15 Mart 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

Az TAN Gündelik Gazete BAŞMUHARRIR, Ahmet Emin YALMAN şN'ın hedefi: Haberde, fi- kide, her şeyde temiz, dü- *t samimi olmak, kariin Bazetesi olmıya çalışmaktır. ada Yüksek Komüseriik Mi , Maktagı Duricux Cenevrede bulun. * Uzun müddet Sancakta dah bildiğimiz görmenler kiç, aporlarını vermek üzere, MiL, Li m merkezine gittiler. aaliyetlerden maksat, San v hakkındaki konsey kararmın Yak aslarını hazırlamaktır . today £ ayni zamanda Suriye tara - a, Dir tahrik kasırgası koptuğu. kteyiz. Manzara odur ki Dalay Wası hallolunmuş mudur, ayn münakaşasma mı baş . Mek, if: hükümlerinden birini ver. Kk, redde edenler olabilir, Ha. “* nedir? Bizler Milletler Ce. yayin bir yandan hakkı, öbür İğ, Şark Akdenizinde barış dur. etlerini gözönünde tu - t ettiği teklifleri kabul — Bazı fedakârlıklara razı olmuş bunun sebebi, cemiyet azaları 2. dayanışmayı korumak ve müdafaa etmek, milli zn bize emrettiği düstur mdandır. Yoksa Sancak, 8 yokki tamtamma Türk doğru hal şekli ,hiç tered . İ6mez. ki, Sancağın tam istik. halde konseyin hal prensipleri, muvafık kalacağımız asgari Gösterir, Statü ve anayasa tan. urken, eğer bu prensipler, Türklüğü lehine azami tef. wzse, İpleri hangi ellerle çe — bilmediğimiz tahrik kukla . Ke A İstediği olur: Yani Türkiye em relfeller Vane oluk. Yeni bir hizmette bulunmak ha. i gayretiğri iflâs ettirilmek e uğrar, Hayır, eğer Hatay Sag hollolunmak istenmişse, bu Sa anayasa meselesinde oyun - “ilik etmemek şartiyle hakikat r, *, Snevrede miitehassmlarm mize Mai ve kötü niyet sahibi ce . hı, iler için yeni bir imtihan saf. Mae ediyor. Her tarafta tah . durdurmak, Sancak havasını mak, hakkı ve barışı mü, 8 Zararetlerine itaat etmek lâ 4, ,#*lir. Türkiye ne mlzakereler Mig Xi, ne de hudutlarmda emni İş ç 9ynanılır devletlerden değildir. Miçe ve Suriyenin dostu, My €T Cemiyetinin sarsılmaz aza. Büy, ler iki vasfımızm da en hafif £ olan, iyi niyet ve adalet e. riayet bulunduğunu gör- . İsteriz. Tahrikçilerin, onların Yağ İn seya oynatıcılarınm teh - ka, * hilebir menfaatleri yoktur: Fa. m, “lar Cenevre veya Sancakta gandırmalarına müsaade etmek, Meg, ağar mes'uliyetlere meydan m Falih Rıfkı ATAY » Milyonluk Gümüş “raların Basılması d Bitiyor Mü rinede gümiş paralarm basi. İk, # devam edilmektedir. Hazira- » eilar birinci kanunla kabul edilen k ig liralık gümüşlerin basılma. Ky Tileceği tahmin ediliyordu. Ma. Niyet İN alışmış olması ve idarenin İri m çalışması sayesinde 16 mil- Maya bâsılması Mart sonuna kadar Müyi Ye 9 milyonluk partinin bası. başlanacaktır. Maki Türk Minyatürleri Tekik Ediliyor ize Yay 291 San'atlar Akademisine Al yiyin getirtilen mimar profesör " Düz ile resim profesörü Bay Le- Ap sarayında müze direktörü İsli, Özle beraber eski Türk min. “yy 8? ve Türk mimarisi hakkmda yapmışlardır. Profesörler Mayra İalebeyi saraya getirerek a- Star Tiler vermeyi kararlaştırmış- Yeni yı,, ile gönderildi ederim... İ Tesmi devlet gazetesinde heyeti listesini aşağıda yazıyorum: s.rati ipkaen Asm Bey, Memduh' Bey, “Dahiliye Nezareti vekâleten . Adliye, Nazırı Mem- duh Bey, Maliye © Nezareti ipkaen Nail Bey, Maarif Nezareti ipkaen Emrüllah Efendi, Nafia Ne zareti Ticaret ve Ziraat Nazırı İstepan Efendi, Ticaret ve Zirs- at Nezareti âyandan Aristidi Paşa Evkaf Nezareti ipkaen Hayri Bey, Posta ve Telgraf ve telefon Neza- reti ipkaen İbrahim Susa Efendi. eni kabine Meclisi Mebusan huzuruna geldi ve21 Kâ- nunuevvel 327 tarihine tesadüf eden Çarşamba günü açılan ilk celsede Sait Paşa, kürsüye çıkarak, aşağıdaki sözleri söyledi: “. Sabık kabinenin Kanunu E- sasinin 35 inci maddesine ithalini teklif eylediği tadilin Birincikânu- nun 17 nci cumartesi günü sair işlere takdimen müzakeresi ka - rarlaşmıştı. O günü eski kabine meclise geldi, fakat İtilâf ve Hür- riyet fırkası âzalarile müstakiller müzakereye iştirakten, aykırı bir yola sapmek suretile mükerreren imtina ettiler. Bunu tadil teklifi - nin açıkça reddini gösterir bir ha- reket olarak telâkki ettim. Kabine ile Meclisi Mebusan arasında hâ- sıl olan bu açık ihtilâf üzerine ka binenin istifasmı Padişaha ver. dim. Yeni kabine teşkili vazife - sini Üzerime alarak şimdi huzuru. nuza yeni bir heyetle çıkıyorum. Eski kabine tarafından İleri sürü. len tadil teklifinin (Kanunu Esa- sinin 35 inci maddesi) kabulünü istiyorum, Bu hususta riyaset ma kamma kabine Azalarının imzala. rmı havi bir takrir verdim.,, eclis Mebusanm bundan sonra girdiği çok uzun ve çetin müzakere Safhalarına ait tafsilâtı yazmazdan evvel eski ve yeni vükelâdan bazılarma âit kü. çük birkaç hatıramı kaydetmek isterim. Vükelâ listesinde görülen yeni kabine âzaları, bir, ikisi müstesna olmak üzere hemen yine eskisi idi. Şeyhislâm Musa Kâzım Efenği, bu sefer Meşihat makamından u- zaklaştırılmıştı. Musa Kâzım E- İndinin kelâm ve tefsir ilimlerine vukufu, siyasi seciye itibarile me. tanetini düşmanları bile itiraf edi yorlardı, Ancak fikirce serbest o- Jusu slevhinde bir sürü sözleri da u hattı hümayun aynen şöyle idi: "Veziri maalisemirim Sait Paşa, “Müsellem olan hamiyyet ve rüyetiniz ve müşahit olan mesaili cemilei vatanperveraneniz cihetile mes- nedi,sadaret tekrar .uhdenize tevcih ve Meşihati lâmiyeye Misir Kadısı Abdürrahman Nesip tayin edilmiş olduğundan Kanunu Esasinin muad- del yirmi yedinci maddesi mucibince Vükelâ Heye. tini teşkil edecek zevatın intihap ve Harbiye Nezareti ipkaen Mahmut Şevket Bahriye Nezareti ipkaen Hurşit Paşa, Har Adlive Nezareti - karşılanm ait Paşa hükümeti istifasının sebeplerini gösteren beyannameyi resmi devlet ga- zetesile neşretti. Ayni günde de Sait Paşa, ka- binenin istifanamesini Padişaha verdi. Fakat Padişah Beşinci Mehmet, sadaret mesnedini tekrar Sait Paşa uhdesine tevcih etti. O vak- tin usulünce bu tevcihi havi irade (Hattı Hü- mayunnamı verilen güya Padişahım yazısı) Babıâliye, mahsuş tertip edilen ”Sadaret ala- m imi eğe ei is. Efendi arzını İrade 4 ki gün sonra 20 Birincikânun 327 tarihli görülen vükelâ Paşa, e Nes ipkaen Hür fikirli olması müteas« sipları fena kızdıran Meş- rutiyet Şehi Iâmı Musa Kö- zım Efendi vet etmişti, Bu, sözler mubalifle rin gazetelerinde, birçok yazılara mevzu teşkil etmiş ve halk naza - rında İttihat ve Terakki Şeybislâ- mınm mânevi mevkiini"çok sars- mıştı. O tarihte her şey dar bir zihniyet çerçevesi içinde ölçülür, din bahsi üzerinde, ilmi vukuf ve tetebbü ile de olsa, derin münaza- ra ve münakaşadan çekinilirdi. B u defa Şeyhislâmlığa tayin olunan Abdurrahman Ne- sip Efendiye gelince; bu zat, bir- çok vilâyetlerde kadılık etmiş, il. mi ve İstikameti ile bulunduğu her yerde büyük bir şöhret ve iti bar kazanmıştı. Selânikte de iki defa memuriyet verdiği için mes- leki ve şahsi Ittihat ve Terakki er- kânı nezdinde melümdu. Eski kabinedeki Dahiliye Nazırı Celâl ve Nafia Nazırı Hulüsi Bey lerle Sait Paşanın yıldızı her ne- dense pek barışık değildi. Asıl ga ribi Hariciye Naziri Asım ve Ad- liye Nazır: Memduh Beylerden hiç hoşlanmaz ve onlara karşı mu - habbetsizliğini her firsatta göster mekten çekinmezdi; böyle olduğu halde kabinede değişenler, Celâl ve Hulüsi Beylerden ibaretti, « Merhum Sait Paşa, yaşça çok ilerlemişti. Üzerine aldığı işin a- Zırlığile uğraştığı bu sırada ken- disine çok güç gelen bu, arkadaş seçme işine yeniden düşmek is - temiyor, hele tanımadığı ve alış - madığı yeni simâlarla karşıalşmak tan hiç hazetmiyordu. Bu sebep- le istemiye istemiye Asım ve Mem duh Beylerin yeni kabinede kal - malarına katlanarak bunları de - giştirmiye teşebbüs etmemişti. Yalnız Dahiliye Nazırınm değiş - mesini zaruri görmüştü. Çünkü ya kın istikbalde yeni mebus intihabr isi dahili siyasette mühim bir rol oynıyacaktı. Zaten ötedenberi İt- tihat ve Terakki Cemiyeti, bu va- zifenin başma herhalde Talât Mer Eski Bir Nazırın Siyasi Hatıraları SAiT PAŞANIN abinesi muhalefetle İşte yine bir gün Baron Mareşal Babıâlide Sad. razam Sait Paşa İle görüşürken Nafıa Nazırı Hulü. si Beyin iktidar ve ihtisasından sitayişli bir lisan le bahsetmesi Üzerine zaten sefire karşı fazla bir sempatisi kalmıyan Sait Paşa, malüm olan hassasi. yeti hasebile yeni Hulüsi Beyi kabineye almamak suretile Mareşale karşı iğbirarmı göstermek istemiştir. Sait Paşadan bizzat dinlediğim şu mülâhazaları hatırama olduğu gibi kayrt ve işaret ediyorum. kabinenin teşekkülü (sırasında m rihi celse açıldığı zaman Meclisi Meb'usan müvacehesinde, yeni vükelâ ile; artık ya. pilacak başka bir şey kalmadığı için ister istemez mücadeleyi kabul etmiş bir halde bulunan muha. lifler, karşılıklı vaziyet almış görünüyorlardı. Sad. yeni kabineye getirilmemiş ve bu Sırada Dahiliye Nezaretine seale- ten de birisi tayin edilmiyerek lis- Lede bu nezaret vekâleten Adliye Nazırının uhdesinde gösterilmişti. afla Nazırı merhum Hulâsi Bey, Nafıadan yetişmiş, çok kıymetli milhendis ve ayni za- manda yüksek kabiliyetli bir ida- re adamı idi, Anadoluda şimendi- fer İnşaatı için müracaat eden meş hur Amerikalı Çesterin projesi Meclisi Mebusanda ilk münakaşa edildiği zaman merhum bu işe pek taraftar görünmemişti. Fakat yeni kabineye asıl alınmaması sebebi başka idi. O tarihte Almanya İm- paratorluğunun Osmanlı devleti i- İe iyi münasebetleri vardı, Bu mü nasebetler, başlıca iktisadi sahada inkişaf etmişti, Böyle iken Trab- lusgarp harbi çıkınca Almanya devleti müttefiki bulunan İtalya üzerinde Osmanlı devleti lehinde nilfuz ve kuvvetini sarfetmekten çekinmiş ve âdeta müttefikinin bu istilâ harbini teşvik eder bir vazi- yet almıştı. O sirada Almanvanm İstanbul- da sefiri bulunan Baron Mareşal ise çok sinsi bir siyaset takip ede- rek güya bir iş yapmış gibi görü- nüyor ve muttasıl bizi Italya istilâ- sna karşı mukavemete sevk ve teşvik ediyordu. Ss ait Paşa merhum Baron Mareşala Yakın Şarkta dev leti hesabina kazandırılmış bir ti- caret pazarı derecesinden fazla görmediği Osmanlı memleketi men faatleri nimma söylediği sözler a- rasmda, “bu istilâ harbine karşı 'Türkler, elbette vatanlarmı mü - dafaa edeceklerdir. Bu, bizim ya- radılışmızın iktizasıdır. Biz, im- parator hazretlerinin yüksek şah- siyetlerinden müttefiki bulunan devlet üzerinde istimal buyura - cakları çok haklı nüfuz ve tesir ile işin insaniyet ve hukuku düvel !- caplarma tevfikan bir hal şekline delâletlerini temenni etmekteyiz... Yolunda mukabele etmişti. Baron Mareşalin kaçamaklı cevap ile bah si değiştirdiğini merhum Sait Pa- şadan işitmiş ve kendisinin Alman dostluğuna bir kıymet vermediğ; ni anlamıştım. razam Sait Pa. sa, o günü ilk söz alarak yeni kabi. nenin eskisi gibi 35 inci maddenin tadili teklifi üze. rinde görüş nok. talarını izah eder ken birdenbire ne oldu, bilmiyo. rum? Dersim (oOMeb. usu Lütfi Fikri Bey, bulunduğu “yerden (ayağa kalktı, Sadra. zamın sözlerini çok şiddet ve te, hevvürle o kesti, aynen "sırf tez. vir bunlar. Sırf tezvir!,, diye ba . ğırmıya başladı. Sadrazam Sait Paşa o hakkında iyi ve fena her » kes o muhakeme ve telâkkisinde serbesttir. Ancak şurasmda ittifak edilmek lâzımdır ki, devlet hizmetinde altmış seneye ya kın bir emek sarfeden ve çok güaile li bir harp içinde hükümet riya - set ve mesuliyetini yüklenen bir zatm Meclisi Mebusandaki nutku- nu böyle keserek “tezvirat,, diye ba ğırmak, içtimai hayatm icapları bakımından da dünyanm bir ye. rinde hoş görülemez B u sebeple büyük teessür ve heyecana uğrıyan bazı me buslar, riyaset makamından Lüt- fi Fikri Bey hakkında takbih ce- zasının tatbikini istediler, Reis Ah met Rıra Bey merhum, sözünü ge- ri almasını Lütfi Fikri Beyden “ri- ca,, etti. O ise “hayır, hayır, diye mukabelede bulundu. Bunun üze rine reis, nizamnamci dahili mu - cibince * “— Takbih cezasını teklif edi- Günün Fıkrası: Halk San'atkârı mı? Devlet San'atkârı mı? Maarif Vekâleti, Güzel San'atleri himaye Için her sene en güzel san'at eserini veren ressam, muharrir, rmi- sikişinas, ve heykeltraşa vereceği mü kâfattan başka devlet san'atkârı ün- vanını vermeyi kararlaştırmıs. Bir memleketin Güzel San'atleri, kültür seviyesinin bir ölçüsüdür. Medeni mil letler arasında yer alabilmek, hala yüksek bir kültür seviyesine çıkar - mak için, Güzel San'atlerin himayesi lâzımdır, Maarif Vekületinin san'at - kârlam karşı gösterdiği himaye ve teşvik, devletin san'ate karsı duvdu- ğu hürmetin bir tezahiiri olmak iti « barile çok ileri biz adımdır. *. Yalnız, senenin en güzel eserini ve- ren san'atkâra devlet san'atkârı ln - yanının verilmesindeki hikmeti anla madım. San'at bir cemiyetin muay - yen devirlerdeki bedli duygularmn, zevklerinin, letimnileşmis bir ifade « sidir. San'atkâr bu duyguları yaşa « dığı cemiyetin içinden alır. İlk ecemiyetlerde san'aikâr doğru - dan doğruya kütlenin hislerini ifade eder, Saz şairleri, halk şairleri, gibi. Derebeylik ve saltanat devirlerin - de san'atkâr, kütleden ayrılır. Yük » sek sınıfın, sarayım hizmetkârı olur.. Divan şairleri gibi, Demokrasilerde, muhtelif smıfla » rm san'atkârları vardır, burjuva san atkârı, küçük burjuva, halk, prole- ter san'atkârı gibi. Fakat tekâmtilin bu merhalesinde bir devlet san'ati ol- madığı gibi, devlet san'atkârı da yok- tur. | . Maarif Vekâletinin en güzel eseri veren san'aikâra devlet san'atkârı ün vanını vermesi, devlet san'atkârmn; halk san'atkârı fevkinde olduğu his- sini veriyor ki, kafalarda istifham va peyor. Ruglin bizde de her memleket. te olduğu gibi vüksek sınrfın hislerini ifade eden, halkm hislerini ifade e - den san'atkârlar vardır, fakat bun - ların hiçbirisi devlet sairi, devlet mu- harriri, devlet heykeltrası değildir ve olmamalıdır. Ve en güzel san'at ese- rine biçilen kıymet, realiteyi en kuvvetle veren; ve en yi'ksek ünvan da, devlet san'stkârı değil, halk san- atkârı ünvanı olmalır ADSIZ YAZICI Bir okuyucuya cevap, Marangoz Mehmet imzasile ulâr - ğim bir mektup “milli mars, İsmile yazdığım yazmım asağısmdaki parağ- rafm yazı ile mânası olmadığından hahsediyor. Gayet tahil, O yazınım al. tmdaki parsğraf baska bir yazıya ait tir ki, bir iki gin sonra crkacaktır. Ginreteden bu hatanm tashihini iste. miştim, Unutmuşlar, gün geçtiği icin de bir daha koymadılar. Ru vesile ile bana tashih fırsatını verdiğiniz için teşekktir ederim, ADSIZ YAZICI —————— m — yorum. Kabul ediyor musunuz?,, dedi “Kabul. Kabul,, sadaları işitil « gecene. aanazemasasasikikekkekekekeeeeemesezememed ve başkumandanıdır. 4 — Garptrablusu Şimali Afrikada Akdeniz sahilindedir. 5 — Geçende Rusyada ölen Ordijonikidze Sovyet ağır sanayi halk komiseri idi, FİKİR MESELELERİNİN CEVAPLARI 1— Şehir Tiyatrosunun oynadığı “Umit,, piyesi meşhur Terns. taynm eseridir ve Halit Fahri Türkçeye çövirmisti. ? — Varlık mecmuası Ankarada çıkan bir fikir mecmunasıdır, 8 — Sinekli Bakkal Halide EFdihin eseridir 4 — Pedia Muvahhit sahne artistidir . 5 — Lise muallimi olmak için yüksek tahsil fle birlikte mnayyen lâzımdır ; / mesleki şartlar El Dünkü i kısa cevapları MEMLEKET MESELELERİNİN CEVAPLARI 1 — Maarif Vekili Saffet Arıkandır . 2 — Dahiliye Vekili geçen hafta o Çukurova sehirler”ii dolaştı. 3 — Cenevrede Hatay anayasası müzakereleri devam ediyor. 4 — Almanlarla ticaret o miinasebetimizi mukavelesi tarafımızdan feshedilmiştir 5 — Istanbul Türkkuşu bayramı için Ankaradan kalkan bir filo Izmir ve Bursa yoliyle buraya gelmistir . DÜNYA MESELELERİNİN CEVAPLARI 1 — Fon Ribbentrop Almanyanın Londra büyük elçisidir . ? — General Grazyani italyanm Habeşistan umumi valisidir. 3 — General Miyaha Ispanyada Madrit miidafaa komitesi .. mtihanın tanzim eden klering relsi ereereymeaeeeeeeekekeeaeaeemanaseaakk eek eeeeeeeekeikeeeeeeeeee