24 Mayıs 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11

—_' - - (Baştarafı 1 inci sayfada) Milletin istediği dinamizmi mükem - Mel bir tarzda izah ettiğini, büdceyi öli- h€ alan her millet vekilinin onu tedkik f yaparken taşıyacağı büyük Mes'uliyeti Celâl Bayar hükümeti büd - giderdiğini, cumhuriyet büdce - leri içinde bir rakam rekoru yapmakla Taber bu büdeenin de memleketin bü- | ihtiyaçlarını tamamile karşılamadı- ha Möyliyerek bazı kültür ve bayındır- K işlerine temas etmiştir. Her kazanın bir orta mekteb istediğini, mekteb ki - rmın mektebler açıldığı zaman ha- 2T bulunmasının Jüzümlü olduğunu te- barüz ettirmiştir. Mmeb'usu bundan sonra su me - e geçerek bunların en ” kısa bir da hallini istemiş ve demiştir ki: *— Urfa, yanıbaşmdaki Firattan su #lamadığı için refahtan mahrumdur.» bk lıkların, memlekette bir hastas kaynağı olduğunu söyliyerek bunla- FN kurütulması işini hızlandırmasını İs- Urfa saylavı, yapılacak masrafın edilecek arazi ile karşılanabileceğini tarak bunun müstacel bir vatan me- lesi şeklinde ele alınmasını hükümetten Etmiştir. __"nmü Kitabcı, yeni büdeenin vatanın! bir t— fazlalığın milletin refahını anlatan ğ bir hâdise olduğuna İşaret etmiş hükfümetin programındaki nüfus me- temas eylemiştir. Nüfus artı - ::_luvveummm için devlet todbir - ün Hüzumlu olduğunu söyliyen Hüs- Kitaber evvelâ izdivaçları teşvik et- Ve çoğaltmak ve sonra da doğanları | k gibi iki kolda toplanan bu İş- ünde bazı memleketlerin ağır mü- #füiyetlerden kaçmadıklarını söyle - :i:'r- Evlenmelere ve çocuk doğumla - lı.ı.:"“* muafiyetleri veren memleket- SÜlele Misaller getirerek çok çocuklu Te yapılan yardımların genişletil - b Sini istemiş, evlerde kininin kolaylık- *€ bol mikdarda bulundurulmasını lü- taklar, Bördüğünü anlatmış, kimsesiz ço- M mekteblerde — okutturulmasına, larda çalıştırlarak yetiştirilmesi 8 temas etmişti. Hüsnü Kitabeı büdeesinde iki rakama ilişmiştir. deker istihlâk rakamının — cılızlığı, ü kazanç vergisi artışının — azlığı. büdcesinde ise umumi yollar lan paranın az olduğunu söyli - d Kitabeı cumhuriyet hüküme- Zzaman bunları yapmak için mad- bulabileceğini ifade etmiştir. Maaşları tutarının yükseldiğini —,m_ Hüsnü Kitabtı maliye memur - halka kolaylık göstermesi husu - lhl:l(nnllnde bulunmuş, ezcümle İt ki: ler £ tman 'E H F F Hi 5 4 96 GÖ NNâ 70 i nakzedilmekte - tüm vatandaşların beyhüude yere lerini anlıyoruz. Adliyede al- ü temyiz komisyonlarında ka - ekseriyetle nakzedilen maliye lârı üzerinde bazı kararlar alına- M? ş::“ln Sonra benzine ispirto karış - Si memleketle asfalt ocüklarının benzin salışlarının muayyen ı—_'âılar eline bırakılmaması, gay- ı..“h ler vaziyeti, Ankara otobüsleri # e İnin tenzili lüzumu, Emlâk Bal aldığı yüksek faiz hakkında “ba- ilerde bulunan Hüsnü Kitabcı Zafer direğine şanlı bayrağımızı t €Ğe muvaffak olan sübaylarımı- ıı.,:""'ıü kürsüsünden şükranını sun - tir, Vazife saydığını beyan etmiş - Bim __"*nwe yeni büdeenin en mü- Tülen Ü, ticaret müvazenemizde gö ka n üvazenemizde gö - _'lhıı İnkişaf olduğunu izah et - d İNma programını seri bir zaman Mî "v'u'::iren Celâl Bayar hüküme- Berç miştir. .nı-ısınd:. zaman zaman meydana n azlıklardan bahsederek kır- ” tasfiyesi, gayrimübadiller le halli lüzumuna işa - iğin bilhassa İstanbulda inda devam ettiğini söyle- Ü z mötenr suğar e" Mi eç * Millete ü n v).___'(' Ş Üükümete ve orduya Stir *Mennileri le kürsüden a e ZIZ) hükümet pro - giblerinin tahak- stayişle anlat- ti Temyiz komisyonlarına gelen işler- mıştır. Büdeenin umumi heyeti üzerinde başka söz istiyen olmadığından fasılla - rın müzakeresine geçilmiş, Büyük Millet Meclisi, Cumhurreisliği, divanı muha - tik, meteoroloji, diyanet işleri büdceleri sıra ile müzakere ve kabul olunmuştur. Meeclis yarın saat 14 de tekrar toplanarak büdce görüşmelerine deva medecektir. Maliye Vekilinin nutkn Ankara 23 — B. M. Meclisi bugün- kü toplantısında, 1938 yıh büdce mü- zakerelerine başladı. Bu münasebetle şu nutku |Cumhuriyet devrinin en yüksek büdeesi 1938 mali yılı büdecesi Büyük Mee - Hisin kıymetli tedkikine arzedilmiş bu - wluııuynrv Bu büdce 250 milyon liraya ;yakbşan yekünu ile Cumhuriyet dev - rinin en yüksek büdcesini teşkil edi - İyor. Şu noktayı derhal kayıd ve işaret et meliyim ki, bir çok memleketlerin büd- ©e tevazününü temin için vergi nisbet- lerini arttırmaktan başka çare bulama- dıkları şu sırada, biz, uzun senelerden |beri teessüs etmiş — ve Cumhuriyetin umdeleri arasına girmiş bulunan denk '€n her ferde zevk ve inşirah verecek |büdce hayatını, halkımızın vergi mü - | Mahiyet taşıdığına, 19 ilâ 20 milyon |kellefiyetlerinde her sene mühim tah- | |fifler yapmak yolunda cesaretle yürür- |ken ve hiç bir vergi membalarımızda | |zam yoluna gitmeksizin. muhafaza e - İdiyar ve her sene denk büdee çerçevesi içinde umumi ve hayati hizmetlere a - yırdığımız tahsisat mikdarını ehemmi- | yetli nisbetle yükseltmiş bulunuyoruz. Sayın arkadaşların, her rakamı ü- zerinde tevakkuf ettiğine şüphe etme - diğim bu büdeenin ana hatlarının tah - Tiline girişmeden evvel, hayatının son günlerini yaşıyan 1937 büdcesine na - zaran görülen 19 milyon liralık yüksek Tiği tesbit ve huzurunuza — arzederken realitelere istinad etlmiş bulunduğu - muzu ilade ve izah etmek isterim, Va- ridat tahminlerimizde 10 ay zarfında yaptığımız tahsilât bile bir evvelki se- nenin son iki ayında yapılan tahsilât rakamlarını birleştirmek ve önümüz - deki sene için yapılan tahfifleri derpiş ve tenzil etmek suretile tahminlerimi - zin sağlam ve samim? olmasına dikkat etmiş bulunuyoruz. Gerek umumi? hiz - metlerin selâmetle #fasına gerek hazi- ne itibarınm muhafaza ve ilâsında mu- vaffakiyet temin eden bu yolun müsbet neticelerini saymak suretile — kıymetli vaktinizi almak istemem. Yalnız yekünen bir sene evvelki büd ceye nazaran yüzde ona yakın bir faz - lalıkla bağlanmış olan 1938 yılı büd - cesinin bu ehemmiyetli yüksekliği, bir nftan memleketin iktısadi hayatında len devamlı İnkişafın diğer cihet - |ten vergilerimizde ve mali esas ve mev |zularımızda yapılmakta olan slahatın neticesi olduğunu ve her ikisinin doğ - rudan doğruya yüksek hey'etinizin al- dığı isabetli kararlar ve Büyük Şefin çok kıymetli direktif — ve irşadlarının mahsulü bulunduğunu tebarüz ettir - mek benim için bir vazife teşkil eder. Büdcenin ana hatları Büdce hakkındaki bü umum? maru- zatımdan sonra müsaadenizle ana hat- Tarının tahliline girişeceğim: 1938 malf yık için hükümetçe teklif ledilmi şolan büdce lâyihasında, vari - dat ve masraf yekünları 248 milyon 300 küsur bin lira olarak tesbit edil - mişti. Hakiki ve samimt büdce müvazene- sini, devlet maliyesinin ana prensipi sayan hükümet, varidat — tahminlerini büdcenin tanzimi sırasında elde bulu - nan 8 aylık kat'i tahsilât rakamlarına göre hesablanmış ve umum! hizmetlere aid muhtelif ihtiyaçları bu suretle bul duğu muhammen varidat yekünunun |müsaadesi nisbetinde karşılayan — bir masraf büdcesi hazırlamıştır. Hüküme- tin takdim ettiği lâyiha üzerinde Büdce Encümeninin tedkikatı henüz tamamile bitmeden evvel elimize içinde bulun - duğumuz senenin 10 aylık tahsilât ra- kamları da geçmiş bulunuyordu. Bu son rakamlara göre ve hükümetin tek- lifile vaziyeti yeniden gözden geçiren Encümen varidat muhammenatr gene hükümetle tamamile mutabık kalmak suretile 250.049.000 lira olarak teshit etmiş ve büdce müvazenesi zaruretile karşılanamıyan ve kısmen sonradan çı- kan ihliyaçlara aid tekliflerimizi — de | ON POSTA iyetin en yüksek büdcesi tedkik ederek bunlardan lüzumlu gör- düklerini nazarı itibara almak suretile masraf büdcesini 249,954.020 lira ola - rak bağlamağı muvafık görmüştür. Bu- sebat, Başvekâlet, devlet şürası, istatis -| na nazaran önümüzdeki seneye aid mas- raf büdcesinin umumi yekünu 1937 den 18,934,000 lira fazladır. Muhtelif dairele- rin büdcelerine ayrı ayrı yapılan zamla- rın yekünu ise 41,5 milyon lirayı müte - | cavizdir. Bu iki rakam arasındaki 12 mil- |yon lirahk fark fevkalâde membalardan temin edilecek, karşılıklarla idaresi caiz ve mümkün olan şimendifer inşaatı ve maden tedkikatı ve taharriyatı gibi hiz- metlerin bu membalardan elde edilecek | varidatla karşılanması suretile adi büd- cede bu hizmetler için mevtud tahsisatın tenzili ve buna mukabil dünyanın silâh- Janma yarışı müvacehesinde memleket müdafaasının istilzam ettiği müdafaa tah sisatının takviyesi için ihtiyar ve terviç edilen şekil ve zaruret icablarından doğ- |muştur. Bu noktayı da işaret etmeliyim W'ki' bu sene için ihtiyar olunan bu değişik- |liğin bücdcelerimizin müstakbel inkişaf- |larından istifade edilerek kaldırılması ve cumhuriyetin takib ettiği mali şisteme göre bu hizmetlere de ileriki senelerde gene adi büdcede yer verilmesi düşün - celerimizin başındadır. Arkadaşlar, milli müdafaamıza taal- lük eden hizmetler üzerinde yüksek he- yetinizin gösterdiği büyük hassasiyetle mütenasib olarak bu hususta dalimi te - yakkuz halinde bulunan hükümet zam- mın yarısına yakın mikdarını 15,300,000 lirasını bu hizmetlere ayırmıştır. Bunun 85 milyon lirası kara, deniz ve askeri fabrikalar için hazırlanan ve kanunu 1- hiren kabul buyurulan 125,5 milyon lira- lik programın Jlk seneye aid karşılığıdır. Bu mikdarın 1939 da 12,5 milyon liraya çıkarılması mukarrerdir. Silâh ve mü - himmat ihtiyaçlarımızı mümkün olduğu kadar dahilde temin için ötedenberi sar- fettiğimiz gayreti bir kat daha kuvvet- dendirmek üzere, askeri fabrikalar tah- sisatına 125,5 milyonluk programda tef- rik edilecek mikdarın haricinde olarak daimi imalât ihtiyacı için ayrıca 2,200,000 Hiradan ibaret olan fabrikalar büdcesi yüzde 72 fazlasile 5,255,00 liraya çıka - rılmıştır, geriye kalan 45 milyon lira milli müdafaanın muhtelif ihtiyaçlarına karşılık tutulmuştur. Maarif 1938 mâli yılı için maarif büdcesine 2,440,000 lira zam yapılmıştır. Geçen yıl büdee hakkımnda maruzatta bulunurken her sene muntazaman arttığından ve 1937 de beş sene evvelkinin iki mislini geçmiş olduğundan bahsettiğim bu' büdeeye ya- pılan mütemadi ilâvelere rağmen, halkı- mızın maarile karşı gösterdiği emsalsiz heves ve rağbeti işaret etmek ve cum- huriyetin bu feyizli neticesini görerek bunu karşılamaktan büyük zevk duydu- ğumu huzurunuzda arzetmek isterim. Bu netice her sahada feyzini gösteren cumhuriyet devrinin en çok iftihar edi - lecek büyük eserlerinden biridir. İmpa- ratorluk devrinde yetiştiği için ne hü - kümetten bu türlü alâka gören, ne de kendinde bu hevesi inkişaf ettirebilen es ki nesil bunun değerini en iyi takdir e - decek vaziyettedir. Nâfia, iktasad, ziraat Nafis büdcesine 2 milyon, iktısada 861,000, ziraate 1,030,000 lira zam yapıl- mıştır. Nafia — büdcesindeki — zammın 888,000 lirası doğrudan doğruya bu Ve - kâlet ihtiyaçlarına, bakiyesi muhtelif ve- kâletlerin nafia büdcesinde toplanan in- şaat ihtiyaçlarına ayrılmıştır. Ziraat büdeesine yapılan 1 milyen li- ralık zam bilhassa geçen sene kabul bu - yurduğunuz kanun icabı olarak ziraat teş- kilâtının takviyesine tahsis olunmuştur. Maamafih ötedenberi karşılığı —masraf tertiblerinden temin olunan kadrolar teş- kilât kanununa alınmış olduğundan o ter- tiblere konulmuş olan tahsisatın tama - men mücadele hizmetlerine ve diğer zi- raat ihtiyaçlarına sarfı mümkün olabi - leceğine göre, yapılan zammın mühim bir kısmı hakikatte bu ihtiyaçlara tahsis e- dilmiş oluyor. Nafla ve iktısad büdcelerinin umumi yekünlarında 1937 senesine nazaran gö- rülen eksiklik biraz evvel izah ettiğim Bibi fevkalâde mahiyetteki bir kısım hiz- metlerin adi büdce haricinde bırakılmış olmasından dolayıdır, hakikatte bu büd- gelere de yukarıda Şrzettiğim mikdar- larda zam yapılmıştır. (Nutkun arkasını neşre yarın devam edeceğiz) Tehlike şimdilik geçti (Baştarafı 1 imci sayfada) gerek, Südetler meselesinin halli için müzakerelere başlayacağını bildirmiş- tir. Çemberlayn, son birkaç gün içinde Südet meselesinin geçirdiği — safhaları lin, gerek Prag hükümetleri nezdinde yaplığı teşebbüsleri anlatmış ve her i- ki tarafın da muslihane harekette bu - lunacaklarına dair teminat vermiş ol - duklarım söylemiştir. Çemberlayn, İngilterenin bu teşeb - büslerine Fransanın da müzahir oldu - ğunu ilâve eylemiştir. Diğer taraftan, hariciye nazırı Lord Halifaks de Lordlar Kamarasında ayni mealde beyanatta bulunmuştur. Hududdaki kuvvetler geri çekiliyor Varşova 23 — Pazar akşamı Prag - süs bir gevşeklik husule getirmiştir. sındaki Polonya ekalliyetini endişeye düşürmüş olan Polonya hududundaki askeri tahşidat hakkında — Çekoslavak hükümeti tarafından Polonya - elçisine verilen teskin edici cevab burada mem nuniyetle karşılanmıştır. Leh ve Alman kuvvetlerinin Çe - koslovak hududundan çekildikleri bil- dirilmektedir. Südetlerle Çek hükümeti konuşmalara başladılar Prag 23 (Husust) — Südet par' nin şefi Henlayn, bu akşam Başvekil Hodzayı ziyaret ederek, iki saatten faz la süren bir görüşmede bulunmuştur. Siyasf mahfellerin büyük bir ehem- miyet atfettiği bu görüşmede, Südet - ler meselesinin halli için yapılacak 0- lan müzakerelerin esasları tesbit edil- miştir. Çekoslovakyaya müşahid - sıfatile bir komisyon mu gönderilecek? Londra 23 (Hususi) — Kabine, bu - gün öğleden sonra bütün nazırların iş- tirakile tekrar toplanmıştır. 'Toplantıda, münhasıran Çekoslovak- yadaki ekalliyetler meselesi görüş; müştür. Dominyon — hükümetleri, bu mesele hakkıtda verilen kararlardan ve yapılan teşebbüslerden haberdar e- Tarihci muharrirler (Baştarafı 1 inci sayfada) dinin gazetelerde tefrika edilen bir ese- rine hücum ediyordu. Yazıda sekiz ay devam eden tarihi tef- rikanın yalnız bir nüshalıik tefrik: da göze batan tarih hataları ileri lerek 235 tefrikada kaç yüz hata, yahud tarihe karşı yapılmış kaç yüz iftira bu- lunabileceği soruşturuluyordu. Bu münasebetle İskender Fahreddini bularak ne diyeceğini sorduk. Muharrir ezcümle şunları söyledi: — Turhan Tan bana bir iltifat savur - mak istemiş.. Benim tarihi romanlarım- da Turhan Tan gibi tarih yapmak işidiam yoktur ki bu tariz yerinde olsun. Ben halk romanı yapıyorum. Tarihi iddiası o- lJan bir eserde bu tedkikler yapılırsa ve hatalar bulunursa, bu, tarihi tahrif ad - dedilebilir. Dedim ya, benim tarihi bir iddiam yoktür ve oa senedenberi yazdı- ' ğim eserleri de tenkid eden Bay Turhan "l'ınduı başka kimse meydana çıkmamış- tır... Kaldı ki tarihi tahrif diye orlaya a- tılan iddinlar da asılsızdır. 'Turhan Tana teşekkür edeceğim. O za- ten her romanımın bitişinde bana böyle bir iltifat savurmağı itiyad etmiştir. Ben eserlerimi büyük bir titizlikle ha- zırlarım. Türkçeden başka ingilizce ve başka dilde zları dikkatle tedkik e- derim. Meserret 'otelinde hiç yazı yaz - maş değilirm ve bilhassa tarihi ramanla - rımı da şimdiye kadar Turhan Tandan baş ka tenkid eden olmamıştır. Maamafih bu- nun sebeb ve saiklerinin ne olacağını dü- şünmek için zihnimi de yormuş değilim. Çünkü eserlerim Maarif Vekâletinin bir çok defalar yüksek takdirlerine maz- har olmuştur. Sümer tarihini ilk - defa tedkik ederek Sümer kızını yazdığım za- man en büyüklerimizin taltiflerine nail mamıştı. Bu eserimi Alman tarih ens - kitüsü almanca olarak çıkarmıştır. ve türkçesi bundan sonra intişar etti. Hülüâsa son söz olarak diyeceğim ki; izah ederek, İngilterenin gerek Ber -| dan alhnan haberler Varşovada mah - | Çekoslovakyada Cieszyn mıntaka - | dilmişlerdir. İyi haber alan mahfellerde söylen « diğine göre, İngiliz hükümeti Südet « lerle meskün mıntakaya müşahid sıfa» tile bir komisyon gönderilmesi imkâne larmı derpiş etmektedir. Yeni bir hâdise Londra 23 (Hususi) — Çekoslovak- yadaki intihabatın sükünet içinde geç- |mesine rağrmen, cumartesi günü Çekos- |lovak - Alman hududunda cereyan et- ım.ş olan bir hâdise, Alman matbuatı « nı tekrar harekete geçirmiştir. | ÖHüdise şöyle cereyan etmiştir: Bir takım Çek askerleri Mittels e bah'da Alman arazisinde kâin — tahte bir köprüyü berhava etmeğe teşebbüs etmişlerdir. Bu köprü Çek arazisi is « tikametine doğru Thaya nehrini kat « etmektedir. Alman muhafızları, bura. da kutular bulmuşlardır. İnfilâk edici madde ile dolu olan bu kutular, köp « ün muhtelif noktalarına konulmuş« u. Çek askerleri, Alman muhafızlarıs nı görür görmez kaçmışlar ve bu sü « retle köprü kurtarılmıştır. Çekoslovak Hariciye Nazırı Krofla, bu sabah Pragdaki Alman sefirini kas bul ederek, kendisine Mittelsbah hâ « disesi münasebetile tecessürlerini bi) « dirmiş Alman arazisine girmiş olan Çek ae kerlerinden birisinin şapkası orada kal- mıştır. Bundan başka Alman bir Çekoslovak tay rakları üzerinde uçt döndüğü sırada, Çekoslovak hududun « da düşerek parçalandığımı bildirmek « tedirler. Çekoslavak makamları ise böyle bir hâdisenin cereyan etmediğini — söyle « mektedirler. Amerikanın alâkası Nevyork 23 (Hususi) — Cumhur « relsi Avrupada cereyan eden hâdisele. Ti büyük bir alâka ile takib etmiş ve bugün de hariciye nazırı Hull ile gö « rüşmüştür. Hariciye nezaretinde hüküm sürem kanaate göre, Südetler — meselesinden ütevellid tehlike bertaraf edilmiştir. birbirlerini cehaletle kaynakları, itham ediyorlar | «Keşki tarih romancıları bazı kusurla « inını rağmen benim kadar hizmet etmiş yolsalar. Hiç bir şey bilmemekten, az küs surlu bir şey bilmek ve yazmak muhak- |kak ki daha iyidir.» Atatürkün | dünkü tenezzühleri (Baş tarafı 1 inci sayfada) akşama kadar köşklerinde meşgul ölmüş- lar, akşamüstü saat 17,30 da maiyetle « rindeki zevatla birlikte motörle bir deniz gezintisi yapmışlardır. Diğer bir motör de vali, belediye reisi ve tüm komutarni bulunuyordu. Hava güzel, deniz çok sa- kindi. Sahillerde ve bilhassa şehir plâ « jında toplanan ve teşriflerini sabırsız « lhkla bekliyen binlerce halk tarafından hararetle alkışlanan Ulu Önderimiz ken- dilerini selâmlamak suretile iltifatta bü« Tunmuşlardır. Bu gezinti saat 20,30 a ka« dar devam etmiştir. Akşam yemeğini köşklerinde yemişler vali ile belediye relsini ve tüm komutanmı da sofraların- da alıkoymuşlardır. Yeni benzin fiatları Ankara 23 (A.A.) — İktisad Vekâle - tinden tebliğ edilmiştir: 21 mayıs 1938 tarihinden muteber ol- mak Üzere benzinin perakende âzam! satış fiatı beş şehir için aşağıda gösteril- diği gibi tenzil edilmiştir. Dökme litre Çift büyül Ankara v İstanbul İzmir Samsun Mersin - belediye istihlâk resmi hariç Diğer yerlerde azami satış fiatları İs - tanbul ve İzmirde çift büyük tenekenin depo fiatı olan 521,75 kuruşa nakliye ve mahall! resimlerle listesi Vekâlete mev- du yerlerde satıcı komisyonu ve bâyi kârı ilâve edilerek tayin ve tesbit olunur. ik tenekr