9 Mayıs 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

A sö. aş BUGÜN) Totaliterlerin İHifakı ve Japonya Yazan: ömer Rıza DOĞRUL İmanya ile İtalya arasında si - Yasi ve askeri bir ittifak akdi, Almanyada tarihi kıymeti haiz bü - — bir karar sayılmakla beraber . pekrasilerde mevcut bir vaziyetin *sbitinden ibaret sayılmıştır. Demokrasi mahafllj esasen mih - Ver devletlerinin o mukadderatlarını irbirine bağlamış olduklarını bil - "kleri için hâdiseyi sükünetle kar - Hlanaşlardır. Şimdi merak edilen nokta, Ja - Ponyanın bu ittifaka girip girmiye - *Sğidir. Japonyadan gelen haberler tereddüt ifade etmektedir. Tereddü- dün sebebi, Japonyanın bu ittifaka| Mühakı takdirinde Uzak şarkta İn - Siltere ve Fransa ile | karşılaşmak mecburiyetinde kalmasıdır, Japonya, Çin ile kâfi (o derecede Meşgul olduğu için bu meşguliyeti at kat arttıracak, belki de ona daha Yahim bir mahiyet verecek yeni va- #iyetlere imkân vermek istememek- | tedir. Siyasi müşahidlere göre Ja - Ponya, ancak bir İngiliz - Fransiz - Rus ittifakı takdirinde, Almanya ve| talya ittifakına katışır ve o zaman, Onanmasını Uzak şark sularında İn- #iliz ve Fransızları izaç için kulin dir. İngiltere hüküme! Sovyet | Birliği tarafından | ileri sürüldüğü) *öylenen ittifak teklifini reddederek Yalmız tecavüze karşı teminat ile tifasını istemesi de, Japonyayı tola- İterlerin ittifak cephesinden wz tutmayı da istihdaf ettiği anlaşık -| Yor. Fakat bu tedbirlerin Japonyayı | totaliterlerle ittifaktan büsbütün 3-| ıkoymıyacağı, Japonların, muhte - mel bir Rus tecavüzüne karşı gel - mek kaydiyle mihver devletleriyle anlaşacağı söylenmektedir. Yâni Ja- ponya ile Almanya ve İtalyanın itti- fakı, olsa olsa mahdut bir mahiyette m min edip etmiyeceği belli değildri. | Hulâsa, Japonyanm vaziyeti he «| DÜZ taayyün etmemiş sayılır. Arap ve İslâm âleminde rap ve islâm âleminin muhte-| © © lif merkezlerinden gelen bü - tün haberler, Arnavutluğun İstilâya uğramasının her yerde çok fena te - sirler bıraktığını göstermektedir. Şi- mali Afrikada, Mısırda, garp memle- ketlerinde, ve Hindistanda çok acı İntibalar birakan © hâdise, ayni za - manda müstevliler aleyhinde niima- Yişler yapılmasına da sebep olmuş - tur. Londra gazetelerinin anlatışına göre Hindistanın 75 milyon müslü -| manı, bu hâdise yüzünden Almanya ve İtalyaya karşı boykotaj tatbik et- meyi düşünmektedirler, Ayni hâdi - Senin şimali Afrikada da ayni şekil- de karşılandığı her yerde müslüman halkla İngiltere ve Fransa arasında münasebetlerin ıslahına hizmet etil. | ği bildirilmektedir. Londra gazetelerinden biri bir barp çıktığı takdirde Afrikanın bu harpte çok iyi bir rol oynayacağını, milyonlarca Afrikalının bu harp ile alâkadar olacağını, kahir ekseriyeti müslüman olan bu Afrikalıların, de- Mokrasilerle teşriki mesal edeceğini Söylüyor ve makâlesini şu sözlerle bitiriyor: “Mihver devletleri plânları te » kemmül ettirmektedirler. Şimali Af tikanın bu plânlardaki mevkii son derece mühimdir. Bir kaç ay önce talyanın Mısırı yirmi dört saat için- de istilâ edebileceği © söyleniyordu. Bu iddin, katiyen doğru değildir. Ru- Kün ise, bu iddia, hakikatten tama - miyle uzaktır, Frunsızlara gelince, onların da şimali Afrikadaki vaziyet leri son derece kuvvetlidir.” Şaht Meksikada Vaşington, 8 (A.A.) - Vaşingto- hun petrol işlerile alâkadar olan ma- | hafiline göre Dr. Şaht, beraberinde oğlu olduğu halde Meksikoda bulun- maktadır. Müumaileyh, petrol ihtilâf nya lehine bir nek için Car- Ima: Son Polonyalı Halka Karşı Tedhiş Var Alman Tazyikinden Şikâyet Ediliyor şova, 8 (A.A. — Gazeteler, Al man Silezyasında kâin Gosstrelitz'de Polonyalı halkın şöven Alman un- surlar tarafından terhiş edilmekte ol- duklarını haber vermektedirler. Polonyalılara ait evlerden bir çok- larının camları kırılmıştır. Polor lisanile din âyini yapan Polonyalıla- un ietokkafları, alnmeken. işleeği. Tunmaktadır. Kurjer Poranny gazetesi, Gros: trelitz nahiyesind Jedyn'den ! Var, kâin aldığı malü lara ait olan son mektebe taar- muştar. Almanyada mukim Polonyalılar, Alman Dubiliye nezaretine mürae ederek 17 mayısta yapılacak nüfus tahririnde kullanılacak üsulleri pro- testo etmişlerdir. Bu usuller Polon- yalıların kendi milliyetlerini bey etmelerine mâni olacak mahiyettedir. Polonyadaki dahili istikraz Polonyanın milli müdafaa istikrazı bakkında bazı Alman gazeteleri ta- rafından verilen haberler dolayisile ihraç edilecek istikraz tahvilleri mik- tarının henüz tesbit edilmemiş oldu- nu tasrih etmek müvafık olur. Bu istikraz tahvillerini satın almak için kaydolunanların miktarı, bütün eski istikrazlardaki miktarlardan fazladır. Bu da Polonya halkımın siyasi zihni- yetini gösterdiği gibi memleketin ik- tısadi şeraitinin salâh bulmuş oldur gunun da delilidir. | " Aras,, Taştı Ankara, 8 (Tan Muhabirinden) — Karlar erimesi üzerine Aras neh- Fi taşmış, bir kısım araziyi istilâ et miştir. Iğdirin Başköy nahiyesine bağlı Çiftlik ve Artan köyleri halen su tehlikesi altında bulunmaktadır. Diğer taraftan Tavşanlıya bağlı Domaniç nahiyesinin Çukurca kö- yünde büyük bir yangın olmuştur. Yangın Mehmet Kaygusuzun evin- den çıkmış, 20 ev, bir bakkal dük-| künt, 27 ahır, 27 samanlık, bir camü| ve bir mektep yanmıştır. Ateş, söndürülmüştür. a ikame Habeşistanda 26 İtalyan Öldü Roma, 8 (A.A.) — Nisan aytiçin- de Habeşistanda siyah gömlekliler- altı zabit ve nefer ölmü biri almış olduğu yaraların tesirile öl. müş, yirmi üçü hastalıktan vufit et- denas ile temasa girmiye çalışacağı rivayet edilmektedir. nafta göre, orada Polon- ruz edilmiş ve mektep binası yakı. || it Bi ÇELİK TERTİB Asrupa hâdiselerinde, Holanda, ciddi müdafaa tedbirleri almış. | kapılar sayesinde bütün seyrüseferi bir lâhzada durdurmak mümkün. tır. Hudut üzerindeki köprüler çelikten kapılarla takviye edilmiştir. Bu | şür. Yukardaki resimde bu çelik tertibatlı köprülerden birini görüyoruz. | z | Hatay Devlet Reisi | Kalmak Bize Elem Veriyor ,, Dedi Anlakya, 8 (A.A) — Hatay Devlet Reisi Tayfur Sökmen, Türkiyeden Hataya dönüşünde büyük merasimle karşılanmıştır. | Devlet Reisi, İskenderun Ordu m ri kir pla Söylemiş ve Antakya Parti binası önünde bu nutku Antakya hal kına tekrar etmitşir. Ekselans Tayfur Sökmen nutkunda bil hassa demiştir ki; «Büyük Türk milletinin dan fışkıran ci sevg ve imanla baş Yaptığı Mill Şet mönünün sizlere selâm ve muhab- betini getirmekle bahtiyarım. (Ş14- detli alkışlır ve yüşasn sesleri) Türk milletinin, Türk vatanının ayrılmaz bir parçamı Hatayın da koruyucusu olun Kahraman nönü, Ebedi Şef Bdyük Atatürkün millete son armağın: olan Hataya şimdiye kadar olduğu gibi bur sonra &n her türlü Jütuf ve müza- Tuhun- İHatayÖzvatan Ayrı Yaşamıya | dan| 1! " Anavatandan Uzak bulunarak: Atatiirktin büz yük ruhunu şad edeceklerdir.» Hatay Devlet Keisi, bundan sonra demiştir ki Anavatanın sıcak ve lütufkür ğım 9 aylık tehsissürlerimi tadil ve tahfif etmiştir. Anavatandan ayrı ve uzak yaşamak, değil 9 ay, 9 gün de elsa hize elem veri- vor. Nasil bir evlât annesinin ve- | lev mukavvat te olsa hicranını tahammül edememe Hatay ve Hataylılar da herhangi bir nam | ve unvan taşısa ve herhangi bir | şekil ve idarede bulunsa Anava- tandan ayrı yaşamıya asla taham mül edemez, 20 senelik hicran nasıl mâzi ve rüya olmuşsa, dev: Tei tevakkuf ta bir rüya ve mâzi | olacaktır,” Bir Alman Filosu Manevrada Kopenhag, 8 (A.A.) — Verilen ma- lümata göre, 35 gemiden mürekkep bir Alman filosu evvelki geçe Jut- land'ın batı sahillerinde Grönthöj ö- nünde demirlemiş ve dün bütün gün Danimarka karasuları içinde sahil- den 8 mil mesafede manevralar yap- müşter. Filo, akşam yeniden Gröntöj önünde demirlemiştir İspanyadaki tilo Madrid, 8 (A.A.) — Doyçland kru vazörü Vigoda ve dokuzu deriza' olmak üzere 22 gemi de Farolda de mirlemişlerdir. Lâypzig gemisi Pon- tevedrada ve 6 destroyer de Farcia de Larodsda Lulunmaktadıt. Alman filosu şerefine şenlikier yapılmıştır, Filistin Asilerinin Kumandanı Kaçtı Londra, 8 (A.A.) — Beyruttan bil- dirildiğine göre, 12 nisanda Fransız rafından Palmirde tev- kif edilmiş olan Filistin Ssilerinin eski kumandanı Arif Abdürrezak üç İsil eden mümtaz dipiomatın ayrılışı Yugoslav Elçisi Ankaradan Ayrıldı Ankara, 8 (A. A) Z Yugoslavya-| nın Ankara elçisi olup bu kere Ka - hireye tayin edilen Acemoviç bu ak şamki ekspresle Ankaradan ayrıl - mıştır, İstasyonda Hz Vekili Şükrü Saracoğul, bir çok (o vekiller, bütün ecnebi elçiler ve elçi'ik erkâ - ni, hariciye vekâleti yüksek memur- ları ve pek çok dostları | tarafından uğurlanmıştır. Bayan Acemoviçe bü- ketler takdim olunmuştur. Uzun müddet dost ve o müttefik Yugoslavyay: memleketimizde tem » ye | Kont Teleki, 28 ve 29 mayısta yapı- | lacak olan seçim münasebetile, dün, İ sinde yer alm ATLI YENİ KÖPRÜLER: Kont Teleki Bir Nutuk Söyledi Rutenya Mulrtariyekle İdare Edilecek Budapeşte, 8 (A.A) — Başvekil kendi dairesi olan Szeged'de söyle diği nutukta ezeümle demi: İsa bir müddet 3 mmm FELEK Âbide Nedir ? Yazan: B. FELEK Çin adına “abide” derler. Frenkçe Monument kelimesi nin mukabili olarak kullanırdık. 8 radan bir de “Anıt” kelimesi çıktı. Bu kelime dilde yerleşecek mi, yok- misaferetten sonra çekilecek mi bilmem, Çünkü, bir Hi. sana zorla kelime sokmak mümkün olmuyor. Mümkün oldu. saniyoruz. Aradan bir, beş, on sene geçince nasp ve tayin İle lisana yerleşen kelimele- İrin birer birer unutulduğunu görü - yoruz, Çünkü dilin de kendine mah - sus kanunları var ki; diğer her nevi kanunlar ona hâkim oluyorlar. Ne ise ister abide diyelim, ister anıt diyelim. Muhakkak bir şey var- sa bu kelimeler yukarıda yazdığım Monument kelimesinin mukabilidir. ler. Bu kelimeyi Larousse “Bir bü « yük adamı veya bir güzel hareketi e- bediyete intikal ettirmek için yapılan heykeltıraşlık veya mimarlık eseri. dir” diye tarif ediyor. Büyük camiler, dikili taşlar gibi şeyler bu kabildendir. Simdi bunu burada izah ederek lenin mahiyetinde ve niçin yapıl. nda mutabık kaldıktan sonra şu günlerde Geliboluda yapılmış ve fo- tografisi bazı İstanbul gazetelerinde çıkmış olan bir abideye sözü nakle « diyorum: Evvelâ şunu söyliyeyi: büyük hareketi takdir için hareket yapmamak veya alâka gös » terir olmamak, nâkâfi bir takdir ve- ya zayıf alâkadarlıktan çok daha müreccahtır, Süküta mana verilemez amma büyük bir harekete karşı küçük tak- dir istihdaf mahiyetini alır. Buna da kimsenin hakkı yoktur. İşte Hişmek istediğim ve büyük bir hüsnünliyetle dikilmiş olduğun - dan zerre kadar şüphe etmediğim bu alı »| Gelibolu abidesi bu sam di ır. Y ie dostluk bağları gittikçe kuvvet. | j lenmektedir. Macaristan tamamen) yetile de katiyen mütenasip değildir. j müstakildir. Karpat, Macaristan toşkilâtına # tinat eden bir muhtariyet olacaktır, Silâhlanma faaliyeti arttırılacaktır.” * Budapeşte, 8 (A.A) — (D.N. B) 40 senedenberi parlamentoya dahil bulunan eski Başvekil Kont Bethlen, bu intihabata namzetliğini koymak- tan imtina etmiştir. Parlament mahfillerinde söylendi e göre, Ne- ip Horty, Kont Bethleni âyan mecli- la davet edecekti dm Romadaki Binicilik Müsabakaları Bitti Roma, 8 (A.A.) — Bugün binicilik müsabakalarının o sonuncusu (olan Kral mükâfatı koşuları yapılmıştır. İtalyan Filipponi birinci, İngiliz Friedberger İkinel, Alman Maeken- berger üçüncü gelmiştir. Müsabakaya iştirak eden yegâne Türk atı Yıldız olmustur ve bu özerinde Gürkan dokuzuncu ger miştir. Kral mükâfatından evvel Lido müsabakasında da İtalyan ” İforti birinci, Polonya Skultez ikinel bütün Ankara mahafilinde (teessür | uyandırmıştır. Lİ Ankara, 8 (A.A) — Hariciye Ve- kili ve Bayan Şükrü Saracoğlu Yu- goslavya elçisi ve Bayan Acemöviç|,. şerefine Türkiyeden müfarakatleri münasebetile, bugün Marmara köş- künde bir öğle ziyafeti vermiştir. Bu riyafette hariciye yüksek memurları, Yugoslavya elçiliği erkânı ve Balkan anlantı memleketlerinin, Bulgaristan ve Mısırın diplomatik mümessilleri hazır bulunmuştur. ea Tavuk İstasyonu arkadaşile birlikte firar ederek Su-| Bursa (TAN) — Tavukların fenni İ KISA HABERLER ! ....meeh va — Askeri akmdemilerden me- zum olanlara dün sarayın» da diplem ilat, Ka- nir ve Melotefsun tohriklerinden sonra a bir resepelyon yapılmış ve mera- #imde Stulin ve diğer büyükler de hazır bulunmu, Nevyorkta toplanacak cl 1 kongresine iştirake d: #t, bu seyahati © Sovyetlerin eski Atina el He efimbur muvafakat e Boşvekili .r günü parlamentoda beyan riye hudutları haricine çıkmağa mu: | şartlar altında yetiştirilip üretilmesi | tır vaffak olmuştur. Ingiltere hükümeti Abdüzrezakın kendisine iadesini ta- | miştir. lep etmişti, için Inegöl ve Orhangazi kazaların. da birer tavuk istasyonu açılmasına | karar verilmiştir. İngiliz Kral ve Krsliç vapurun sisli bir hava ızasız yolunu devam ettiği göt kat Kyor, mülâhazaların zıddına olarak bir abide vasfını haiz hatırasmı ebediyete İntikal ettirdiği hareketin ehemmi - olmadığı gibi Çünkü: Bu abide Türklerin o Geliboluyu zaptları hatırasıdır, Dikkat buyrul - du mu? Ben abidenin resmini bundan üç gün evvel İntişar eden © gazetelerde gördüm. Evvelâ bir öksüz şehidin mezarı sandım. Ne diye böyle mezar sıyorlar diye de içerledim. Fakat, alelâde bir mezar taşından daha basit ve daha itinasız bir şey o- İlan abidenin aynen şu şekildeki; ; | Gelibolüyu İ kurtaran Kitabesini o okuyunca, İçimden “acaba Umumi Harpte Gelibolu iş - gal altına girdi miydi?" diye tered- düde düştüm. “Geliboluyu kurtaran” © demek Gelibolu bizdeyken düşman eline düşmüş ve sonra kurtarılmış demek- ti. Sonra kitabenin altındaki tarihi ve resmin altındaki gazete haberini okuyunca hayretimden dondum. Me- Zer bu fıkra, bu çelimsiz ve mi sel bu manasız abide Türklerin Av- rupaya ilk ayak atarak © Geliboluyu zaptedişlerinde şehit olanlar bamına dikiliyormuş. Gerçi bu gibi şeylerin kıymeti maddi değildir amma Avrupanın ha- ritasını değiştiren ve hattâ yeni bir tarih devri açan bir büyük hareketin böyle bir küçük mezar taşı ile anıl. masını sükütla karşılamağa razı ol madım. Böyle şeyleri ya iyi yapmalı, hiç yapmamalıyız. Bir abidenin ne demek olduğunu görmek için uzağa gitmeğe yok. lüzum Çanakkale boğazından girmeden “ İgöze çarpan, İngiliz mezarlığına di kilmiş sütuna bakmak kâfi, O süten kii Büyük Harpte Türk şehameti 5 lüleri namına dikilmiştir. Bunun ya- nında © topraklara İlk ayak basmış ve ondan sonra yerlerinden kıpırda (Lütfen sayfayı çeviriniz) taşlarının resimlerini gazetelere ha. nünde mağlâp olmuş bir ordunun ö