8 Nisan 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

5 PAZARTESİ B, NİSAN 198 Dantzig, 7 (A.A.) — Seçim saat onsektzde bitmiş, hiç bir 379, sosyal olmamıştır. sosyalistler demokratla: merkex bir, komünüst lehliler fırkası sıfır, hâdise iki KMAAX ee G Gündelik Yeni karşılıklar kılavuzu Bu ay içinde gazetelere veri - len yeni karşılıklar kılavuzu, dil devriminin başlı — duraklarından biridir. Dil araştırma kurumu, iki buçuk yallık araştırmalarının ve- rimleri arasında en canlılarını bu tlavuzu ortaya koyabilmek var - Bisına vermişti. Bugün artık bu alışmanın ilk yemişini — vermesi tün türk ileri atılışları gibi, Rene büyük Önder Atatürk'ün yol Röstericiliği ile olmuştur. bu—K'ılavuı çalışmalarına kısa bir 1933 martında, tam iki yıl ön- ce, Ünder dil kurumunu kendi başkanlığı altında topla - Muş, onlara şöyle bir yönerge (1) Vermişti: ğ Fazı dilinde her gün dilimizde lere öztürkçe karşılıklar aramak-. 1 Bu yol üzerinde başlanan ça « AHna, ilk önce (Büyük dil anketi) ediğimiz adımla kendini göster- C. (Kamusu Türki) — taranarak içinden toplanan 1500 e yakın a - Tabca ve farsça söz, İiste liste ga- Zetelerde basıldı ve bütün yurd - daşlardan bu sözleri karşılıyabi - lecek türkçe sözler arayıp bulma- İker istendi. Uluğ Önderin kutsal elile açtı- yola seve istiye giren, türl Slusu, büyük ve içten bir istekle (1) Yönerge — direktif 0 ma)ılicâd;ın _Tü;*kçeye Karşılıklar K ılaâu gelen sözlerin karşısına (T. Kö.) beldeği (alâmeti) konmuştur. Bunların her biri hakkında sırası ile uzmanlarımızın (mütehassıs) I — Öz türkçe köklerden yazılarını gazetelere ıvrec.eğiı. 2 — Yeni konan karşılıkların iyi ayırd “3 — Kökü türkçe olan kelimelerin bu len şekil gibi. G “rubu göms — Günbatımi Örnek; Gurubu şems sırasında —- Günbatınır si- Tastüda Gürebu kamer — Aybatımı Tei şeme — Gündoğumu ÜĞN h « Aydoğumu Gine < Gerur u'i'ıı - Gürz — Gururlu Güsta Chak: gam) — Tan Süya < Sanki, diyelima ki Süte (terim) — Deyiş Sültürü — Dedikodu Gürüh — Alay, takın Güraf « Boş söz Güze Ygâh Güzide Göçek — Seçkin H ü a Uyku Hübide — Uykuda H *ber — Haber (T. Kö.) eu aat Duyuklar (;Hıı < Bilget "nek: Bu havadisi kimden aldı yabancı kökten gelme söz- mez « Bu bil- bu ankete de kendini verdi. Fier - kes bildiğini ortaya döktü. O yılın yazında her yuıdı__n gelmiş, toplanmış karşılıklar göz önüne alımarak (kırıılıkl.ı.r kıla- wuzu) yapılmasına girişildi (2). Tarama çalışmaları ve tarama dergisi: t îı biraz ilerleyince ıöııild.üîkı yalnız yurdun ötesinden berisin- den gelmiş önerge (3) lerle bu !ıı- lavuzu - istenilen tümlük ve eksik- sizlikle - başa çıkarmıya yol yok- tur. Dilin bir çok ana kıynşk!?n yardır ki anketle ortaya duk'ı_ıl . müş değildi Onlarda yazılı söz « leri bulmak için de, ilk önce on - ları tersine çevirmek, oralardaki türkçe sözlerin Arıbeı,_ İır:çg hangi sözleri karşılıyabileceğini belirtmek gerektir. Tn Bu anlaşılınca, işin yeni bir yüzüne daha girilmiş oldu: Yur - dun her yanından derlenerek ku - ruma gelmiş olan 125,090 kadar derleme fişi ile, dilimizin varlık- larını içlerinde saklayan basma ve yazma kitablardan 150 kA_dırı, dilcilerimizin çalışkan elleriyle - yabancı sözlere karşılık bulma ba- kımından - taratıddı. Bu tarama - (Sonu 3 üncü sayıfada) —— (2) Bu ilk hâzırlığın verimi (Tütk Dili) bülteninin 6 ıno1 — sayısında ba - sılmıştır. (3) Önerge ” teklif Habib — Sevgili Hacalet — Utay Hücet (Bak: İhtiyaç, zaruret) Hâciz — Ayıran Hâcle — Gerdek Haceri semavi * Göktaşı, betil (terim) Hacınm (Bak; cirm) «« Oylum Örnek: Bu cismin hacmini cismin oylumunu ölçtü. Ateş olsa cirmi kader yer yakar lumunca yer yakar, 'a hacıni sıygısı Üh (Fr.) Aigu b Hâd — Keskin Ömek: İk: Hadaset * Küçüklük Had * Derece Örnek; Haddini bilmez bir bülmez bir adam, Haddi kifayet — Yeterge Örnek: Verilen fiat haddi kifayeti Verilen fist yetergesini bulmadı. Haddi lâyık — Tamdeğer Haddi vasat * Orta Haddini aşmak — Derecesini Örnek: Büyük harbta pabalılık hi harbta pahalılık derecesini tr (aşırı gitmişti) Haddini bildirmek — Derecesini bildirmek, nn payınt vermek, boyunun ölçüsünü ağzınınm ölçüsünü vermek ç bin tondur. ran hâd bir devreye girdi & ran keskin bir devreye Birdi: in ayın 23 ünde Paris'ten ayrıla, rak 25 inde Mos kovaya varacağıt umuluyor. Bura-, da üç gün kal- dıktan #onra, Varşova'ya gi- decektir. Mayı- sın ilk günlerin- de gene Pari dönmüş buluna- caktır. Bay Laval Bulgar süel divanı toplantısı Sofya, 7 (A.A.) — Bulgar A- jansı bildiriyor: Ordu kumanda h na benzer işlerle ilişiği rumlar üzerinde çalışmak üzere toplanmış olan yüksek süel diva- nı ödevini tamamlamıştır. Sü Bakanı olmasından dolayı divana da başkanlık eden başba- kan general Zlatef, yüksek divan- ca verilen kararların, kıraka o - nandıktan sonra neşredileceğini bildirmiştir. Her yıl, ilk ve sonbaharda top- lanan yüksek süel divan, sıyasal işlerle uğraşmaz. (Sonu 3 üncü sayıfada) Her yerde 5 kuruş JURNAL DÖ MOSKU'NUN BİR YAZISI ÂAvrupanın gelecekteki durumu neye bağlıdır ? Moskova, 7 (A.A.) — Jurnal dö Mosku, ingiliz bakanlarının yolculuklarının sonucunu gözden geçirerek diyor ki: Doğu Avrupa- sı karşılıklı yardım andlaşması dört hükümet merkezinde yapılan konuşmaların başlıca konuların- dan biri olmuştur. Bu andlaşma- nın isteklileri buna Berlin ve Var- şovanın da girmesi için gayretle- rini artırdılar, Almanyanın bu andlaşmaya girmekten çekinmiş olmasımdan dolayı Sovyet hükü- metinin kıvanc duyduğu hakkın- da Berlin'de dolaşan - duyuklara artık son vermek gerektir. Sov- yet hükümeti Almanyanın bu and- Tİaşmaya girmesini her vakit iste- miş ve bunun için Berlin ve Varşo- va'da çalışmadan geri durmamış- tır. Bütün bu harcanan emekler boşa çıkmıştır. B. Eden ve B. Saymen'in Berlin ve Varşova yolculukları göstermiş- tir ki alman Başbakanı B. Hitler, doğu andlaşmasına karşı olan düş- manlığında taban diriyor. Ve bu- nu, Almanyanın şimdiye kadar andlaşmalara girmemek için ileri sürdüğü silah birliğini de temin etmiş olarak yapıyor. Bay Hitler, Lehistanın sağlam yardımından e- mindir. Lehistan bugüne kadar geleceğini Almanyanın geleceğine Haddinden fazla — edilmesi için, gereğine göre, fransızcaları da yazılmış, ayrıca örnekler de konulmuştur. günkü işlenmiş ve kullarılan şekilleri alın mıştır? Aslı ak olan hak, aslı ügüm olan hüküm, türkçe “çek,, kökünden ge« Aşırı Örnek: Haddinden 1fazla bir emekle — Aşırı Hadnâşinas — Şımarık, küstah, kendini bilmez (Fr.) Limite Örnek: Edeb bududunu — (Fr.) Volume bucunu aştı. mesaha etti — Bu Hudut —« Sınır -« (Pr.) Frontiöre Tükenmerz tecavüz etti Örnek: Prensrt — Alman tmdudu — Pransız — Ateş olsa oy- Alman sınırı, Hadaka — Göz bebeği istiâbisi 3 bin tot- Hadid — Öfkeli Hadika — Bahçı Hadşe — Kocunma Hafıza Hahk Örnek: Hafi bir skere 3lmi- askere Üne enterite secrâte Hafif — Hafif (T.Kö.) adam — Derecesiti Tahaffüf etmek Tahfif etmek — Hafifletmek bulmadı — İstihfaf etmek yordu. Hafifmeşrob — Yeğnik a Hafid — Torun aşmak, aşırı gitmek aşmeş- Hafretmek Hafriyat — Kazı Hafta — Hafta (T. aşmış vermek, ! * hâh - istorç bir emekle, Hadsiz (Bak: Bihad) - Hudat — Buç Hadise — Hadise (T. Kö.) S Hafıza (T. Kö.) »- (Fr.) Gizli > (B Örnek: Onu istih hfaf ediyordu Hafiye — Karakulak - Kazmak Hâhiş bağlamış gibi görünmektedir. Şim- di arsrulusal durum aydınlanmış- tır. Verilecek kararlara suç yük- lenmek zamanı gelmiştir. Avru- pa barışını korumak — gerekliğine inanmış olan devletler, Almanya ve Lehistan katılmasa bile barışı kurumlandırmalıdır. Almanya silahlarını her saat ar- tırmaktadır. 1914 deki süel gücü- ne erişmesi ve Fransa'dan üstün gücte olması çok gecikmiyecektir. Bu durum karşısında Fransanın dostu olan ikinci derecedeki dev- letlerin daha güclü kombinezon a- ramıyacaklarını kim temin edebi- lir? Öteyandan, Avrupanın ortasın- da belirmekte olan alman gücün- den korkarak daha şimdiden o- nunla uyuşma yollarını arayanlar düşünmiyorlarmı ki Almanya uğ- runa büyük devlet özelliklerini kaybedecekler ve dostlarını da el- den kaçırdıktan sonra Hitler'in silahlı güclerinin oyuncağı olacak. lardır. Almanyanın, Lehistanın ve do- ğu andlaşmasına açık veya kapar lş olarak düşman olanların çevir- dikleri yeni manevraya karşı ihti- yatlı bulunmak - gerektir. Bu ma- nevraların amacı bölüm andlaş- (Sayıfâyı çeviriniz) zu N.15 Hâh nâhâh — İster istemez Bedhâh — Kötücül — (Pr.) Malvelllant T x A Dilhâh — Gönül isteği K Örnek: Dilhâhınca hâreket edemediin * Gönlül isteğince hareket edemedim, Hayırhâh — İycil İstek — (Fr,) Appâtit, döalr Hâhişker —- İstekli & (Pr.) Dösireux Hail — Engel —(Pr.) Obstacle Örnek: Bu bail de ortadan kalktı — Bu engel de ortadan kalktı, Hâil (Hevl'den) (Bak; Mahuf) Hiain Hayın (T. Köy — (Pr.) Trawte Örnek: O hainlerin âkıbetini herkes bilir « O hayınların âkıbetini herkes bilir. M& T.) Secret anlaşma — Gizli bir anlaşma Hiyanet Haiz Örnek: — Bu iş ehemmiyeti hate değildir. * Yüzbaşı rütbesini Hayınlık Taşıyan, -de olan, <i Bu iş önemli değildir. sinde olan. Hafiflemek —- (Fr.) S'allöger Heizi salâhiyet — Yetkili (Fr.) Allöger Hâk Hafiftemek Onu hafifse- Hakk (Terim) (Er.) Espion Hak (Fr.) Fowille Kö.) İstihkak Hâki renk Hakkâk — Kazman Hakkiyât Toprak — Boz Kazım — (Pr.) Gravure (Fr.) Graveur * Kazıt (Fr,) Gravvre Hak (T, Kö.) ÇEr.) Droit Hak (Fr.) Dü, ration, Örnek; İstihkakrmı alamadımı madım, iz olan — Yüzbaşı derece