30 Nisan 1939 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 7

.4. Ulus çocukları ilâvesi (&uldaıı faydalı bilgiler : Göl nedir, kaç türlü göl meydana gelir ? Bir amerikalı gezgin, bütün dün- yayı dolaştıktan sonra geçenlerde Nevyork'a dönmüştü. Gazeteciler, bu gezginin yeryüzünde ne gibi ga- rip şeyler gördüğünü sormuşlardır. Bu amerikalı gezgin her gezdiği yerde notlar almıştır. Bu amerika- h gazetecilere birçok şeyler anlat- mıştır. Nihayet sözlerini şöyle bi- tirmiştir : “— Yer yüzünde senelerdenberi dolaşıyorum. Şimdiye kadar gö- zümle gördüğüm göllerin sayısı 7471 tanedir.,, Hakikaten yer yüzünde göl pek çoktur. Coğrafya hartalarına baka- cak olursanız dünyanın bütün kı- talarında sayısız göller görürsü- üz. Hattâ bu görülen göller, en büyük göllerdir. Bir de ufak olup da hartaya geçirilmiyen göller var- dır ki, bunların haddi hesabı yok- tu r. Göl nedir, göller nasıl meydana gelir? Göl diye, karanın ortasındaki su birikintilerine denir. Demek ki bir gölün dört tarafı karadır. Fakat bazı göller vardır, çok geniştir. Meselâ Asya'da Hazer denizi de- dikleri deniz bir göldür. Fakat çok büyük olduğundan ve her şeyi de- nizlere benzediğinden o göle deniz denir. Göller suların birikmesinden o- lur. Bir yerde göl olması için ora- nın dört tarafı kapalı olması ve bir tarafından göle su akması lâzımdır. Fakat su akmıyan göller de var- dır, bu göller yalnız kış aylarında yağan yağmurlarla dolar. Yeryüzündeki göller birkaç tür- lü meydana gelmiştir: 1—Deniz artığı göller: bazı bü- Yük kara parçaları bir zamanlar de- nizlerin altında idi. Fakat denizin altı yavaş yavaş yükseldi. Karada- ki dağların arasında, ovalarda ve çukur yerlerde sular birikip kaldı. Dağlar meydana çıktı. Denizin zası aşağıda kaldı. Şimdi, Asya'nın ortasında Arabistan'da böyle bir- çok göller vardır. Fakat bu göllerin denizlerin ar- tığı olduğunu nasıl biliyorlar? diye soracaksınız. Bu göllerin su- ları tuzludur. Hattâ denizlerden da- ha tuzludur. Bu göllerin deniz ar- tığı olup olmadığını öğrenmek için, Asya'daki göllerin birçoklarında a- raştırmalar yapmışlar, bu göllerin birçoklarında kaya tuzu madeni bu- lamamışlar. Biliyorsunuz ki denizlerin tuzu, deniz dibinde ve kıyılarda bulunan büyük kaya utzlarının erimesinden ileri gelir. Halbuki bu dediğimiz göllerde kaya tuzu olmayınca, de- mek ki evelce denizmiş, fakat de- niz kuruya kuruya çukurda bir miktar artık kalmış. Deniz artığı denen göllerde suyun çok tuzlu olmasının sebebi nedir? Bu göller önce deniz, sonra çok ge- niş bir göl, daha sonra da küçük göl olmuş. Göl genişken güneşin sıcaklığından — buğulanmış, sular gittikçe azalmış, fakat tuz su gibi uçup gitmez, dibe çöker. Bu gölle- rin de suları buhar olup uçtukça, tuzlar toprağa çökmüş. Fakat bura- larda kış olmasa bile, baz: yağar. Bu yağmurlar gi duğu çukura akarken, uçmuş sula- rın kenarlarda bıraktığı tuzları lün içine sürüklemiştir. Gene ba- har ve yaz ayları gelince sular a- zalmağa başlamıştır. Fakat tuz ge- ne olduğu gibi kalmıştır. Her sene gölün suları biraz daha azalınca tuzun derecesi de suya göre art miştir, Meselâ Filistin'deki Lut lü bunun en iyi örneğidir. Hele bu- rası çölün ortasında olduğundan bu göle çay dökülür ama, güneşin şiddetinden gölün suları çarçabuk kuruyor. Onun için Lut gölü, en tuzlu bir göldür. Bütün denizler- den de tuzludur. Deniz artığı olan göl daha ne- resinden belli olur? Bu araştıran- lar bakmışlar, bu t bir nehir, çay dökülmüyor. Yağ- mur da az yağıyor. O halde buraya su nerede ntoplanmış? diye merak etmişler. Sonunda bu göllerin de- niz artığı olduğunu öğrenmişler - dir. Bundan başka yeryüzündeki de- niz artığı denen göllerin kenarla- rındaki topraklarda hiç ot ve ağaç yetişmez. Sebebi de buralarda e- velce tuzlu su bulunduğundan ne de olsa toprağın üzerinde az çok tuz kalmıştır. 2 — Sönmüş yanardağ ağzı göl- leri: yanardağlar ateşi baca gibi fakat geniş bir ağızdan - fışkırtır- lar. Yanardağların bu ağzına: kra- ter denir. Yanardağlar söndükten sonar bu çukur ve derin ağızlara yağmur suları dolar. Olur bir göl. Böyle göller dünyanın her yerin- de vardır. Bizim doğu Anadolu- muzda “Nemrut yanardağı” nın te- pesinde bir göl vardır. Fakat bir dağın tepesinde göl olursa, olsa olsa havuz kadar bir şeydir, diye aklınıza gelir. Halbu- ki koca dağların tepesindeki bu ya- nardağ ağızları o kadar geniştir ki dolaşmağa kalksanız bir yandan bir yanına beş on saatte gidemez- siniz. 3 — Nehirlerin, çayların, derele- lerin suyu ile meydana gelen göl- ler: yeryüzündeki göllerin çoğu böyle göllerdir. Nasıl olduğu belli. Sular akar, fakat denizi bulamaz. Önüne ya bir dağ, yahut yüksek bir toprak çıkar. Orada birikir. O- lur bir göl. Fakat niçin gitgide bu ller su ile dolup da taşmıyor? Bir taraftan sular dökülür. Bir ta- raftan da gölün yüzü geniş, derin- liği az olduğundan güneşin sıcak- lığı ile azalır. Gölün suyu her za- manki gibi olduğu yerde kalır. Kı- şın kabarır, yazın azalır. 4 — Körfez gölleri: körfez nedir iz? Deniz karanın içine ; işte denizin karaya giren yerine körfez denir. Meselâ bizim zmit körfezi, İzmir körfezi gibi. iyle bir körfezin kenarın- da bir nehir var da, bu nehrin de lü göllere hiç Bu hafta size bir boyamaca veriyoruz Bu hafta size bir boyamaca veri- yoruz. Boyamacamız bir papağandır. Bu papağanı iyi boyayanlar arasın- da kura çekeceğiz. Birinciye güzel bir biblo hediye edeceğiz, 4 okuyu- cumuza birer süslü dolmakalem, 12 okuyucumuza diş fırçası, 8 okuyu- cumuza diş pastası, 50 okuyucumuza kitap, 10 okuyucumuza krem, 20 0- kuyucumuza birer pergel, 20 oku - yucumuza kartonlu suluboya, 100 o- kuyucumuza da birer kartpostal ve- receğiz. Pazar — 30 Nisan 1939 — Sayı: 70 Para ile satılmaz suyu ortasına doğru yandan kör- feze Gdökülürse, nehir getirdiği kumları yığmağa, körfezin beli darlaşmağa başlar. Bir gün gelir körfezin karaya - sokulan yeri ile denizin arası kumla dolar, körfezi denizden ayrılınca karanın ortasın da kalır. İşte size bir körfez gölü. BİRAZ EĞLENELİM; Bu resim'eri anlattığımız gibi kesiniz, çok eğleneceksiniz! Resimleri kâatı kâğıdın üstüne yapıştırın. Bırakın kurusun. Bü- yük resimle beraber iki yuvarlağı da kesin. Resimde A ve B harfle- riyle gösterilen yerleri dikkatlı kesin. Yuvarlakların içindeki İ- şareti ile işaretlenen yerlere birer toplu iğne geçirin; balıklı yuvar- lağı toplu iğne ile B harfinin ar- kasındaki X işaretine tutturun. Sonra kuşlu yuvarlağı da gene A harfinin önündeki X işaretli yere tutturun. Şimdi her iki yuvarlağı yavaş yavaş döndürmeğe başlayın. Bakın ne göreceksiniz. Buna siz de şaşıp kalacaksınız, Bakın Millet Babası çocuklar bayramında Hepinizin adına bir yavruyu okşuyor; Milletin büyükleri gi de, ak d Türk çocuğu, şunu bil, senin için yaşıyor. * Yalnız şunu hatırla, şu cümhuriyet çağında Vatandaşlar ailen, bu vatan da evindir; Yaşarken güzel yurdun sevgili kucağında Onun için yaşamak ve ölmek ödevindir. 23 Nisan 939 pazar günü Milli Şefimiz İsmet İnönü'nü köşklerin de tâzime giden (Çocuk Esirgeme genel merkezi Kreş) yavrula - rından bir grup x işaretli İnci Barlas Cümhurreisimizin yüksek sevgi ve iltifatlarına mazhar olan talihli yavru.