4 Temmuz 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

| e NS 4.T.İ ER A | Gündelik Gazete BAŞMUHARRIRI Ahmet Emin YALMAN TAN'ın hedefi: Haberde, fir) kirde, her şeyde temiz, dü-! rüst, samimi olmak, kariin gazetesi olmıya çalışmaktır. İ GUNUN MESELELERİ | i ' — A Şehirdeki Pislik ! Sıhhiye Vekili, tifo hastalığım ya. Yılmasına sebep olarak pisliği göste- rine, herkesin dikkati şehrin pisliği | üzerine toplandı, Sağdan soldan gazetemize telefon | «diyorlar. Muharrirlerinizden birini Könderiniz bu semtteki pisliği görsün diyorlar, Okuyuculardan, mektup alıyoruz, bize kendi semtlerindeki pislikten şi. kâyet ediyorlar, Istanbul şehrinin pis olduğunda Süphe yok. Zaten belediye de şehri ta. Mamen temizlediğini iddin etmiyor.| Çünkü şehrin yalnız çöpünü kaldıra- bilmek için bir milyon liradan fazla Paraya ihtiyaç olduğu halde, beledi. yenin bu işe tahsis ettiği para 450 bin liradır, Semtler vardır ki çöpü hiç a- lnmaz. Diğer semtlerde de çöp ara. baları, muhteviyatlarını yolda gider- ken tekrar serpip dağıtıyorlar, Ba su- retle şehir pisleniyor. Çöplerin meydanda kalması, şehir. de sineği çoğaltıyor. Sinek hastalık taşıma vasıtası olarak en fehlikeli ta- / Şıytcıdır. Istanbulun her tarafında si. neğin bol oluşu, pisliğin en canlı mi-| salleridir. Binaenaleyh, hele bu tifo zamanm. da, gelirin Balıkpazarı gibi, Galata-| nm dar sokakları gibi, Edirnekapı ve Yedikule civarları gibi pisliğin artık | tahammül edilmez hal aldığı yerleri baştan başa temizlemek, mikrop yu. valarını yıkayıp imha etmek, ve şehri yıkayıp pislikten kurtarmak lüzim- dır, Bu bir zarurettir ve bu zaruretin icaplarını yapmak artık ihmal edil. Sovyet Rusyada Komşumuz Sovyet Rusyada son bir ay içinde, yalnız bugünü değil, yarımı ve bütün dünyayı alâkadar eden ilç mühim hâdise oldu. Fakat bu üç hâ- dise, 'Troçkistlerin son tasfiyesi za. manma tesndiif ettiği için gözden kayboldu, dünya matbuatında lâyık olduğu mevkii alamadı. Heyecanlı bir Küçlik irâdise, diğer üç büyük muvaf- fakıyeti gölgede bırakmıya kâfi geldi. Bu üç mühim hâdise şudur: 1 — Sovyetler Volga nehrini bir kanalla Moskovaya bağladılar. Bu suretle denizi tâ Moskovaya kadar indirdiler. Yaptıkları kanal, Pana. ma kanalından sonra dünyanın en büyük kanalıdır. Suyu dağiarm ü- zerinden aşırarak Moskovaya && tirmişlerdir. Fakat bu büyük mu- vaffakıyet dünya matbuatında kü- gük bir vaka gibi #ikredilip geçti, İ ? — Şimal Kutbuna bir fen he. ye m el rk heyetin bir kısmı orada kalmıştır. Şimal Kutbunun bu süretle keşfi, bütün dünyayı he. yecana diiştirecek bir haber olduğu halde, o da arada kaynayıp gitmiş- tir. 3 — Uçüncü muyaffakıyet, Sov. yet tayyarecilerinin Kutup üzerin- den aşarak Şimali Amerikaya uç. #malarıdır. Bu tehlikeli yol pek de yapılan bu seyahat, Sovye ya ile Şimali Amerika arasında Kutuplar yoluyla bir hava seferi tanzimini temine YEN Ve Sovyetler daha şimdiden sa klz düşen kısımlarda hava istasyonlarını kurmuşlardır. Bu üç muvaffakıyetla bir ay içinde başarılması, bir milleti gururla istik. bütün dünya matbuatı ona sayfalar. ca yer vermekten çekinmezdi. Fakat insanlar heyecan verici ha, berlere daha düşkilndürler. Moskova- da sekiz generalin kurşuna dizllmesi, bu üç mühim hâdiseyi gölgede bırak. mıya kâfi gelmiştir. Fakat biz komşumuzu, Avrupa matbuatama gözüyle değil, kendi gö- Şu Birkaç Senelik Zengin Hayatına Göz Gezdirelim D ostumuz İranın hükümet merkezi olan Tahran, bugün- lerde çok ehemmiyetli siyasi faaliyetlere sahne ol- maktadır. Bu münasebetle kardeş İranm Majeste Şehinşah idaresindeki kısa terakki tarihinden bahsetmeyi çok faydalı bulduk. Şu satırlarda okuyucularımız İranın son birkaç sene lik zengin hayatını, teferruatile birlikte okuyacaklardır: D ost İran milletinin bü- yük Şefi 1878 yılında Şimali İranda Alohst kasaba- sında doğmuştur. Rıza, yirmi yaşına bastığı zaman, uzun boylu, iri ve sıhhatli bir genç. ti. Askerliğe heves etti ve Rus zabitlerinin kumandası altın- da bulunan Tahran Kazak a- layına girdi. Gayreti, cesurluğu ve zekâsı yükselmesine ve 1921 de kayma- kam rütbesini alarak, Tahranın 160 kilometre şarkındaki OKazoil kolordusu kumandanlığına tayin edilmesine imkân verdi, İşte bu siralarda Seyet Ziya ad- İr entrikacı bir diplomat kayma kam Rizsya başvurarak, hüküme- tin fena ellerde bulunduğunu söy i ledi ve vatan namına bir hareket y çin, Külüsine Yardım et» mesini istedi, Rıza bunu, bir hırs sajkasile de- fil, sadece coşkun bir vatansever. liğe dayanarak ve hiçbir şey iste- miyerek kabul etti. Çünkü artık ecnebi milletlerinin İran işlerine müdahalesinin tahammül edile - miyecek bir hal aldığını görliyor. İçi ken ağlıyordu, 1 Ağustos 1907 de Rusya İ- e İngiltere bir muahede akdederek, İranı iki tesir mınte- kasma taksim etmişlerdi. Günün birinde Rusyada Bolşevik isyanı - nm masında istifade eden İn- gilizler, nihayet Iranı yarım müs- temleke haline getirmişlerdi. Fakat Seyed Ziya, o zaman Rıza Han adıyla tanınan bugünkü Ma- jeste Şehinşahm askeri otoritesi: ne dayanarak kabine reisi olmakta gecikmedi. Bu vaziyet ez sürdü. Çünkü Rıza Han, Seyet Ziyaya İ- timat etmekle aldandığını, bu adar min elinden de hiçbir iş gelemiye- ceğini gördü ve 1921 de bir hare- - ket Yaparak bütün rejimi kökün: den temizledi evvelâ General ve Harbiye Nazırı ve nihayet 1923 te de kabine reisi olarak Serdarısipeh unvanmı aldı, je bu tarihten itibaren E Tanm taliinde bir dönüm noktası başlar, Serdarısipeh Riza Hanm ilk işi, orduyu âsri bir şekilde organize etmek oldu, Mecburi askerlik biz- meti koydu, &skeri mektepler aç- tı, tayyareciliği ve Bahriyeyi te- sis etti. Bu arada da teceddüt ad- Ir bir parti kurdu, dışardan hima-, ye gören mollalarm, softalarm kuv vetli mukavemetine ve milmanaa- tıng rağmen memleketine bir siiri yenilik soktu. Bir yandan da 1919 muahedesini liğvederek, cenubi f- ran hududunda yerleşmiş olan İn- giliz garnizonunun memleketten çıkmasını istedi . ————— zümüzle görelim ve onların muvaffa,. kıyetlerini daha bitaraf bir gözle ta- kip edelim. Bu tarz, bize komşumu. zun ve dostumuzun hakiki kuvvet ve vaziyetini göstermiye daha ziyade yarar, O zamanlar İran tahtında, Ka- sar silesinden Ahmet oturuyordu. Bu adam zayif karakterli, korkak ve keyfine düşkün, 28 yaşlarında bir gençti. Rıza Han, memlekette bu alle hükümran oldukça hiçbir şey yapılamıyacağına kati olarak kanaat getirmişti. El altından Cüm huriyetçi fikirler yaymıya başladı, fakat son dakikada dahildeki ka- rışıklıktan çekinmiye mecbur kal. dı. Hattâ istifasını bile vererek bir kenara çekildi. radân birkaç ay geçti ve İ- ran, cahil ve mutaassıp #oftaların elinde kalarak kanl: bir devir yaşadı. Fakat memleketin ileri gelen vatanperverleri vaziye- tin böyle devam edemiyeceğini dü şündüler. Bir yandan Ahmet Kâ- YÜ Gü ağa müsenlabanenii tesinin sıfıra indiğini görmüş, Av. rupaya kaçmış ve bir daha memle- ketine dönmek ümidini de terket- mişti, İran'büyükleri, Rıza Hana tek- rar işbaşma geçmesini yalvardılar, Serdarısipeh bu ricayı kabul etti ve 1925 te Şah maibi ilân edildi, Ayn! sene Kaçar ailesi tahttan düşürül dü. Hilk ise Cümhuriyet yerine Serdarısipeh Rıza Hanı hükümdar yapmayı istedi ve Şehnişah Rıza Han, Pehlevi adile 1926 Nisanmm 26 me günü Şah ilân edildi. İşte İranm bahtiyarlık ve refah yolu- ha girişinin başlangıcı da bu tarih- tir. atnvi, u büyük vatanperver artık bütün otoriteyi eline al- mış, memlekete sokmak istediği ıwlabatı yapabilecek bir hale gel- mişti, İlk işi, İranm asırlardanbe- ri tanımamış olduğu dahili nizamı ve âsayişi yeniden tesis etmek ol. ——... du. Merkezdeki hükümet, bir za- manlir Tahran dışma söz geçire- | mezken, Pehlevi hükümeti kendi- sini bütün İran arazisinde tanrttı.? İrana yeni bir kanun getirerek, şerint mahkemelerini hükümet kontrolü altına aldı ve 1927, 12 A- Zustosunda da bir ferman çıkara- rak kapitülâsyonları lâğvetti. Bundan sonra İran, ekonomisini yoluna koymıya başlıyarak bir Milli İran Bankası, bundan sonra da bir Ziraat Bankası tesis etti. Fakat bu bankaları kurmak işi, memlekette yerleşmiş olan ecnebi sermayelerile bir hayli mücadele- den sonra, bin bir güçlük içinde ba- şarılabildi. p ran Sir ziraat memleketidir. l Ihracatınm yüzde yetmişi- ni ziraat maddeleri teşkil eder. Bundan sonra da dünyanm büyük petrol kümpanyası olan Anglo İ- ranian kumpanyasınm petrolü, başlıca ihraç maddesidir. Majeste Şehinşah, az geçmeden memlekette petrol işini inhisar al- tina almış olan bu kumpanya İle, 4 Komşumuz ve dostumuz İra- 3 Şin,çok kısa bir zamanda © spekiçokuiyeniliklere. havaş- 0 turan o Majeste < Şehinşah * RIZA PEHLEVİ — ? reneresmei pek ciddi denebilecek bir mücade- leye girişti. Mesele, cidden tehli keli safhalar arzettikten sonra ni- hayet milletler meclisine intike) etti ve kumpanya da bu suretle emrivâkii kabul etti. Uzun zaman, İran devletine sa. daka denecek kadar az bir para ve rerek, memleketin tabii servetleri. ni İstismar etmiş olan bu kumpan- Yâ, bugün, hazine için geniş bir va ridat membat teşkili etmektedir. Bu kumpanya, 1935 te İran dev. letine bir buçuk milyon İngiliz 1- rası hisse vermiştir. Fakat Rıza Şah bununla da kalmadı. 6 şeker fabrikası, 9 iplik fabrikası, 4 bü- yük yünlü kumaş fabrikası, 5 iib- Tit fabrikası, 9 debağhane, 18 bü. Yük çorap ve trikotaj fabrikası, bir büyük çimento fabrikası tesis etti. Ayrıca tütün İmalâthaneleri, kurdu ve memleketin eski endüs- trisi olan halıcılığı yoluna koydu. Möis Şehinşah, büyük bir enerji ve fasliyet kayna- Zıdır. Yaptığı isler ona yetmedi. Ayrıca 20 bin kilometre uzunlu- unda şbse yolu inşa ettirdi ve 1500 kilometre uzunluğunda bir de miryolu yaptırmıya başlattı. Mem- Jeketin iktisadiyatma mühim bir hizmet görecek olan bu demiryou, syni zamanda memleketin münbit şimal eyaletlerinden cenuba mah. gul taşıyacak, bundan baska de askeri bakımdan büytik bir ehem- miyeti haiz olacaktır. Çünkü bu yol, Hazer denizini, Basra körfe. zine bağlıyacak İranı şimalden ce. mubâ doğru katedecektir. Fakat döst milletin şefi, vazife. sini bununla bitmiş addetmemek- de biltün gayretile yeni işlere gi- | rişmekte, yeni başarılara bakmak. tadır, Kardeş komşu milletin az bir za manda şarkta kuvvetli bir sulh ve medeniyet ârili v. İ rin hepsinden memnun olduğunu söy“ İ irem Bay Hikmet Süleyman Beğdad mektubu: Türk Heyetinin Iraktaki Son Temasları B ağdat, 28 (TAN Muhabiri» den) —Irakı ziynret eden Türk heyetinin Bağdatta üç gün süren ikameti, çok candan konuşma ve bas bihallere, iki memleket arasındaki duygu beraberliğini tezahür ettiren pek kıymetli karşılaşma fırsatlarma imkân verdi. Irak münevverleri ve bilhassa gü- zideleri, Türk diplomatlarile yakından temas etmek süretiyle, Kemalizmin komşu devletlerle takip ettiği das. luk, yakınlık ve iyi geçinmek siyaser tinin ciddiyeti hakkında pek sağlam ve metin kahaatlere vardılar, Tevfik Rüştü Aras, Bağdatta kak, dığı müddetçe çok mühim siyasi te- maslarda bulundu. Kral Birinci Gazi tarsfından müteaddit defalar huzura kabul edildi ve Celâletmeap evvel ile mühim meseleler ve Şark paktı etrafında esaslı müzakereler yaptı. Irak Erkânı Harbiye Reisi Ma- reşal Bekir Sıtla da, Türk diploma. tiyle çok samimi hasbihallerde bulun- du. Tevfik Rüstü Aras bu görüşmeler Jedi. tarafından tertip edilen meh. tap ülemi çok parlak olmuştu. Bütün Irak ricalinin ve kordiplomatiğin SİS leleriyle iştirak ettikleri bu Türk heyetiyle Irak Hariciye Erküme arâsııda tam bir yakınlık ve beraber” Uk duygusu olduğu görülüyordu. Nehir safası gece geç vakte Kağar devam etti. Davetlileri taşıyan nehir vapuru Bağdattan bir hayli uzaklaştı. Musiki mütemadiyen Türk milli has valarını çalıyordu. Bir aralık davet. liler arasında bulunan Türk kolonisi- ne mensup bazı kimseler tarafından zeybek oyunu yapıldı ve son derece alkışlandı. Eğlence pek samimi bir dostluk bavası içinde mehir vapuru, davetlileri Buğdada getirmek üzerg avdet ettiği zaman gece yarısını çok. | tan geçmiş bulunuyordu. evfik Rüştü Arus, Bağdatta an. cak üç gün kalabildi. Çok müş, | tacel ve pek mühim siyasi iş'erin ta- kip ve intaciyie me'gu! olduğu Bağdada gelişinin üçüncü günü saha, lu bir tayyare ile Kermanşaha ve ora. dan otomobille Tahrana gitmek üze, re Iraktan ayrıldı, Teşyi merasimj pek parlak olmuştu. Bütün Irak vü. zerası, mebuslar, Ayan âzaları, Kraj numına yaverleri, kor diplomatik ve, dalaşmak üzere sivil tayyare meyda, unda hazır bulunuyorlardı. Mareşaj Bekir Sıtkı, tayyarenia hareketinde bir müddet evvel İstasyona geldi ye Türk diplomatiyle samimi ve hür bip İ sekilde kucaklaşarak kendisini teşyi etti. , Burada görüştüğüm Irak' ricali ve bilhassa memleketin ileri gelen sağ, siyetleri, son Irak Türk temasının peki yakın bir atide çok İyi neticeler verse ceğini ve Şark âleminde yeni bir dev, rin başlıyacağını kati bir lsanla ifadg jettiler. İİ DÖRT DEVLET om KONTROL SİSTEMİ akla O AN ZA Pİ AŞ SW 5 İLE Ademi Müdahale Komitesinde İspanva sah e — mmm üi 4 ğ illerinin kontrolü mü b ie