12 Kasım 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2
2 Sayfa SON POSTA İnönünün Hayatı Çocukluk ve Gençlik çağlarından bu güne kadar Ziya Şakir (Aziz Şef) imizin kaymetli yardımcıla - rının en başında bu- hananlardar biri olan «İsmet İnönü», temiz, faziletli ve şerefli bir maziyo malikti u- 0 da; bütün iyun değildir. Geç mwerhale -« ehliyetinin kudretile, en tabii bir seyir içinde katet - meslek miştir. Onun hayat tarihi, bu dar sütunların çerçevesi içine sığa - mıyacak kadar zen - gindir. Fakat biz bun ları, ancak - şöylece bülâsa edebileceğiz: İsmet İnönü, (1884) senesi eylül a 25 inci günü, (: de dünyaya gelmiş- Hir. Pederi, (Reşid Bey) * di. Bu zat mesleki ve ahlâkt faziletleri ile adliye memurla » rı arasında temayüa etmişti. En son me » muriyeti - o devrin « (harbiye nezareti muhakemat — dairesi mümeyyizliği) idia İsmet İnönü, pek küçük yaşta zekâsını gösterdi, ve esaslı bir tahsil ile hayata girdi... İlk tahsilini, İzmirde bitirdikten Bonra, orta tahsilini de (Sivas) ta askerl rüşdiyesinde ve mülki idadisinde ikmal etti. Sivastan İstanbula geldi. O devrin, as- keri liselerinden olan (Halıcıoğlu) mda- ki topçu idadisine girdi. O mektebi de bitirdikten sonra, 1900 senesinde, topçu Harbiye mektebine geçti. Harbiye mektebini muvaffakiyetle bi örkânıharb sınıfına nakledildi. esinde, aske tahsllinin evresini de bitirmiş olarak top- arb yüzbaşılığı ile mektebden lik en İlk defa olarak ikinci orduda hizmet aldı. Orada bir taraftan resmi vazifesine devam ederken, diğer taraftan da Çİtti- had ve Terakki) Cemiyetine dahi! olarak Mmeşrutiyetin İânı esbabınm — İstihsaline çalıştı. Meşrutiyetin ilânını müteakib, (Edir- ne) de bir irtica hareketi baş gösterdi. Erkânıharb yüzbaşısı İszmet Bey arka- daşlarile beraber bu hareketin önüne Bgeçti. (31 mart) vak'asında da değerli hizmetler gösterdi. 1908 senesinde rütbesi kolağalığa ter- f edildi. 1909 genesinde ikinci ve üçüncü ordu- Jar tarafından tertib edilen atlı erkânı- harbiye seyahatine iştirak ederek Yan- ya ve Preveze taraflarında gezdi. 1911 senesinde Yemende zuhur Ahtilâlin teskini içi eden gönderilen müretteb kuvvetin erkânıh esine Memur edil- di. Orada (1912) senesinde rütbesi bin- başılığa terfi edilerek kuvayi mürettebe erkânıhatbiye riyasetine geçirildi. Yemen işlerinin hitamından sonra, 1913 senesinde İstanbula — avdet etti. BL)'lk kaıa'gâ.'ıı umuminin biri: kendisine mühim ')L— vaz b bittikten sonra m.ır.ınna=1 rile müzake hey'etin dildi Balkan harbinin felâketi, beblere atfediliyordu. Bu l biri de, bazı kumandanların haulı ha- | Ğ. Yazan: reketleri idi. Bunun için, Balkan mu - harebesindeki Şark ve Garb orduları - nın bazı mes'üul erkân ve ümerası hak- kında tahkikat icrası maksadile bir hey et seçilmişti. Erkânıharb binbaşısı İs - met bey, bu bey'ete de memur edildi. 1914 senesinde, — vakte kadar ifa ettiği mühim hizmetlerin mükâfatı o - larak aldığı kıdem zamdarından dola - yı— kaymakamlık rütbesini ihraz etti. Bu sırada, umum? harb başladı. Se- ferberlik sırasında, kaymakam İsmet bey, evvelâ (1 inci ordu) erkânı harbi- yesine memur edildi. Osmanlı hüküme- tinin de harbe girmesini müteakib, ka- rargâhı umum! birinci şübe müdürlü - ğüne geçirildi. 1915 senesi kânunuevvel ayının T! inci günü rütbesi miralaylığa terfi e - dildi. Bu müddet zarfında — kendisine tevdi edilmiş olan vazifelerde büyük bir liyakat ve dirayet gösteren — İsmet bey muhtelif zamanda kıdem zam - ları almakla beraber, kısa fasılalarla; Osmanlı hükümeti tarafından, mu- harebe gümüş imtiyaz ve muharebe altın liyakat madalyalarile, Almanya hükümeti tarafından, ikin- €i rütbeden demir salib, Avusturya hükümeti tarafından da, üçüncü rütbeden Kron dö Merit nişanlarile taltif edildi. Miralay İsmet bey, cihan harbinin en ehemmiyetli bir devresinde — ordu hizmetine geçti. 4 üneü, 20 'nci ve 3 ün cü kolurdulara kumanda etti, Hâmil ol duğu Alman nişanı, bu esnada Alman- ya imparatoru tarafından birinci rüt - beye tebdil edildiği gibi O.m:ınh hü - kümeti taraf i kıbeh Mecidi takdir edilerek kendisine mükâlatan — ikinci rütbeden Osman! nişanı verild!$ gibi Almanya imparatoru tarafından da kı- hçlı karta) nişanile taltif edildi. Cihan harbi hitam bularak artık ordu - da yapılacak Biç bir hizmet kalmayınca, Miralay İsmet Bey İstanbula avdet etti, Uhdesine harbiye nezareti müsteşarlığı verildiği gibi, sulh e& saslarını hazırlıyacak olan komisyonun ri - yasetine geçirildi, İs- met Bey, bütün bu mevkilerde, reamf ve vatani — vazifelerini bihakkin ifa etmişti Bu sırada (Büyük Şefimiz, — Atatürk), Artlık Ankarada ha « rekete geçmiştli. He nüz İstanbulda bulu- nan İsmet, kendisin- den beklenen kıy - metli işleri gördük - ten sonra, milli da - vaya iştirak etmek için, 1920 martının 20 nci günü, (Anka - ra) ya geldi, Birinci Büyük Mil, let Meclisinde, (Edir- ne) meb'usu sıfatile, Meeclise girdi. Büyük Millet Mec- lisi, askerlik hizmet - lerinde büyük liya - katler göstermiş o - lan bu müktedir ku- Mandanı (erkânı har- biyei umumiye relis - HĞİ) ne seçti. Kısa bir zaman sonra, düşman ta - arruzu başgösterdi. Miralay İsmet Bey bu sefer de garb ordusunun başma ge- çirildi. (İnönü) nde, düşmana kahir bir darbe indirdi, Büyük Millet Meclisinin aleyhine kıyam eden kuvvetleri imha etti. Bu hizmetleri Büyük Millet Mecli- s1 tarafından takdir edilerek (1921 se-| nesi kânunusani ayının 10 uncu günü) rütbesi (liva) lığa terfi edildi. (İkinci İnânü zaferi), onun şerefli mevkiini büsbütün yü hizmetler'nin mükâfatı olarak — (1922! senesi ağustosunun 3? inci günü 'de) rütbesi fi ğe terfi edildi. İsmet paşa, artık Büyük Millet Mee- Hisi hükümetinin mühim istinadgâhla -| rından biri mevkiini ihraz etmişti. As « | * kerf liyakati, devlet işlerindeki zekâ ve , Meşhur Conkbayırı İkinciteşrin 12 Büyük bir vatan kurucusu ayni zamanda Yüksek bir Kumandan Milli Mücadelede İsmet İnönünün maiyetinde bulunmuş olan Generallerimiz anlatıyorlar Garb cebhesi kumandanı İsmet İnönü Türk milleti İsmet İnönünü yalmız bü- yük bir vatan kurucusu olarak değil, yük- sek bir kumandan olarak ta tanır. Aşağı- da onunla silâh arkadaşlığı etmiş, mai - yetinde bulunmuş generallerimizin ha « tıralarmı dinliyeceksiniz. General Cemil Conk «— Evvelâ, Atatürkten bahsedeceğim; sonra İsmet İnönünden... Siz de bu su - setle, yok olan sakalımla, ağarmıyan saç- larımın, her iki şefim için iltifatkâr bi - rer lâtife ve teveccüh mevzuu teşkil et- tiğini öğreneceksiniz. Atatürk İle Anafartalarda beraberdim. taarruzuna iştirak ettim. Atatürkün bizzat kumanda ederek |hücuma geçirdiği iki alayın sağ cenahın- |da bulunan fırkanın komutanı idim. Biz, yanlama topçu ateşimizle bu parlak hü - cuma yardım ediyorduk. O heyecanlı dakikaların bütün canlılığını, bütün sat- dirayeti ilo temayüz eylemişti. Bilhas- sa, zaferle neticelenen son - taarruzda, | kıymetli hizmetlerile (Büyük Haliâs « kârımız, Atatürk) ün takdirle yâdına vesile olan İsmet Paşa, bütün bu par —Wg lak ve şerefli hizmetlerinin mükâfatı olmak üÜzere (hariciye vekâleti) ne İn- | Ehab edildi, (Lozan) — konferansında, Türk milletinin hukukunu müdafaa e- decek hey'etin riyasetine geçiri!di. Koca bir husumet dünyasının kar - şısında, Türk milletinin hakkını müda- far etmek, kolay bir iş değildi. Fakat, yaradılışındaki başarıcılık kudreti sa - yesinde, İsmet Paş&, bu büyük ve mü- him işde de emsalsiz bir muvaffakiyet gösterdi. Türk İstiklâl ve istikbalinin temini hustsunda ihraz ettiği bu Hya - katle büsbütün temayüz etti. Cümhuriyetin flânının ertesi günü, Başvekâlet makamıma goçti. İ4 sene sız olarak bu mühim vazifeyi ifa det zarfında hükümetin ha- çelik aîlarlı örülmesini, başlı bir siyaset olarak takib et (Devams 12 nci sayfada) vetini, yekpare bir kütle halinde taarruza geçen askerlerimizin çabuk ve gşiddetli bareketlerini ne unutabilirim ve yazık ne de tarif edebilirim! Mantara hâlâ erimin önündedir. Hücum başladığı zaman, henüz gün a- ğarıyordu. Az sonra, arkamızdan doğan güneş, düşmanın yüzüne sanki bir kır - baç gibi çarpıyor.. Sırtın gerisinde hü- cuma başlıyan kahraman askerlerimizin süngü parıitılarımı, dalgalanan bir deniz sathını görür gibi seyrediyordum. Az sonra bir hercü merç başladı. Düşman, bayırdan aşağı kaçıyordu! Aradan seneler geçti. Cümhuriyelin - zannedersem - 9 uncu yılı kutlulanıyor- du. Bu sırada Ankara civarında yapılmış olan ilk ordu manevrasında baş hakem vazifesini ifa etmiştim. Bir arâlık, Ata türkün beni tamyamadığını ve yanında- kilere hüviyetimi sorduğunu hissettim. Manevradan sonra inşaatı henüz ta - Kiyemediğim bir cevadım vardı. İşte, bu eevabı, onun ölümünden sonra size an « latmakla bir teselli bulmuş oluyorum. Di- yecek idim ki: «— Yarattığınız eser o kadar büyük - tür ki, her şey, eskisine nisbetle tanın « miyacak bir haldedir. Ben, bunun tim - sali gibiyim!» Şimdi, gelelim İsmet İnönünün iltifa- tına: Kendilerini, Umumi Harb seferber « Hğindenberi, yani birinci ordudan tanı « rım. İsmet İnönü, o vakit ordu erkâmıhar. biyesi birinci şubesinde idi. Ben de ordu kumandanlık yaveri idim, Aramızda bulunan Alman kurnandan « Jar bile, İsmet İnönünün zekâ ve iktida- rindan; sırası Üüştükçe, bahsederlerdi. Bilâhare, İstiklâl harbi esnasında fır - ka kumandanı sıfatile malyotlerinde de bulundum, Vükta ki Lozanda muahede müzakere- leri inkıtaa uğradı İsmet İnönü de avdet etti. Geldiği zaman İzmitte ıdim, İstikbas line çıkanlar arasında benim de bulun- duğumu gören İsmet İnönü: «— Maşallah hiç ihtiyarlamıyorsun,» dedi ve dönüşte, akları ziyadeleşen saçe Jarını göstererek ilâve etti: «— Baksana bana!» İsmet İnönö, bu sözlerile Lozandaki çarpışmasının zorluğunu ne güzel ifade etmiş oluyordu. * General Galib Millt mücadeleye ilk iştirak edenler - den biri olan General Galib Tekak - 1 eylül 385 de esşaretten döner dönmez - -|Garb cebhesinde topçu mülettişi sıfati. le bulunmuştur. Bu sırada İsmet İnönü de Garb cebhesi kumandanlığını deruhde etmiştir. Böylece İsmet İnönü ile uzun ınamlanan Ankarapalasta verilen baloya | Hüddet beraber bulunan General Galib davetli olarak gittik. Generaller, Atatür- kün yanında idiler. Aralarına benim de ? |karıştığımı gören Atatürk: <— Cemil Paşa, silâh arkadaşımdır, dedi. Çanakkalede, beraber bulunduğu - a| muz helde, manevrada kendisin! tanıya- |etrafında söz söylemeğe lüzum bile yok- |tur tatürkün, bu Iltifatı Üzerine, o za - nuna kadar cebhelerde vazife almış madım. Çünkü, o vakit sakalı vardı'» man tâ dilimin acuna kadar gelip te, söy- Tekak, Türkiye cümhuriyetinin - yeni reisi hakkında şunları söylemektedir: «— Her şeyden evvel gu nokiayı bil - hassa tebarüz ettirmek isterim ki İsmet İnönünün yüksek meziyetleri ve zekâsı Milli mücadelenin tâ başından hir (Devama IZ nci sayfada)
