8 Nisan 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

İndlka thadilli U Ca OÖN ALTINCI YIL. No: 4918 L ea Adımız, andımızdır, 8. NİSAN 1935 PAZARTESİ Dantzig, 7 (A.A.) — Seçim saat öonsekizde bitmiş, hiç bir hâdise olmamıştır. Ulusal; a sosyalistler 379, sosyal demokrailar - iki merkez bir, komünist lehliler fırkası sıfır, A Kd Her yerde 5 kuruş Gündelik Yeni karşılıklar kılavuzu l Bu ay içinde gazetelere veri - ;n yeni karşılıklar kılavuzu, dil ıı?'_"'l_lıinin başlı — duraklarından tridir. Dil araştırma kurumu, iki A yıllık araştırmalarının ve- timleri arasında en canlılarını bu Vuzu ortaya koyabilmek var - vermişti. Bugün artık bu aa İ m ilk yemişini — vermesi bütün türk ileri atılışları gibi, Sene büyük Önder Atatürk'ün yol .loitericiliği ile olmuştur. z 'w:"“vuz çalışmalarına kısa bir 1933 martında, tam iki yıl ön- te, Önder dil kurumunu kendi Yüksek başkanlığı altında topla - Mış, onlara şöyle bir yönerge (1) Vermişti: ğ Yazı dilinde her gün dilimizde l yabancı kökten gelme söz- €re öztürkçe karşılıklar aramak.. Bu yol üzerinde başlanan ça -« :;!ln_-. ilk önce (Büyük dil anketi) d?dlğimiz adımla kendini göster- Ci (Kamusu Türki) — taranarak İçinden toplanan 1500 e yakın a - ve farsça söz, İiste liste ga- Zetelerde basıldı ve bütün yurd - an bu sözleri karşılıyabi - l“* türkçe sözler arayıp; bulma- larr iBtendi. : Uluğ Önderin kutsal elile açtı- B her yola seve istiye giren, tü w_ve_îçten bir istekle () Yönerge « direktif bu ankete de kendini verdi. rier « kes bildiğini ortaya döktü. O yılın yazında her yındtn gelmiş, toplanmış karşılıklar göz önüne alınarak (kır;ılıldı_r kıla- vuzu) yapılmasına girişildi (2). Tarama çalışmaları ve tarama dergisi: : mirız ilerleyince görüld_ü _kı yalnız yurdun ötesinden berisin- den gelmiş önerge (3) lerle bu !n- lavuzu - istenilen tümlük ve eksik- sizlikle - başa çıkarmıya yol yok- tur. Dilin bir çok ana knynıkl_ırı vardır ki anketle ortaya dökîıl . müş değildir. Onlarda yazılı söz « leri bulmak için de, ilk önce on - ları tersine çevirmek, oralardaki türkçe sözlerin arabca, fırı.çı_ hangi sözleri karşılıyabileceğini belirtmek gerektir. isei Bu anlaşılınca, işin yeni bir yüzüne daha girilmiş oldu: Yur - dun her yanından derlenerek ku - ruma gelmiş olan 125.090 kadar derleme fişi ile, dilimizin varlık- larını içlerinde saklayan basma ve yazma kitablardan 150 kşdırı, dilcilerimizin çalışkan elleriyle - yabancı sözlere karşılık bulma bı-_ kımından - taratıldı. Bu tarama - (Sonu 3 üncü sayıfada) Şi K ea (2) Bu ilk hazırlığın verimi (Türk Dili) bülteninin 6 mmcr sayısında ba - | sılmıştır; ' (3) Önerge — teklif B, Lavalin Moskova yolculuğu Paris, 7 (A, A.) —B. La in ayın 23 ündq Paris'ten ayrılaş rak 25 inde Moıı kovaya varacağı, umuluyor. Bura- da üç gün kal- dıktan sonra Varşova'ya gi« decektir. Mayı- sın ilk günlerin- de gene Paris'e dönmüş buluna- caktır. Bay Laval -Bulgar süel divanı toplantısı Sofya, 7 (A.A.) — Bulgar A- jansı bildiriyor: Ordu kumanda heyetleri ve bu- na benzer işlerle ilişiği olan s0- rumlar üzerinde çalışmak üzere toplanmış olan yüksek süel diva- nı ödevini tamamlamıştır. Sü Bakanı olmasından dolayi divana da başkanlık eden başba- kan general Zlatef, yüksek divan- ca verilen kararların, kıralca o « nandıktan sonra neşredileceğini bildirmiştir. Her yıl, ilk ve sonbaharda top- lanan yüksek süel divan, sıyasal işlerle uğraşmaz. (Sonu 3 üncü sayıfada) v T G — :İ». JURNAL DÖ MOSKU'NUN BİR YAZISI Avrupanın gelecekteki durumu neye bağlıdır ? Moskova, 7 (A.A.) — Jurnal dö Mosku, ingiliz bakanlarının yolculuklarının sonucunu gözden geçirerek diyor ki: Doğu Avrupa- sı karşılıklı yardım andlaşması dört hükümet merkezinde yapılan konuşmaların başlıca konuların- dan biri olmuştur. Bu andlaşma- nın isteklileri buna Berlin ve Var- şovanın da girmesi için gayretle- rini artırdılar. Almanyanın bu andlaşmaya girmekten çekinmiş olmasından dolayı Sovyet hükü- metinin kıvanc duyduğu hakkın- da Berlin'de dolaşan- duyuklara artık bir son vermek gerektir. Sov- yet hükümeti Almanyanın bu and- laşmaya girmesini her vakit iste- miş ve bunun için Berlin ve Varşo- va'da çalışmadan geri durmamış- tır. Bütün bu harcanan emekler boşa çıkmıştır. B. Eden ve B. Saymen'in Berlin ve Varşova yolculukları göstermiş- tir ki alman Başbakanı B. Hitler, doğu andlaşmasına karşı olan düş- manlığında taban diriyor. Ve bu- nu, Almanyanın şimdiye kadar andlaşmalara girmemek için ileri sürdüğü silah birliğini de temin etmiş olarak yapıyor. Bay Hitler, Lehistanın sağlam yardımından e- mindir. Lehistan bugüne kadar geleceğini Almanyanın geleceğine bağlamış gibi görünmektedir. Şim- — di arsıulusal durum aydınlanmış- tır. Verilecek kararlara suç yük- lenmek zamanı gelmiştir. Avru- pa barışını korumak gerekliğine inanmış olan devletler, Almanya ve Lehistan katılmasa bile barışı kurumlandırmalıdır. Almanya silahlarını her saat ar- tırmaktadır. 1914 deki süel gücü- ne erişmesi ve Fransa'dan üstün gücte olması çok gecikmiyecektir. — — Bu durum karşısında Fransanın —— dostu olan ikinci derecedeki dev-- — letlerin daha güclü kombinezon a- —— ramıyacaklarını kim temin edebi- lir? Öteyandan, Avrupanın ortasın- da belirmekte olan alman gücün- den korkarak daha şimdiden o- nunla uyuşma yollarını arayanlar düşünmiyorlarmı ki Almanya uğ- runa büyük devlet özelliklerini kaybedecekler ve dostlarını da el- den kaçırdıktan sonra Hitler'in silahlı güclerinin oyuncağı olacak: lardır. Almanyanın, Lehistanın ve do- ğu andlaşmasına açık veya kapa» lx olarak düşman olanların çevir- dikleri yeni manevraya karşı ihti- yatlı bulunmak gerektir. Bu ma- nevraların amacı bölüm andlaş- (Sayıfayı çeviriniz) Ert bantüley Bi gitileei c G, ç Bd lüm SAD 5 Osmanlıcadan Türkçeye Karşılıklar İ00 Ha kaklenleceelün sözlerin karşısına (T. Kö. ) beldeği (alâmeti) konmuştur. Bunların her biri hakkında sırası ile uzmanlarımızın (mütehassıs) — Öz türkçe rd. edilmesi için, gereğine göre, fransızcaları da yazılmış, ayrıca örnekler de konulmuş tur. A ve kullanılan şekilleri alın mıştır: Aslı ak olan hak, as_lı ügüm olan hüküm, türkçe “çek,, kökünden ge« yazılarını gazetelere vereceğiz. ea Vaht ılıkların iyi ayı y y Yeni konan karşılı in bu günkü işlenmiş 3 — Kökü türkçe olan kelimeler len şekil gibi. Guruh ö #ems — Günbatımı Tnek; Gürübü şems sırasında «« Günbatımı sı- “. Tağititin ş q'"'"" kamer — Aybatımı >> A el tems — Gündoğumu r"li“ kamer — Aydoğumu Guıu, — Guruür M.i“' — Gururlu * “üya < Sanki, diyelim ki Sütee (terim) — Deyiş Sittüri'a. nelisak cü"'" — Alay, takım c"ı.f — Baş söz tha Öset — Kötülük, pislik, alçaklık — (EFr.) M& E NCete, soğleratesse "Vahı habise — Kötü rühlar (Ruh: T. Kö-) Habbg gl Ha ber < Haber (T. Kö.) &; *Muat — Duyuklar Vadiş — Bilget "nek: Bu havadisi kimden aldıız. — Bu bil- #önkee x zt Vi Tane Habib — Sevgili Hacalet — Utay Hâcet (Bak: İhtiyaç, zaruret) Hâciz — Ayıran Hâcle — Gerdek Haceri semavi — Göktaşı, betil (terim) Hacm (Bak: cirm) — Oylum — (Fr.) Volume Örnek: Bu cismin hacmini mesaha etti — Bu cismin oylumunu ölçtü. Ateş olsa cirmi kadar yer yakâar — Ateş olsa oy- lumunca yer yakar. Hacmi istiâbi — Sıygı DE İ : Örnek: Bu geminin hacmi - istiâbisi 3 bin ton- dur — Bu geminin sıygısı Üç bin tondur. Hâd — Keskin — (Fr.) Aigu — Xi Örnek: İktisadi buhran hâd bir devreye girdi — Ökonomik buhran keskin bir devreye girdi. Hadaset — Küçüklük r Örnek: Hadaseti sinninden d dılar —— Yaşının küçüklüğünden dolayı olayı askere alma- askere almadılar. Had — Derece Örnek: Haddini bilmez bilmez bir adam. bir adam — Derecesini Haddi kifayet — Yeterge f Örnek: Verilen fiat haddi kifayeti bulmadı — Verilen fiat yetergesini bulmadı, Haddi lâyık — Tamdeğer Haddi vasat — Orta Haddini aşmak — Derecesini aşmak, R!I_". gitmek Örnek: Büyük harbta pahalılık haddini aşmış- tr — Büyük harbta pahalrlık derecesini aşmış- tr (aşırı gitmişti) Haddini bildirmek — Derecesini bildirmek, ağzı- nn payını vermek, boyunun ölçüsünü — vermek, ağzının ölçüsünü vermek Haddinden fazla — Aşırı Örnek; Haddinden fazla bir emekle — Aşıtı , bir emekle. Hadsiz (Bak: Bihad) — Tükenmez Hadnâşinas — Şımarık, küstah, kendini bilmez Hudut — Buç — (Fr.) Limite Örnek: Edeb hududunu tecavüz etti — Edeb “'bucunu aştı. Hudut — Sınır — (Fr.) Frontiöre Örnek: Fransız — Alman hududu — Fransız — Alman sınırı, Hadaka — Göz bebeği Hadid — Öfkeli Hadika — Bahçı Hadise — Hadise (T. Kö.) “Hadşe — Kocunma Hafıza — Hafıza (T. Kö.) — (Fr.) Mömoire Hafi — Gizli — (Fr.) Secret Örnek: Hafi bir anlaşma — Gizli bir anlaşma — Une entente secrâte Hafif — Hafif (T.Kö.) Tahaffüf etmek — Hafiflemek — (Fr.) S'allöger Tahfif etmek — Hafifletmek — (Fr.) Allöger İstihfaf etmek — Hafifsemek * Örnek: Onu istihfaf ediyordu — Onu hafifse- yordu. Hafifmeşreb — Yeğnik Hafid — Torun Hafiye — Karakulak —(Fr.) Espion Hafretmek — Kazmak Hafriyat — Kazı —— (Fr.) Fouille Hafta — Hafta (T. Kö.) » hâh — ister Kılavuzu N. ı '_- Hâh nâhâh — İster istemez Bedhâh — Kötücül — (Fr.) Malveillant D a Dilhâh — Gönül isteği Örnek: Dilhâhınca hareket edemedim — Gönlül isteğince hareket edemedim, Hayırhâh — İycil Hâhiş — İstek — (Fr.) Apptit, d&sir Hâöhişker — İstekli — (Fr.) Dösireux Hail — Engel —(Fr.) Obstacle Örnek: Bu hail de ortadan kalktı — Bu de ortadan kalktı, e Hâil (Hevl'den) (Bak: Mahuf) Hain — Hayın (T. Kö.) — (Fr.) Tramtte ? Örnek: O hainlerin âkıbetini herkes bilir «« o hayınların âkıbetini herkes bilir. k Hiyanet — Hayınlık bi w Haiz — Taşıyan, -de olan, -li ğ “e Örnek: — Bu iş ehemmiyeti haiz değildir. » — Bu iş önemli değildir. Ş Yüzbaşı rütbesini haiz olan — Yüzbaşı derece- sinde olan. Haizi salâhiyet — Yetkili çi Hâk — Toprak Hâki renk — Boz Hakk (Terim) — Kazım — (Fr.) Gravure Hakkâk — Kazman — (Fr.) Graveur Hakkiyât — Kazıt — (Er,) Gravüre Hak — Hak (T. Kö.) — (Fr.) Droit İstihkak — Hak — (Fr.) Dü, ralion, mösite Örnek: İstihkakımı alâmadım — İfakkamı alas V madım. "