1 Nisan 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1

#eeeeaeeetememeeee. e ....... İNGİLTERENİN! HİNDİSTANA SON TEKLİFİ Hindistag meselesi artik gecikti rilmesi mümkün olmıyan müsta. cel bir dava halini almıştır. İn giltere icap ederse biraz daha fedakârlığı göze alarak, bu me. kümeti ir, Reddedileceğine ka- ni bulunsa İdi bu teklifin meşrini geciktirir, İngiliz harp kabine sinden bazı tadilât istemeğe mec- Teklifin ilâmı ileri şartların Hirtlilerce de az çok kabule lâyık görüldüğüne bir delil telâkki edilebilir, M. Zekeriya SERTEL indistan meselesini mahal. linde kökünden düzene koymak üzere Yeni Delhiye gi- den Sir Stafford Cripps, İngiliz hükümetinin yeni projesini ev » velki gün neşretti. Bu proje, biri harpten sonra Hindistana verilecek kati şekil, diğeri o vakite kadar tatbik edi. lecek geçici idare sistemini tes- bit eden iki kısımdan ibarettir. Birinci kısımda İngiltere, harp biler bitmez Hindistanda İngibiz krallığına bağir diğer dominyon. ların istifade ettiği bütün haklar. dan istifada etmeği temin eden kendi kendini idare sisteminin tatbik edileceğini vâdetmektedir. | Yani harpten sonra Hindistan kendi kendini idare edecek, yal- nız İngiliz krallığına bağlı ola * caktır. Bu yeni idare tarzı dâ in. tihap ile seçilecek bir müessisan meclisi tarafından tesbit edile - cektir. İngiliz Hindistanında bu- İunan eyaletler bu yeni rejime tâbi olacaklardır. Hindistana tâ- bi olan diğer ekalliyetler bu bir- liğe girip girmemekte serbest 0- lâcaklardır. İstiyenler bu birliğin dışında kalacak ve bugünkü ida- re sistemlerine devam edecekler. dir, Bu suretle Hindistan harp - ten sonra, Kanada gibi, Avustral- ya gibi, kendi parlamentosu, ken di hükümeti, kendi idaresi bulu. nan bir dominyon olacaktır. Fakat bunu harp içinde tatbik mümkün değildir. Çünkü Hindis- tanda birbirile çarpışan bir çok iddialar vardır. Milli kongre tam istiklâl taraftarıdır. Müslüman - lar ayrı bir idare istemektedir. Prensler haklarından fedakârlık yapmağa razı değillerdir. Diğer partiler başka iddiadadır. Bu se. beple buğün hududda düşman bu İunduğu, harbin Hint kapılarına| dayandığı ve her şeyden evvel Hindistanın müdafaası meselesi bahis mevzuu olduğu bir sırada bu kabil dahili kavgalara cevaz yoktur. İngiltere Hindistanın mü dafaası mesuliyetini yine kendi üzerine almaktadır. Harp son - rası için tesbit edilecek şekli tat- bik zamanı gelinceye kadar, yani harp boyunca, Hindistanın mü - dafaasından İngiltere mesul ola- caktır. Yalnız harp konseyinde ve merkezi hükümetin icra komi- tesinde Hindistanın mümessille. ti bulunacaktır. Hintliler de mem İeketin bütün mali, iktisadi ve sınai kaynaklarını organize ede- ceklerdir. Bu surette İngiltere ve Hindistan memleketin müdi faasında elele verip beraber çalı. şaci Y * XX po Hindistan mese İesini bu tarzda halle çalış - masının bir Lr bakımlardan €- hemmiyeti vardır: “Bir defa İngiltere Atlantik ya- sası ile harpten sonra bütün mil İetlerin hüriyet ve istikjâllerinin #AanN Evi İSTANBUL, Ankara caddesi No, 102 TELGRAF: TAN İSTANBUL TELEFO! YEDİNCİ YIL — No. 2376 4310, 24318, 24319 Milletin Maküs Talii 21 Yıl Önce Bugün Yenilmişti li İnönünde milletin mâküs talti ile muzaffer kumandan, Mil ii Şefimiz İsmet İnönü HALKEV BU BÜYÜK GÜNÜN ÖNEMİNİ BELİRTEN TOPLANTILAR YAPILACAK Bugün, Türk istiklâl harbinin ve Türk tarihinin kutlu günlerin den biridir. 21 yıl önce bugün, Büyük M f İsmet İnönü, bir üç kahramanla ikinci İnönü meydan muharebesini kazanarak, milletin mâküs taliiyle birlikte düşmanlarını da yenmişti. O, kara başlayıp aydın biten gönleri hep hatırlıyoruz. Birinci önü muharebesi kazanılmıştı. I e LERİNDE Bu zaferi takip eden günlerde düşman ordusu yeniden büyük hazırlıklara başlamıştı. Müste lerin prestijleri çok farla L mış bulunuyordu. Mağlüp olma» dıklarını, kendi arzulariyle ge - ri çekildiklerini söylüyorlar, bir taraftan da boyuna yardım isti. yorlardı. SİYASİ HALK GAZETESİ İsviçreli d/d Gözü İle Türkiye işleri Bir İsviçre Gazetesi,!.... e "Türkiye Kendi Arzusu Ticaret Vekilini İle Tarafsızlıktan Asla Ayrılmıyacaktır,, Diyor! —— "Muhariplerin Ümitleri İkna Suretile Türkiyeyi Vaziyet Almağa Razı Etmekten İbarettir Cenevre, 31 (A.A.) — “Journal de Geneve” gazetesi “Türkiye ne yapacak?,, başlığı altında aşağıda ki makaleyi neşretmiştir: Muharebe uzadıkça tarafsız ka) mış olan devletlerin ehemmiyet- leri artmakta ve harp dahili dev- letler ordularında hâsıl olan eri me neticesi olarak tarafsız ordu - larm kıymetleri çöğslmaktadır. Bu hal, askeri, kudreti büyük o - lan, Türkiyeye her İsraftan veri- len ehemmiyeti izah eder. Hattâ bazıları, Türkiyeden bahsöder - ken, savaşın içine bir milyon mü kemmel askerini atinakla teraziyi istediği tarafa eğiltebileceğini bi- le iddia etmektedirler. Bu sebep- ledir ki, Türkiyenin kendini dai- | ma rica şeklinde müracaatlar kar| şısında bulması, ve gerek mütte- | fiklerin ve gerek mihver devletle | rinin bazan gizli tehditleri ve ba zan da imrendirici vaitleri ile kar k şılaşması hayrete şayan değildir. NAZ Bu harbin siyasi tarihi yazılır ken Ankara mühimi bir mevki iş. | Cenuptaki Sovyet ordularma ku- manda eden Mareşal Timoçenko ali tarafında sinir harhi Ankarada ol . YeniSovyet men, memleketin bugünkü sesseseasee duğu derecede şiddetle hüküm İsürmemiş, hiçbir ngktada Ankara | da olduğu kadar, göniş ve ince en itrikalar, kombinezönlar, tazyik - ler, tebrikler, iktisadi o kolaylık teklifleri ve hissiyata müracaat hitaböleri görülrhemiştir. Ar Sonu: Sa: 2 Sü: 3 Donetz'de Almanlar Geri Çekiliyor, Ruslar Yeni Yaz Saati Dün geceden itibaren yaz saa- tinin tetbikine başlanmış ve gece Ar Sonu: Sa: Sür 24 de saâtler Türkiyenin her ta- rafında bir seat ileri alınmıştır. Harkof Önlerinde Bükreş, Bu Kesimde Milli Hint Konseyi İngiliz Tekliflerinin Kabul veya Reddi Hu- susunda İkiye Ayrıldı Fakat Bütün Partiler Öne Sürülen Şartları Müsait Karşıladılar Yeni Delhi, 31 (A.A.) — Kon. çe ile Müslümanlar birliğinin ngiliz tekliflerine uygun cevap vermeleri bekleniyor. Bütün par tiler bu tekliflerin mümtaz bir Hint hükümetinin kurulmasma yol açtığını kabul etmişlerdir. Siyasi şeflerin verecekleri cevap ne olursa olsun teklifleri kabul veya ret hususunda kongre ikiye ayrılmıştır. Bununla beraber kon gre üyeleri Britanya hükümeti - nin Hindistan hakkında güdeceği siyaseti açık bir surette tayin et- miş olduğunu ve bütün Hint un surlarını memnun edecek tarzda bir anayasa hazırlanmasının Hint lilere ait bulunduğunu teslim edi yorlar. Ap eu; Se ST Mısırda 100 Kişilik Bir Sığınağa 2 Bin Kişi Girdi Kahire, 31 (A,A,) — Pazar günü güpegündüz İskenderiyede verilen bir tehlike işareti esnasında yalnız 100 kişi istiap edecek şekilde yapdmış bir umumi sığmağa iki bin kişi dolmuş tur, Hiç bir bomba düşmemiştir. Se temin ve iadç ediledeğinitaşhhüt 4 kişi havasızlik- mler ve ölenler çi a A2 Avustralya Hükümeti İki Haftaya Kadar Kıtaya Bir Japon Taarruzu Bekliyor Deniz Aşırı Cephelerde lunan Avustralyalı Kıtalar Geri Alındı Melbourne, 31 (A.A.) — Avus. tralya hükümeti Japonların iki hafta zarfında Avustralya kıtası- na karşı taarruza : geçeceklerini tahmin etmektedir. Denizaşırı harp sahnelerinden dönen ve içlerinde topçu kuvvet- leri bulunan Avustralya kıtaları memlekete avdet etmişlerdir. Melbourne, 31 (A.A.) — Tayya relerimiz Yeni Gine'deki hava 4- Atlantikte devriye gezen bir Amerikan harp Rusların Sayıca Üstün! Oldugunu Bildiriyor Bükreş, 31 (A.A) Hurkof bölgesinde birkaç günlük bir sü- künetten sonra Sovyet zırhlı kuv leri, şimal, cenup ve doğu İs inden taarruza geçmiş- lerdir. Taarruz, dün gece yarısına kadar devam eden bir topçu ha-| zırlığından sonra yapılmıştır. Baskın bilhassa şehrin yanla - rına ve şimaline yapılmaktadır. Henüz buz altında bulunan Har - kof ırmağının yukarı mecrasiyle demiryolu arasında Bielgoro'da eniden savaşlar cereyan r. Sovyet kıtaları sayı ine sahip olmakla bera- ber şimdiye kadar zikre değer bir ileri hareket kaydetmemiş lerdir. Stalino doğusunda cereyan eden yerim İ savaşlar, belki de tekrar çok puslu İhale gelmeğe başlıyan havadan dolayı İRLEŞİK /““irrr.... AMERİKA Atlantikte Bugüne Kadar 98 Ticaret Gemisi Kaybetti —— Almanlar Bareniz'de 4 Gemi Daha Batırdılar Vaşington, 31 (A.A) — Reu- ter'in bildirdiğine göre 7 ilkkâ - nundanberi Atlantik - sularında İ Birleşik milletlere mensup 98 1. caret gemisi batırılmıştır. Bun - ların elli biri Birleşik Amerika doğu kıyıları açığında batmış - tir. Birleşik Amerika filoları baş. komutanı ve deniz harekâtı şefi Amiral King, hâlen denizaltı har- Dari gemisi Harbin Başındanberi Mihverin Tayyare Zayiatı 20,000 dir Londra, 31 (A.A.) — Reuter: Almanya, İtalya ve Japonya har İbin başındanberi 20.000 den faz la tayyare kaybetmişlerdir. Ha - sara uğrayan ve muhtemel suret te tahrip edilen tayyareler bu rak kamın içinde yoktur. Avusturya Fabrikaları Geniş Ölçüde Zehirli Gaz Yapıyorlar Londra, 31 (A.A.) — Reuter; Avusturya fabrikaları ezcümle Leoben ve Knittelfeld fabrikaları çok geniş ölçüde zehirli gaz yap- maktadırlar, Bu haber bu fabrika larda çalışmış olup şimdi Yugos- lanlarma © taarruz etmişli Ar Sonu; Sa: 2; Sü -İbine karşı ne gibi tedbirler alın-)dan yarılıp Londraya gelen rspor lavyada bulunan işçiler tarafın - P. Grupunda iase Ankara, 31 (A.A) — Cümhuriyet Halk Par- tisi Meclis Grupu bugün 31.3.1942 saat 15 te reis vekili Trabzon mebusu Hasan Saka'nın inde toplandı. Celsenin açılmasını müte- akip kürsüye gelen ticaret vekili Mümtaz Ök- iaşe durumuna müteallik iktasadi ve ticari işler mumi heyete mufassal izahat verdi, Bu izaha- tan ihtiva ettiği muhtelif mevzular üzerine söz aresesaseeee Çocuğunuzu Mektebe Gönderirken Bir de ÇOCUK ANSİKLOPEDİSİ Alınız, Günkü bu Ansiklopedi ona mektep kitabı kadar ve beis! ondan daha ziyade lâslmdır. Fiyatı Yedi Liradır. TAN mösseselnde ve kitaperlarda Bulam” usu Görüşüldü n Mufassal İzahatından Sonra Başvekil de Kısa Beyanatta Bulundu aaa alan hatiplerden bazılarının befanatına vekil tarafından verilen cevaplar dinlendikten sonra kürsüye gelen Başvekil Dr. Refik Saydam, u- eyetin bugünkü müzakerelerini hiilâsa ederek bazı iaşe meseleleri hakkında kısaca $ beyanatta bulunmuş ve bu beyanat umumi he- ; yetçe tasvip olunarak saat 20.30 da celseye 5 nihayet verilmiştir. $ J hakkında u- 25 MİLYON LİRALIK TASARRUF BONOSU DAHA ÇIKARILIYOR Lâyiha, Bugün Mecliste Görüşülecek Ankara, 31 (TAN) — Bundan bir müddet evvel hazinenin kefa leti altında amortisman sandığı tarafından çıkarılan 50 milyon li ralık tasarruf bonosu, halkımızın gösterdiği fevkalâde rağbet seye sinde tamamen satılmış ve bu hu sustaki talepler devam etmekte bulunmuş olduğundan bu talep- leri karşıkyabilmek için 25 mil yon liralık daha tasarruf bono - su çıkarılması Maliye Vekâletin ce muvafık görülmüştür. Diğer taraftan, bankalar kanu nunun 26 ncı maddesi mucibince tesisi lâzımgelen mevduat mun- zam karşılık nisbetinin “© I5den $b 20 ye çıkarılması kararlaştırıl mış ve hazırlanan kanun projesi Büyük Millet Meclisine sevkedil miştir. Yeni bonolar çıkarılması ve mevduat munzam karşılık nisbe. tinin $ 20 ye yükseltilmesi hak kındaki lâyiha iktısat ve maliye encümenlerinde aynen kabul edil miştir. Bütçe encümeni, bu teklif leri esas itibariyle kabul etmiş, fakat her iki maddenin ayrı ayrı kanunları alâkadar edeceği kana atine vararak ayrı zırlanmasını istemiştir. Lâyiha, yarınki toplantıda görüşülecek - tir. Maliye Vekili Fuat Ağralı | İngilterede Hava Akınları Neticesinde Şimdiye Kadar 100 Bin Kişi Öldü Ankara, 31 (Radyo gazetesi) Londradan verilen habere göre harbin başlangıcındanberi bava bombardıman ları neticesinde İngilterede 100 bin ie. vi ölmüştür. İKİ KELİMENİN TARİHİ ğa sırası değil! Lüksten vazgeçmeli! Tutum ar, lüks yok!,, diyen diyene... Pe- ki, şu “Lüks” kelimesi dilimize nereden, ne Za- man, nasıl geçti? Bugünkü nesil bilmez amma biz pek İyi hatırlarız: Memlekette elektrik yasak iken hava baskısı ile işleyen ve bembeyaz bir ışık ve. ren petrollü jâmbalardan! Piyasaya ilk sürülen ve kapışılan o lâmbaların markası “Lux” idi. Fakat, dikkat ede. lim, bu şekilde yazılan kelime, bir ışık ölçüsünü anlatır; bizim bahsettiğimiz sözün imlâsı ise Fransızcada “Luxe” dür; aslı lâ- tincedir, Kim ayırt edecek? İki lüksü biribirine karıştırdık; der. ken lâmbalı lüks, hemen hemen tarihe karıştı; öbürü ise hem dil- de, hem cemiyette yerleşti, kaldı. Otuz beş, kırk yıl önce “lüksü yak! Lüksü getiri Lüks bo- zulmuş!” gibi sözlerle kelimeye ağzımız pek alışmıştı amma şim. diki mânasını hiç bilmezdik; “Lüks mağaza, lüks mal, lüks gazi- no, lüks kadın,, gibi tabirler kullanmazdık. Yerine göre “pahalı mağaza, ağır mal, kibar gazino, süsüne düşkün müsrif kadın. derdik. Yine Abdülhamit devrinin son yıllarında piyasaya yala cı taşlarla yapılmış bir sürü küpe, yüzük sürüldü; beşer, onar, kuruşa satılan bu piril pırıl mücevherlerin de adı “Lüks, iri; arkası gelmedi, tükendi, unutuldu. İhtiyaçtan ziyade gösteriş, caka, zevk ve rahatlık için yapı. lan masraflı şeyler mânasma “Lüks” tabiri bizde yenidir; gecen cihan harbinde bile tutmuş değildi. O zamanki yazılarda izine pek rastlanmaz. Meselâ, 1918 yılı mayısında berp zenginlerine çatan bir makalemde bu kelime, tam yeri ya ei ir geçmiyor. Neler demişim, ne tabirler bulmuşum da “Lüks”ü e pink demek ki, “Lüks" ün dilimize yerleşmesi tarihi iki cihan harbi arasıdır; yirmi yıllık bir şey. Bugün dilimizden düşmeyen “konfor” a gelince - “konfor”, ingilizceye fransızcadan, geçmiştir - “Lüks” ten de yenidir: 1922 de “Konfor” u bir maka. leme başlık yapmıştım, mürettipler onu “Konkur” şeklinde diz- mişler, musahhihler de akıl erdiremiyerek ayni şekilde birakmış. lardı! Hatırımda kaldığına göre “Konfor”u ilk defa yazıya ve di- İlimize sokan - konfordan nasibini alamıyan » Riza Tevfiktir. Bu- gün ise “Lüks” ve “konfor”, “ana - baba”, “su . ekmek” kadar yerleşmiş kelimelerden... Yabancı asıldan kazandığımız bu iki ATP Sonu; Sa: 2; 5 laria teyit edilmiş bulunuyor. kelimenin içtimai ve iktısadi bakımdan kâr ve zararını İncele mek bana değil, gerçek bilginlere düşer!