2 Mart 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Yazan ? Ali Haydar Mithat ittihat ve Terakkinin son günleri nasıl geçti No. 87 O" dört vagon şeker mesele- si hakkındaki yazılar ve mü pakaşalar kabineyi epeyce sarstı. Taşe komisyonu reisi Fethi Bey ve istinaf müddeiumumisi Celâlettin Bey benim ifademi aldılar. Fakat âmme bakları namına hiçbir tür Jü takibata girişilmedi. Yalnız on dört vagon şeker hükümete geç- ti. Bu işi çevirenler, halkın boğa- zından ve sağlığından temin etme- Yi düşündükleri yüz binlerce lira- lik kârdan mahrum kaldılar. Mebuslar arasında kabineyi dü- şürmek fikri çoktanberi yayılmı- ya başlamıştı. Sulhü aktedebilecek ve vaziyete hâkim olacak iktidarlı bir zat aranıyordu. Kabineyi düşürmek cereyanımn başında bulunanlar bir takrir ha- zırladılar. Reji imtiyazı ve Osman- lu Bankası meseleleri ortaya atılı- yordu. Hükümet bunlara cevap vermek üzere meclise çağırıldı. Ka bine bu meseleler karşısında çok zayiftı. Kendini müdafaa edemiye- ceğine kanaat vardı. Sadrazam baş ta olmak üzere bütün nazırlar mec lise geldiler. akat toplantıdan evvel ka- bine âzalarile mebuslar ara- smda temaslar oldu. Propaganda- lar yapıldı. Bu sayede takrir ve- renler azlık halinde kaldılar. Hü- kümet düşmüştü. Ayandan eski sadrazam Seit Ha- lim Paşa, Ahmet Rıza Bey, Çürük- sulu Mahmut Paşa ve ben, vaziyeti birkaç defa toplandık. İçtimaları- mız Çürüksulu Mahmut Paşanın Kabataşdaki evinde oluyordu. Bir şeye.varmak imkân * bulunmadı. Buna da başlıca sebep, Ahmet Ri- za Beyin Vahdettin hakkındaki ip tilâsı ve ona emniyeti idi. İkide bir de tahtın etrafında toplanmak ve onu kuvvetlendirmek fikrini ileri sürüyordu. Bu hal beni yese düşür- dü ve nazari münakaşalarla hiçbir tedbire varılmıyacağı kanaatini i- leri sürdü. Ahmet Rıza Bey, Vah- dettinin mahiyetini ancak müta- rTekeden sonra görüp anlıyabilmiş- tir, Hâdiseler süratle ilerliyordu. Mu kavemetimiz kırılmıştı. İngilizle- rin Dedeağaca, asker çıkaracakla- rından bahis vardı. Bir gün Hariciye encümeninde w turuyordum. Talât Paşa beni ça- gırdı. Dedi ki: — Damat Ferit Paşanın yalısına gidiniz. Vaziyet hakkında fikrini anlayınız. İlk fırsatta ortaya atıla- &ak bir adam olduğu için fikrini anlamak faydalıdır. erilen vazifeyi memnunyilet- le kabul ettim. Derhal bir arabaya binip Baltalimanna git- tim. Damat Ferit'paşa haremde idi. Bir hayli beklettikten sonra geldi. İlk suali şu oldu: — İttihatçılardan korkmadan bu raya nasıl geldiniz? — Hareketlerimde nekadar ser- best bir adam olduğumu bilirsiniz. Benim gözümde bu gibi işlerde kor ku yoktur. Sizi ziyaretten maksa - dım, memleketin hali hakkında £i kirlerinizi almaktır. İngilizler De- deağaca çıkmak üzeredir. Vatanın tehlikelere maruz bulunduğu bir sırada sizin ne düşündüğünüzü an- lamayı faydalı görüyorum. amat Ferit, iki elini, önün- deki masaya koydu. Uzun tırnaklarile masayı kazıyacak gi- bi bir tavırla parmaklarını bir dü ziye oynatiyordu. Nihayet, dedi ki: — Bu devlette nekadar hayat rami bilir misiniz? Ancak İn- yürümek için sarfedecekleri za- man kadar... Buna da sebeo İttihat çılardır. Benim anlayışıma, halk ve millet fikirleri giremez. Bir tek ümidim vardır: o da padi- şahımızın ilhamıdır. Tutulacak yol, bu maceracıların elinden hüküme- ti kurtarmak ve. padişaha teslim etmektir. O zaman İngilizlerle ân- Taşmak kabil olur. üzüme baktı. Fazla bir şey söylemedi. Benim de veda edip ayrılmaktan başka yapacak bir şeyim kalmadı. Damat Ferit, i- çini dolduran bütün kirli hırsları ortaya koyuğuştu. İNHİSARLARDA: Bir Yılık Gelir Fazlası Uç Milyon Lira Inhisarlar idaresi yeni sene bütçe- sini hazırlamış ve tetkik edilmek üze- re Vekâlete göndermiştir. Yeni büt- çede idarenin varidatı 48,000,000 lira ve masraf kısmı da 8,000,000 lira o- larak tesbit olunmuştur. Varidat faz- lası göçen seneye nazaran 3,000,000 hi sından ileri gelmektedir. Vekâlet, büt çeyi tetkik ve tasdik ettikten sonra Maliye Vekâletine gönderecektir. Dinamit ve Barut Ücretleri de İndiriliyor Maden işlerinde ve taşocakların- Meelise geldim. Talât Paşa beni bekliyordu. Ferit Paşanın sözleri- ni tekrar ettim. Talât Paşa hidde- tinden çıldırmış hale geldi. Hidde- tini ifade için gayet ağır kelime, ler kullandı. Ertesi akşam klübe geldi. Yanında Mithat Şükrü Bey vardı. Beni çağırttı. Gideceğini du yurmamak için veda etmedi. Yal nız İzzet Paşsnın sadareti kabul ettiğini bildirdi. deratında o zaman çok korkunç gö rünen sayfalar açtı. İttihat ve te- rakki tarihe karışmıştı. Yaşatıcı bir kuvvet halinde ortaya çıkmış, te- miz ideallerle iş görmiye çalışmış, fakat vaziyete hâkim olamamış, fırsatlar kaçırmış, hele harp zama» nında memleketin varlık kuvvet- lerini delice israflara uğratmıştı. Memleketin mukadderatının ka- ranlıklarda kaldığı, sonra umul. maz nur ve ümitlere kavuştuğu günlere ait te hatıralarım not edil- miştir. Bunları ayrıca hazırlıyacak ve ileride ayni şekilde neşredece- “| dim. SON MÜTEFERRİK Türk, İslâm Eserleri Müzesine Teberrü Pariste Iran ticaret odası ikinci başkanı Şebister'li tarafından Türk ve Islâm eserleri müzesine beş kıy- metli levha hediye olarak gönderil- miştir. Bunlardan ikisi ceylân derisi üzerine küfi hat ile yazılmış, çok €s- ki parçalardır. Konyada halı ticaretile meşgul o- lan Osman Hodak tarafından da bu müzeye üç asır evvel yapılmış kıy- metli bir Türk kilidi teberru edil » miştir. İşçilere Tazminat Verildi Tasfiye edilmekte olan Bomonti ve Istinye Dok şirketi işçileri iş daf- tesine müracaat edilerek tasfiye ka- rarından sonra kendilerine tazminat verilmediğinden şikâyet etmişlerdir. Iş dairesi, Bomonti şirketine vazi yeti bildirerek kanun! haklarının iş- çilere verilmesini istemiştir. Bunun neticesinde şirket tazminatı vermiş- tir. Dok şirketine de ayni Şekilde teb ligatta bulunulmuştur. Şirketin tas- fiye heyeti, ilk toplantısında vaziye- ti görüşecektir. Gümrüklerde Âni bir Teftiş Gümrük -komisyoncularından bir grup, dün gümrük başmüdürüne mü racaat ederek, bazı servislerde işle rin süratle yürümediğini bildirmiş- lerdir. Başmüdür, müracaatı nazarı dikkate alarak derhal ani bir teftiş Yapmış ve işlerin süratle görülmesi için icap eden emirleri vermiştir. Yeni Yüz Liralıklar Tedavülde Yeni yüz liralıklar dünden itiba - ren tedavüle ir. Yüz lira lıklar Merkez Bankası ile Zirsat Ban kası gişelerinden verilmektedir. Kopmuş Şamandıralar Çıkarılıyor Deniz Ticaret Müdürlüğü, inan kikler yapmış ve esas itibarile fiyat- larda tenzilâtı kabul etmiştir. Vekâ- letin tasdikından sonra fiyatlar indi- rilecektir. Heyetimiz Bugün Cenevreye Gidiyor u hâdise, bütün bir devri Cenevrede, Hatay intihabat ni -İmaktu para ceyas da alınması hak- kapadı. Memleketin mukad | zamnemesini yeniden tanzim için 7 | kında makam tarafından yapılan tek- martta yapılacak olan komisyon mü zakelerinde bulunacak olan Harici- ye umumi kâtibimiz B. Numan Rifat Menemencioğlu dün sabahki trenle Ankaradan şehrimize gelmiştir. B. Numan Rifat, bu akşam, yanın- da müşavir olarak, Hariciye Vekâ - letinden Cevdet, Tarık Emin, Adliye Vekâletinden hukuk işleri müdürü Şinasi, hukuk profesörlerinden E - tem Menemencioğlu, Dahiliye Vekâ- leti şube müdürlerinden Mehmet A- li ve Antakya saylavı Tayfur bulun- dar süreceği sanmedilizen. zak g ğ BELEDİYEDE : istinye - B Bebek Yolu İçin Yarım Milyon İstinye « Bebek yolu için şimdilik yarım milyon lira tahsis edilmiştir. Bu para ile hemi istimlâk, hem yol ya- pılacaktır. Maamafih bu paranın ha- zırlanan plânın tahakkuku için kâfi olmadığı zannediliyor. Emirgân camii olduğu gibi muhafaza edilecek, Ru- melihisarındaki surlar da bozulmıya- cak, yol surların iki tarafından geçi- rilecektir. Valide Hanı İşinde Uyuşulmuş Eminönü meydanının açılması ka- rarı dolayısile istimlâk edilecek olan İValde Hanı üzerinde, Vakıflar idare- sile Belediye arasındaki müzakereler devam etmektedir. Söylendiğine gö- re, Vakıflar idaresi hanın 260 bin li- raya istimlâk edilmesine rıza göster- miştir. Belediye mahafiline göre, ha- nın on marta kadar kiracılardan tah- liyesi bitirilmiş olacak ve derhal is- timlâke başlanacaktır. # Otobüs yolsuzluğuna ait tahkikat işiyle meşgul olan teftiş heyeti. relsi Mülkiye müfettiş heyeti başkanı Tev fik Talât, dün akşam Ankaraya hare ket etmiştir, İda, eskiden kopup denizin dibinde kal Dedeağaçtan İstanbula |mış olan şamandıra ve vapur demir- lerini çıkartmek için çalışmaktadir. Bunlardan bes tane cıkarılmıştır. radır. Bu fazlalık, tenzilâttan sonra | baha resmindeki değişiklik yüzünden inhisar maddeleri satışlarının srtma-| henüz hazırlanamadığı ve bugünler. ide de yetiştirilmesine imkân olmadı- da kullanılan dinamit ve barut gibi | dilecektir. patlayıcı maddelerin pahalı olması| Dünkü toplantıda Belediye vergile bazı şikâyetlere yol açmıştır. İnhisar | rini vermiyenlerden bu resim ve ver- Jar idaresi, bu meseleler üzerinde tet-| gilerin tahsili emval kanununa göre iriyet mevkline konulan talimatname- TAN YERLİ HABERLER ŞEHİR MECLİSİNDE: Bina, Buhran, Temizlik ve Işık Vergileri Ayni Zamanda Ödenecek Şehir Meclisi dün toplanmıştır. Belediyenin yeni yıl bütçesi, mez- ğı için Meclis, bugün sat 14 te bul devrenin son toplantısını yaparak da Bılacaktır. Belediyenin yeni yıla ait biltçesi, Nisan içtima devresinde müzakere e alınmasına karar verildikten sonra, vilâyetin 1938 yılı âdi ve fevkalâde gelir ve masraf bütçeleri müzakere ve kabul edilmiştir. Bütçelerin he- men her maddesi münakaşasız tasvip edilmiştir. Et ucuzluğuna riayet etmiyen ka- saplardan Belediye talimatnamesinde yazılı ceza ve hükümlerden başka, Bina, Temizlik, Buhran ve İşık Vergileri Bina vergisile buna munzam buh- Tun vergisi ve temizlik ve ışık vergi lerinin taksit ve zamanlarının ayrı ayrı olması hem halke mütoma- diyen şubelere gelip gitme zahmeti verdiği, hem de bir sürü kırtasi mu- amelâta sebep olduğu için vergilerin ödenme zamanlarının birleştirilmesi ve taksit müddetlerinin üçe indiri mesi keyfiyeti de Mecliste hararetli münakaşalara yol açmıştır. Azadan bir kısmı halkın mali kudretinin ve seviyesinin vergilerini dört taksitte bile ödemiye müsait olmadığı, ve bu- nun sekiz on taksite çıkarılması daha muvafık olacağı bir sırada şimdi tam aksine hareket edilmesinin doğru ola muyacajlını söylemiştir. Uzun müzake relerden sonra vergilerin tevhidi ka- bul edilmiş, fakat, taksit zamanları- nın üçe indirilmesi reddolunmuştur. Bu suretle yine eskisi gibi yılda 4 formaliteye lüzum kalmadan derhal Mi tetkik edilmek üzere Kavanin en cümenine gönderilmşitir. MAARİFTE : Kıdem Zamları İçin Avans Verilecek Dün Şehir Meclisinde Vilâyet büt-! çeleri müzakere edilirken, Maarif| müdürü, 1935 te kidem zammı alan 040 rwumtlimden henüz bu zamları - lamıyan 344 Ve idd ve cil iğapişyasta Mesa kalan 330 ki ceman 701 muallimin bu | yıl kıdem zamlarının verilmesini tek lif etmiştir. Eelediye muhasebecisi, malt vaziye tin müsait olmaması yüzünden bu zamların şimdiye kadar fasılanız ve muntazam verilemediğini söylemiş. tir, Neticede, henüz zam almamış mu | alimlerin behemahal önümüzdeki Ha | #iran başından itibaren zam alabilme | leri için bütçede icap eden münaka- lenin yapılması ve bütçe kararname- sine bunu teyit eden bir madde ko- nulması için Belediye Relsine salâhi- yet verilmesi kararlaştırılmıştır. Diğer taraftan, muallimlerin Hazi- Tana kadarki alacaklarına mahsuben de kendilerine tediyede bulunulması için, muhasebat divamı, 20 bin liralık bir tahsisatın münakalesini kabul et- miş, keyfiyet dün akşam Ankaradan Maarif müdürlüğüne bildirilmiştir. Yeni İmtihan Usulleri Orta okullarla liselerin 929 da me- lerinin bugünün ihtiyaçlarına göre değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. Bu değişiklik bilhassa talimatnamenin ce | za kısımlarile imtihan usullerine ait| CENEVREYE GİDECEK HEYET: olacaktır. # Karagümrükte yeni bir Orta o- “kul binası yapılınası dün 38 bin lira- ya bir müteahhide ihale edilmiştir. Ibu sırada yetişen zabıta memurları defa, yani Haziran, Eyidi, Birincikâ- nun ve Mart başlarında herkes ver-| gilerini verecek, aksi halde alâkadar. | lardan bu vergiler haciz yoliyle der- hal tahsil edilecektir. POLİSTE : Kasden Yangın Çıkarmak İstemiş Evvelki gece, Aksarayda, kasden! yangın çıkarmak istiyen bir adam ya kalanmıştır. Hâdise giyin Sima, Bant ön malanına sinde devriye gezen İsmail ismindi bekçi, caddenin üstündeki 15 numara h boş dükkânın içinden bazı gürültü- ler duymuştur. Bekçi dükkâna doğ- Tu yaklaşırken, meçhul bir adam ka- pıdan çıkarak kaçmıya başlamıştır. Bunun üzerine bekçi düdük çalmış, İile beraber, koçan adamı takibe baş- İlamışlar ve birkaç el silâh atmışlar» dır. Fakat, meçhul adam bulunama- mıştır. Bunun üzerine adamın çıktı- ğı dükkâna girilmiş ve bütün duvar- ların dö-*menin gaz içinde olduğu gö rülmüştür. Ayrıca iki boş gaz tene- kesi ve bir kutu da kibrit bulunmuş- tur, Bu esnada dükkânın bir köşesin- 2-3-938 Ankaradan 1 Telefon ve Telgrafla Nİ Basmane Limanımızda Feribot İşletilecek Ankara, 1 (TAN Muhubirindeni— Nafia Vekâletinin bu seneki bütçede yer bulacağını kuvvetle ümit ettiği ve istediği inkişaf adımları arasında İstanbul Feribotu vardır. Bu mesele- nin yakın bir istikbalde halledilmesi ve Asya ve Avrupa kıtalarının demir yolu bakımından birleşmesi umul maktadır. Feribot sayesinde Avrupanın en u- zak noktaları ile Anadolunun muh- telif köşeleri arasındaki eşya hiçbir yerde tahliye ve aklarma edilmeden, elden geçmeden, bozulmadan ayni vagon içinde bir kıtadan diğer kıta- ya geçebilecektir. Bu sayede hem u- cüzluk, hem de büyük iktisadi men faatler temini mümkün olacaktır. Büyük Millet Meclisi Ankara, 1 (TAN Muhabirindeni— Büyük Millet Meclisi yarın saat 15 te açılacaktır. Yarınki celsede Brük- sel Elçiliğine tayin edilen Bolu Me busu Cemal Hüsnü Tarayın istifası ve Ankarada vefat eden Sinop Mebu su doktor Galip Hakkı Stünün öldü- #üne dair Başvekâlet tezkeresi oku- Bacaktır. Bunlardan başka yarınki ruznamede hükümetten geri İstenen bazı kanun lâyihaları ve divanı imu- hasebat tezkereleri vardır. Iktısat Vekili Geliyor Ankara, | (TAK Muhabirinden) — İk- tısat Vekili Bay Şakir Kasabir bu akşamki trenle İstanbula hareket etmiştir. Vekil Viyanaya doğru yoluna devam edecektir. Buna sebep Viyanada bulunan kızının fa» hatsızlığı hakkında aldığı haberdir. Güm- rük ve İnhisarlar Vekili Bay Ali Râna Tarhan ve İktisat Vekâleti erkân garda Sakir Kesebiri uğurlamışlar ve Kisinin çün buk whhate kuvuşman hakkında dilek- Verde bulunmuşlardır. Londrada Heyetimiz Arküri, 1 (FAN Muhabirinden) — Lem dradn bulunan banka umum müdürlerin. den mürekkep Türk heyetinin çok müsajt bir hava içinde Londra mali ve iktisadi mahfellerile temaslara devam ettikleri hak kında buraya haberler gelmelstedir. Heye- tmizin Martin onuna doğru temasların bitirerek memleketimize > döneceği anla Haritiye vexdeti w. .. Kalem Müdürlüğü Ankara, 1 (TAN Mubabirinden Hariciye Vekâleti hususi kalem mü- dürü B. Refik Amir Kocamaz Orta | Elçi payesile üçüncü dereceye terfi ettirilmiş ve Hariciye Vekâleti istih- barat dairesi reisliğine tayin olun- muştur. Hususi kalem müdürlüğüne B. Abdullah Zekinin tayini kararlaş- maştar, Ankara, i (TAN) — İstekholm Elçisi Ragıp Köse Raif (kinci derece ile birine sınıf örta elçiliğe lsyin edilmiştir. Valiler Arasında Değişme Ankara, 1 (TAN Muhabirinden)— Kütahya Valisi B. Sedadın matbuat deki palto ile şapka nazarı dikkati celbetmiş ve yapılan tahkikat netice- sinde bu eşyanın, dükkânın İda kerestecilik eden Ahmede ait ol- duğu anlaşılmıştır. Biraz sonra Ah- met yakalanmıştır. Bu dükkânda on beş gün evvel bir yangın çıkmış, bü- yümeden söndürülmüştür. Denize Döküldüler Adatepe motörünün arkasına bağlı ve içinde Osman, Ahmet ve diğer Os- man isminde üç denizci bulunan ka- yık, Rumelihisarı önlerinde devrilmiş ve denizciler suya dökülmüşlerdir. Bu esnada suların cereyanı fazla ol- 'duğundan, gemiciler bir müddet ö- lümle pençeleşmişler, güç halle kurta nlabilmişlerdir. X Galata Emniyet Mücellithanesin de çalışan 14 yaşlarındaki İzak, sağ e- linin şahadet parmağını makineye kaptırmıştır. numaralı otomobil Sullanhamamında lamıştır. elinin beş parmağını birden odun ma- kinesine kaptırmıştır. k Üsküdarda Toptayında oturan # Şirketi Hariyenin Hasköy fabti- | rzüeürlar Köckeli, Tenya ve 4 | kasında çalışan bekçibaşı İsmail sağ | Kıyılarında oehubi, diğer mun Alinin kızı Sultan kömür çarpmabın- | re hızla esmiştir. umum müdürlüğüne tayin edilen B. Naci Kicımandan açık kalan Sinop Valiliğine, posta ve telgraf umum müdürü B. Nazifin Kütahya Valiliği ne tayinlerinin kararlaşmış olduğu haber alınmıştır. Sıhhiyede Yeni Tayinler Ankara, 1 (PAN) — İzmir sahil sıhhiye merkezi başhekimi doktor Edip Süren hu» dut ve sahiller sihhat umum müdürlüğü müdettişliğine, ikinci sınıf sıhhat müfet- tişlerinden doktor Faik dördüncü umum! müfettişlik sıhhi müşavirliğine terflan te- iyn olunmuşlardır. TAKVİM ve HAVA 2 Mart 1938 ÇARŞAMBA Gün: lw Kasım: il4 Ruml: 1396 3 üncü ay: Arabi: "309 Zilhicce: 29 Günes: 835 — Öğle İkindi: 1534 — Akşam Yatsı: 1931 — İmsk: A Şoför Tevfiğin idaresindeki 1817 YURTTA HAVA VAZİYETİ yurdun doğu ve cenup doğusu mın Dün, yurdun Ahmet isminde birine çarparak yara“ | tskalarile Orta Anmdolunun şerk kısımla rmda hava az bulutlu, diğer mıntakalarda fazla bulutlu we ver yer yağışlı “ermiş, teni mali istikametten orta kuv m De biz ve Epe döğnleinde kuyu e Dün İstanbulda hava eke azla bulutlu ve a2 yağışlı yeçmiz rüzgür muh telif istikamellerden saniyede 2 118 3 met. Sost H te barometre Hariciye Vekâleti siyasi müsteşarı B. Menemencioğlu, dlin sabah Haydar. iie Altar alt. | 19748 pisti bal Hararet en Gok. 8 ve paşa İstasyonunda len ez sıfırın altında 23 santiğrat olarak “kaydedilmiztir.