9 Nisan 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

|. k —ı& 1935 SALI SAYIFA: B — Koca Sinan'ın ölü Deini dare giSEi sayıteda) IS14 $e 12 .dg İstanbula gelen Si- ü ısîemwi neferi olarak Çal- 6 da Mısır seferlerinde ı“r!erîe'nnf-e n ..M!m’ BER 'Nn Tıı 80âdıîı înlann özellik- - zelliklerini ğ îğîıo"ini tanîd,_ iklerini, hende-i î:i,rinîe .îelzrid ve 1522 de Rodos Di vücüde g’dî_P eski garb medeniye- » Roma', Betiren eski yunan, Bizans t Am nefis izerlerini tetkik et- o?::î atlı sekban olan Sinan, Röz Mohaç seferile Matyaş'ın ONŞ hta;şı::_';în kıymetli hazineleri, za- Te Kt ile meşhur Bodin'e muzaf- u ,_”“ teki Bağdad seferi ona Eme- Gek bir Sİ izerlerini gösterdi. Yük- ıgm Bürür taşıyan Sinan buradaki kürağları tetkik etti. dürülamaz bir - sel gibi doğu- "'î;- tenubtan şimale akan mu- CN ünun Martoloz- denilen (sü- “d'lmı Ve hizmet) sınıfından feyiz Meteri, | Mladığımız Sinan 1535 te İran de bulunmuştu. e Bî:'lünde kaptanlığını yaptığı ——ğ:hf inşasile muvaffakiyetler ka- % Yalnız mimarlıkta değil, deniz “ld“_ ââ:ki bilgisini de ortaya koymuş ıfle yük den güne kazandığı teveccüh- ı““"en Selen ve yükseldikçe değerini %e hbu sanatkâr, İran seferinden h aseki ve biraz sonra da suba- ı'lı'.""!îu. u,mesîmîl'î"înkişai ve kabiliyetinin be- ı“&d:: büyük yardımları olan bu se- h"'B 1537 de Andirya Dorya'ya Bilarca arbaros Hayreddin ve Lütfi Pa- Yapılan İtalya seferinde Sinan Z h:ı“ndu. Ş Rarl ı:tkerliğinî bitirdikten sonra mi- "a çalışan ve zanaat kudretile 44 ükselen ve takdir edilen Sinan, . A * L 4 "îl bildi, cem Ali,, ölünce yerine Ölüm gününü andığımız bu üsta- d '_k Mimarisindeki yüksek devri Oğul 1538 olan bu tarihle başlar. &ü Yüzy a'dan gelen türkler; 13 ün- tan . lda Söğüd'te kurdukları -Os- ker; *Gulları hükümetile osmanlı türk- &n n':;mirisi devrini açmışlardır. y lca atem mimarisinden tesir < Sük türkleri mimarisine teva- tmiş diyebileceğimiz bu mimari- ı..ımuîmgıç izerlerini yeşil Bursa'da me;şu'klet burada selçuk türkleri iş- i:de“ de faydalanarak işe başlar Nnd Ve biribiri ardısıra gelen izerle- , * zekâ —i e e .h“'rdiı-, ve sanat kudretlerile ilerle "qhuv'“, Edirne ve İstanbulda ilerli- .ıimü_' tekâmül devirlerini yaşıyan d : i küdretleri, nihayet dünyanın "leî'v'e takdirini kazanan - sayılı SA ni meydana getirmiştir. v:fl_ı mimarisinin bu erişilmez sâ- in ihtişamlı devri, hayatının tarih- Öünz Yazımıza başlangıç olarak aldı- _ Üstad Sinan'ın devridir. imarlık tarihinde hepsi başlı ba- Yda ve tetkika değer izerleri- Ğ 81 €n önünde koca mimarın yaptır Mez izerler gelir. eti ;“andan önce yaşamış ve bize de- bini ız_"îe_r bırakmış olan mimar İlyas H: mimar Mehmeddülmecnun, mi- KİK Gdi mimar Kemaleddin ve y "lî_, a 11 gibi kendisine hocalık et- rdî :mş sanatkâr ve hocalarımız Hna & va zî:a'üfk' _ıni:narl.-u-ı usul ve inşa erleçi, Piribirine çok yakın iseler de dikkat;nde_gene görüş ve bilgilerine göre likler değer güzellikler ve değişik- Ortaya koymuşlardır. Ursadaki ilk mimarlığımızda seb :u;ıa'l'ğlmn izlerini kuvvetle bu- üh.d tlçuk eserlerinin bünye teşek- eki aksaklık, osmanlı türkleri arlığmda günden güne ilerliyen bir A kür münün yıldönümü Bursadan sonra Edirnedeki - eserle- rimizi tetkik etmemiz gerekir. Bura- da plân değişimi ve teknik ilerleyişi- mizle kendi karakterimizin belirdiğini gösteren vesikalarla karşılaşıyoruz. Süleyman Çelebinin başladığı, Mu- sa Çelebinin devam ettiği ve Çelebi sultan Mehmedin tamamladığı Eski cami ile birinci Muradın yaptırttığı Muradiyeden sonra yeni usüller ve ge. niş kubbeler tatbik edilerek mimarlığı- mıza gözegörünür yenilikler getiren ve 851 göçelde tamamlanan üç şerefeli ca- mide bu sanat devrimimizi açıkça Bgö- re biliyoruz. 857 göçele tesadüf eden İstanbulun zaptından evel yapılmış bu izerlerimiz aynı zamanda türk sanatının Bizans temelleri üzerine kurulduğu iddiasını da çürütmektedir. Milli üslübumuzun özlerini buldu- ğumuz Edirne'nin teknik ve estetik kudretli üç şerefeli camisini, orijinal mimar Hayreddinin İstanbuldaki Ba- yazid camisi takib eder. Bu eserde türk mimarlık karakteri- nin tekâmül vasıflarını daha bariz gör- mekteyiz. Hepsinde ayrı ayrı değerler buldu- ğumuz bu izerlerimizden sonra koca mimarın izerlerine geçebiliriz. Selçuk örneklerinden geçen ilk plân esasları, koca Sinana kadar, kendi- sinden önceki üstad türk mimarları ta- rafından tadilen tatbik edilmiştir. Ken- dini her türlü tesirden kurtaran, hiç bir kayda tâbi olmıyan Sinan ayrı şekil ve hususiyetler gösteren muhtelif plân- ların etüdlerine başlamıştır. Üstadın beş senede bitirdiği Şeh- zade camisinin plânı Bayazid camisin- den biraz farklıdır. Bundan sekiz sene sonra yapılan — ve birinci — Mura- dın yaptırdığı saray ve müştemilatının yerini kaplıyan Edirne'nin Selimiye'- sindeki tekâmül ve inkılâb diğer yüz- lerce izerlerile beraber kendisinin de- hâ kudretini göstermeğe yeter, Üstadın bu ölmez izerleri hakkın- da Cornelius görlitt gibi yabancı mi- marların yazdıkları hayranlık vesikâ- ları olan medhiyeleri çok yerindedir. Kendisi, birinci Selim, Süleyman, ikinci Selim ve Muradın saltanat Za- manlarındaki dört devre hizmet etmiş- tir. Yurdun hemen her köşesinde ken- di elinden çıkan ihtişamlı bir izeri var- dır. 'Tezkeretülbünyanın kaydına göre, 130 cami ve mescid, 80 medrese ve dâ- rülkura, 75 han, bi;gok hamam, 33 sa- ray ve nihayetsiz türbe, ve köprü vücu- de getirmiştir. Sinanın büyüklüğü en çok maiyetinde kullandığı ve kendi ye- tiştirdiği halifelerinin maharet ve çok- luğu ile tebellür eder. Bugünün bütün mütekâmil asri va- sıtalarına rağmen teftiş wazifesinin ne kadar güç olduğu düşünülürse bu ka- dar geniş bir alan üzerine kurulan izer- leri kendisinin göremediğini kabul et- mek gerektir. Yetiştirdiği itimada lâ- yık mimarlarla yapılarını kontrol etti- ren büyük üstad kurduğu mektebin de- vamını da bu suretle temin etmiştir., Bu sırada; Avrupayı silahlarının tehdidi altında tutan türk imparatorlu- ğu, doğuyu da m:denjyetile aydınl.n't- makta olduğundan Hind'te hüküm sür- mekte oları türk mogol devleti hüküm- darları, sultan Süleymandan memleket- lerinde umran ve medeniyet izerleri yapmaları için ustalar istemişlerdi. Si- nanın seçerek başına geçirdiği Musa usta ile birlikte gönderilen fen heyeti, Hindin bugüne kalan haşmetinden ka- le, cami, saray gibi büyük kurağları yapmıştır. İşte haşmeti - böyle miştir. Koca mimarın ce ülke ülke neşredil- dehası yalnız mimar- tılışlarla deği i ara Sisme ile ri CTT y lık alanındaki buluşlar ve y çi yazt bir titizlik şekline İ ŞAPKACI - MODES Afife Telefon No.: 1550 , Saym Bayan, ğim model şapkal Teşrifinizi saygılarımla dilerim. Mevsim için Avrupadan getirtti- arı salonumda teşhire başladım. " Üİ Koca Sinanın ustalık izert saydığı ve rum dillerini bilen ve hakkile konu- şan Üstad, aynı zamanda, muvazeneti miyah bilgisine vakıf bir su mühendisi, bir akustik mütehassısı olduğu gibi tez- yinatı mimariyedeki vukufile de her- kesi kendine meftun etmiştir. Sinanın izerleri mimarlık zevkimi«- zin tekâmülü için en klasik ve yerinde bir bilgi ve örnektir, Madde olarak gö- züken bu yüksek ruh ifadelerini anlı« yabilmek için maddenin üstüne çık- mamız lazımdır. Sinan hakkında tarih bakımından yapılan tetkiklerin hemen bitmiş de- necek kadar ilerlemiş olduğunu kabul etmek belki mümkündür, Fakat izerle- ri Üzerindeki mesleki etüdlerin çok noksan ve hattâ pek az yapıldığına ka- niim, Kültür Bakanlığında iki seneden beri teşkil edilen âbideleri koruma he- yeti bu büyük eksikliği duymuş ve ö- teki büyük türk mimarlarının izerleri- le birlikte Sinanın izerlerini de rölö- velerle tesbite karar vermiştir. Başlı başına bir enstitü çalışması o- labilecek bu büyük işe ayırdığı bir ü- yesini iki yıldanberi bu yolda çalıştır- çi | Selimiye camisi, Edirnexeki makta ve bu kültür ve medeniyet vesi- kalarımızın hakkile tesbitine uğraş- maktadır. Bir program esası içinde şimdiye kadar üzerlerinde çalışılan memleket âbidelerinin rölövelerine aid bir sergi- yi de —bugün sergievinde — aç- maktadır. Bize satat kabiliyet ve kud- retimizi gösteren vesikalar veren bu eşi az sanatkârlarımızın eserlerine şu son asrın gösterdiği alâkasızlığı ancak cümuriyet devri durdurdu. Bu ölmez izerlere karşı bu öz ha« reketi yüce Atatürk'ün bir işareti yap- tırdı, Mimar Macid Kural Sanat günü halkevinde kutlanacak Halkevi özel sanatlar komlitesin- den; Mimar Sinanın ölümü yıldönüml olan 9 nisan sanat günü olarak kabul edilmiştir. Bu vesile ile bugün saat 17 de halkevinde bir toplantr yapılacak ve konferans verilecektir. Sanat sever« ler gelebilir. DIŞ DUYUKLAR YUNANİSTAN'DA Yunanistan'da tasfiye işleri devam ediyor İstanbul, 8 (Telefon) — Ati- nadan sekiz tarihiyle bildiriliyor: Kondilisin başkanlığında topla- nan Bakanlar heyeti üniversite dekan ve mauvinleri arasında ya- pılacak tasfiye konuşulmuştur. U- lusal tiyatrodaki venizelistlerin de tasfiye edileceği söyleniyor. Kondilis'in konferansı İstanbul, 8 (Telefon) — Ati- nadan sekiz tarihiyle bildiriliyor: Dün süel kulüpte General Kondi- lis bir konferans vermiş ve subay- ları ulusun hakkınt geriye almak için gösterdikleri yiğitlikten dola- yı kutlamıştır. — Örfi idare 19 mayısta kalkıyor İstanbul, 8 (Telefon) — Ati- nadan sekiz tarihiyle bildiriliyor: Seçimin mayısın on dokuzunda yapılacağı kararı üzerine örfi i- darenin bu ayın on dokuzundan önce kaldırılacağı umulmaktadır. Birinci kolordu komutanları harb divanlarına o güne kadar ellerin- deki işleri bitirmelerini bildirmiş- tir. Korkunç bir tren kazası Tsin king, 8 (A-A.) — Mançuri gü- ney demiryolu üzerindeki bir japon sü « vel treniyle Mançurili neferleri taşıyan iren arasında bir çarpışma ve japon tre- nine bağlı ve mühimmat yüklü bir va olmuştur. Otuz kadar gonda patlama di birçoğu da yaralanmış- nefer ölmüş ve tır, — ALMANYA'DA Ulusal sosyalist önderine tebrik Berlin, 8 (A.A.) — Almanya İç Bakanı Dr. Frik Danzigdeki u- lusal sosyalistlerin önderi B. Frs- tere aşağıdaki telyazısını gönder- miştir: “Danzig'in almanlık fikrinden yana olan yeni tezahürü bütün Al- manyada coşkun yankılar doğu- racaktır. Seçimdeki başarımlar- dan dolayı gerek Danzige ve ge- rek size candan tebriklerimi gön- deriyorum.,; Almanya, General Ludendorf'un 70 inci yılmı kutluyor. Bervlin, 8 (A.A.) — B, Hitler aşağı- daki buyrultuyu çıkarmıştırı “General Ludendorf, yarın doğumu- nun yetmişinci yıldönümünü kutluya- çaktır. Bu münasebetle alman ulusu, büyük komutanınm savaş sırasındaki unutulmaz hizmetlerini derin minnet duygulariyle hatırlıyacaktır. Şükran borcu olan bu duyguyla 9 nisan günü bütün kurağlara bayraklar çekilmesini emrederim., ; BULGARİSTAN'DA Bulgaris'tanda yakala- nan komünistler Sofya, 8 (A.A.) — Polis, maliye me- murlarından komünist Radenkof'ün dev- let parasını çalmasiyle ilgili olarak, bir çok komünistleri yakalamıştır. Buü ara- da Mopr adındaki arsıulusal kurumun bulgar merkez komitesi üyelerinin hep- sini yakalamıştır. Bu komitenin Paris- teki merkez komitesiyle olan muhabe - re belgeleri müsadere edilmiştir. Bu mu- haberelerden anlaşıldığına göre bulgar komitesinin pek fazla mali vasıtaları vardır ve son yıllar içinde Paris'ten ye- GStresa konferansına —— * . kimler gidecek? | (Başı 1 inci sayıfada) nald'ın Stresa konferansına gideceği arv | tık gerçekleşmiş gibidir. Buna ilişkim olan karar bugünkü kabine topl, dan sonra ilân edilecektir. Eko dö Pari bu yolda şöyle diyorş “Madam ki ingiliz ve İtalya hükümetler p dnin bi ı' l L su“. bul: kl: K (" dır B. Flanden'in de bu görüşmelere git« mesi gerekir.,, Fransa ne istiyor? Londra, 8 (A.A.) — Taymis gazete sİnin Paris bildirmeni yazıyor: Fransa, İngilterenin Stresa konferansında elin- de bulunan vasıtaları kullanarak kendi « “WMWM“. mektedir, İ göre F da İngiltere- nin kendi dominyonları ve Amerika ile rumn gözönüne getirilmemektedir. Şu halde iki tarafın garantileri ve mesuli « yetleri konuşulurken yeni bir takım anİ L YE S m.' .m.u - . mektedir. B. Makdonald giderse... Berlin, 8 (A.A.) — Eyi haber alam mahfillerden öğrenildiğine göre, Bay Makdonald Stresaya gidecek olursa B. Laval yarın toplanacak olan fransış kabinesinde başbakan B. Flanden'in dâ Stresaya gitmesini önergeliyecektir. O zaman, üç devletin başbakan ve dışarıişler bdmnl.ırı Stresada — toplanı mış olacaklardır. : Amerika ve Stresa — Vaşington, 8 ÇA.A.) — Amerikş daş işler bakanı B, Hul Amerikanığ Stresa konferansına müşahid gönden “miyeceğini — bildirmiştir. Amerik Londra, Paris«, Roma ve Berlindeki eli çileri bu konferans g'drüşmelerindc; Amerikaya haber vereceklerdir, Polonya'ya göre Varşova, 8 ÇA.A.) — Polonya ların umudlarınr suya düşürmüş oldu ğunu yazmaktadırlar. Nazilerce elde edilmiş olan oy biraz daha artmış ise de bu mikdar sal kanunun değiştirilmesi için ge olan üçte iki çoğunluğu temine yetme: Gazete bildirmenleri, nazilerin yap mış oldukları geniş seçim uğraşından sıyasal rakiblerinin üzerinde yaptık! baskının Nazi düşmanlarının her ha bir seçim uğraşında bulunmalarına eng olduğunu kaydeylemektedir. Bundan başka asıl Danzigli olan manın seç katılı Iduğunu da dirmektedir. | Kruyer Poranni gazetesinin bildiy meni merkez partisi ile sosyalistlerin çimde ve hele seçimin açık olarak ) mış olduğu köy seçimindeki dış SOVYETLER BİRLİĞİNDE Doğu andlaşması ve İzvestia Moskova, 8 (A.A.) — B. Radek İ vestia g inde Stresa konferansı hazırlıklarını gözden geçirerek diyot kit Doğuavrupasının güvenliği dıhı. - çok bu çeyredeki ulusları ilgilendirir. — — Türk Maarif Cemiyeti Çiçek balosu 18, 4, 1935 Davetiyeler Cemiyet merke- zile İstanbul eczanesinde -di milyon levalık yardım görmüştür, bulunur