15 Nisan 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

19-4 - y3ğ BUGÜN! Tunusta Mili Hareket Yazan; Ömer Rıza DOĞRUL heticesi olduğu bildirilen bir ka- kopmuş, bu karışıklık silâh ile bastırılmış, karışıklığın kazımak için örfi idare ilân Ve nihayet sükünet iade e- kuvve ki Taarruzları olun dilmiytiş, İspanyadaki Frankistlerin Morellada İ HARİCİ HABERLER | İ Naziler Karşı Nümayiş elduğu gibi Amerika- en Nazi faaliyeti ve Boğuşma ö Şiddetlendi! İl Fransız ordusuna a ELE Maktu Fiyat IYazan: B. FELEK) Bir büyük yükün altından kalkıyo- ruz, Her gün, her birimizin, her adım © başında bir ahlâk düşkünü tarafın - dan aldatılmamız ihtimali artık kal i : muyacaktır. Hükümet, perakende a- Kabul Ediliyor lışverişte pazarlık dediğimiz iptidai ve ortaçağvari usulü ve bunun her- Paris, 14 (Hususi) — Dalâdye| kese yaptığı zararı kaldıracak hir ka- hükümetine en kuvvetli itimad &öS- İn hazırlıyor. Bundan böyle müşte- teren iki meclis, 31.mayısa kadar rinin arıyacağı, malın nevinden baş- bir tatil devresi geçirecek ve bu Si-| ka şey değildir. Satıcı da müşterisini FRANSA : Milliyetsizler Avrupa hâdiselerinin sıklaştığı s- ai sütunlarda mevzuu bahsede- iğimiz bu hüdiseyi bugün tahlil ina buluyoruz. Tunus, Fransanın himayesi altında — bir Akdeniz memleketidir. b, ç denberi Fransa idaresine geçen memleketin daha evvelki tarihi, 57 senedir. a Fransız idaresinde Yaşa- "ği halde Tunus halkı hürriyet ha- Yasına kavuşamamış ve Fransız ve “yeti bu memleketi erkinlik çağına 'memiştir. taş hancı tazyik altında yaşıyan.bü A Yark memleketlerinin, ve bütün rap memleketlerinin uyandığı ve a dığı bir sırada Tunusun eskisi in Yaşaması beklenemezdi. Tunus- ie da memleketlerinin mukadde- ima sahip olmak, hiç olmazsa meş- İ ek idaresine kavuşmak için par- lez urdular ve mücadeleye girişti - - Bu yolda çalışan “Eldestürülee - zim partisi gayelerini adında tebarüz ma “ “Yeni esas kanunu. tam e bu partinin adi, onun utlakıyetten kurtaran ve km hâkimiyete az çok tercüman iyor, | lem bu partinin sulh ve sükünet Sini — için, anlaşılan, mücadeleye ten, ir renk ve mahiyet verilmesi is miş Mü mişlerdir. a hâkimiyet ve milli haklar nâ- harp, ukubulan silâhlı, silâhsız her Va meşru olduğuna hükmet - a Yi insanlık vicdanı, tereddütsüz em ii si Nitekim hâkimiyetleri ve hak- ! tahakkuk ettirmek için vukubu- » her hareketi boğmıya teşebbüs e b Yabancı her kuvvetin hareketin- Mi nefret etmek ayni vicdanın ö kati icabıdır. Tunusluların milli vee ve İsyanını da ayni şekilde : ai edecek hiçbir şuurlu insan tur. Çünkü bu hareket Mısırda şlıyan ve gayesine varan, Suriyede yan ve gayesine varmak üzere 0- m Pilistinde mücadele variyetinde g4, vnan Arap milli hareketinin yeni, skat, mahiyet itibarile farksız bir sıdır, Alman haberlere göre Tunusta ken a Dİ gösteren bu milli hareket, silâh Wvvetile ve tethiş yoluyla bastırıl » Muş, diyanıharpler faaliyete geçmiş, kişiler tevkif olunmuş veya sü işlerdir. Diğer taraftan divanı eler, tevkif olunanları da yakın- mühakemeye başlıyacak ve bu su- | Pele Tunus milli hareketi de bir müd İ “t için kendine gelemiyecektir. Muhakkak olan nokta, Araplık âle | Shin bu uyanıklık devrinde silâh ve Neyi ile hiçbir arap halkını esir et: Mya imkân bulunmadığıdır. Ergeç marine, hiç olmazsa, Suriyede Hbtığ derecede Tunus halkının da kakkanı tanıyacağı şüphe götürmez. Arada nühak yere kan dökülmemesi daha çok iyi olur, uş Akdeniz kıyılarında, biri İngiltere- | vin mandası altında bulunan Filis - nde, diğeri Fransanın himayesi nl- 1, da bulunan Tunusta bu sırada kan iselerin vukuu, hu memleketle- halkının tatmini gerekleştiğini a İs, eK gösteriyor. Çünkü o Akdenizin İ Miyeti bu çeşit karışıklıklara mu- j hamil değildir ve Akdenizde çar- | il menfaatler bu çeşit karişiklıkla İstismare hazırdır. Tunusta başladığı söylenen sükün “evresinden bu yolda istifade edilip ,, Mİyeceğini önümüzdeki günlerde h Bir Asi Tebliğine Göre, Hükümetçi-| Arjantinin devlet mer- ri irk tarihine sımsıkı bağlıdır. Tumus | bir rejime taraftar olduğunu deki çalışmaları hiçbir netice ver Londra, 14 (Hususi) — İspanya har bine dair alınan en son haberlere göre, Aragon cephesindeki asi taar- ruzunun merkezi sikleti son dakika- da, Morella mıntakasına intikal et - miştir. Bu havalide çok şiddetli mu- arebeler olduğu bildiriliyor. Cüm- huriyet hükümeti, bu cepheye, kuv - vetli, imdat kıtaları göndermiştir. Asi kaynakları, general Arando kumandasındaki. kuvvetlerin, Laja- ma ve San Mateo'yu İşgal ettiklerini / ve halen iki noktada denizden yalnız 17 kilometre mesafede bulunduklar | rıni bildiriyorlar. Diğer taraftan Fransız — İspan:-| yol hududundaki Perpinyan'dan ve- rilen bir habere göre, asi kuvvetleri| İ Andorranes elektrik (fabrikalarının faaliyetlerini tatil etmişlerdir. Bu yüzden Barselona ve diğer Katalon- ya şehirleri elektriksiz kalmak tehli- kesine maruzdur. Buna mukabil, cümhuriyetçilerin bir tebliğine göre, Cümhuriyet kuv- vetleri, Balaguer mıntakasında Val- sogona kasabasının sokaklarında ge- çen şiddetli bir muharebeden sonra kasabanın yarısım zaptetmeye mu - vaffak olmuşlardır. Cümhuriyet tay- yareleri dün Morella mıntakasında şiddetli hücumlar yapmış ve Rio Seg- re sahilindeki asi kıtalarını mitral - yöz ateşi altına almıştır. UNGİLALINL. İptidai Madde Tevzi İşin Bir Komisyon Londra, 14 (A.A) — Amele fırka sından Lord Morley, dün Lordlar ka marasında Milletler Cemfyeti azasın dan olmıyan memleketlerin kabul e- dileceği hususi bir iktısat komitesi! teşkili teklifinde bulunmuştur. Halihazırda beynelmilel vaziyette mevcut olan gerginliği tamamile ik- bsadi esbaba atfeden Lord, makul bir Çare bulunması lüzumunda 1s- rar etmiş ve iptidai maddelerin gay-| ri adilâne tevziinin diktatörlüklerin mergubiyet kazanmasının başlıca se- bebi olduğunu, diktatörlüklerin -ken- idi milletlerine iptidai maddeleri fa- | kir milletlere taksim etmek istemi « yen demokrasilerin bu fena hareket- leri yüzünden fakre duçar oldukları- nı İknaa muvaffak olduklarını söy - Temiştir. Hükümet namına cevap veren Plimut, bu kabil icraatta bulunma- nın yalnız İngilterenin elinde olma- dığını söylemiş, ve iptidai maddeler! meselesinin ayrıca değil belki beynel milol Wcaretin kalkınmasının mâni «| lerinden biri olarak müzakere edi mesi lâzım yeleceğini ilâve etmiştir. # Tondra, 14 (A.A) — Başvekil Chamberlain paskalyayı İskoçyada geçirecek ve orada bir hafta kadar Lord London Derriye misafir ola - caktır. ler, Iki Mühim Mevkii Kaybetmişler | nos - Alres'te çok vahim bir takım hâdiselere yol açmıştır. İspanya Cümhuriyetinin yedinci yıldönümü Paris, 14 (Hususi — İspanyol cümhuriyetinin yedinci yıldönümü | münasebetile, Çekoslovakya Cümhur relsi B. Beneş İspanya Cümhuriyet || hükümetine bir telgraf çekerek, cüm- huriyetin kuruluşunun 7 nci yıldö- nümünü tebrik etmiş ve cümburiyet çi İspanyaya karşı o duyduğu büyük sempati hislerini bildirmiştir. Ay -İ| rıca, Pariste, başlarında Romen Ro- lan olduğu halde oirçok Fransız e- dipleri ile, Pariste bulunan faşist a- leyhtarı Alman edipleri cümhuriyet- çi İspanyol makamlarına müşterek imzalı bir telgraf çekerek Cümhuri- yet kuvvetlerinin giriştikleri kurtu- luş mücadelerine karşı duydukları büyük ve candan bağlılığı bildirmiş- lerdir, 7 nel yıldönümü münasebetle cüm aganda yuvası ii protesto İçin, balik büyük bir nümayiş hazırlamıştır. Nümaylı leler halinde şehrin soka! dolaşmışlar ve Gamali hap'» 1 Alman Nazi ba; ını çiğniye » rek tahkir etmigi Bu arada, bir gok Alman mağazalarının camakânla. nisl hücuma uğramıştır. Alman sefiri, hâdiseyi Arjantin Ha || riclyesi nezdinde şifahen ve tahriren protesto etmiş zarar ziyan İstemek | hakkını muhafaza ettiğini bildir. İ ALMANYA: B.Hitler,Romada Papayı Ziyaret rada hükümet parlâmentosuz çalışa- irak muvafık gördüğü tedbirleri ala- caktır. Hükümet, bugün Nansen pasa” portü taşıyan ve sayıları yüz binlere varan milliyetsizleri Fransa ordusu- na kabule karar vermiştir. Bu milli. | | yetsizlerin çoğu Beyaz Rustur. Daha sonraları bunlara birçok Alman ve Avusturyalı iltihak etmiştir. e Yeni kararname ile bütün bu milliyetsiz- ler bundan böyle Fransız sayılacak» lardır. Şimdiye kadar birçok hükü- metler bu meseleyi düşünmüş fakat bir karar verememişlerdi. B. Da- lâdye, bugün meseleyi halletmiştir. Yeni hükümetin kazandığı itimat reyi kendisini piyasada hissettirmiş ve piyasada büyük bir salâh görülmüş ve frank yükselmiştir. Bugün bir In- giliz lirası mukabilinde ancak 158 İrank alınabiliyordu. Motör ve tayyare fabrikalarının birçoklarında faaliyet başlamış bulu- nuyor, çalışmıyanlarla da müzakere- ler devam ediyor. huriyetçi hükümet makamlarına bu mealde dünyanın her tarafından da- ha bir çok telgraflar gelmiş bulun - maktadır. Etmiyecekmiş! Berlin, 14 (A.A) — Papanın Ber- Vindeki vekili Mösyö Orsenigo, ec - nebi memleketlerde intişar eden ve Papahın B. Hitleri Romaya yapaca - * Londra, 14 (A.A) — İngiltere hü- kümeti, bir emirname neşrederek Franco'nun Londradaki umumi ajanı Dük Dalbe'ye Londra hükümeti nez- dindeki sefir ve ecnebi devlet mü - messillerinin müstefit oldukları bü- tün imtiyazları vermiştir. olduğunu iddia eyleyen haberi tek- sip etmektedir. Resmi membalardan Mösyö Orse- AMEKIKA; Deniz İnşaatı İçin Tahsisat Artırıldı Vaşington, 14 (A.A.) — Deniz ba- kanlığı, hâlen senato deniz komisyo- bunda tetkik edilmekte olan deniz programı tahsisatını tadil ederek meclis tarafından kabul edilmiş olan tedir. belli rinin tesbiti için kan muayenesine tâ ler tatbik edilecektir, Mart nihayetinde birkaç aydanbe- Tİ Almanyada neşriyatta bulunmak - İ2i milyonu 250 milyona çıkarmış- |ta olan gizli bir radyo istasyonu mey tır. Bunun sebebi, 60 milyona Çi-İdana çıkarılmıştır. Bunun Üzerine kan zırhlılar eb'adının değişmesi, 21 kırk kişi kadar tevkif edilmiştir. milyona mal olan iki tayyare ge- B. Şuşnig evleniyor misi tonilâlosunun artması ve 50 ilâ 70 milyonluk muavin gemiler inşa-| Viyana, 14 (Hususi) — İyi haber alan mahfillerde söylendiğine göre, sıdır. Deni bakanlığı yeni icatların teç- |eski Avusturya Büşvekili, B. Şuşnig, rübesine tahsis edilen 15 milyonun | Belveder villâsından ayrılmıştır. Fa- azaltılmasını istemektedir. kat, kendisi henüz Viyanadadır. B. Ruzveltin nutku B. Şuşniğin polis nezareti altında, Nevyork, 14 (Husüsi) — Ameri. | ve bir Alman şehrinde (ikametine ka cümhurreisi Mister Roozevevlt, | Müseade olunmasını istemiyeceği zan Amerika Birliği günü münasebetile | hediliyor, Mevkuf bulunan diğer ba- söylediği bir nutukta 2i Amerika | Avusturya ricali hakkında da ay- milleti arasında ihtilâflar çıkıp su). İli Tejimin tatbik olunacağı söylen - hün tehdide uğramasına imkân veril | mektedir. miyeceğini ve Amerikanın hariçten | B. Şuşniğin Kontes Fugger ile ev- herhangi bir taarruza uğramasına |leneceğine dair çıkan haberler he - müssade edilmiyeceğini söylemiş ve İhüz mevsimsiz sayılmamakla bera - Amerikanın biribirile dövüşen dok-|ber, bir Alman şehrinde ikamete git terinlerden uzak kalmasını bahtiyar |mezden evvel evlenmesi ihtimali var- ık eseri saymıştır. dır. MACARİSTANDA NAZİLER: Sinema Amelesinin Grevi Londra, 14 (Hususi) — Bugün 100 sinemanın amelesi grev yapmış Ve #inemalar kapanmıştır. Sinemalar, müşterilerin parasını derhal jade et- mişlerdir. Onümüzdeki günlerde 150 - sine- manın operatörleri de grev yapacak- lar ve bunlar da kapanacaktır. KISA HABERLER 4 Fransa Reirieümburu, İngiltere Kea- Jının ziyaretini ise için teşrinlerde Lor draya gidecektir. 4 Lehistan hükümeti, Vilno vilâyetin de büylik nafa işlerine girişmek için mühim tahsisat koymuştur. b # Tiran İle Belgrud arasında hava 26- ferleri başlıyacaktır. i & Romadan bildirildiğine göre bir 1 tölsan askeri tayyaresi düşmüş, üç kişi Bimüştür. Macar hükümeti, nazi tahrikâını önlemek için son günlerde çok şid- detli tedbirler aldı, yüzlerce kişi tevkif edildi. Bu resimde, Macar hazi- lerinin görüyoruz. ğı seyahatten bilistifade Vatikanda kendisini ziyaret etmeye davet etmiş nigo'nün dün B. Fon Ribbentrop ile vapmıs olduğu #örüsme hakkında en iak malümat ve izahat verilmemek Almanyada oturup ta milliyeti olmıyanlar hakkında neşrolu- nan yeni bir kanunda bunlar ırkla- bi tutulacaklardır. Muayene netice - İsine göre haklarında mevcut hüküm- TUNUS: Kargaşalık Çıkaran 30 Kişi Tevkif Edildi Tunus, 14 (A.A) — Tunusta tam bir sükün hüküm © sürmektedir. otuz kadar memnu silâhlar taşımak töhmetile de kırk şahsın tevkif edil Giğini ve hâlâ mevkuf bulunduğunu bildirmektedir. . Vaşington, 14 (A.A.) — Hariciye nezareti halihazırda Fransız Fasında bulunan Amerikan tebaasının harici memleket haklarının terkedilmesi meselesini tetkik etmektedir. Diplomatik mahfiller Amerikanın, Fas adliyesinin hâkimiyeti altındaki Amerikalılara adilâne bir şekilde ha reket edecek bir hale geldiğine ka- naat getirdiği andan itibaren husu- si haklarından vazgeçmeye hazır bu- Tunduğunu beyan etmektedirler, Çimento Sanayii İçin Mühim Kararlar Alınıyor ——— a Başvekilin Riyasetinde Bir Toplantı Yapıldı Ankara, 14 (Tan muhabirinden) — Bugün İktisat Vekâleti toplantı salo- nunda Başvekil B. Celâl Bayarın riya stinde bir içtima oldu. Toplantıda, 'Türkiyed mevcüt çimento fabrikaları mümessillerile, İktısat Vekâleti sana- yi umum müdürü, Rtibank, maden tet kik ve arama müesseselerinin alâka- dar erkânı hazır bulundular, Toplan- tıda çimento sanayimizin bugünkü milli ihtiyaca göre inkişafı çareleri üzerinde görüşüldüğü anlaşılıyor. Toplantı sonunda, İktisat Vekâle- ti tarafından içtimada hazir bulunan- lara bir çay ziyafeti verildi. Tafsilât almak için bu sırada müracaat eden Sus'un Araplarla meskün kısmında ettiğine kani olarak ruhi bir huzur nındanberi isyana teşvik töhmeti ile aldatmaktan zi; ışacaktır. Artık safdil köylüleri dükkâna a- hp beş kuruşluk şeyi kırk bese sat- mak sistemine uğurlarola' Artık ihtiyar ninelerimize yüz ku- ruşluk kumaşı iki yüz elliye sürmek açıkgözlülüğüne elveda! Ve nihayet artık ticaret adı altm- da halkı soymak teşebbüslerine top- yekün paydos! Celâl Bayar hükümeti, bu karari- le halka yaptığı büyük hizmetten baş ka biz de maalesef bir ayıp sayılmı- yan müşteriyi aldatmak itiyadını da kökünden sökerek esnaf ahlâkını da düzeltiyor. Artık kırk paralık bir maf almak için bütün çarşıyı baştan aşağıya gez miye İüzum kalmıyacak ve İyi mal salan bir mağaza tanırsanız, onun fi- lının ne aşağı, ne yukarı, ancak kıt kanaat bir kârla konmuş olduğuna inanmamız icap edecektir. Zira eğer fazla koyarsa, rekabet fikrile komşu larını daha eksik fiyat koyacağından elindeki malı satmamak tehlike - sine maruz kalacak, fazla koyduğu fiyatları da pazarlıkla kırmıya ka - İnun mâni olduğuna göre tabii fiyat- ları kendine idare edecek hadde indi- recekir. Bu münasebetle size bir Avrupa lının bizdeki pazarlık sistemi hakkın da söylediği fantazist bir fikri yaza- cağım: Bir mektebimizde felsefe okutan İbu Avrupalı, pazarlık usulünün her iki tarafı da memnun ettiğini, çünkü: iki taraf ta istediği fiyatla alışveriş © yade malımı övmiye ça yduğunu söylüyormuş. Boş söz! Çünkü aldığı malın hakiki bedelini öğrenince yüzde nekadar aldandığını gören insanın aklı başına gelir. Nite- kim: Bundan iki sene evvel bir arka- daşımın sırtında İstanbulun büyük yağmurluk ve su geçmez pardesü sa © tan bir mağazasından alınmış bir pardesü gördüm. Fiyatını sordum, 14 lira dedi, Ben de ona benzer bir şey almak istiyordum. Ayni mağazaya git tim. malı çıkarttım ve 12 liraya al- dım. İki lira ucuz aldım diye vindim. Ertesi gün perdesiz e da gören bir arkadaşım da ayni yer- den, ayni malı 10 liraya alınca hu se. | fer içerledim. Eğer görüp söyliyebil . seydm pardesliyü 14 liraya almış olan büsbütün kızacaktı, Çünkü 16 liraya satılabilen bir mahı 14 liraya satmak müşterinin dört lirasını çalmaktır. Avrupada bulunanlar biliri N hassa Paris gihi alışverişi ele biraz lâüibali olan şehirlerde bir şey almak istediğiniz zaman otelciler aj. danmamanız için dalma büyük mağa salar denilen maktu fiyatlı muazzam he, Zira ar le . Zira oralardaki fi yatler liyet fiyatının pek az ellrde bir kir Ta tespit edilmiştir. 5 Zaten, dünyada bilhassa fabrika mamulâtı şimdi artık radikal bir usul le satılmaktadır. Büyük sanayi memleketi, mal fabrikadan cıkarken pak fiyatı üzerine yazılıyor ve her kim her nerede olursa olsun artık © malı « fiyattan ne aşağı ne yukarı satıyor, Bugün hükümetimizin tathikine azmettiği maktu fiyat işte şu anlattı gımız tarzda halkın soyulmamaşı için bulunan en medeni çaredir. Bu yazımı bitirirken ortada dola eder. gazetecileri, Başvekil B. Celâl Bayar, grup halinde kebu! etti ve gülerek: "— Bir buçuk saat bir odaya ka- panıp görüştüler. En keyifli zamanla rında da bizi çağırıp çay ikram etti- ler.,, diye yazarsınız.,, dedi. Anlaşılan şey, Başvekil B. Celâl Ba yarın memleket çimentoculuğuna ha yırlı bir iz göstermekte bulunduğu- — reyi bir telâkkiyi tashih, etmek Maktu fiyatı, bazıları ©kmek te olduğu gihi mallara narh bi ; şeklinde tefsir ediyorlar, Bu, tama men yanlıştır. Herkes fiyatı kendisi kayacak Lay çi yatı bir kere koyduktan sonra ved ş