5 Ağustos 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7

8 Ağustes SON POSTA LZ ASKERLİK BAHİSLERİ JJ İngilterenin, Akdenize, hurada hir donanma hesliyecek ve kaleler donatacak kadar &hemmiyet vermesinin sebebleri nelerdir ? Yazan Em : Emekli General H. Emir Erkilet Sayfa ? gözile Alman himayesi ve Çek milleti Almanlar içinde (Eden ) kelimesi geçiyor diye İncili İngilizçe tercümesinin Pragda satılmasını menetmişleri al Prağdan Geçen gün Pragın kenar mahallele-| rmden birinde «Arşimed ve Romalı a6- ker» adında kısa bir oyun oynandı. Ak- törler kuklalardi. Seyirciler şehrin tipik İngilterenin Akdeniz donanması Maltadg İ giliz Akdeniz filosunun başkomuta- nı Amiral Cunnigham, sancak gemi- Isistemi suya düşünce İngiliz Akdeniz do- nanmasının ehemmiyeti yeniden canlan- dı ve 1035 yılında İngiltere nüfuz ve kud- orta sınıf halkıydı, oyunun sonuna kadar re Akdenizi terkedersa Filistin Arabları| bira içtiler, çikolatalı çörek yediler. Sah-| onun bu gidişine yalnız memnuniyetle bâ| ne; Siragüzenin Romalılar tarafından iş- karlar. Keza Kıbrıs adasının Türkleri| çal edildiği zamanı gösteriyordu. 8i ile, iki gündenberi İstanbulda donan-İ etini kullanmak istedi. Fakat İtalyayı Mümuzın misafiri bulunmaktadır. AYnil öitehiden mahküm etmek için 51 mil- Yamanda diğer bir İngiliz zırhlısı; Akde-İ eğin ona manen yardım etmesine rağ Biz kalemizi, İzmiri ziyaret etmiştir. Bu) men o vakit muvaffak olamamıştı; çün- Bösteriler, cenub doğu Avrupada ve d0- kü onun Akdenizdeki kuvveti o vakitler Akdenizde barış nizamını korumağa ehemmiyetli surette aşağılamıştı. “meden “Türklerle İngilizlerin bu uğur- İşte İngilterenin o tarihlerdenberi baş- # kuvvetlerini birleştirmiş olduklarım hyan deniz ve hava teslihatı bu zafiyete ade eder, Bu itibarla ve bahusus AYTU-) karşı bir kan aşısı yerine geçer. Fakat İ ve dünyanın emniyetsizlik içinde | daha © zaman, Akdenizde kalmak için u şu sıralarda, İngiliz amiralily, kadar fedakârlıklar ihtiyar edilecek ile İngiliz harb gemilerinin Türk sula yerde bir Hind kısa yolu olan bu denizin terkedilmesini ve onun yerine Kap yolu- nun ikâme edilmesini, hattâ ısrarla ter- cih ve tavsiye edenler olmuştur. Ancak bu meseleler münakaşa Olu- > bu derece birleşmiş iki memleketin| nurken daima ortaya atılmış bulunan Mütekabil eksiklerin ve kuvvetlerini «Akdeniz İngiliz imparatorluğunun baş di aralarında bu derece mes'ud Veİçah damarıdır» beylik sözü tam bir sih- $ lüğişten azade tamamlıyan ve dolayı-|hat ifade etmez. Kezalik Akdeniz Tola" Sile barışa yani Avrupanın ve hattâ dün- sile İngiltereye yollanan her türlü ham Yanın saadetine hizmet eden 'Türk - İn- malzeme ve gıdaların. «besleyici kan» a iz ittitakı kadar sağlam ve sarılmaz! teşbih olunması ve Akdeniz yoluna «ha- temellere dayalı makul bir iltifak kay- yat kordonu» denmesi tamamile yerinde tmemiştir. Bu sebeble bugün tören Yâ-| değildir; çünkü Akdeniz İngiltere için » Türk ve İngiliz denizcileri, hükü- İyalnız bunlardan ibaret değildir. İngil- *İ ve devletlerinin hal ve zamana UY-İ tere, ihtiyaç halinde, bu ticaret yolun- Şan olarak vermiş oldukları muazzam 'dan vazgeçebilir; bahusus yeni icadlar #rardan dolayı istedikleri kadar haklı dış denizler yolunu kısaltmak ve kolay- İftihar ve sevinç duyabilirler. İlaştırmakla o şimdi daha ziyade serbest- tında bulunmaları yürek ve fikirlere em- Biyet ve ferah veren bir hâdisedir. İnsa- Miytin yakın tarihi, hayati emniyet kay- Biları ve menfaatleri muayyen semtler- İngiltere Akdenizde tam bir filo bes- İsmektedir. O bunu acaba Büyük Bri- ya adasını besiiyen şah damarı mu- faza için mi yapıyor? Yoksa bundan €vvel, emperyal nüfuzunu korumak ye mi7 Fakat dikkat edilirse görülür bu sebeblerin her ikisi de ancak Sü- *Y$ kanalı açıldıktan sonra vücud bul- a, ardır. Halbuki Akdeniz donanması- M İngiliz devlet bütçesinde muntazam evamlı yer bulması 1869 dan çok ev- Veldir, a, Ütilterenin bayrağını Ceböliltarıkın babi nda göstermesi için çok eski 56- Rüy,,, ardır. Daha 1651 de, süratli ge- “rden mürekkeb bir İngiliz donan- va nyanın cenub burnunu dolaştığı fy, ©» İngilterenin o vakitki Madrid se- Ain Su hâdisenin yakında İngiliz nüfu- m, © İspanyada teessüsüne yarayacağı- bi, Zi, İşte İngiltere üç asra yakın xy an evvel Akdenize müfuz kazan- teni, İN girmiş bulunuyordu ve o tarih- ve *İ burada hep o nüfuz için kalmış Bene sırf o nüfuz için zorlu savaşlar ü bitir, İngiltereyi Akdenizde kuvvet 'undurmağa sevköden başlıca sebeb tky >oroenin dediği gibi ÇI) diploma- a, Diplomasi im daha çok konferanslar- Bengi Pik yeri bulduğu harbden sonraki a, e bu mühim nokta İngilterece <> Kaçırılmıştı, Gerçi körteranslar İl ee dg? Les enjame Politiguas en Mediterra - lemiştir. İngiltereyi Akdenizde kuvvetli bulun- durmağa mecbur eden başlıca sebeb Av- rupa müzakerelerinde onun sesini yük- seltecek ötoriteyi oradan kazanması ve Jonu doğudaki dominyonlarile ve Hindle dalmi temasta bulunduran ve bahusus Jtayazin en zengin petrollerini ihtiva eden topraklara isal eden bir memleket- ler silsilesinde itibar ve nüfuzunun ol- gunlaşmasıdır. Ondan sonra sevkulceyşi sebeb gelir. Onun Akdenizdeki kaleleri, bir harb ha- linde, imparatorluğun müdafaasına daha ziyade bir elâslikiyet verirler. Bundan başka düşmanı, en hassas bulunduğu bir İmıntakada, yani Cebelüttarıkla Aden &- İrasında vurmağa yararlar. 22 sene ev- velki denizaltılarla 1937 korsanları gös- terdiler ki Akdenizde müdafaa güç ve bilâkis tâarruz daha kolaydır. ü ticari bir sebeb daha var ki » İngiltere dünyanın en büyük tüctarlarından biri olduğu için dünya- nın en belli başlı yollarından birisi üze- rinde yapacağı ilân masraflari ona ecir ve mükâfat getirmekten hâli olmazlar. İşte İngiltereye Akdenizde kalmak ka- rarını verdinen üç bürhan - K, Monrogye göre - bunlardır. Fakat bir dördüncü se- beb daha ilâve edenler vardır: Onlar. İn- gillereyi Akdeniz müslamerelerindeki milletlere karşı bağlıyan manevi bir va- zifenin vücüdünü farzederler. Gerçi bu nazariye pratikte her tarafta ayni kuv- vetle cari değildir. Meselâ eğer İngilte- veya Rumları adanın Türkiye veya Yu- nanistanla birleştiğini görmek için İngi- lizlerin buradan çekilmelerini isterler, fakat şu şartla ki Kıbrısın İtalyan eline düşmemesi için İngiliz himayesi üzerle- rinde devam etsin, İngiliğlerin o Maltızlarla o münasebe başkadır; çünkü Maltallar İngilizle: kaynaşmış ve his ve menfaatlerini onla la birleştirmişlerdir. Bu itibarla eğer İn- giltere Maltayı bir üçüncü ele terkeder- se Maltalılara en büyük bir fenalığı yap- miş olur. İngilterenin birinci derecede manevi medburiyetlerie bağlı bulundu. Bu bir kavim vardır ki o da Filistin Ya- hudileridir. İngilterenin Filistin Yahudi yurdu davasını terk ihtimaline karşı derhal içlerinde Isyan duyan birçok İn- gilizler vardır. Elhasıl İngiliz Akdeniz davası diplo- matik tesir, cihangirane strateji, milli refseh ve saadet ve nihayet Yahudilere karşı girişilmiş olan manevi taahhüd ke- limelerile hülâsa edilebilir. Ehemmi sırasile dizilmiş olan bu sebebler Büyük Britanyanın Akdenizde niçin hiçbir şey terketmiyeceğini gösterirler. Yalnız bir tanesi müstesna, bu sebeblerin hepsi de maddidir. Çünkü emperyalizm dalma ti —Jolacaktır. Dişinden tırnağına kadar zırhlı bir) Romalı asker; Arşimedden Romalılarla elele vermesini ve yeni askeri makinenin yapılmasına yardım eimesini istemeye Kabul ettiği takdirde kendisi- mükâfatlar verilecektir. Çün- Yapılacak makinenin yeni ülkeler zaptında Romalılarca sonsuz bir kıymeti! Rom düzüye İmparatorluğun büyi ripi ve Roma halkmın hergün İbiraz daha genişliyen topraklarını öv- mektedir. Kırık bir sütunun yanında tek başına, sükün içinde bunları o dinliyen Arşimed; teklifi reddeder. İstilânın hiç İbir kıymeti olamıyacağınmı, kabiliyetleri- ni yalnız ilim yolunda harcayacağını söy- ler ve cnamütenahi genişleme cismin da- hili bünyesini zâfa düşürür» fizik naza- riyesini tekrarlarken Romalı asker kilı- cile üstüne hücum eder. Bu dakfkada bütün ışıklar söndürü- lür ve birdenbire Prag radyosu açılır. Spikerin sesi şu haberi verir: İ «Resmi mahfellerden öğrenildiğine gö- Wir manzara den halkla ve tramvaylarla dolu Prag caddelerinden geçer, Çek meçhul askor mezarını önünde elinde bayrak bekli- yen ufak bir Südet kafilesi tarafından al- kışlanır, yegâne musiki şenliği olarak radyo merkezinin münavebe ile çaldığı Aida ve «Viyana ormanlarının masalı lâklarını dinlerken 2: nca parlak» nı kaybetmişli. Almanlar şimdi Çeklere karşı istihfe- fa benzer bir tavır takınıyorlar. Bu mü- tavaati gösteren Çeklerin, Eylül ve Mar, darbelerini takib eden kısa bir nekshe$ devresinden sonra, bütün bütün baş eğe- ceklerini sanıyorlar. Köylü; sene sonun- da mahsulünün getireceği yüksek kazan- cın kadrini bilecek; amele Almanyadaki Halbuki lk Münihtenber Çeklere karşı güttüğü siyasete bir psiko- lojik hatalar serisinden başka gözle bakı- lamza. Almanya ile Çekosiovakya arasın- da 1918 den sonra şaşılacak kadar az te- mas olmuştu, Fakat devamlı bir Alman dostluğu halini almaya pek müsaid olan Çek harici siyasetine Münih gibi bir an- laşma ile mukâbele etmenin Pragda ne sonsuz bir hayal inkisari uyandıracağını tahmin edebilmek için mevzii şartları yakından tanımaya lüzum yoktu. Bir Çek gâzetecisinin yazdığı gibi: re Arşimed şehrin işgali sırasında hayata! gözlerini kapamıştır.» i : Oyun Avusturyanın ilhakı sıralarında! Karel Kapek tarafından yazılmıştı. Bit.! «Çekler meleklerle şarkı söyliyecekle- rini sanmışlardı. Kurdlarla ulumaya mecbur kaldılar.» Evvelce Almanyanın hudud tashihin- maddi bir temele dayanır. «Fakst maus! etiği vakit halk ayağa kalktı ve karanlık-'de baş vurduğu metod ve Çekoslovakya- vaffak ve müreffeh olmuş bir impara-İta hep bir ağızdan Çek millf marşını söy.|dan gelen Süğet mültecilerin tethiş hi- torluğun kuvvetlerini doğuran vasıfları| sıhhatle izah için yalnız maddilikten! bahsetmek kâfi gelmez, Büyük Britanya-| yı müstemlekelerini zapta sevkeden ego- izm onun bilâhare onlara karşı olan ha- reket tarzının ve bilhassa onun idare 8- damlarının bizzat oralardaki fasliyetleri- nin ekseriyetle feragatll hizmetlere birer örnek teşkil etmesine mâni olmamış- tır» (2). İngiltereyi Akdenize bağlıyan mane- vi bağlara bugün Romanya ve Yunanis- tana verdiği garantileri de katmak lâ-| zımdır. Fakat onu Akdenizde bu kadar ağır yeni taahhüdler yüklenmeğe sevke- den sebebi tetkik edersek bunun da - E. Monroenin dediği gibi - daha ziyade dip- lomatik olduğunu anlarız. İngiltere Ak- denizi terkettiği gün Avrupada bir bü- yük devlet olarak rol oynamaktan fariğ| olur. İşte onu bu hususta bağlıyan ve Tür kiye ile de ittifaka süren amillerin kün- hünü bu hakikatte araamk iktızs eder. H. E, Erkilet GE Monroe « Las enjenx Politigveö en Mediterrande, sel Muallimlerin kıdem zammı tahsisatı 1939 senesi Vilâyet İdarel Hususi - ye bütçesine konan kıdem zammı tah- sisatının kifayet etmiyeceği anlaş - mıştır. Vilâiyet o muallimlere kıdem zam- larını o vaktinde overebilmek için münakale (suretile para tederikile ledi: «Nerede benim votanım?e * Çekler; en korkunç dakikalarda bile duygularını halk san'atile ifade etmeyi! bilmişlerdir. 1917 Ge İtalyanlar cepheyi işgal ettikleri ve Çek kıV'aları geri çekil- diği vakit ortaya Avusturya generalleri- le Kayzer Wihelm'in kuklaları gkmaşta, | Çek askeri Avrupadan Okyanusa doğru yol almaya çabalerkei yük vagonlarında İtiyatrolar kurulmuştu. Halkın milli kah-| ettikleri şehir meclisin ramanları çiçeklerle anması, milli musi- kiyi dinlerken gösterdiği taşkın heyecan, milli gösterilere dalma fırsat araması ha- kikf birer kuvvet nişanesidir. Ordusunu kaybeden millet; kendine yeni yeni müdafaa vasıtaları ariyor. Almanlar bir sürpriz halinde karşıla- rına çıkan bu taktiklerden dehşetli sinir- leniyor ve şaşkına dönüyorlar, Geçen yaz ve Pragın işgalinden az evvel yapılan şiddetli propagandalardan Çeklerin yal nız dikbaşlı, disiplinsiz ve çılgınca Al man âleyhtarı olduğuna inanmakla kal- maâmışlar, Marsta biraz olsun mukave- met göreceklerini de sanmışlardı. Onla: ra göre işgal; pusu kurmak lâzım gelen yerde göğüse süngü dayamak demekti. Halbuki, Alman ordusu «Pilsen» e tam bir harb halinde girdiği vakit kendileri- ni karşılıyan Çek polisi: kâyeleri anlaşma ihtimalini ortadan kal- dırmıştı. Pragın işgalindenberi Çek - Alman münasebeti Südetlerin yüzünden büsbü- tün gerginleşti. Brno, Jilhava vesair Çek şehirleri - istikbal ve menfaatlerinin bir İleştiği iddia edilen - Releh'in mümessil. lerini nadiren görüyorlar. Bütün gördük- leri şundan ibaret: Kendilerinin ve ken- dilerinden evvelkılerin uğrunda çaliğip sabaladıkları (mahalli hükümetin de- mokrat seçime dayanması, malen iştirak in ekseriyet tara- İfından temsil edümesi gibi) haklar Al man makamları taralından tamamen in- kâr ediliyor ve tersine çevriliyor, Çekoslovak o Cümhüriyetinde — hiçbir ilâhlar, İ kıymetleri olmıyan Çek faşist elemanla ra gösterilen teşvik ve himaye bu kırgın lığı büsbütün körüklüyor. Çek polis dos- Yalarının sabıkalı Çek faşistlerine Al malnar şimdi kıymet veriyor, Çek mille tinin en iyi elemanları, işbirliği yapıla- bilecek yegâne insanları sayıyorlar. şaşkin kolu bağlı hükümet ve tecrübesiz, «birlik partisi» milli haklar uğurunda el- kerinden geldiği kadar uğraşıyorlar. On- lara bakan halkm maneviyatı sarsılmak- ten kurtuluyor. Görünürde manevi zâfa delâlet eden hiçbir emare yok. Vergiler muntazaman veriliyor, aykırı hareket e- — A... Biz sizi epeydir bekliyoruz.|den 12. Halkın hayatı birçok bakımdan Şehre şuradan girilir, işte... demişti, £ |değişmemiş gibi. Ve o gün motörlü kıta'lar yemeğe gi- (Devamı 10 uncu sayfada)