2 Mart 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

2-3-938 Yazan * ÂAli Haydar Mithat hakkı mahfuzdur.) İttihat ve Terakkinin son günleri nasıl geçti No. 87 On dört vagon şeker mesele- si hakkındaki yazılar ve mü nakaşalar kabineyi epeyce sarstı. Taşe komisyonu reisi Fethi Bey ve istinaf müddeiumumisi Celâlettin Bey benim ifademi aldılar. Fakat âmme hakları namına hiçbir tür lü takibata girişilmedi. Yalnız on dört vagon şeker hükümete geç- ti. Bu işi çevirenler, halkın boğa- zından ve sağlığından temin etme- yi düşündükleri yüz binlerce lira- lık kârdan mahrum kaldılar. Mebuslar arasında kabineyi dü- şurmek fikri çoktanberi yayılmı- ya başl. ı. Sulhü ak ve vazıye!e hâkim olacak iktidarlı bir zat aranıyordu. Kabineyi düşürmek cereyanının başında bulunanlar bir takrir ha- zırladılar. Reji imtiyazı ve Osman- l Bankası meseleleri ortaya atılı- yordu. Hükümet bunlara cevap vermek üzere meclise çağırıldı. Ka bine bu meseleler karşısında çok zayiftı. Kendini müdafaa edemiye- Aahil — ceğine kanaat vardı. Sadrazam baş ta olmak üzere bütün nazırlar mec lise geldiler. akat toplantıdan evvel ka- bine âzalarile mebuslar ara- sında t lar oldu. Prop lar yapıldı. Bu sayede takrir ve- renler azlık halinde kaldılar. Hü- kümet düşmüştü. Ayandan eski sadrazam Seit Ha- Him Paşa, Ahmet Rıza Bey, Çürük- sulu Mahmut Paşa ve ben, vaziyeti beraberce göztîen geçirmek üzere birkaç defa toplandık. İçtimaları- mız Çürüksulu Mahmut Paşanın Kabataşdaki evinde oluyordu. Bir şeye-varmak imkânı - bulunmadı. Buna da başlıca sebep, Ahmet Rı- za Beyin Vahdettin hakkındaki ip tilâsı ve ona emniyeti ıdı. İkıde bir çılardır. Benim — anlayışıma, halk ve millet fikirleri giremez. Bir tek ümidim vardır: o da padi- şahımızın ilhamıdır. Tutulacak yol, bü maceracıların elinden hüküme- ti kurtarmak ve, padişaha teslim etmektir. O zaman İngilizlerle an- laşmak kabil olur. üzüme baktı. Fazla bir şey söylemedi. Benim de veda edip ayrılmaktan başka yapacak bir şeyim kalmadı. Damat Ferit, i- çini dolduran bütün kirli hırsları ortaya koymuştu. Meeclise geldim. Talât Paşa beni bekliyordu. Ferit Paşanın sözleri- ni tekrar ettim. Talât Paşa hidde- tinden çıldırmış hale geldi. Hidde- tini ifade için gayet ağır kelime; ler kullandı. Ertesi akşam klübe geldi. Yanında Mithat Şükrü Bey vardı. Beni çağırttı. Gideceğini du yurmamak için veda etmedi. Yal- nız İzzet Paşanın sadareti kabul ettiğini bildirdi. ; Bu hâdise, bütün bir devri kapadı. Memleketi Te (Tercüme ve iktibas YA İ HABERLER İNHİSARLARDA: Bir Yıllık Gelir Fazlası Uç Milyon Lira inhi ddeleri satışl Maliye Vekâletine gönderecektir. Dinamit ve Barut Ücretleri de İndiriliyor Maden işlerinde ve taşocakların- kikler yapmış ve esas itibarile fiyat- larda tenzilâtı kabul etmiştir. Vekâ- letin tasdikından sonra fiyatlar indi- rilecektir. Heyetimiz Bugün Cenevreye Gidiyor Cenevrede, Hntny intihabat ni - deratında o zaman çok korkunç gö rünen sayfalar açtı. İttihat ve te- rakki tarihe karışmıştı. Yaşatıcı bir kuvvet halinde ortaya çıkmış, te- tanzim İçin 7 martta yap ik olan komisyon mü zakelerinde bulunacak olan Harici- ye umumi kâtibimıı B. Numan Rifat Mi ioğlu dün sabahki trenle miz ideallerle iş görmiye çalışmış, fakat vaziyete hâkim olamamış, fırsatlar kaçırmış, hele harp zama- nında memleketin varlık kuvvet- lerini delice israflara uğratmıştı. Memleketin mukadderatının ka- ranlıklarda kaldığı, sonra umul- maz nur ve ümitlere kavuştuğu günlere ait te hatıralarım not edil- miştir. Bunları ayrıca huırlıyıcak ve ileride ayni neşr gim. SON MÜTEFERRİK : de tahtın etrafında top ve onu kuvvetlendirmek fikrini ileri sürüyordu. Bu hal beni yese düşür- dü ve nazari münakaşalarla hiçbir tedbire varılmıyacağı kanaatini i- leri sürdü. Ahmet Rıza Bey, Vah- dettinin mahiyetini ancak müta- rekeden sonra görüp anlıyabilmiş- tir. D Hâdiseler süratle ilerliyordu. Mu kavemetimiz kırılmıştı. İngilizle- rin Dedeağaca, asker çıkaracakla- rından bahis vardı. CTRR ) Türk, İslâm Eserleri Müzesine Teberrü Pariste Iran ticaret odası ikinci başkanı Şebister'li tarafından Türk ve İslâm eserleri müzesine beş kıy- metli levha hediye olarak gönderil- miştir. Bunlardan ikisi ceylân derisi üzerine küfi hat ile yazılmış, çok es- ki parçalardır. Konyada halı ticaretile meşgul o- lan Osman Hodak tarafından da bu Bir gün Hariciye - turuyordum. Talât Paşa beni ça- ğirdı. Dedi ki: — Damat Ferit Paşanın yalısına gidiniz. Vaziyet hakkında fikrini anlayınız. İlk fırsatta ortaya atıla- cak bir adam olduğu için fikrini anlamak faydalıdır. Verîle'n vazifeyi memnunyiet- le kabul ettim. Derhal bir arabaya binip Baltalimanına git- tim. Damat Ferit'paşa haremde idi. Bir hayli beklettikten sonra geldi. İlk suali şu oldu: — İttihatçılardan korkmadan bu raya nasıl geldiniz? — Hareketlerimde nekadar ser- best bir adam olduğumu bilirsiniz. Benim gözümde bu gibi işlerde kor ku yoktur. Sizi ziyaretten maksa - dım, memleketin hali hakkında fi kirlerinizi almaktır. İngilizler De- deağaca çıkmak üzeredir. Vatanın tehlikelere maruz bulunduğu bir sırada sizin ne düşündüğünüzü an- lamayı faydalı görüyorum. amat Ferit, iki elini, önün- deki masaya koydu. Uzun tırnaklarile masayı kazıyacak gi- bi bir tavırla parmaklarını bir dü ziye oynatıyordu. Nihayet, dedi ki: — Bu devlette nekadar hayat kalmıştır, bilir misiniz? Ancak İn- gilizlerin Dedeağaçtan İstanbula yürümek için sarfedecekleri za- man kadar... Buna da sebep İttihat ye üç asır evvel yapılmış kıy- metli bir Türk kilidi teberru edil - İşçilere Tazminat Verildi Tasfiye edilmekte olan B ti Ankaradan şehrimize gelmiştir. B. Numan Rifat, bu akşam, yanın- da müşavir olarak, Hariciye Vekâ - letinden Cevdet, Tarık Emin, Adliye Vekâletinden hukuk işleri müdürü Şinasi, hukuk profesörlerinden E - tem Menemencioğlu, Dahiliye Vekâ- leti şube müdürlerinden Mehmet A- li ve Antakya saylavı Tayfur bulun- duğu halde Cenevreye hareket ede- “|cektir. Müzakerelerin iki hafta ka - dar süreceği sannediliyor. Bölkee FRRE OT T ADT BELEDİYEDE : İstinye - Bebek Yolu İçin Yarım Milyon İstinye - Bebek yolu için şimdilik yarım milyon lira tahsis edilmiştir. Bu para ile hem istimlâk, hem yol ya- pılacaktır. Maamafih bu paranın ha- zırlanan plânın tahakkuku için kâfi olmadığı zannediliyor. Emirgân camii olduğu gibi muhafaza edilecek, Ru- melihisarındaki surlar da bozulmıya- cak, yol surların iki tarafından geçi- rilecektir. Valide Hanı İşinde Uyuşulmuş Eminönü meydanının açılması ka- rarı dolayısile istimlâk edilecek olan Valde Hanı üzerinde, Vakıflar idare- sile Belediye bi mü ve İstinye Dok şirketi işçileri iş dai- verilmediğinden şikâyet etmişlerdir. Iş dairesi, Bomonti şirketine vazi- yeti bıldırerek ka.nunı hnklannm iş- çilere veri ini ş inde şirket t dKti vermiş- tir. Dok şirketine de ayni $ekilde teb ligatta bulunulmuştur. Şirketin tas- fiye heyeti, ilk toplantısında vaziye- ti görüşecektir. Gümrüklerde Âni bir Teftiş Gümrük -komisyoncularından bir grup, dün gümrük başmüdürüne mü racaat ederek, bazı servislerde işle- rin süratle yürümediğini bildirmiş- lerdir. Başmüdür, müracaatı nazarı dikkate alarak derhal ani bir teftiş yapmış ve işlerin süratle görülmesi için icap eden emirleri vermiştir. Yeni Yüz Liralıklar Tedavülde Yeni yüz liralıklar dünden itiba - ren tedavüle çıkarılmıştır. Yüz lira- lıklar Merkez Bankası ile Ziraat Ban kası gişelerinden verilmektedir. Kopmuş Şamandıralar Çıkarılıyor neti Bunlardan bes tane cıkarılmıştır. Deniz Ticaret Müdürlüğü, liman- | da, eskiden kopup denizin dibinde kal mış olan şamandıra ve vapur demir- lerini çıkartmak için çalışmaktadir. devam etmektedir. Soylendığme gö- resine müracaat edilerek tasfiye ka- |re, Vakıflar idaresi hanın 260 bin li- rarından sonra kendilerine tazminat |raya istimlâk edilmesine rıza göster- miştir. Belediye mahafiline göre, ha- nın on marta kadar kiracılardan tah- tımlake başlanacaktır. * Otobüs yolsuzluğuna ait tahkikat ket etmiştir. Inhisarlar idaresi yeni sene bütçe- sini hazırlamış ve tetkik edilmek üze- re Vekâlete göndermiştir. Yeni büt- çede idarenin varidatı 48,000,000 lira ve masraf kısmı da 8,000,000 lira o- larak tesbit olunmuştur. Varidat faz- lası geçen seneye nazaran 3,000,000 li radır. Bu fazlalık, tenzilâttan sonra ının artma- sından ileri gelmektedir. Vekâlet, büt çeyi tetkik ve tasdik ettikten sonra da kullanılan dinamit ve barut gibi patlayıcı maddelerin pahalı olması bazı şikâyetlere yol açmıştır. İnhisar lar idaree'ı,v bu meseleler üzerinde tet- liyesi bitirilmiş olacak ve derhal is- işiyle meşgul olan teftış heyeti-reisi Mülkiye müfettiş heyeti başkanı Tev fik Talât, dün akşam Ankaraya hare- ŞEHİR MECLİSİNDE: Zamanda Şehir Meclisi dün Belediyenin yeni yıl butçesı mez- baha resmindeki değişiklik yüzünden henüz hazırlanamadığı ve bugünler- de de yetiştirilmesine imkân olmadı- ğı için Meclis, bugün saât 14 te bu devrenin son toplantısını yaparak da ğılacaktır. Belediyenin yeni yıla ait bütçesi, Nisan içtima devresinde müzakere e- dilecektir. Dünkü toplantıda Belediye vergile rini vermiyenlerden bu resim ve ver- gilerin tahsili emval kanununa göre alınmasına karar verildikten sonra, vilâyetin 1938 yılı âdi ve fevkalâde gelir ve masraf bütçeleri müzakere ve kabul edilmiştir. Bütçelerin he- men her maddesi münal tasvip ştır. Bina, Buhran, Temizlik ve İşik Vergilerı ÂAyni Ödenecek Bina, Temizlik, Buhran ve İşık Vergileri Bina vergisile buna munzam buh- ran vergisi ve temizlik ve ışık vergi lerinin taksitt ve — zamanlarının ayrı ayrı olması hem halka mütema- diyen şubelere gelip gitme zahmeti verdiği, hem de bir sürü kırtasi mu- amelâta sebep olduğu için vergilerin ödenme zamanlarının birleştirilm.esi ve taksit müddetlerinin üçe indiril- mesi keyfiyeti de Mecliste hararetli münakaşalara yol açmıştır. Azadan bir kısmı halkın mali kudretinin ve seviyesinin vergilerini dört taksitte bile ödemiye müsait olmadığı, ve bu- nun sekiz on taksite çıkarılması daha muvafık olacağı bir sırada şimdi tam aksine hareket edilmesinin doğru ola edilmiştir. Et ucuzluğuna riayet etmiyen ka- saplardan Belediye talimatnamesinde yazılı ceza ve hükümlerden başka, formaliteye lüzum kalmadan derhal maktu para cetası da alınması hak- kında makam tarafından yapılan tek- lif tetkik edilmek üzere Kavanin en cümenine gönderilmşitir. mıiyacağını söylemiştir. Uzun müzake relerden sonra vergilerin tevhidi ka- bul edilmiş, fakat, taksit zamanları- nın üçe indirilmesi reddol wğ Ankaradan ; Telefon ve Telgrafla 'Mi.îmanımızda Feribot İşletilecek Ankara, 1 (TAN Muhabirinden) — Nafia Vekâletinin bu seneki bütçede yer bulacağını kuvvetle ümit ettiği ve istediği inkişaf adımları arasında İstanbul Feribotu vardır. Bu mesele- nin yakın bir istikbalde halledilmesi ve Asya ve Avrupa kıtalarının demir yolu bakımından birleşmesi umul- maktadır. Feribot sayesinde Ayvrupanın en u- zak noktaları ile Anadolunun muh- telif köşeleri arasındaki eşya hiçbir yerde tahliye ve aktarma edilmeden, elden geçmeden, bozulmadan ayni vagon içinde bir kıtadan diğer kıta- ya geçebilecektir. Bu sayede hem u- cuzlük, hem de büyük iktısadi men faatler temini mümkün olacaktır. Büyük Millet Meclisi Ankara, 1 (TAN Muhabirinden) — Büyük Millet Meclisi yarın saat 15 te açılacaktır. Yarınki celsede Brük- sel Elçiliğine tayin edilen Bolu Me- busu Cemal Hüsnü Tarayın istifası ve Ankarada vefat eden Sinop Mebu su doktor Galip Hakkı Stünün öldü- ğüne dair Başvekâlet tezkeresi oku- nacaktır. Bunlardan başka yarınki ruznamede hükümetten geri istenen bazı kanun lâyihaları ve divanı mu- Bu suretle yine eskisi gibi yılda 4 defa, yani Haziran, Eylül, Birincikâ- nun ve Mart başlarında herkes ver- gilerini verecek, aksi halde alâkadar- lardan bu vergiler haciz yoliyle der- hal tahsil edilecektir. hasebat tezkereleri vardır. İktısat Vekili Geliyor Ankara, 1 (TAN Muhabirinden) — İk- tısat Vekili Bay Şakir Kesebir bu akşamki trenle İstanbula hareket etmiştir. Vekil Viyanaya doğru yoluna devam edecektir. Buna sebep Viyanada bulunan kızının ra- Kıdem Zamları İçin Avans Verilecek Dün Şehir Meclisinde Vilâyet büt- çeleri müzakere edilirken, Maarif müdürü, 1935 te kiıdem alan POLİSTE : Kasden Yangın Çıkarmak İstemiş Evvelki gece, Aksarayda, kasden yangın çıkarmak istiyen bir adam ya 840 munallimden henüz bu zamları a- lamıyan övi ve 459 ve 4âl ğasisidi uali kalan 330 ki ceman 701 muallimin bu kal r. Hâdise şöyle oknuştur Bant 00 sulamn - sinde devriye gezen İsmail. ısmındeki bekçi, caddı üstündeki 15 numara . yıl kıdem zamlarının verilmesini tek lif etmiştir. Belediye muhasebecisi, mali vaziye tin müsait olmaması yüzünden bu zamların şimdiye kadar fasılasız ve muntazam verilemediğini söylemiş- tir. Neticede, henüz zam almamış mu allimlerin behemahal önümüzdeki Ha ziran başından itibaren zam alabilme leri için bütçede icap eden münaka- lenin yapılması ve bütçe kararname- sine bunu teyit eden bir madde ko- nulması için Belediye Reisine salâhi- yet verilmesi kararlaştırılmıştır. Diğer taraftan, muallimlerin Hazi- rana kadarki alacaklarına mahsuben de kendilerine tediyede bulunulması için, muhasebat divanı, 20 bin liralık bir tahsisatın münakalesini kabul et- miş, keyfiyet dün akşam Ankaradan Maarif müdürlüğüne bildirilmiştir. Yeni İmtihan Usulleri Orta okullarla liselerin 929 da me- riyet mevkiine konulan talimatname- lerinin bugünün ihtiyaçlarına göre değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. Bu değişiklik bilhassa talimatnamenin ce za kısımlarile imtihan usullerine ait olacaktır. * Karagümrükte yeni bir Orta o- kul binası yapılması dün 38 bin lira- ya bir müteahhide ihale edilmiştir. CENEVREYE GİDECEK Hariciye Vekâleti siyasi müsteş ı B. Me: HEYET : paşa istasyonunda ioğlu, dün sabah Haydar- hı boş dükkânın içinden bazı gürültü- ler duymuştur. Bekçi dükkâna doğ- rüu yaklaşırken, meçhul bir adam ka- pıdan çıkarak kaçmıya başlamıştır. Bunun üzerine bekçi düdük çalmış, bu sırada yetişen zabıta memurları ile beraber, kaçan adamı takibe baş- lamışlar ve birkaç el silâh atmışlar- dır. Fakat, meçhul adam bulunama- mıştır. Bunun üzerine adamın çıktı- ğı dükkâna girilmiş ve bütün duvar- ların dör>menin gaz içinde olduğu gö rülmüştür. Ayrıca iki boş gaz tene- kesi ve bir kutu da kibrit bulunmuş- tur. Bu esnada dükkânın bir köşesin- deki palto ile şapka nazarı dikkati celbetmiş ve yapılan tahkikat netice- sinde bu eşyanın, dükkânın karşısın- da kerestecilik eden Ahmede ait ol- duğu anlaşılmıştır. Biraz sonra Ah- met yakalanmıştır. Bu dükkânda on beş gün evvel bir yangın çıkmış, bü- yümeden söndürülmüştür. Denize Döküldüler Adatepe motörünün arkasına bağlı ve içinde Osman, Ahmet ve diğer Os- l hakk aldığı haberdir. Güme rük ve İnhisarlar Vekili Bay Ali Râna Tarhan ve İktısat Vekâleti erkânı garda Şakir Kesebiri uğurlamışlar ve kızının ça« buk sıhhate kavuşması hakkında dilek- lerde bulunmuşlardır. Londrada Heyetimiz Ankara, 1 (TAN Muhabirinden) — Lon drada bulunan banka umum müdürlerin- den mürekkep Türk heyetinin çok müsait bir hava içinde Londra mali ve iktısadi mahfellerile temaslara devam ettikleri hak kında buraya haberler gelmeletedir. Heye- tl.mizin Martm onuna doğru temaslarını Canla- Haridiye vekmieti «. » Kalem Mudurliığii Ankara, 1 (TAN Muhabirinden)— Hariciye Vekâleti hususi kalem mü- dürü B. Refik Amir Kocamaz Orta Elçi payesile üçüncü dereceye terfi ,ettirilmiş ve Hariciye Vekâleti istih- barat dairesi reisliğine tayin olun- muştur. Hususi kalem müdürlüğüne B. Abdullah Zekinin tayini kararlaş- mıştır. Ankara, 1 (TAN) — İstokholm Elçisi Ragıp Köse Raif ikinci derece ile birinci sınıf orta elçiliğe tayin edilmiştir. Valiler Arasında Değişme Ankara, 1 (TAN Muhabirinden)— Kütahya Valisi B. Sedadın matbuat umum müdürlüğüne tayin edilen B. Naci Kıcımandan açık kalan Sinop Valiliğine, posta ve telgraf umum müdürü B. Nazifin Kütahya Valiliği- ne tayinlerinin kararlaşmış olduğu haber alınmıştır. Sıhhiyede Yeni Tayinler Ankara, 1 (TAN) — İzmir sahil sıhhiye merkezi başhekimi doktor Edip Süren hu- dut ve sahiller sıhhat umum müdürlüğü Müfettişliğine, ikincl sınıf sıhhat müfet- tişlerinden doktor Faik dördüncü umumi müfettişlik sıhhi müşavirliğine terfian ta- iyn olunmuşlardır. Hanimni bül man isminde üç ka- yık, Rumelihisarı önlerinde devrilmiş ve denizciler suya dökülmüşlerdir. Bu esnada suların cereyanı fazla ol- duğundan, gemiciler bir müddet ö- lümle pençeleşmişler, güç halle kurta rılabilmişlerdir, 4 Galata Emniyet Mücellithanesin de çalışan 14 yaşlarındaki İzak, sağ e- linin şahadet parmağını makineye kaptırmıştır. * Şoför Tevfiğin idaresindeki 1817 Vi at kakI S ena a Ahmet isminde birine çarparak yara- lamıştır. kinesine kaptırmıştır. * Şirketi Hariyenin Hasköy fabri- kasında çalışan bekçibaşı İsmail sağ elinin beş parmağını birden odun ma- * Üsküdarda Toptaşında oturan TAKVİM ve HAVA 2 Mart 1938 ÇARŞAMBA 3 üncü ay: Arabi:*1356 Zilhicce: 29 Gün: 31 - Kasım: 114 Rumi: 1354 Şubat: 17 Güneş: 635 — Öğle 12:26 İkindi: 1584 — Akşam 13.01 Yatsı: 19.31 — İmsâk: 4,54 YURTTA HAVA VAZİYETİ Dün, yurdun doğu ve cenup doğusu mın takalarile Orta Anadolunun şark kısımla- rında hava az bulutlu, diğer mıntakalarda fazla bulutlu ve yer yer yağışlı dtecmiş, rzügârlar Kocaeli, Trakya ve Kn:- Jdeniz kıyılarında cenubi, diğer mint şi- mali istikametten orta veti le- niz ve Ege dönizinde kuvyveti n Dün İstanbulda hava ekseriyen — vuzla bulutlu ve az yağışlı geçmiş rüzgâr muüh- telif istikametlerden saniyede 2 ilâ 3 met- | Alinin kızı Sultan kömür çarpm dan zehirlenmiş, tedavi altına ıhn-.* re hızla Saat 14 te barömetre 767,4 milimetre İdi. Hararet en çok G, ve - '€en az sıfırın altında 2,3 santigrat olarak