Zahir, liğin ifâ- sını İlân eder. Ruhi “Badadi, ve “Nedim, hekikaren eski zabitliğe kaşı çok kuvvetli bir uksülâmeldir. Bu ef fekefden şüphe edenler ilk Türk inkilâbinm şüphe devre sini açan (o şah slardır. Senelerce süren mağlübiyetler her şeyden ev- vel san'atkârlarda kendini gösterdi ve bu mütemedi o maeğlübiyeter kurunu vustal Ekirleri örsetedi. Meselâ hak dini olan müslüman- lığın halk tarafından himaye edil mesi bunun ilk ve mühim sebebi oldu 1839 tarihine kadar bu dev- re devam eder, 1839 da Reşit Pa- şanın dilile mazi inkâra başlanır. Fakat bu devre inkârda şiiphe gibi uzun bir devre İşgal eder kene onun gibi şiddetli olmadığı için büyük izler bırakmaz. 1876 ve 1908 meşruliyetleri bunan bir neticesinden ibarettir. Türk tarihinin iman ve müsbet dev- d istiklâl harbinden sonra başlar. Bugün aruk müsbet iman devrinde- yiz. Bu müsbet devre inkilâpların kökleştiği devredir. Bizim için en mühim esas arık ne şüphe mede inkârdır. Yeni ve müspet önünde mazi. de süphe bile bir geriye dönüşen başka bir şey değildir Bizim için en eski nesil, inkâr eden 1 değil yapıcı ve yaratıcı irmek meselesi en şüphe edi orta nesi çenç nesli yetiş übim iştir. ii kültüründe en mühim nokta onun müspet Ve imanlı ol- ve maziyi Yeni bir ruba edebilmesidir. Sadri Efem mest göre tahlil muharrirler Fransadaki muharip muhar- tirler cemiyeti ne işe yarar Son gelen Fransız gazete'erin- de şöyle bir haber vardı: Harbe iştiâk eden muharrir ler bir toplanma yapmışar ve “Gonkur, mükâfatını kazanan “Dorjöles, o şerefinede bir çay ziyafeti vermişlerdir. “Drojöles, harbe işti âk eden Franuz mu hanirlerinin “en methurlerından- dır. Ve harbe işti âk eden mu barrirler | cemiyetinin (relsidır. “Dorjöles, “Tahta salip'er, na mındaki eser'le büyük bir şöhret kazanmıştı; bunu takip eden se- nelerde harp edebiyatı büyük br muvaflakiyet temin etti gittikçe Örneği artan harp roman ve hikâ- yeleri harbe biifül iştirak eden mubarirlerin bu muvafakıyeti onları bir cemiyet hal nde top lanmıya mecbur etmiştir. Bu toplanma gittikçe inkişaf etmekte bi.hassa harp romanları için harp vesika'arını toplamak için çaışmaktadır. Türk milletide büyük harbe girdi. Hatta onden sonrada bir büyük harp kazandı. Ve harbe giren Türk muharrirleri de var! Uzun seneler şiâh arkadaşlığı eden bu muharrirlerin de vücu- da getireckleri bir taazzuv her RAN na G. $. Birliği Edebiyat “şubesinde bir edebiyat “müzesi açılıyor Güzel San'atlar birliği edebi- yat şubes'nden: Şubemiz birlik binası dahilinde bir edebiyat müzesi tesisne karar vermiştir. Bu müze, tedricen tekâmül ve teessüsetlmek Üzere, eski ve yeni bilümum türk edip ve şairlerinin el yazılarını, mektuplarısı, batı rat defterlerini, eserlerinin tam veya parça halinde müsveddele- rini şahsi aşyayı, kâğıt, kalem ve daha bunun gibi yazı alâtını ve satreyi ihtiva edecektir. Mem leketin her tarafında bu suretle dağılmış bulunan vesaikin ya bizzat, yahut taahhütlü olerak posta ile birliğimiz edebiyat gu besine gönderi'mesi bütün vatan daşlarımızdan rica olunür. Gönderilecek her türü vesa'k mukabi'inde bir makbuz veri!e cek ve bütün bunlar ilerideki büyük edebiyat müzesinin ilk vesikalarını teşkil etmek üzere büyük bir itina ile hıfzolunncak, ziyaretçilere de daima teşhir edi- lecektir. Her vesika üzerine bun- ları hediye eden zevatın isimle rini havi birer etiket vazedile- cektir. Adres İstanbul © Soğukçeşme Gülhane parkı methalinde Güzel San'atlar Birliği edebiyat şubesi daire heyetidir. Bır konferans Dün akşam İstanbul (Ericek muallım mektebi konferans salo- nunda Dr. Mazhar Osman B. tarafından tütün ve içki beliyesi hakkında faydali bir konferans verilmiştir. eserleri İnsanlar kendilerini değiştirerek yeni medeniyetler yaratabilirler Asrımızın en çok şöhret kazanan ve en çok eserler yazan mütefek- kirlerinden biri Kont Herman Koy seİng ür Bir filosun seyahat def teri, Dünya yeniden yücut buluyor, Avrupa, Yaratıcı idrak, Hakikştin kurtuluşu unvanlarile büyük ciltler yazan Kayserlingin fikirlerini" hülâ. sa etmek müşkül bir iştir. &tmek isteriz. Bogün beşeriyet, geçmişini ve bu günlü vaziyetini göz önüne getire- rek tetkik edecek bir vaziyettedir. Onun bu küdreti, eski bir Yunan- İiyı, ve Romalıyı tedhiş edecek de- Spengler, *Garbın.inhitat ünvanlı eserinde bu tetkikin nasil yapıla- cağını göstermiş, medeniyetlerin de Insanlar gibi bir devir geçirerek öl- düğünü, eski Çin, eski Mısır, Asur, Hindistan medeniyetlerinin bu şe- kilde öldüğünü anlatuktan sonra Avrupa medeniyetlerinin de sekerat devri geçirdiğini söylemişti Kayserling, bunun doğru olduğu. nu kabul eder, fakat bizim istedi miz takdirde ölümden bayat çı- karacağımız Iddia eder. Kayserlinge göre, beşeriyet yeni bir kültür icat ve bunu bade ettiği takdirde yapabilir. Aceba nasıl? Yen! bir külcür ya ratmanın yolu nedir? Yeni br iktisat müvazenesinin temini, beynelmilel sulh ve mussle- metin tesisi ilemi?Hayır, bu meseleleri yalmz berici tedbırlerle halermek bir feide vermez Hatta, beşeriyetin saiklarını değiştirmeden Akvam ce- miyetini takviyeye, yahut insanların | ihuraslarile meşgul olmadan tasarruf hakkı gibi hakların ilgası bu yolda bir falde vermez. Demek ki, istenilen, yürümek ve ilerlemek se, şimdiye kader yapıls- mıyan birişi yapmak J4zımdır. Yanl insanlar, kendilerini değiştirecekler | Bunu yapmak insanların kudreti da- hilindedir, çünkü insanların iradesi Fakat, muastrımız olan bu mütelekkirin ne dediğini anlamak için bunu tecrübe hürdür Hür bir iradeye malik ol manın manası, İnsanın, İstediği 78 man kendini değiştirmesi demektin İrade ve ihtiyarın serbest oldir Bunu kabul edelin, fakat kendimizi değiştirmek nasl mümkün olur? Kayserling * Yaratıcı idrak, ünvanlı eserinde cevap verir. Ona göre. Insanın kendisini de- Eiştirmesinin yolu, karaktersiz ol maktır Böyle olmek için, prensip- #ix yaşamalı. münakaşa etmemeti, bir ahize gibi ber şeyi almalı ve kabul etmeli, Dünyanın üzerimize icra etmek istediği tesir, muhakeme edilmeden şahslyetimize hulül etsin. Bu neden böyledir. niçin böyledir, suallerini bir tarafa atınız Yalnız kabul edi niz ve, bu böyledir deyiniz Bu yüzden benliğiniz mütenakız fikir. ler ve mütaldalar içinde kaybolacak diye zerre kadar endişe etmeyiniz. «© Beş şenenizi . hatta beş ayınızı böyle bir teslimiyet içinde geçirdi- niz mi, ferağatin o mükâfatını ibraz eden, içinizde yeni bir zihniyetin doğduğunu, yeni bir şeyin yaradı dıgını görürsunüz. o * Bu yeni hal, insanın değişmiş halidir. Bu değişmiş insan, ne pi- ranın mahkümu, nede rkunun esiridir Bu insan yeni bir varlıği sahıp olmuştur Gerçi bu insan tes limiyet göstermiş, fakat düşmemiş, bilâkis yenlden doğmuştur. Keyserlinge göre Insan, bilerek, ve isiyerek bunu yapabilir ve bu suretle karanlıktan ışıza, ölümden hayata çıkar. Hayatın yeni hamle- lerine İçimizi açmakla, yeni hayata girmeğe hak kazanırız Keyserlinğin kendisi, bir Insanın ne kadar değişeceğini gösterdiği için çok şayanı dıkkat şahsiyettir. Onun ber muhitte dinlenmesinin, hatta bir muhit yapmasının sebe- bide, felsefesini, metodunu, kendine tatbik etmiş olmasıdır. R. Duydunuz mu? Ev satın alınacak Sahilden Rumelihisarına, Feneryolundı Bostancıya biler ei dn cihkyet 2500 Hira Hatla e olanla rn Darülbedayide Şemsi beye Müracaat etmeleri rica olunur şo0.... Vatandaş, ......, Medeni ve hür Türk vatanında okur yazar olmıyanlar yakış maz. Onun için okuma yazma bilmiyenleri millet o mekteplerine götürmek herkesin ay- rı ayrı borcudur. e, e rriieisee