5 Şubat 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 6

| iktisad Bahisler Dünyadaki İktisadi Buhranın Sonu mu? iyatlar 1929 sene- Toptan ve perakende sinde en yüksek seviyeyi bulduktan lardır. e Bu düşüş, grafiklerde üç muhtelif tarihlerde paralarının de- ğerlerini indirmelerine kadar devam yükseliş başla- —— © etmiş, ondan sonr: mıştır. Toptan ve perakende fiyatları gösteren çizgilerin — birbirlerini bu üç memlekette ğına delâlet ediyor. —a Grafiklerdeki çizgilerin bize öğret- mek istedikleri nedir, biliyor musunuz? 1929 dan itibaren toptan — fiatların düşüşleri... Binaenaleyh zirat ve - sınai müstahsillerin ve dolayısiyle - onların galıştırdıkları kimselerin, aynır istihsal veya çalışma için, müstehlik sıfatiyle ” harcıyabilecekleri para daima azalmak- tadır. Meselâ İngilterede 1929 da 100 ster- Ting getiren istihsal, 1931 de ancak 75 sterling getirmiştir. Perakende - fiat- Jar da inmekle beraber, bu iniş aynı nis- bet dahilinde olmamıştır. Bunun neye böyle olduğunu ve başka türlü olamı- yacağını aşağıda izah ediyoruz: Toptan ve perakende fiatlar ne- den aynı nisbette düşmez? Bir ingiliz müstahsilinin 1929 da aldığı 100 sterlinge mukabil 1931 de 75 siterling aldığını söylemiştik. Fa- kat buna mukabil, 1929 da 100 sterlinge satın aldığı şey için 1931 de 90 sterling ödeyordu. Şu halde, müstahsil sıfatiy - de 25 sterling kaybediyor. müstehlik Sıfatiyle ise ancak 10 sterling - kazan - mış oluyordu. Aradaki fârk olan 15 Sterling onun satın alma kudretinin a- zaldığını gösterir ki, fazla istihsal ve istihsal edilen malın kıymetinin düşü- Şü bundan ileri gelmektedir. Para kıymeti indirilince fiatlar yükseliyor. İngiltere 1931 den itibaren parası in tesiriyle düşmeğe başlamış- refahın başladı- 108 memleketin katptmeleri, — s: geçim masrafını. kende fiat endeksi mektedir. esas tutularak yapılmıştır. nın kıymetini indirdiği için topdan atların düşüşü durmuş, sonra yükseliş *başlamıştır. 1933 de, dolar kıymetin in- dirildikten sonra Amerikada da aynı şeyin vukua geldiğini görüyoruz. Fran- sa'da iniş hareketi ancak 1936 da dur- muş ve fiatlar yükselmeğe başlamıştır. Perakende fiatlar da toptan fiatların hareketini takib etmektedirler. Yalnız bunlar daha ufak bir nisbet dahilinde düştükleri için, tabii daha avaş yüksel. Mektedirler. Bu yüzden de müstahsil der ve dolayısiyle bunların çalıştırdı! ları kimselerin - aldıkları maaş veya gündeliğin de toptan fiatları takib et- mesi şartiyle - satın alma kudretleri art. maktadır. Grafikler Siyah çizgiler perakende fiatları, yani kesik çizgiler de toptan fiatların hareketini göstermektedir. Daireler, toptan fiat endeksinin pera- ü katettiği ânı göster- Grafikler, Milletler Cemiyeti bültenleri Meselâ Ameri- ak'da bir müstah- sil 1929 da kendi- sine 100 dolar ge- tiren bir mal için 1932 sonunda 68 dolar — alıyordu. Fakat, müstehlik sifatiyle kenı 'ne 1929 da 100 do- Jara mal olan bir şey için de 79 do- lar veriyordu. Şu halde bu . adam müstahsil sıfatiy- le ise —ancak 21 dolar kazanmıştı ve ara yerde safi 11 dolarlık bit kaybı vardı. 1936 da müstahsilin kaybı yalnız 13 dolar, müs- tehlik sıfatiyle kazancı ise 17 dolardı ve ara yerde 4 dolarlık bir safi kazancı vardı. Bunun içindir ki birleşik devlet- lerde refah başlamıştır. Birleşik dev letlere aid olan grafikte, perakende fi atlara aid çizgi ile toptan fiatlara aid çizginin biribirlerini katetti gö rülmektedir. İşte bu, refahın başlangı- cını göstermektedir. deri Fransa'da vaziyet düzeliyor: Fransada bir müstahsil 1929 aa 100 franga sattığı bir şeyi 1935 sonunda 54 franga satarak 46 frank kaybediyor, müstehlik sıfatiyle de ancak 12 frank kazandığına göre safi 34 frank kaybedi- AAA 1936 1929 1930 1931 19832 1935 1936 195s 1996 l l 105 T îl iör., : I esi T - . © &, FAMI <A0$ Hatay davamızın halli dolayısiyle gelen telgraflar (Dünkü sayıdan devam) HİZAN — Dört bin yıllık geçmişi olan milli Hatayın kurtuluşu münase- betiyle sevincimizden kazamızda çoş- kun gösterilerle miting yapılmıştır. U- lu Önderimizin derin görüş ve çelik i- radesiyle türklüğü kurtaran ve türklü. ğün yüksek tarihini yüce mertebelere eriştiren inkılâp programlarını lâyı « kiyle tatbik ederek devlet millet hükü- met işlerimizi muvaffakiyetle başaran Paritimize ve sayın şahsınıza “minnet ve şükranlarımızı sıcak sevgilerle arz- eyleriz. Hizan belediye reisi Şahap Tarım * BOZDOĞAN — Hatay türklerinin egemenliğinin acuna kabul ve tasdiki Süretiyle başarılan bu büyük eseri he- yecanla kutlamakta olan parti arkadaş- ırımızın şükran ve minnetlerini parti ye ve Size saygı ile sunar, partimizi yü- reketn kutlarız. Milli Hatay miting başkanı V. Tarhan * MANİSA — Türk gene sulh yolu- ile büyük bir zafer kazandı. Kırk asır- lık türk tarihinin bir parçası olan Ha- tay partimizin azimli siyasetiyle kur tuldu. Bu dakikada miting yapan bin- lerce manisalt Hatayın erginliğini par- timizin zaferini kutluyor, sevinç için- de yaşasın Atatürkün partisi diye ba- dırıyor. Milli Hatay miting heyeti baş- kanı belediye reisi Avni Gemicioğlu * SİNAN — Türk harpte olduğu sulhta da elde edilen büyük muvaffa - kiyet ve muzafferiyetlere ek olarak Ha- rini temin uğrundal iyi neticelerinden dolayı mütehassis o lan kaza halkının coşkun duyguları son suz minnet ve şükranlarını arzeylerim. Bismil Milli Hatay mitingi na- mına belediye reisi Ali Öncel füksek mesainin * 'TATVAN — Hataylı kardeşlerimi. zin özgeçlik ve egemenliğe kavuşmala- Tt uğrunda sarsılmaz inanla sıyasamız da kazanılan muvaffakiyetini - candan sevgi ve şükrnla kutlarız. Hatay miting idare “başkanı Mahmut Alcan, azâ Tahir Ba- Tan azâ Resul Azcan. * AYVALIK — Parti hükümetimi - zin son Hatay ulusal egemenlik dava mızda muvaffakiyetlerinden ötürü bu- gün bütün halkımızın toplandığı alan- dan partimize ve parti hükümetimize sonsuz inanlarla tebriklerimizi bildiri riz. — Alibey nahiyesi şarbayı ve par- ti başkanı İzzet Esen. * BOZKIR — Memleketi idare ve iş adamlarını seçmekte isabetli hareket eden partimizi Hatay davamızdaki mu- vaffakiyetten dolayı ilçe namina teb - rikle halkın samimi teşekkür ve tazim- lerini sunarız. Belediye Başk. Z. Erim, C. H. P. ilçeyönkurul Başk. A, Doğan * ACIPAYAM — Türk inkılâbında büyük Önderin yolunda yürüyerek biz- lere emsalsiz bir gün yaşatan ve türk tarihine yeni bir sayfa ekleyen yüksek şahsiyetinizi Kızılhisar kamunları na- mına tebrik eder saygılarımızı sunarız. Kızılhisar kamunbay N. De - - — mirel Şarbay Rıza Suzen C. H. P. Başkanı İ. Kurt. 'yordu. 1936 sonunda müstahsilin zara Ti 22 franga indi. Müstehlik sıfatiyle kazandığı fark 14 frank olduğuna göre, 1935 sonundaki 34 franga mukabil, 8 frank kaybetmiş oluyordu ki bu da Fransada vaziyetin düzelmekte olduğu- 'nu gösterir. Şimdiki halde bütün memleketlerde) toptan ve perakende fiatların seviyele ri henüz 1929 fiatlarının aşı Buna bakılarak, bu fiatların, bir refah senesi olan 1929 un seviyesine çıkacak- ları neticesine varılabilir mi? - Hayır. Mühim olan muhakkak sürette fiatla- Tın seviyesi değil, toptan fiatlarla pe- rakende fiatlar arasındaki münaseber tir. Fransa'da refah ne zaman başlıyacak? Bu şartlara göre, Fransada refah ne zaman başlıyacak? Ekonomik — tan- dans'da önceden kestirilmesi mümkün olmıyan hâdiseler vukua gelmesi muh temel olduğu için, bu hususta şimdiden bi fiğindeki çizgileri insan zihninden te- madi ettirirse bunların - Birleşik dev letlerde olduğu gibi - 1937 nin ikinci yarısında biribirlerini katettikleri gö Tülür. Eğer ekonomik vaziyet bugün- kü şekilde devam ederse bu, Fransada bir refah devresinin başlangıcı olacak- tar. şey söylenemez. Fakat Fransa gra Fiat nedir ? “Piat” denildiği zaman bir şey ifade edilmiş olmaz, çünkü toptan fiatla, eko- nomik mahiyeti başka olan perakende fiat vardır. Toptan fiatlar, müstahsilin —malını sattığı fiatlardır. Sanayi ve - ziraatte verilen ücret ve gündelikler, istihsalin satışına, dolayısiyle de toptan fiatlara bağlıdır. Perakende fiatlar ise, müstehlikte bir şey satın alırken ödediği fiatlardır. Toptan ve perakende fiatların rabıtası Bununla beraber, bu iki türlü fiat biribirine bağlıdır ve toptan - fiatların yükselmesi, perakende fiatların da yük- selmesine yol açarsa da bu yükseliş aynı nisbet dahilinde olmaz. Perakende fiatlara daha ziyade “sabit” denilen ele- manlar girer ki bunlar da vergiler, ki - gibi şeylerdir. Toptan fiat, perakende fiatın bir zünden başka bir şey değildir. Bu cüzün tahavvülü, yekünun da tahavvülünü is- Ta, amortisman, — faiz Ve gene bunun içindir ki, işin iç yü- zünü bümeyen ve sırasına göre müs - tahsil veya müstehlik olan herhangi bir şahıs, toptan fiatların artmasını - iste - yip perakende fiatların artmasına iti Taz etmekte pek de o kadar haksız de- başlayınca Dünya krizi başlar başlamaz, töp * tan fiatların düşmesine karşı her taraf- ta şikâyetler işitildi. Seneler, bu şikâ » yetleri durdurmadan geçip gidiyor. Devletler bu inişin önüne geçmek için her türlü fedakârlıklarda — bulunuyor. dar, İniş hareketi durduruluyor, bu se- fer de perakende fiatların yüksekliğine karşı şikâyetler başlıyor. Fakat toptan fiatlar da yükselmeğe başlayınca şil yetler azalıyor. Nitekim, bazı memle ketlerde krizin bittiğini gösteren alâ - metler belirmeğe - başlamıştır. Netice itibariyle perakende fiatların yüksel - mesine karşı yapılan şikâyetler, top tan fiatlar, ücret ve gündelikler de da- bil olduğu halde, kâfi mikdarda yük - selmedikçe devam ediyor. Fransanın vaziyetinde hususiyet var mı? Bu cepheden Fransanın vaziyetinde bir hususiyet var mıdır? Hayır, Bunu anlamak için fransız fiatlarının gidişiyle dünya — fiatlarının gidişi arasında bir mukayese - yapmak kâfidir. Yalnız, bu sırada dünyada ba- zt kendi kabukları içine çekilmiş meme leketler vardır ki bunların fiatları, is- tatistiklerden anlaşıldığına göre, cpi sunidir. Bu memleketlerin, az çok bir ticaret serbestisi muhafaza etmiş diğer memleketlerle“ mukayesesine — imkân yoktur. Binaenaleyh bunları bir tarafa bırakmak münasib olur. Bu, fransız fiatlarının anglo - son fiatlariyle veya bunlara bağlı olan sak- ve heyeti umumiyeleri itibariyle dünya piyasasını gösteren fiatlarla mukaye » tesi Tüzimgeldiği demektir. İş basitleştirmek üzere, bu sayfada- ki grafiklerde yalnız ingiliz, fransız ve amerikan fiatları gösterilmiştir. İngiliz dominyonlarında, İskandinav memleket- lerinde, cenubi - Amerika'da, velhasil krize maruz kalmakla beraber - ticaret serbestisini — tamamen - ortadan kale dırmamış olan bütün memleketlerde fi- atların hareketi bu üç memlekette ol - duğu gibidir. (Vu mecmuasının 20.1.937 tarihli sayısından)