11 Ekim 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8

GÖ | | | | 8 Sayfa Tarihden sayfalar : Çeklerin inkılâbcısı Konstans'ın büyük meydanını pek muştu. Ortada bir odun yığını vardı. parıltılı safları arasında Jan Hüs göründü. Cesaretle ve gözleri göklere || bakarak ilerliyordu. Odunların üstüne çıkarıldı ve yığını ateşlediler. || Alevler çarçabuk Yazan: Kadircan Kaflı | 1412 senesiydi. Prag sokaklarında bü- yük bir kalabalık vardı. Bu halk yığını gürültü yapmıyordu, fakat yüzlerde de- rin bir keder, gözlerde sarsılmaz bir hınç okunuyordu. Yumruklar sıkılmıştı. İhti- yarlarla kadınların gözlerinden — sessiz yaşlar akıyordu. Çünkü o gün kilisenin ve papalığın tahakkümüne karşı isyan eden üç genç adamın başları kesilmişti. | Bu gençler sanki birer ana ve babanın değil; Almanya imparatorluğunun — bas- kısı altında inliyen, papalığın işkencesini çeken Çek milletinin çocuklarıydı. Onla- rın ölümleri milyonlarca Çekin kalbini sızlatmış, onlardaki dinf isyanı milli bir | isyana götüren ilk tohumları filizlendir. | mişti. Kilisenin başlarını kestiği üç adamın ölüleri bir çukura atılacaktı. Onlar kâfir | olarak ölmüşlerdi ve hıristiyanlığın ölü- ler hakkındaki son merasiminden mah- rum kalacaklardı! Kilise böyle istiyordu, fakat böyle ol- Mmadı. Jan Hüs ileri atıldı. Üç ölüyü hürmet- le aldı; halkın elleri üstünde hıristiyan- hğın son merasimi vapıldı. Hattâ onları anl hıristiyanlık uğuruna can veren üç şehid olarak ilân etti. Çekler bunn bütün kalblerile alkısladılar. Kilise telâşa düc- tü. Prag kardinalı derhal harekete gecti. | Kuvvet onun elinde bulunuyordu. Hüs Pragdan çıkmaya mecbur oldu. Fakat ar- tik senelerdenberi basamak basamak mil- Jetinin kalbine vükselmiş. arada en ziva- de hürmete lâyık mevkle yerleşmis bulu- | BDuyordu, O zamana kadar yalnız dini is- lerde Ceklerin klavuzu olan Hüs şimdi millf işlerde de şef olarak belirmeye baş. Tamıştı. Hüs Prag civarında ve kırlarda dola- şıyor, köyden köye, kasabadan kasabaya gecerek vâzlar veriyor: halka hakikf hı- | ristiyanlık hakkındaki fikirlerini anlatı- | yordu. Bir taraftan da kitahlar yazıyor; maksadını daha geniş yığınlara anlatmak için uğraşıyordu. İ Kilise onu ezmek - istiyordu, çünkü kendi varlığını ancak bu süretle korüya- bilecekti, o kilise ki merhamet bilmezdi we imparatorlara bile vakit vakit usak , Mmuamelesi yapmıştı. | Jan Hüs Bohemyada Hüsinetz kasaba-! sında 1369 senesinde doğmuştu. Hüs ke- Himesi Çek dilinde «Kaz> manasına gelir. Halbuki bu adam küçüklüğündenberi Mike <A 'yan ve onun Jütfuna € V arasına girdi. Az zamanda büyük rağbet SON POSTA Amerikanın altı büyük şehrini — | ilk maruf : Jan Hüs çoğu papaz olan bir kalabalık doldur- Şatafatlı Kardinal — ve piskoposların etrafı sardı, | cad ettiği, papazların saptığı uydurma ve | çirkin âdetlere hücum ediyordu, O da Viklef gibi papanın dünya hükümdarlığı sürmesini kat'iyen kabul etmiyordu; ©- | ğer papazlar ellerindeki malları ve top- rakları iyi idare edemezlerse krallar on-| ları geri almakta haklı olacaklardı. | Hüs her tarafta on binlerce taraftar — Geçenlerde Amerikanın New England kazanmıştı. Kraliçe de onu tutuyordu. | €yaletinin altı şehrini ve Kanadanın bir Nihayet 1409 da dördüncü Venceslas Prag kısmını tahrib etmiş olan kasırga ve su üniversitesinde reylerin dörtte üçünün | baskını 20 milyon İngiliz lirası zarar hu- Çeklere aid olduğu hakkında bir emir. süle getirmiştir. Bu arada 300 kişi ölmüş, b (Delağ D, Çekler ” Soin' güzlak |10 Din #a öçıü€ü kaltamı, bi gok köpe- " ' . ler harab olmuştur. Resimde harab olan bir zaferdi, Hüs kiliseye karşı raücadele Pu sine daha kuvvetle devam etti. ,bir köprü ve köprü ankazı arasına O sırada Bohemyada kilisenin istibda. yuvarlanan bir otomobil görülmektedir. dı son dereceyi bulmuştu. 'Tufeyli papaz- ların sayısı on binleri geçiyordü. Mem- leketin nüfusile hiçbir nisbeti — yoktu. 'Yalnız Prag kilisesindeki papazlar «Üç yüz>» dü. Memleketin en aZ dörtte biri tam manasile papazların malı :(lxm“nşktu. Praj, oposu (10) şehir ve ( ü nbfy:î:kimdl. Papazlar cahil idiler ve bütün zekâlarını halkın parasını çekmek- te kullanıyorlardı. Bu kadarla kalmıyor- dar, şatafatlı ve Israflı bir ömür sürdük- deri gibi her türlü ahlâksızlıkları da ya- | pıyorlardı. Açıktan açığa me_trcı ıuunî Arattrlme sülkelm b hit b lar bile belli başlı bir ceza görmüyorlar; Gisine telsizle SND ulak gelişi güzel azarlanmakla lıılışorl.ırdı. verildiği halde mhiı' I:ım!ydını a SA Herhangi birisi kilisenin istediği PATAYI miş, bu İN Te ölak Bo Mür| vermeyince aforoz ediliyor; para Veren- Arızaya düçar o! ati ÇARER SA ler de en büyük cinayet ve ahlâksızlığı lmadan yapmış olsalar affediliyorlardı. Hüs diyardu ki: e <Hazreti İsadan başka kanun, İncilde yazılı olanlardan başka kaide yoktur. Ki- lise yalnız papa ile peskoposlar ve papaz- lardan tbaret değildir: hazreti İsaya v renlerden mürek- kebdir.» Bu fikirler Prag üniversitesinden halk rdü. Her taraf kaynadı. Prag peskopo- hakkında alaylı şarkılar söylenmeye Duvarlara kilise aleyhinde bü- yük yaftalar asıldı. Asırlardanberi ki .ıwı ve kiliseye mensyb olanları tasanlık- tan üstün farzeden inanış, kökten sökül- müstü. Kilise aleyhinde tek söz söyle- mekten çekinen ve korkan halk artık © korkudan kurtulmuştu. Papazları, hattâ z : peskoposlarla papayı da kendileri gibi — Bu, yük gemisi de ayni fırtına yüzün- birer insan olarak kabul ediyorlardı. Bu den New Havende karaya düşmüştür. da onlara cesaret veriyordu. b Hüsün üc mahkümu «hiristiyan şehidi» gör su başladı. eai ğMMmehmMi Birinciteşrin 11 Cüceler memleketi Cücelerin Macaristanlı milyoneri, dünya yüzündeki 56.000 cüceyi bir araya toplamak üzere geniş arazi satın aldı, burada çiftlikler yaptıracak — oK Bir cüce karı İriyarı, uzun boylu, gürbüz adamlar- dan bahsedile edile cüceler artık tama- mile unutulmuş gibidir. Fakat bütün doktorlar ve psikolog- ların reylerine bakılır ise cüceler, uzun boylu adamlardan çok daha zekidirler, hafızaları çok daha kuvvetlidir... Cüceler terzisi Misal olarak Julius Gont'u zikrede - lim. Ancak üç kadem boyunda olan bu adam Macardır. Bir jandarmanın oğlu olan Julius Gont şimdi kırk beş yaşın- dadır. Bir hayli para sahibidir. Cücelerin milyoneri —olan Julius Gont Macaristanda satın aldığı muaz- zam arazide her bir cüceye bir çiftlik bir de arsa hediye etmek arzusunu bes- lemektedir, Yegâne arzusu bir cüceler Üülkesi kurmaktır. Cüceleri dünyaya daha yakından la- nıttırmak, onların zannedildiği gibi sırf eğlence ve oyuncak adamı olma - dıklarını isbat eylemek için bütün cü - celerle birlikte Nevyorkta kurulacak olan büyük sergiye gelecektir. Julius cücelere elblse yapmakla mu- azzam bir servet sahibi olmuştur. Onun hesabına göre bütün dünyadaki cilce- | defterine göre en meşhir - cüceler lerin sayısı 56 bindir. Bunlama elbise (Devamı 14 üncü sayfada) Cik tayyareyi tayyarelere kı muhafaza| ) koca ve çocukları ve çamaşırlarını, kunduralarımı kendi yapmağa başlamıştır. İ İyi kalbli alan Jullus'işsiz arkadaşlar!© na iş bulmağa uğraşmış, onları sefalet” ten kurtarimağa gâyret etmiştir. Bvindeki bürosunda bütün — dünyi cücelerinin adresleri yazılıdır. Büyü cambazhaneler cüce istedikleri — val hep ona müracaat etmektedirler, 46 santimetrelik adam giliz gazetesi onun tabil cesamettei bir fotografını neşretmiştir. 4 Paul de Rio 19 yaşındadır. Sikleti? bası 1,80, anası 1,65 — boyunda id On-iki kardeşi vardır. Kardeşlerir deff yalnız ikisi, iki kız kendisi gibi cüce © dirler, Birinin ismi: 'Trivüdad diğerinin ismi: Dolorestif” 22 ve20 yaşlarında olan - bu. kızlari!i boyu 33 ve 22 kademdir. Meşhur cüceler Cüceler kralı S, M. Julius Gontüf © pek muntazam bir surette tuttuğu siC 4 zekâ ve çalışkanlıkla arkadaşlarına üs- | . op ası Çek halkını coşturmuş, Pragdan tünlük gösteriyordu. O zaman en rağbet- | L h gitmesi bu hareketi durdurmamıştı. | te olan meslek papazlıktı. Ayni zamanda| (p gırada pahalığın küdreti sarsılmış rahattı ve kazanç getiriyordu. Hüs te bu| pulunuyordu. Üç papa vardı. Almanya, | mesleğe girdi. Fakat rahat ve kazancını han!a'w İngiltere beşinci Aleksandri; | değil, mesleğini sevdi. İncilin esasları 't.panya ve İskoçya on üçüncü Benüva- | Üstüne kurulan bir takım eklerden te-| ©. Napoli ile İtalyanın birçok hükümet- mizlenmiş olan bir hıristiyanlık istiyordu. Jei de on ikinti Gregüvarı papa olarak ; ** e K 1400 senesinde papazlık rütbesine erdi ve Bethleem'in küçük kilişesine vdız ol du. Az zamanda şöhret kazanmıştı. İlmi ve söz söylemekteki kudreti onun karşi- sına büyük bir halk kütlesinin birikme- gine sebeb oluyordu. Bir sene sonra Prag Gniversitesine (dekan) tayin edildi. Prag üniversitesi o sırada Orta ve Şark Avrupasının en mühim jlim müessesesi fdi. Fakat burada Alman dili hâkimdi. | Halbuki halk ve okuyanların pek çoğu | Çeklerdendi. Hüz, dekan olarak Idaresini ele aldığı ilâhiyat fakültesinde, düsturlarını neşre devam etti. Bu düsturlarda meşhur İn- giliz kilisesi inkılâbesı Con Viklefi ör- nek tutuyordu. Viklefin Oksford üniver- sitesinde verdiği dersleri, onun yazdığı kitabları okumuştu. 1384 de ölmüş olan bu adamın kanaatleri Çeklerin de ihti- yaçlarına pek uygundu. Hüs büyük bir hızla parlıyordu. 1402 de Prag üniversitesi rektörlüğüne geçti. Faaliyetini artırdı, Üniversitede hâkim olan almancayı kaldırmak ve yerine yerli halkın ve milletin kendi dilini koymayı| gaye edinmişti. Bu maksadla Lâtin ve abul etmişlerdi. | Konstans gö kenarında ve ayni isim- | deki şehirde bir (Konsil — Ruhant mec- | Ns) toplandı. Burada her taraftan gelen kardinal, — peskopos — va papazlardan Fırtına Westhampton'da bir evi orta. (100.000) kişi bulundu. Hıristiyanlığa aid sından bölüp sürüklemiş ve getirip bir yhtilâfları halletmek için müzakere açıl. yol üstüne bırakmıştır. dı. Hüs te buraya çağırıldı, fakat gelir gelmez hapse atıldı. Konstans meclisi Jan Hüsü huzuruna aldı ve onu mahküm etti İngiltere valide Kraliçesi siyasi buhran yüzünden 1415 senesinde Konstansın büyük mey- hastalandı danını pek çoğu papaz olan bir kalabalık — -İngiliz gazeteleri İngiltere valide kra- doldurmuştu. Ortada bir odun yığımı var- liçesi Marinin boğaz hastalığı ile sinir- rıltılı safları arasında Juan Hüs görün. beynelmilel buhranlar yüzünden vukua dü Cesaretle ve gözleri göklere bakarak geldiğini yazmaktadırlar. ilerliyordu. Odunların üstüne çıkarıldı| 71 yaşında bulunan kraliçe, sulh habe- ve ateşlediler. İrinin aksülâmeli ilc, hastalanmıştır. Bir Alevler çarçabuk etrafı sardı, o yalnız| kaç gün yataktâ kalacaktır, göklere bakıyordu ve avuçlarını göğsü- GAT nün üstünde birleştirerek bir şeyler mı-L Sahte İngiliz liraları rıldanıyordu. <Kara kuvvet», din perde- Pransız polisi bir kahvede İngiliz ban- si altındaki dünya saltanatını parıldata- , n çahte 20 İngiliz liralıklarım sür- rak bu trafediyi son dakikasına kadar de-| , ye çalışan 7 kişiyi tevkif etmiştir. Mü- rin bir sdadetle seyretti ve büyük inkı-| , Kassıslar banknotların harikulâde bir lâbanın küllerini Ren nehrine attırdı. Çek dillerinde birçok küçük kitablar ve makaleler yazdı. Bunlar hep hıristiyan- lığa dairdi-ve papalığın asırlardanberi * Bohemyada büyük bir matem vardı ve kilerinden asla f iilemi: ni Ş Gitık olgünlemmmş dlen: GSi beniles 9h- İ amaktedieler, ASRüllemi yöcüğiyi y tilâle hazırlanıyor, kılica sarılıyordu. — . dı, şatafatlı kardinal ve peskoposların pa- den muztarib olduğunu, hastalığının son | suretle taklid edilmiş olduklarını, haki- , son siyasi bulıranlar esnasında Kensingten ilim müzesinde bulunan ayni tayyt' ) 4 Bu resimlerden biri 1903 yılının 17 birinçi kânununda Wrights hrd'#' tarafından ilk defa yapılan tayyarenin ilk uçuşunu göstermektedir. İkinci T8 nin, mütekâmil kardeşlerinin hücumundan korunmak üzere müzenin alt kâ' yandan birine nakli ameliyesini tesbit etmektedir.