26 Eylül 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

SAYIFA 2 ULUS 26 EYLUÜL 1935 PERŞEMBE Bugün dil bayramı Bugün eylülün 26 sıdır, Birinci türk dili kurultayının verdiği bir karar, bu. günü türk kültür ve dil tarihine seçme bir bayram olarak armağan etti Bugün yurdun ber yönünde dil bayramını kutlayacağız Yeryüzünün en cski tarihini yarat. “ miş, en eski medeniyetini kurmuş olan türk ulasu, coşkun zamanlarında fır- tınalar gibi atılmış, durgun — zamanla. rında da esen fırtınaların, köpüren yellerin karşısta göğüs germiştir 'Türk devriminin büyük — başarıcısı, ilk defa ulus mukadderatına el koydu. ğu zaman, türk, yüzyıllarca süren bir bakımsızlığın, bilgisiz ve hayın bit yö- netimin etkisi altındaydı. Yaratılışta fırtına olan en seçkin bir ulus, yüzyıllardır, esen yabancı fırtına. ların karşısıma göğüs germişti ve göğ- sünde içerdeki ve dışardaki yabancı Kaynaklardan kopup gelmiş — tozların, pasların Ve sislerin izi vardı. Türk kılıcına sindirilmiş olan pas. ların Sakarya boylarında, türk sıyasal bilgisini örten uyuşukluğun Lozan u. füklarında nasıl darmadağın olduğunu burada anlatmağa imkân bulunamar. Uğursuz yüzyıllar, bütün benliğimi. ze ve varlığımıza bu kadar — kıyarken zengin ve uyumlu dilimiz de doğudan ve güneyden gelen yellerin savurduğu tozların ve kumların etkisi altına br- rakılmıştı. O dil ki, Altaylarda dünyayı &le geçir mek ve acunun alınyazısını değiştirmek döleniyle at sörenlerin destanını yaz. mak gücündeydi. Yabancı sözleri ve kökünde yabancı olmadığı balde kılığı, biçimi değiştirilerek yabancılaştırılmış kelimeleri ona katık ederek uyumumu ve zenginliğini kaybettirdiler, onu çe- İimdiz ve uyuşturucu bir doğu ninnisi haline getirmek istediler. © dil, ki Asyanın ve Avrupanın bü- tün çağlıyanlarındaki gür sesi, kelime- kerinin içinde ; Asyanın ve Avrupanın en köklü medeniyetlerini cümlelerinin kuramında anlatsın diye doğmuştu; o. na bir yarr sömürge halkımnın ağrına yakışır bir baynu büküklük, bir sızlan. ma musikisi yamamak densizliğinde bulundular, Bu yüzden güzelim türk dili, urun zaman yabancı pasların ve tozların sl- tında kaldı. Bakımsız türk diline bakım, ışıksız türk yarduna ışik, yenilmiş orduya ut. ku getiren türk devriminin başardığı, başarmağa koyulduğu büyük utkular- dan birisi de türk diline köklerinde ve kaynaklarında gizli kalmış olan ı_zn;hı. Hiği ve enginliği vermek olmuştur. Bugün kutlayacağımız dil bayramı işte bu başarının anılacağı gündür. İki yaldır, Türk Dili Araştırma Ku. wemu, türk dilinin — durlaştırılması ve özleştirilmesi yolunda durup dinlenme. den çalışıyor. Bugün dil bayramını kutlarken ©- nun adına söylenecek aytayı ve yurd. daşların bu konu Üzerinde söyliyeceği sözleri dinliyecek, daha aydmlanacak. Bınız. î 'Türk Dili Araştırma Kurumu bu bayramda size tzun çalışmalarının ye- mişi olarak on binlerce bastırdığı bir kılavuzu da armağan olarak — sunacak. tır. Bu kılavuzda bulunan 8000 kadar kelimeyi üç bölüme ayırabiliriz: Birincisi: Şimdiye kadar konuşma dilinde yaşadığı halde her nedenver, yazma dilinde, sanki bir hünermiş gibi, yabancı — kargşılıklarını — kullandığımız Sözlerdir. Bunlarda yeni ve unutul- muş bir taraf yoktur. * İkincisi; İleri ve geniş kavramları, anları ve terimleri anlatabilmek için bir dakım kelimeleri birleştirerek, yahut bir takım önek ve sonek getirerek ya. ptlmış yeni kellmeler. Üçüncüsü: Şimdiye kadar yabancı malı sanıldığı halde uzun araştırma ve incelemeler sonunda türk kök ve kay- naklarından geldiği anlaşılar — kelime. ler. 26 eylâ) bayramını kutlarken yaptık. larını beğen ve yapacaklarını umudla anacağımız bu kurumun çalışmasındaki geniş ve ilmiğ amaç, şimdiye kadar il. min ya bilemediğinden yahut istemeli ginden aydmlatmadığı bir takım haki. katleri güneş gibi belirtmek, böylece hem türk dilinin zenginliğindeki en. ginliği, hem de öteki dillerin türkçe. ye ne kadar borçlu olduklarını ortaya koymaktır. Kurumun hemen gerçekleştirmek 1s- tediği pratik amaç da şadur: Türkiye sınırları içinde yaşıyan oD sekiz milyon türkün kolayca yazacağı. okuyacağı, anlayıp anlatacağı — sağlam ve yetkili bir dile vücud vermek. Osmanlı imparatorluğunun başında. ki kapı kulları, uğulsuz bir parazit bi çoğunluğu okuma, yazma bilmez bir halk kütlesinin sırtından geçinmek: yaptıklarını onlardan gizli tutmak di. leğinde idiler. 'Türk cumuriyeti, bu ulusun tecimi. ni, ekonomisini, sryasasını, bilgisini, eğitimini ilerletmek ve geliştirmek için yıllardır. savaşıyor. Uhusun gelişmesinde, — ve ilerleme. sinde kultanılacak araçın dil olduğun. da şüphe eder misiniz? Durlaşan, arıtılan, — enginleştirilen ve eski zengin kaynaklariyle arasında. ki İlgi uzun yıllardır kesilmişken şim- di yeniden diriltilen türk dili. Bilmediklerimizi bununla anlıyaca. ğiz; ulusun düymadığını bununla ons duyuracağız. Öz türkçe, her türkün gönlündea yurddaşmın gönlüne geçen bağdır. Bu bağdır ki bizim kültürümüzü çağdış medeniyetler düzeyinin Üzerine çıka. racaktır. 26 eylâl dil bayramı bugündür. Bu bayramı kutlarken batırlayınız ki öz- deçmiş, durulmuş ve enginleşmiş bir türkçe ile yüzlerce yıl sonra bu bayra- am kutlayanlar, bizi Atatürkün bu bü. yük başarıları başardığı günlerde yaşı. yan bahtiyarlar diye anacak, ne mutlu onlara diyeceklerdir. Gündelik DİL BAYRAMI (Başr 1. ci sayıfada) ne var? Türkiye'nin her okulun - da doğru türkçe öğretmeğe ve doğru türkce yazmağa en büyük yerilecek sıra gelmiştir. Derdini anlatmasımı bilene hatip, gördüğünü yazabilene edip diği kara devirden hızla ve onu lıyız. R f Atatürk, bütün imkânları ha - zırlamıstır, bütün fırsatları yarat mıştır. Devleti, bütün vasıta'. ve kuvvetleriyle kültür hizmetine vermiştir. Bu imkânlardan, fırsat- lardan ve hizmetten asığlanar. fikir ve sanat Türkiye'sini yük - seltmeğe çalışalım. F.R. ATAY 20 İLKTEŞRİN PAZAR Genel nüfus sayımı Sayumın bütün yurta bir günde başarılması soysal bir- lik ve çalışmanın en güzel bir belgesi olacaktır. Bu büyük günde devletin buyruklarına hepimiz uyma- hıyız.... Başvekâlet Lstatistik Umum Müdürlüğü ' DIŞ HABERLER Karar vermek konseye düşüyor (Başı 1. ci sayifada) tif bir mukavemete hazır olduğunu ilâ. ve eylemişlerdir. Karar vermek konseye düşüyor. Cenevre, 25 (A.A.) — İtalya'nın b ler komitesi önergelerini kabulden çe - kinmesi Üzerine şimdi bir karar vermek uluslar sosyetesi konseyine düşmekte- dir. Bunun için İtalya'nın Habeşistana karşı olan şikâyetlerini incelemek - ve Habeşistardan İtalya'nın 6 eylül tarih- Ni andıcına karşı bir cevab almak gere- kecektir. —— Her iki tarafın hazır bulunmıyacağı Yirkamite, bu belgelere dayanarak — 'r rapor yapmaya memur edilecektir. > kararlar alımdıktan sonra könsey, hafta sonuna yan; tesvid komitesinin n son tavsiyelerini kaleme alacağı güne kadar toplantılarını geri bırakacaktır. Asam - blenin çalışmaları belki cumartesi günl sona erecektir. İngiliz sıyasasında değişiklik yok Londra, 25 (A.A.) — Röyter ajansı - nn bildirdiğine göre dünkü kabine top- lant'sında, İngiltere'nin sıyasası hakkın- da hiç bir yeni karar verilmemiştir. Bay Samue! Hor ve Bay Eden tara fından 22 ağustot tarihindeki — kabine toplantrsındanberi, Cenevre'de — italyan. habeş buhranı ile ilgili yapılmış olan bü tün işler, onanmıştır. B. Eden'den başka kabinenin bütün üyeleri, bakanlar kurulunun dünkü top- Tantısma girmislerdir İngiliz kabinesinin toplantısı ve gazeteler Londra, 25 (A.Ay — Dünkü kabine toplantısında Pransa ile İngiltere sra sında bir anlaşmanın belirmiş olmasını gazeteler, gerçek bir hoşnutlukla kar. şılamışlardır. Gazeteler, İngiltere ta- rafından fransız dış işleri bakanlığı - nın sorularına verilen uygun cevapla - rın bu anlaşmayı berkittiğini yazmak - tadırlar. Nevs Kronikl diyor ki: « Bugünkü gibi güç bir durumda, görüşmelerin başarıya erişmesi, Fran- sa İle İngiltere arasındaki anlaşmanın sağlam olduğunu isbat etmektedir, Fransız girgisine karşı İngiltezenin verdiği cevap metninin, uluslar sosye- tesi tüzüğüne İngilterenin ne aerece- ye kadar arka olacağı hakkındaki fran sız kaygılarını dağıtacağına inanıyo . Tuza Deyli Herald gazetesi de: «İngiliz cevabının, ekesin bir evet» demek ol . duğunu yazmaktadır. İtatyan kabinesinin aldığı tedbirler Roma, 25 (A.A) — Dünkü kabine kurulunda bir takım sücl ve yönetsel tedbirler alınmıştır. Bunların cn ö - nemlisi 1901 — 1814 doğümlüların - dan şimdiye kadar gilah altına 4imma. mış olanların yeniden muayeneye tâbi tutulmasıdır. Siyah gömlekliler ör . gütü de ordu kadrosuna alımmakta ve milis subayları ordu ihtiyat subayları derecesini almaktadır. B. Musolini ingiliz elçisini kabul etti. Roma, 25 (AA) — B. Musotini, Venedik sarayında ingiliz büyük elçi- si Sir Eric Drummond'u kabul etmiş- tir. Elçi, kendisine ingiliz dış bakanı Sir Samuel Horun şahsi bir mektubu. nu vermiştir. B. Samuel Hor, bu mek . tubunda eski bir dost ve bağlaşık sı - fatiyle uygun bir lisan kullanarak, iki memleket arasında faydasız bir anlaş - mazlığın önüne geçmeyi bilhassa arzu etmekte olduğunu bildirmektedir. Du. çe, ingiliz büyük elçisinin ingiliz dış bakanının — bu yazdıklarının önemini takdir ve kabul etmekte olduğunu ken disine bildirmesini rica etmiştir. Ciornale d'ltalia, bu sebeble diyor «Bir çok defalar gerek reami ve ge- cek yarıreemi sürette söylemimiş oldu gu üzere İtalyanın tagiltere ile hiçbir anlaşmazlığı olamaz — ve İtalya böyle bir anlaşmazlığın çıkmasını istemez. Ortadaki anlaşmazlık, İtalya ile Ha. beşistan arasındadır. Öyle ki, sağdu. yusu olan biç bir kimse için bu anlaş - mazlığı Avrupa alanına nakletmmek ve bu yüzden italyan — ingiliz ilgilerini bozmak istemek imkânı yoktur. Ve hat tâ böyle bir hareket abestir.» Bu gazete sön olarak diyor ki: « Herhalde böyle bir şeye meydan verecek olan ilk devlet İualya olmıya- caktır. İngiliz kamoyu, buna kani ol. malr ve bunu kaydetmelidir.> Beşler komitesinin raporu Cenevre, 25 (A.A.) — Beşler komü- tesinin uluslar sosyetesi konseyine ver. diği rapor çok kısadır. Bu raporda ko. mitenin kuruluşu ile çalışmasının tarih. çesi yapılmakta, fakat hiç bir hüküm veya sonuç kaydedilmemektedir. Rapora üç aytı mektup — bağlıdır. Bunlardan biri, beşler komitesinin bi- linen önergeleri, öteki Habeşistanın cevabı, üçüncüsü de italyan delegesi B Aloisi'nin beşler komitesi başkanı B. Madariaga'ya söylediği düşüncelerin özetidir. Raporun, şimdiye kadar bilinmiyen kısmmını teşkil eden bu düşüncelerini özetinde B. Aloisi gşunları belli etmek. tedir: Beşler komitesi İtalya tarafından Habeşistan hakkında ileri sürülen sarih ithamları dinlememiş ve Habeşistanın uluslar sosyetesi Üyesi - olmağa lâyik kalıp kalınadığını gözden geçirmemiş. tir. İtalya, Habeşistanı sosyeteye girer- ken üzerine almış olduğu düşergeleri yapmamakla suçlanmaktadır. Sonra Ha. beşistan, sotyete üyesi olarak kabul e. dilmesi için Tzım olan yükenleri de ge- ne yerine getirmemiştir. İtalyan muhtırasında, anlaşmazlığın kotarılmasının Habeşistan etrafında bu. lunan bölgelerin, habeş tahakkümünden kurtarılmasından ibarct bulunduğu &. nemle kaydedilmekte ve — habeşlilerin bu bölgeleri anermadan sömürdükleri i- Hive olunmaktadır. İtalyaya göre, arsıulusal kontrol bir kotarma şekli olamaz, çünkü ortada çok kuvvetli modern silhâlarla cihazlarndı. vılmış barbar bir memleket vardır. Habeşistanın uluslur sosyetesine bir notası Cenevre, 25 (ALA.) — Habesistan, u. tuslar kurumuna bir nota vermiştir. Bu notada habeş kıtaatmın sınırdan 30 ki- Tometre geri çekilmek emrini tamamile yerine getirmiş oldukları beyan edil. mekte, bitaraf müşahitler gönderilmes! talebi hatırlatılmakta, uluslar sösyeresi könseyinden zarur göreceği her türlü ihtiyat tedbirlerinin yeritilmesine Ha. beşistanın yardım edeceği ilâve ve bu tedbirlerin alınması istenmektedir. Habeşistan bir komisyon gönde- rilmesini istedi. Adisababa, 28 (A.A.) — Habeş bü. kümeti, Habeşistanın saldırım tedbirle- Fi alıp almadığını görmek ve harha bangi tarafın başlıyacağını saptamak ü. zere, Habeşistan'a hemen hava yolu ile ve gerekirse, masrafr Habeşistan tara. fından ödenmek çartile, armıulusal bir komisyon gönderilmesini uluslar sos. yetestinden istemistir. B. Edenin Londraya gitmek ihtimali var. Londra, 28 (A.A.) — B. Edenin baş: “bakan ve dış işleri bakanı ile görüşmek üÜzere Londraya döneceğine ihtimal ve. rilmektedir: BB. Laval, Eden ve Madariaga konuştular Cenevre, 25 ÇA.A.) — B, Laval, B. | Eden ve B. Madarlaga arasında bugün öğleden sonra yapılan konuşmalarda bundan böyle uluslar sosyetesine ital. yan.. habeş anlaşmazlığı hakkında yapı “lacak muamele hakkında önergenecek olan usüller görüşülmüştür. YUCOSLAVYA'DA; Yugoslavya uçak ve motür alıyor. Londra, 25 (A.A.) — Yugoslavya hükümeti Havker uçak fabrikasıma son model Fury sisteminde 10 avcı uçağı ısmarlamış ve fabrikadan bir lisans sa- tın alarak aynı modelleri kendi fabrika larında da yapabilmek için lâzım gelen tertipleri almıştır. Yugoslavya hükü . meti Rolls . Roys fabrikasına da avct tayyareleri için 75 metör 1smarlam.ştır. İNGİLTERE'DE: İngilterede. hava tehlikesine karşı hazırlık Londra, 25 (A.A.) — İç bakanlığı hava koruma dayresi asbakan yardımcı. S1 binbaşı Hodsol! urayda hava koruma komitesi üyelerine hava tehlikesi hak- kımnda izahlar vermiştir. Bu izahlardan sonra Londranm hava — hücumlarından korunması için hazırlanması lâzım ge. len plân üÜzerinde konuşmalar — yapıl. mıaştır. y İtalyan gazetelerinin yazdıkları Koma, 25 (A.A.) — Gazeteler, ya bancı memleketlerde yapılmakta — olan tahminlerin türlü ve mütenakıs mahiye- tini bir nevi iztihza ile kaydetmekt. Je A'sisi'nin, beşler komitesinin pro « jesine karşı vermiş olduğu muhtırasınıı stnini neşreylemektedirler. Ancak, ba gazeteler, karilerini bir uzlaşmanın mümkün olmadığına ikna etmeye çalış- maktadırlar İtalyan andıçında ne deniyor? Cenevre, 25 (ALA.) — Beşler koml. tesi raporuna bağlı italyan andıçında sosyete paktının ileri sürdüğü araçlar- la habeş meselesini balletmeye imkân olmadığı da tasrih olunmaktadır. Çün. kü paktta, lâyık olmadığı halde, hakla» ra ve yükenlere saygı lddiasında bulu. nan bir memleket düşünülmemiştir. Manda usulü bir hal tarzın2 en ziyas de yaklaşanı olmakla beraber beşler ko. mitesi bunu göz önüne getirmemiş ve tesviye suretini birge yardım fikrine dayandırmıştır. Beşler komitesi yabancı uzmanlar gönderilmesini düşünmüşse de zaten Habeşistanda fazlasiyle yabancı uzman. Tar vardır. Ve bunların cseri Habeşista. nn silâhli kuvvetini ve kamşuları için tehlikeleri artırmak olmuştur. Bu hal tarzı çok fenadır. Çünkü beşler önerge- sinde ordu kontrolun dışında bırakıl, maktaodır. İtalya, kendisinin özel acığlarını tanıyan Fransanın ve İngilterenin dost. ça eğlimlerini kaydeder. Fakat bunların fil gerçekleşmesi, italyan . habeş an. laşmalarına bağlı bulunmaktadır ki İ. talya Habeşistanın bu anlaşmalara ris. yet etmeyo muktedir olmadığı düşün. cesindedir. Riket'in burakığının aslı Kahire, 25 (A.A.) — Royter ajansı, nın haber verdiğine göre eski bakanlar. dan Tevfik Dos Paşa, bugün “Elehram, gazetesine verdiği diyevde, bırakığı Rikete veren belgenin kendi tarafındar yazılmış olduğunu söylemiştir. Tevfik Paşa, on milyon lHiradan faze la bir kapital ile, yalnızcs amerikalı ve ingilizlerden ibaret bir. kumpanyanın kurulması hakkında olan kısmın bu kon tratın en önemli maddesi olduğunu söy. lemiştir. 60 parçalık bir ingiliz filosu Yunanistan sularında kalacak Atina, 25 ÇA.A.) — Akdeniz ingilim donanmasından 4 zırhli, 2 uçak gemisi 8 krüvazör ve 46 torpitodan katınç bir filo, bagün Navasin, Apostoli ve Korfu timanlarında demirliyecek ve 25 birin. ci teşrine kadar oralarda kalacaktır. Öte taraftan, italyan — yedek fila. sundan bir kruvazörün de Korfu'ya gel , mesi bekleniyor. İtalya hükümeti bu gemi için özel izin almıştır. Yunan amirallığı deniz askerlik hiz metinin 14-aydan 18 aya çıkarılmasını önergemiştir.