23 Ocak 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 10

Madrid önünde döğüşen yabancılar ——— | arasında enteresan simalar * Madridte bulunan bir -Amerikan gazetecisi ispanyada birbiri için- de çeşit çeşit harpler yapıldığını söyliyor | j | L Newyork Times Gazetesinin Madridde bulunan muhabiri, kendi gazetesine İspanyanın hükümetçiler cephesinde çalışan yabancılar a- rasında bulunan bir takım şahsiyetler hakkında bir mektub yazıp gön- dermiştir. Madriddeki hükümet cephesini ve onda vazife alan yabancıları bu mektub kadar meraklı ve alâkalı bir surette anlatan hiç bir rör görülmüş değildir. Muhabir Herbert Motthews'in bu yazısını dilimize Çeviriyoruz : Madrid.. — Bugün ispanyol top- | müddet sonra bir şark raklarında harb içinde harblar oluyor. | kurmak için mücadele « l cumhuriyeti n ruslara karışmış, harb eder görüyoruz. Burada Kleber, kendi halinde bir muharib ola- rak dövüşüyor. Rus muvaffakiyetleri ü- zerine belli başir bir âmil halinde de- . Nihayet bu şark cumhuriyeti vücu- Burada ufak ölçüde alman ve italyan sivil harbları olduğu gibi, italyanlarla italyanların birleşik cephesi Rusyaya karşı bir Avrupa harbı da yapmakta- dir. Bundan başka bütün proletaryanın yüksek sınıfa, bütün solcularla mute- dillerin faşizme karşı yaptıkları bir sı 'mıf harbı da vukua geliyor ki bu yüz- den birçok kimseler İspanyadaki mu: harebeye bir ideoloji muharebesi adını vermektedirler. İspanya harbı patlak verince bir ta kim idealist gençlerin, samimi olarak | Madrid müdarile, rine hediyeler; Şeker ve sigara / bir kanaate bağlanmış orta yaşlıların. “bir takım askerlerin ve biraz da mace- Tacıların kendilerini oraya atmamaları “Amkânsız bir hal almıştı. Bunlar kana- atleri hangi tarafı haklı gösteriyorsa, lâhlarınr veyahud iteki tarafa doğ. kullanmağa başlamışlardır. Dünya- bugünkü düşünüş ve politika cere takım in- ., buradaki cumhuriyetçilere ilti ederek âsilere karşı harba girişmi r. Burada başlamış olan bu. ket, bir kaç nesil üzerinde izlerini : #kislerini göstermeğe devam edecek bi görünmektdi da gelip Sovyetler ittihadiyle birleşin ce Kleber vazifesini Litmiş sayarak Si beryadan ayrılıyor. Artık, bütün bu muharebelerde gör güsü, bilgisi ve tecrübesi artmış, tam Tir kumandan liyakati kazanmıştır. gün bu mücadelenin yalnız İspan- ... HŞ H lar ve b içle saahalli Bundan sonra Avrupa ve Amerika- — Bir savaş olduğunu sannetmekten daha | g. Karanlık mücadele seneleri geçiyor. üyük bir yanlış olamaz. Nevyorklular kendisini Kanada tât yetine girdiği sıralarda tanımışlardır. Kleberden bundan sonra ” Çindeki $6.000 kişilik kızıl ordunun kumanda- nt ve general olarak bahsedildiğini du- yüyoruz. Bu ordu Kiangside bulunuyor; bu- 'na karşı da General Çan Kay Şek 1. milyon 200,000 kişilik bir ordu ile ha reket ediyordu. Nihayet kızılordu mu- hasara altına girmi Eğer birisi, Kleber'in başından ge- çen hâdiseleri toplayıp yazsa, zamanı yapacak şey, neticelere varacağını ktense burada neler olup bitti; fir etmek, dünyanın dört köşesin den koşup gelenlerin ne türlü adamlar “olduğunu anlatmaktır. O Bunları tasnif etmeğe — kalkışmak Çünkü , Hiberaller, ihtilâlciler ve bir tek lime ile faşist düşmanlarıdır. Şimai da görülen şahsiyetlerden kalbur. tü olanları cle alatım. Meselâ bir Emli Klcber - vardır ki 'adam, buradaki insanlatın en che- iyetlisidir. Bu adam, içerisinde bir ispanyollar da bulünan bütün en: ternasyonal - kıtaların” kumandanıdır. “General Kleber komünisttir.. Kendisi sadada beraber çalışmiş olduğu Tim ile, kanaat yüzünden zındanlarda anın istırabını çekmişlerdir. | İ | Bu adamın hayatı bir roman gibi. (Kleber gerçek adı mıdır, değil midir? bilmiyorum: esasen ihtilâl' çevrelerin. e bir adamın hakikt hüşiyetinin o kar ehemiyeti yoktur.) — Büyük harhda kendisi “Ordusuna girmiş ve bir zat Jara karşı harb etmiştir. Kendisi “ya. kalanmış,, ve “kaçmış,, tır. Bu iki keli: “Mmeyi tırnak içine alışımız sebebsiz de. dir. Çünkü kendisi bunları anlatır. n tuhaf tuhaf gülüyordu. O zaman. darda bil- kendisi komünistlere karşı bir sempati beslemekte ” “ Bsirlikten kaçtıktan söntâ | Kleber, turya ordusuna döneceğine yolu: “Kanadaya kadâr uzatmış, orada Si- mızda en ziyade merakla okunacak ki tablardan birini vücuda getirmiş olur. Bunlar başlı başına bir destan teşkil e- der. Bu muhasaradan sonra — general sekiz ay ricat ederek Zeçvan'a kadar Bitti. Bu müddet içinde kızılordu 3500 millik bir mesafeyi, yolunun üzerind Tast geldiği çin kuvvetleri ile harb >- dip onları mağlüb eyliyerek katetmiş, nihayet Çan Kay Şekin ulaşımıyacağı yerlere varmıştır ki, bu kuvvetler, bu- Avuscurya olarak rus- iğini görünce bu vaziyeti hoş göre iyen Kleber — burada tafsilât veril- siyor; bu taraf meçhul kalıyor — bir Eski bir gazete müdürü, bugün Madrid- de bir muharib italyan gün orada japonların sitahlamış olduğu şimal kuvvetleriyle halâ çarpışmakta. dır. Bu işi bitirdikten önerek Klcber, tekrar Kanadaya orada Tim Buk ile birlikte d (Bu Tim Buk da harbın başlangıcı sı- raşında İspanyada bulunmuştur.) Das ha sonra Avrupaya geçti ve İspanyada sivil harb başlayınca hükümete hizme- tini arzetti. Kleber, kumandası altında- ki kıta ile Franko kuvvetleri Madridi muhasaraya başladıkları sırada harba girişmiştir. Bu. gayet psikolojik bir zamandı. Çünkü bunların yardıma koş- masr, orada dövüşen milislerin kuvvet ve cesaretlerini hayliden hayliye artır. Kleber, çok mütevazi bir adamdır ve yaptıklariyle övünmekten hiç hoş. lanmaz. Kendisi, cazibeli, etrafındaki- lerin hürmet ve sempatisini toplayan kudretli bir şahsiyettir. İri yapılı ve tatlr gülüşlü bir adamdır. — Aralarına p siperlere kadar giderek orada düşmana büyük bir cesaretle ateş eden bu alçak gönüllü ve kahraman kuman- danı kumandası tar pınırcasına severler. Dünyanın büyük astıraplar içinde bulunduğu şu sıralar- da eğer Kleber, vaziyet üzerine hâkim olarak büyük işler başarabilirse —buna hayret etmemelidir. Kleber'i herhangi / bir kategoriden saymak güçtür. Kendisinin - komünist olduğu muhakkaktır. — Fakat o, burada komünizm için değil, ispanyol millet ve hükümetine sempati beslediği ve fa- şizmden nefret ettiği için savaşmakta- dir. Şimdi bir başka biri meselâ Randolfo Pacı rbay rütbesindedir. Bu adam, hem bir entelektücl, hem de - icraatçıdır. Bundan biraz evel, İspanyada — birden fazla sivil harb bulunduğundan - bah- setmiştik. Meselâ, bir italyan harbı da burada yapılıyor. Bunlardan bir Pacci ardi taburu vardır ki günden güne art- maktadır ve pek yakında Pacciardi livası haline gel ceğiz. ü ele alalım irdi'yi. Keni bunun bi ğini göre- Bu kıtanın kırk beş yaşında veya daha genç olan kumandanı, büyük harb- da italyan ordusunda kahramanca harb ederek altın madalya almıştır. Harbdan sonra bu adam, siyasete atılmış, fakat ist, hattâ ne de bir radi ğil, sadece bir cumhuri- yetçi olarak. Burada “cumhuriyetçi,, sıfatı, İtalyada - cumhuriyet manâsını vermez; demokrat ve liberal manâsına gelir. Kendisi, bulunan eski muharibleri bir araya top- getirmişti. Ferrerada çıkan bir sosyalist gaze- tesi aleyhine general Balbonun açtığı bir davâda Paceiardi, bu gazeteyi mu- vaffıkiyetle müdafaa etmişti. Söylemeğe lüzum yoktur ki faşizm iktidar mevkiine gelince, bu fikirde o- Jan adamlar, lekeli telâkki edildiler ve Pacciardi, bir sabah evi. basılıp tevkif edilmeden İsviçreye kaçtı. İsviçre bu kabil adamları iyi karşılamadığı - için oradan Fransaya geçti ve orada büyük bir muvaffakiyetle gazetecilik mesle- ğinde çalışmağa başladı. Mesuttu; eve lenmişti ve hayatını gayet iyi kazanı. yordu. Fakat ispanyol harbı patlak verin. ce bütün bu vaziyeti bıraktı ve yapıla- cak en doğru hareket olarak oraya git- meği buldu. Şimdi kumandası altında- ki tabur, büyük bir şecaat göstermek. tedir. Hele haftalarca evel Pozuelo kurmak aynı fikirde Jayarak bir birlik vücuda muharebesinde bu kahramanlık kendi- sini iyice göstermiştir. Pacciardi, İspanyada harb eden ya- bancılar içinde Kleber kadar tipik ve enteresan bir şahsiyettir. İspanyada başka italyanlar da vardır. Fakat yerin müsaadesizliği dolayısiyle bunların an- cak iki tanesinden bahsedebileceğiz. Enternasyonal — kıtann Müşavirinden birisi olan Pietro Nenni, Bu adam, sosyalisttir; bir zamanlar, Musolini ile iki siyast Entelektüel - bir adamdır. aynı davâ uğrunda çalışırdı ve kendi- siyle pek yakın bir dosttu. Bugün, ta- bir caizse, karşı karşıya harb etmekte- dirler. Nenni, ne genç, ne kuvvetli, hat tâ ne de askerdir. Fakat akidesine cok bağlı olduğundan faşizm ile mücadele etmek için buraya gelmiştir. Pacciardi'nin muavinlerinden Um- berta Gallianiden de bahsetmek Tâzım- dır. Bu adam, bundan önce Nevyorkta çıkan faşist aleyhtarı Stampa Libera gazetesinin muharrir ve müdürlerinden birisi idi. Bu da büyük harbda ve dört sene cephelerde, bulunmuş - ve bugün kanaati uğrunda işini birakıp İspanyada| harba girişmiştir. Nazilere ve faşistlere düşman olan- ların buraya gelip kendi düşmanlariy- de harb ettikleri on . birinci - enternasyonal fransızlarla, çekoslovakyalılar, lehliler ve sair milletlerle birlikte harb ediyor- lar ve bu kıtanın başında da bir alman bulunmaktadır. Bu adamın ismi Hans'- dır. Hans, işte o kadar... Öteki ismi 'ne olduğunu kimse bilmiyor; kimse de merak etmiyor. Herhalde bunun hangi Hans olduğu naziler tarafından öğre- nilecek olursa Almanyadaki akrabala- tı müşkül vaziyette kalacaklardır. Ken- disi, 38 yaşında, evli ve esmerdir. Yar görülüyor. Almanlar, kıtasında şimdiki Almanyanın — üstün — tuttuğu Nordik bir renkte değildir. İyi bir aile- den geldiği için büyük harbdan önce alman harbiye mektebinde talebe idi. Büyük harbda bir zabit olar ordusunda çok iyi harb etmiş sonradan müfrit nasyonalistlikten ay « rlımış ve radikal gazetelerde muharrir- lik etmeğe başlamıştır. Hitlerle yapt ğt mücadeleyi kaybedince Almanyayı terke mecbur kaldı. Fakat bu adam, boynünü - bükerek Akibetini beklemeyi kendisine ye medi. 1934 senesinde Avusturya ihti- İâli sırasında İspanyaya o zaman çok kötü vaziyette bulunan maden amele- inin yardımına koştu. Sivil harb çı- kınca da artık Hans için tereddüd ede- Cek bir şey yoktu. Harb çıkınca Fran- sadaki işini ve karısını bırakıp, “hürri. yeti müdafaa etmek için,, tekrar İspan- yaya geldi. Bir iki isim daha saymak lâzım ge- lirse alman müelliflerinden Gusta Reg- lerden de bahsedelim. Regler, bir kato- Tik aileye mensubdur. Hattâ çocukken bir katolik mektebine verilmişti. Zeki 've çalışkan olan çocuk, sonra ken ni bu tesirden kurtarmış ve serbest di şünceli bir adam olmuştur. 38 yaşıı dadır. Zayıf ve sinirlidir: fakat enter- nasyonal kıtasında sevili Nazi almanlar kendisini sevmiyor- dar. Kendisi alman vatandaşlığından çı- karılmıştır. Buna da Sar hakkında yaz mış olduğu bir kitab sebeb olmuştur. Almanyadan çıktıktan sonra Fransaya gelmiş, ispanyol harbı çıkınca da fran- sız işçileri arasında ispanyollara para toplamış, sonra buraya gelmiştir . İyi fransızca bildiği için şimdi on ikine livanın siyasi komiseri vazifesini 'gör- mektedir. Bir başka alman siyasi komiseri de idi ki bundan - birkaç hafta önce bir harbda yaralanarak öl- müştür. Kıtada kendisi mühim bir şah- siyet olduğu için yokluğu ziyadesiyle hissedilmiştir. Beimler — bavyeralı idi ve naziler kendisini Dachau'daki tec- rid kampına kapamışlardı. Orada bir yolunu bulup kaçmış, fakat karısı elan orada kalmıştır. Kendisi burada bulu- 'nan alman komünistlerinin ileri gelen liderlerinden idi. “Her ne kadar vazifesi siyasi komiserlik ise de filen harba girmekten kendisini alamamış ve bir harbda maktul düşmüştür. Cenazesi gömülmek üzere Mosko- vaya götürülmüştür. İhtimal ki liderlerin üzerinde faz- & Beimler Madridde ene ternasyonal kuvvetler kumendanı Emil Kleber Ja dürdük. Sıradan askerler ve zabit- ler arasında da enteresan tipler vardır. Meselâ bunlardan birisi Pol'dur. Gene öteki ismine lüzum yok. Pol enternas. yonal kıtada hiç bir bölüğe tâbi olma- 'yan bir makineli tüfek zabitidir. Sarı. Şi kırmızı yüzlü bir adam olan Pol garbi Almanyadan ve 27 yaşında: 1934 senesine kadar maden fabrika- sında çalışıyordu. Sonra ticaret birli- &i işine karıştı ve neticede Hitler ta- rafından memleketi terke mecbur edil- di. Önce Fransaya kaçtı oradan İsviç- reye geçti. Tam oradan kapıdışarı edi- leceği sırada İspanya harbı patlak ve- rince o da “benim gibi insanların alın yazısı burada halledilecek,, diye bura- ya gel Aynı taburda Ernest ” isminde bir fransız da vardır ki otuz yaşındadır. Buraya gelmeden önce bir fransız fab- iş. Burada harb çıkınca derinden derine alâkadar ol muş, hükümet taraftarlarına yardım et- mek üzere gönüllü yazılmıştır. Tam hareketinden bir gün önce bahası öl- müştü. Fakat o, bu yüzden hareketini geri bırakmamıştır. Kendisine neden böyle yaptığını söylediğiniz zaman cevabi. alırsınız — Çünkü böyle yapmayı zaruri bul- düm. rikasında ustabaşı/ ir Geçen gün Gran Via otelinde yeme- imizi yerken yanımızda al yanaklı bir ingiliz çocuğu da vardı. Bu Malbaro mektebi talebesinden 20 yaşlarında toy ir çocuk. Adı David Makenzi, İngiliz amirallerinden Makenzinin oğlu. Onu buraya getiren sebeb nedir? İdeal mi? kanaat mi? macera'mı? belki de hepsi birden. Şimdi burada makineli — tüfek Mütehassısıdır. Son 1muharabelerde bü- yük bir yararlığı görüldü. Bunun yanında 19 yaşında Romilly isminde bir arkadaşı vardır ki bu ço- cuk da Vinston Çörçilin yeğenidir. Bu genç, bir komünist mecmuası çıkardı- mecmuayı Malboroda da Maken: inden bahsedilmesi lâzım ge- den bir alman daha var: Albis Weissgaerber. Bu de Rege ler gibi Sar'dan. Bu adam tek a dolaşan bir kudret n halindedir. Buna s0s- Şimdi. Mad- ridde barbe işe fran. Andre Malra tirak eden