17 Temmuz 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 10

10 Şüra dolayısıyle : — - Liselerimizde İktısat Dersi Okutmalıyız Yazan: İrfan KONUR S ayın Hasan Âli Yücel, Maarif Vekâletine geçeli ikinci defa olarak demokratik ve demokratik olduğu nisbette de hakiki ihtiyaçla- rın tezahürüne imkân verici bir top- lantıya bugünlerde şahit olacağız. Birincisi neşriyat kongresiydi, ikin. , tisi Maarif Şürasıdır. Neşriyat kongresıudeld sımımı ve hissi lek t ümit ve inşirah ve- rici serinliği zail olmadan gelen ve müstakbel nesillerin terbiye ve ted- ris istik tlerini tayin i iti- barile onun kadar, hattâ ondan da. ha ehemmiyetli olan bu ikinci kül- tür kurultayından çok şeyler. bekli- yoruz. Bilhassa bu şüranın alacağı kararları tatbik edecek teşkilâtın za- ten mevcut ve işler bulunması, neş.- riyat kongresi kararları gibî yeıılden para sarfını ve teşkilâ İaetantadaki Iskenderun Limanı İIçin Nafıa Vekili Yakında Hataya Gidecek (Başı 1 incide) Yeni yapılacak hatlarımız Ve parmağını haritadan — ayırıp az evvel kalktığı koltuğa tekrar o . tururken; — İki ay sonra hat Erzuruma u- laşıyor - dedi- şimdi — Aşkaledeyiz. 'Yâni Erzurumdan takriben kırk ki. lometre beride. Bundan sonra Erzu.- rum - Kars arasındaki dar yolu ge - nişleteceğiz - ki çok kolay bir iş ola. cak -. — Bundan sonra yapılacak hat. ların en mühimleri hangileridir? — 940 yılı sonunda hat Siirde u. laşacaktır. Yâni Diyarbakırdan İran hududuna doğru gidecek olîın hattın ilk kısmı bitmiş olacak. Bu hat Siirt. ten Bitlise varacak, Bitlis Feribotlar. la Vana bağlanacak ve Vandan İran hudud gidilecek. Erzurum - Kars istilzam ettırmemesı şunnın daha ameli ve seri neticeler bizi inandırıyor. Şüraya cidden değerli ilim ve meslek adamlarımız çağırıldılar. Hiç şüphe yok ki bu zevat bütün kalble- ri ve kafalarile çalışacaklar, belki bize beklediğimizden — fazlasını ve- receklerdir. Fakat bu ümit ne kadar kuvvetli olursa olsun, denize bir damla su kabilinden de olsa Anka- rada başlıyacak mesaiye buradan katılmak bizim için hem bir hak, hem bir vazifedir. Bu itibarla lise programlarımıza ilâvesini lüzumlu vereceğine |Ta - yolunun genişletilmesi nasıl Anka . Moskava arasındaki münakaleyi tekemmül ettirecekse bu yolun bit . mesiyle de Ankara - Tahran muva - salası temin edilmiş olacak. — İran tarafındaki hat ta o za - mana kadar bitmiş olacak mı? — İranlılar ciddi surette çalışı - yorlar. İki taraf aşağı yukarı ayni günlerde hatları bitirebileceklerdir sanıyorum. Yine Diyarbakırdan ay- rılacak diğer bir kol Cizre üzerinden Irak'a varacaktır. Diyarbakır « Si- irt . Bitlis - Van tarikiyle İrana gi- decek olan hattiın ehemmiyeti, İs - derunun Türkiyeye bağlanma - dan sonra bir kat daha artmış o- gördüğümüz bir den hakkında bir- || kaç kelime y k AY lamadık. Bu ders, “İktısat,, dersidir. Bugün Tiselerimizde — ruhiyat, — sosyoloji, mant.k ve bilgi nazariyesinden mü- rekkep olmak üzere felsefe grupu denilen bir ders zümresi okutulmak- .ta ve iktısat, sosyoloji içinde bir iç. timai hâdise olmak haysiyetile, sırf mübadele ve nakdin — mülü, i bölümünün tesirleri gibi cemiyet- lerdeki teyihür şekilleri bakımın- dân beş on sayfalık bir tetkike tâbi tutulmaktadır. Halbuki bu, bugün- kü iktısadi cemiyetin bir lise mezu. dan istediği — ek âi bilgisini katiyen temin edemez. Liselerimizde iktısat dersi okutulmadığı gibi Üni- versiteye girenlerin de yalnız hukuk ve iktısat fakülteleri ve kısmen fel- sefe şubesi talebesi iktısat dersi al- makta ve bu suretle Üniversitenin diğer şubelerinde okuyan, yahut hiç Üniversite tahsili yapmıyan lise me. zunlarile muallim ktebi luyor. Zira bu hat İranı en kısa ve seri yoldan Akdeniz ticaretine ulaş- tıracaktır. Yeni inşa edilecek limanlar — İran, bu yoldan istifade etmek isteyecek mi? — Şüphesiz. — Beyazıt - Trabzon lııthn_dıki transit fqıliyetinin artışı. yaziyet bizi hmanlarımıza çok ciddi bir dikkat hasretmeğe zorlar. Bir an evvel limanlarımızı ihtiyaçları kar - şılayacak bir kemal'derecesine ulaş. tırmalıyız ve ulaştıracağız. — İlk önce hangi limanlardan işe başlanıyor? — Zonguldak, Trabzon ve İsken. derun... Zonguldak limanındaki fa - cialara artık nihayet vereceğiz, Hü kümet buna kati surette azmetmiştir. — Vekâlet, limanı Zonguldakta mı, yoksa Çatalağzında mı yapmak niyetihdedir. ları iktısat ilminin başlangıçlarından bile bihaber kalmaktadırlar. Bugün memleketin münevver tabakasının ekseriyetini teşkil eden, fakat kâğıt paranın ne olduğunu bilmiyen, ce- miyette iktısadi faaliyetlerin nasıl organize edildiğinden ve hasıl isle- diğinden haberdar olmiyan, takas, kliı-iıag, kambiyo, istikraz, - transfer, beynelmilel tediye, banka, bhorsa, fi. at, para kıymetini düşürme mesele- lerinin mahiyeti hakkında cahil ola- elbet babal: — Çatalağzı meselesi bir ütopi dir. Bir hayal... Biz Zonguldakta | man yapmağa karar verdik. Bu işi İngiliz kredisiyle halledeceğimiz için İngiliz mütehassısla birlikte Zongul. dağa gittik ve vaziyeti bir daha tet. kik ettik. — Zonguldak limanı ne buyuk - lükte olacak? — Yedi sekiz gemi ayni zaman. da boşaltılıp, doldurulabilecek ve on on beş gemiyi fırtınalara karşı ko- ruyabilecek. rak yetişen bu g rımızın otuz sene evvelki on paraya bilmem ne alınan, bir mecidiye ile bir ailenin haftalık ihtiyaçlarının teminine imkân veren ucuzluk hi- kâyelerine hayran hayran bakacak — Ya İskenderun? — Orada küçük bir liman mev . cut. Bunu en az“yirmi yıllık müstak. bel ticari inkişafları karşılayabilecek şekilde büyüteceğiz. Yakında oraya da gideceğim. Liman işi ile birlikte Jar ve dünyaya geç geldiklerine ya- nacaklardır. Halbuki imizi bu safiyane hayranlıktan kurtarmak ve hakiki vaziyeti Aaydınlık olarak göstermek için yapılacak şey gayet basittir: Lise gençlerinin bugün bil- ya şubelerine de teşmil etmek mak- sadı temine kiilıliı' Bu suretle, tari. Bih el öke b ĞA hususunda her tarih mualliminin çektiği sıkıntı ortadan kalkacağı gi- gi nazariy duklarını selere ve muallim tmd. fazla ek ik | bi çlerimiz de artık Umumi har- bilgilere muhtaç ve kıbılivetll ol- be tekaddüm eden iktısadi gerginli- ) önüünd d ği, rekabetleri üstemleke iktısâdı - ve teşkil edilecek bir komlıyonı Ti.|rejimini daha kolay anlıyacaklar, kt bugünkü ve y ki vaziyetleri daha prog iyi gi klerdir. Hele coğrafyada — sadi doktrinler mahsus bir iktısat dersi yaptırmak. Nitekim bugün lise mu- adili İngiliz ve Amerikan mekteple- rinde iktısat dersi okutulmaktadı iktısadi bilginin faydası pek çok ola. caktır. Hattâ bugün coğrafya tedri- Bu dersi okutacak muallim mese- CAR VO AF iktısadi coğrafya haline in- kılâp ettirmek mecburiyetinde oldu- lesine geli: Büyük ş bu dersler hukuk veya iktısat mezu-|. Ş nu olan lise hocaları uhdesinde top- lanabilir. Zaten felsefe grupu öğret- menlerinin çoğu Üniversitede yar- dımcı disiplin olarak iktısat ve iİktı. tarihi » almışlar. dır. yetişecekler için iktı- Yeni — sadı mecburi bir disiplin haline ge- tirmek, hattâ bunu tarih ve coğraf- ğ bile düşünülebilir. A on İyi mabistli 1 ç OŞK SD * ve en elektrikleşme meselesini de hallede. ceğiz. Fakat bütün bu işlerin hallin. de en mühim nokta inşaatı makine. leştirmek keyfiyeti olacaktır. Bu davayı artık süratle başarma- lıyız. Kol kuvveti ile, kazma kürek. le yol, liman yapmak zamanı geçmiş. tir. Bu işi makineye gördürmek lâ - zım. Faraza bahsettiğim — limanlar hep makine ile yapılacak. Sürat ve ucuzluk için — Yolları ve limanları makine i. le yapmak kararını vermeniz yıllar- danberi bu sahada çalışarak ihtisas yapmış işçileri işsiz bırakmış olmaz mı? — Bu çalışma ortaçağ çalışması- dır. Türk milletinden herhangi bir ferdi bu tarzda hayat — kazanmağa mahküm etmek esirliğe mahküm et. mek demektir. Hükümet bugüne ka. dar bu tarzda çalışanlara hem mem- lekete, hem kendilerine daha nâfi olmak imkânlarını vermekte hiç bir zorluk çekmiyeceğine kânidir. Bu - günkü iptidai vesaitle bir dalga kı « ran, bir liman kaç yılda yapılır? Bi- ze lâzım olan şey sürat ve ucuzluk - tur. Ayni zamandaTürk nesillerine de daha sâlim şartlarla hayat kazanmak imkânını temin etmek yolundayız. Bugünkü dünyanın her medeni mem leketinde Nafıa işlerini makine ya - piyor. Faraza bu yıl ben Almanyaya gitmiştim, Nüremberg'te dört — yüz bin kişi alacak bir Doyçe , Stadyom yapmağa başlamışlar. Gittim, çalış - malarını gördüm. Ortada on beş a - mele yoktu. Her şeyi makine görü - yordu. Makine kazıyor, taşları, top- rağı makine aktarıyor, tesviyeyi ma- kine yapiyor. Ayni hâdiseye şehirci- likte de şahit oldum. Bir gecenin i- çinde bütün bir mahalle — yıkılıyor. Bizde öyle mi ya? Eminönü meyda. nını kaç ayda açtık? Sebep? Kol kuv veti ile çalı: ğ Muhavere buraya gelince, fır. sattan istifade ettim! 'İstanbulun e - zeli bir derdi hakkında bir defa da generalin fikrini öğrenmeğe çalış « tim: — Efendim.. - dedim . İstanbul yolları hakkında derler ki eğer bu işi Nafıa üzerine alsa şehrin imarı kolaylaşmış olur. — Ne gibi? — İstanbulun Nafıa tarafından bakılan şehir dışı yolları çok mü - kemmeldir. Fakat belediye tarafın - dan bakılan şehir içi yolları bir felâ- kettir. — Sebep? — Parasızlıktır derler; ve ilâve e. derler: “Londra - İstanbül asfaltının Garbi Avrupadaki sonu Kalede Manş denizi kıyısındaki feribot iskelesidir. Ayni yolun şarki Avrupadaki sonu İstanbul surlarıdır. Halbuki bu yo - lün hakiki sonu köprüdeki Haydar- paşa iskelesidir. Eğer Nafıa bu pren- sibi kabul etmiş olsa da Editnekapı - Eminönü yolu şimdiye kadar mü- kemmelen asfaltlanmış olurdu.” — Bu bir bakıma doğrudur. Fa- kat şehir içinde yol yapmak için bir takım güç istimlâk işlerinin de halli- ni deruhte lâzımdır. Bu komplike bir iştir. Bunları hal icin zamana ihti - yaç vardır. Nafıa Vekâleti yol işle. rini çabuk bitiriyor, zira serbest gü- zergâhta iş yapıyor. Eğer bu istim - lâkler arasında bunalırsak biz esas vazuelerimizi de yapamaz oluruz. M: ih istimlâk inin sü- ratle halli mümkün olursa yani is - timlâk vaziyetleri tahakkuk ettirilir de bize: “— İşte size bir serbest gü- zergâh daha...” derlerse bu iş düşü - nülebilir. Eleman yetiştirmek meselesi —Vekâletinizin en mühim işi o- larak neyi kabul edersiniz? — Eleman yetiştirmek meselesi. ni, Nafıa vekâletinin kadrosu yüzde 75 mütehassıstan terekküp eder. Her işimiz bir ihtisas, bir fen işidir. Bun- * lel olgun olu- suna ve bilhassa Sayın Vekil Hasan Âli Yücelin senelerce felsefe grupu hocalığı etmiş ve hiç şi.iplıesız bıı ih. Üai lara el lâzım, — — Mekteplerinizin randımanın - dan memnun musunuüz? — Çok... Yüksek mühendis mek. tiyacı duymus 8 g rek gelecek günlerin bize get! ği müjdeyi peşin bir sevinçle bekliyo- ruz. z tebimiz fevkalâde bir tel ÜT ai zeder. Bu yıl imtihanlarda alınan ne- ticeler hepimizi mağrur — etmiştir. Güzel Sanatlar Akademisinin mima- TAN İngiltere Balkanları Kurtarmaya Çalışıyor (Başı 1 incide) leri 30 milyon İngiliz lira kıymetin- dedir. İngiltere müdafaa bütçesin. den bu parayı ayırsa, Balkan mem. leketlerini kurtarabilir. Filvâki Ot. tova müahedesi iktısaden Ingiltere. yi dominyonlara bağlar. Fakat 30 milyon İngiliz lirasını feda ederek Balkanların mahsullerini satın al. mak ve bunu dahilde istihlâk etinek mümkün olmazsa, hariç pazarlara satmak lâzımdı. lşte bu zihniyetle İngiltere bu defa müttefiklerile olan ticari münasebetlerin inkişafını temin için Denizler Üstü Ticaret Odasına açtı. Bi 10 milyonluk krediyi 60 milyon İngiliz lirasına çıkardı. Bu oda, bu krediyi İngilterenin müttefikleriyle ticari münasebetlerde bulunan fir.- malara prim yererek bunların açık- larını kapamağa hasredecektir. Bu firmalar, Balkanlardan ve Türkiye. den geniş mikyasta mübayaatta bu. lunacaklar ve Alman firmalarını bu. ralarda ezmeğe çalışacaklardır. İngilterenin takip ettiği ikinci ga- ye de, bu memleketlerin sanayileş. mesine yardım etmektir, Türkiyenin ve Balkan memleketlerinin muhtaç oldukları sanayilin kurulmasına yar- dım edecek, bilhassa harp sanayii. nin inkişafında onlara zahir olacak. tır. Bu maksatla da, bu memleketle. re krediler verilecektir. Bu 60 milyon İngiliz liralık kredi kararı, bir ay içinde tatbik sahasına gececektir. İngilterenin bu kararı üzerine, Balkanlarda derhal bir değişiklik hissedilmiştir. Yugoslavya ve Bul- gar hükümetleri, bu krediden ne su. retle istifade edebileceklerini anla.- MA me heyetler gön.| İngilterenin bu teşebbüsünde mu. vaffak olması, bütün Tuna, salkan memleketlerini ve Türkiyeyi Al. manyaya karşı olan iktısadi bağla- rından kurtaracaktır, ri kısmı da Vekâletimizin kadroları. na istifade edilecek unsurlar temin etmektedir. Fakat bunlar bize yalnız yüksek mütehassıslar veriyor, yalnız yüksek ihtısas kâfi midir? Değildir şüphesiz. Bunun için Yıldızda tesis edilen teknik okulu tekemmül etti. receğiz, Fakat bu yılın en mühim ka« zancı tayyare mühendisi yetiştirmek için yaptığımız hazırlıklardır diye - bilirim. Bu kısımda muasır tayyare- ciliğin bütün istikametlerinde ihtı - sas yapacak yüksek mütehassıs mü- hendisler yetiştireceğiz. Bu hususta güzide bir vatandasımız tarafından. yâni Nuri Demirağ tarafından Vekâ- letimize temin edilen iki büyük mü- tehassıs muallimden büyük faydalar umuyoruz. Bu muallimler beynelmi- lel iki büyük şöhrettir ki büyük ma- li fedakârlıklarla memleketimize ge- tirtilmişlerdir. — Bunlar Vekâlet nam ve he - sa'bına mı gelmişlerdir? — Hayır, Demirağ fıbriknsmn Danzig — — 17 .7 . 9ü0 meselesi Almanyadan Gelen Nazılerın Sayısı 17,00( Polonyada hava kuvvetlerine mensup bir filo manevralara hazırlanırken (Başı 1 incide) Alman - Leh ticaret anlaşmasile derpiş edilmiş olan bu görüşmelerin hedefi üç ayda bir iki memleket a- rasındaki mübadele plâfonunu tesbit etmektir. İngülz denizaşırı kuvvetleri müfettişi Varşovaya geliyor Londra, 16 (A.A.) — Eski Cebeli. tarık valisi General İronside bugün yahut yarın Varşovaya gidecektir. Yanında bir subayla Polonyanın Londra elçiliği ataşemiliteri buluna- caktır. General, halen yeni ihdas e- dilen “Deniz aşırı müdafaa şefliği” / vazifesini yapmaktadır. Londradaki Leh mahfillerinden verilen malümata göre, İronside, Varşovada dört gün kalarak Mareşal Smigly Rydz ve Polonfa genel kur- mıvı ile görüsecektir Mezkür mahfiller, bu seyahatin ve alâkadar memleketler arasında ak tedilen karşılıklı garantiler anlaşma sının tabil bir neticesi olan bu gö - rüşmelerin ehemmiyetinin kayıttan müstağni olduğunu bildiriyorlar. Varşova mahfilleri, bu ziyarete büyük bir ehemmiyet vermektedir. İngiliz ordusu erkânından bir za- tın Polonyayı resmen ziyaret etmesi ilk defa olarak vaki olmaktadır. Ay- ni zamanda B. İronsidenin deniz a« şırı kuyvetleri umumi müfettişliği- ne tayinindenberi harice yapmış ©- lacağı ilk ziyaret, bu ziyaret olacak- tır. 1935 senesinde Polonyada ikamet etmiş olan mumaileyh, Polonya harp sanayi merkezlerini ve her şeyden evvel Polonyanım garp hududu bo. yundaki 'niüdâfia. hatlarmı ziyaret adanalstim Çinliler: 3- Japon Tayyaresini Düşürdüler Chunkıng, 16 (A.LA.) — Çin tay. yarelerinden mürekkep bir filo, ev- velki gün Kanton ve Kong! daki Klüplerini Değiştirecek Sporcular (Başı 1 incide) olunabiliyor. yahut yeniden lisans ve riliyordu. Bu işin gerek mıntakala. rı, gerek Mmerkezde lisans ve sicil düşman mevzilerini bombardıman etmişlerdir. Japonların üç avcı tay- yaresi havalanmış, bunun üzerine Kanton şehrinin üstünde bir hava muharebesi başlamıştır. Bu muha- rebenin sonunda üç Japon tayyaresi. nin üçü de düşürülmüştür. Çinliler, Japonyanın esiri olmıyacağız, diyorlar Çunking, 16 (A.A.) — Siyast Çin mahfilleri, Uangçinguey'in işga) edi- len Çinde bir merkezi hükümet tesi- sine muvaffak olamıyacağı kanaatin- dedirler. Bu. mahfiller diyorlar ki: Her sınıf Çin halkı Japon taarru. zu yüzünden, artık Japonyanın ve o- nun dalkavuklarının vaadlerine i - nanmıyacak kadar — ıztırap çekmiş lerdir. Çin milleti şimdiki —mücadelenin mânasını anlamış ve Japonyanın e. mek a1 lüzumundan fazla İŞa gal ettiğini ve buna mukabil bu ted. birden beklenen klüp değiştirme hareketinin de önüne geçilemediğini gören Beden Terbiyesi Umum Mü. dürlüğü, bizde transfer mevsimi o- larak Aağustos ayının kabulüne ve bunun, önümüzdeki mevsim için tat- bik etmek üzere mıntaka ve klüple. re tamim edilmesine karar vermiş. ir. Bu suretle, bu ağustos ayı zarfın. da klüpler kendilerine mensup ol. duğunu vesaikile teşkilâta tescil et- tirdikleri oyuncularını bir sene zar- fında muhafaza edecekler ve gelecek ağustos yine bir ay müddetli inti. kaf devresinde yeniden isim verip, bir sene için âzalarını tesbit ettire. ceklerdir. Bu üsül tatbik edilince, ağustos içinde bir ay kesif surette çalışacak 4 siri olmayı kabul et Aala eiyüan ö Hitek olarak $ A 5 kadar lerdir. Burada bulunmalarından mektebimizce de istifade edilecek. tir. * Ona veda edip Vekâletten çıkar- ken düşündüm: *19 yıl önce Ankarada bir Nafıa vekilimizle konuşmuştum, o Milli hükümetin ilk nafıa vekili idi ki adı İsmail Fazıl paşa idi. Bugün ayni Ankarada o günkü dar nafıa kadrosu ile mukayesesine imkân olmıyan bir geniş iş sahasını kontrol eden veki! ile onun arasında tam sekiz — vekil gördük, 14841 10, Evet general Ali Fuat yeni Türk devletinin onuncu Nafıa — Vekilidir ve birinci Nafıa Vekilinin oğludur.” İki nesil arasında nafıa işlerinin ulaştığı bu enginlik, gelecek nesille- rin ne muhteşem bir Türkiye içinde yaşayacaklarına beni bir daha inan. dırdı, İ Nizamatila Nastl ğe azmeylemiş. tir. y Bir Vapurda Yangın Londra, 16 (A.A.) — Colombo'da bulunan Narkuda vapurunun men- sup olduğu kumpanyaya gelen bir telgrafa göre, vapurda yangın çık- mış ve tayfadan üç kişi yanmıştır. 23 yaralı vardır. Vapur 150 yolcu ile Londradan Avusturalyaya gitmekteydi. Yolcu- lara bir şey olmamıştır. ŞT E S L Mısır Kredi Fonsiye Tahvilleri * Kahire, 16 (A.A.) — Yüzde üç fa- izli ve ikramiyeli Mısır kredi fonsi- ye tahvillerinin 15 temmuz 1939 ta- rihli keşidesinde: 1903 senesi tahvillerinden 440.885 numara 50.000. 1911 senesi tahville- rinden — 176.773 100.000 olan teşkilât in intikal yapılmı. yacak olan on bir ayında rahat ede. cek ve klüplerin yekdiğerine karşı olan izafi kuvvetleri de mevsim zar. fında değişmiyecektir, — Tramvay Bir Çocuğa Çarptı Vatman Mustafanın idaresindeki 2385 numaralı tramvay Kuruçeşme - den geçerken o civarda oturan Nu- rinin kizı 13 yaşında Zehraya çar - parak muhtelif yerlerinden yarala . mıştır. Yaralı tedavi altına alınmıs. vatman yakalanmıştır. Toplantılar, davetler: Avcıların İçtimar l Avcılar kur d Kurumumuzun İstanbul avcılar ve atı- cilar birliği ile birleştirilmesi hakkında görüşülmek Üzere 22-7-939 cumartesi Bgü- nü saat 14 te Alemdar caddesindeki Alay- köskünd İ TükeltülDa *. e dim el sayın