20 Temmuz 1936 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7
e 20 Temmuz bni SON POSTA Boğazlar Mukavelesinin Ankara, 19 (A.A) — Boğazlar kon-| göşmana muavenette bulunmamak şerti” feransı tarafından tasvip edilen ve Yann| |, Boğazlardan mürur ve seyriselain we — 20/temmuz/1936 — da seat 22 de| yeştisinden isülade edeceklerdir. Bu gemi Montröde imzalanacak olan yeni Boğazlar | ,., Boğazları gündüz girecekler ve 8*s'3 Tejimine ait mukayelename metni şudur: | Tük makamları tarafından her vak'ada Majeste Bulgar kralı, yolda vuku bulacaktır. Fransa cumhur başkanı, Harp Arifesinde ş ii Majeste büyük Britanya, İrlanda ve de- Madde 6: Türkiye kendisini pek yakın Bizler ötesi Britanya erazisi krah ve Hin -İyir harp tehlikesinde addettiği takdirde gösterilecek distan imparatoru. ikinci madde hükümleri heralde tatbika Majeste Yunanlılar kralı, devam olunacak ve şu kadar ki gemiler dl O Majeste Japonya imparatoru, Boğazlar 2 Majeste Romanya kralı, Boğazlara gündüz girecekler ve müruf Türkiye cumhur başkanı, Türk makamları tarafından her seferde Sovyetik sosyalist cumhurıyetleri ntihar icra komitesi, Majeste Yugoslavya kralı, , 24 temmuz 1923 tarihinde Lozanda imza olunan sulh muahedenamesinin- 23 üncü maddesinde vazolunan prensip mMu- “bince, boğazlar umum! (tabirine dahil Çanakkale boğazında, Marmara denizinde, Ve boğaziçinde mürur ve seyrisefaini'ko - Yumak suretiyle, tanzim etmek arzusuyla Mütchassi olarak işbu mukavelenameyi, Lozanda 24 temmuz |923 de imza olu - Man mukavele yerine ikame etmeğe karar vermişler ve murahhas olarak atideki ze Yatı tayin eylemişlerdir. Murahhasların isimleri... Bu murahhaslar selâhiyetnamelerini ibraz ile usul ve kaidesine muvafık bula- ie âtideki hükümleri kararlaştırmışlar- : Madde Oİ: Yüksek © &kit raflar o Boğazlarda o denizden (o mürur Ye seyrüsefer ( serbestisi o prensipini ta» mrlar ve tasdik (ederler | Mezkür #erbestinin kullanılması bundan böyle işbu mukavele hüküfüleriyle tanzim edilmiştir. gömetilen yoldan icra edilecektir. . de klavuz almak mecburi ve fakat üçret- iz olabilecektir. pe Ticaret Gemileri Madde 7: — Ticaret gemile işbu mukavelenamenin ikinci faslı, harp gemileri faslında, 'derpiş edilmiyen bütün ilere şâmildir. gemilere şâm ep see Madde 8: İşbu mukavelename naza” rında harp gemilerine ve onların vasıfları" na ve kezalik tonilâtolarının hesabına şü“ mil olan tarif işbu mukavelenamenin ikin” ci lâhikasında zikredilen tariilerdiz. Donanmaya Muavin Mahrukat Gemileri Madde 9: Mâyi veya geyri mâyi mah- İ kukatın nakli için bilhassa ina olunmuş harp donanmasına nit muavin gemiler 13 üncü maddedeki evvelden ihbar kay» dına tâbi | tutulmıyacaklar Saz ek şartiyle 14 ve inci mad li ar tenilâto tahdidi hesabına dahil olmıyaceklardır. - Bununla berber diğer mü- rur şârtlen hakkında barp Siren teş- edileceklerdir. Evvelki fıktada O mez- Se muavin gemiler ancak sabih hedefe karşı top olarak azami 105 milimetre ka- libresinde iki toptan fazla ve havai hede- fe karşı azami 65 milimetre kalibresinde azla silâha malik olmamak an i initade edebilecekler” ri — tabiri ta üçüncü madde ihtirazi: si altında, hiç bir merasime tâbi olmak- sızın, sancağı ve bamulesi ne olursa olsun Ve gündüz Boğazlarda mürur ve seyrüse- İc? hususunda tam bir serbestiden istifade ““deceklerdir. Bu gemiler Boğazlardan tren sit olarak geçtikleri takdirde işbu mukave- in bir numaralı maddede yazlı Mevki memurlarına, isimlerini tabiiyetleri- Ni, tonajlarını, gidecekleri yeri ve geldik- i yeri bildireceklerdir. Klavuz almak ve #omorkaj ihtiyaridir. dir. Hafif satıh, küçük hücum ve muavin Madde 10: Sulh zamanında hafif sa- tih gemileri, hücum gemileri ve #u- avin gemiler Karadeniz sahildanı devlet- lere ait bulunsun veya bulunmasın. bayrak- ari ne olursa olsun Boğazlardan herhangi Madde 3; O Adalar o denizinİyie esim veya mükellefiyete tâbi az yahut © Karadenizden 5 Boğaz'| zın serbest mürur hakkından istifade lara giren her gemi, | beynelmilel) |, sair Şu şartla ki bunlar gündüz Ve #alhi ahkâm çerçevesi içinde Türk niza Matı tarafından kullanılan sihhi kontrol için Boğazlar lâhikasında istifası derpiş ©- dilenlerden maada hiç bir resim ve mükel- ete Türk makamatınca tâbi tutulmıya- <aklardır. Boğazlardan geçecek olan tica- Pet gemileri bu resim ve mükellefiyetlerin istifasını kolaylaştırmak maksadile üçüncü Mmethali yakınındaki bir sıhhiye istasyonun- da duracaktır. Bir sarih sıhhiye patenlesi- he malik veya işbu maddenin ikinci hıkra- © hükümlerine tâbi olmadığını gösteren bir sıhhiye beyannamesini haiz olan gemi mevzuu babsolduğu takdirde bu kon- Bol gece ve gündüz mümkün olan en bü- Yük süratle yapılacak ve bu gemiler Bo- ğszlerdan mürurları esasında başka bir tevakkufa mecbur tutulmıyacaklardır. İçinde veba, kolera, sari humma, leke- li hurma vak'aları veya çiçek hastalığı Zühur eden veya yedi günden âz bir zaman #vvel bu hastalıklar zühur etmiş olan g€“ pniler ve koza beş defa 24 saatten 82 bir Zamandanberi bulaşık bir İmanı terket- Miş olan gemiler bundan evvelki fıkrada Bönterilen sıhhiye istasyonlarında durarak *k makamatınca tayin edilecek ( sihhiye Muhafızlarını, alacaklardır. Bu hususta biç mükellefiyet ve resim alınmıyacak ve Muhafızlar Boğazlardan çıkarken bir #h- hive istasyonuna bırakılacaklardır. Harp Zamanında Muharip olmazsak Madde 4; Harp zamanında, Türkiye Muharip olmadığı takdirde öcaret gemile- Si: bayrak, hamule, ne olursa olsun, ikinci Ve üçüncü maddelerde derpiş edilen gart- İar dahilinde Boğazlardan mürur ve seyri- in serbestisinden müstefit olacaklardır. Klavuz almak ve romorkaj ihtiyaridir. Harbe girersek Madde 5: Harp zamanımda Türki; Muharip bulunduğu takdirde Türkiye ile harp halinde bulunan bir memelekete Bit ticaret gemileri, hiç bir suretle, i ütenkip mad- aşağıdaki |3 üncü ve onu müteeT K delerde zikredlien şerait dahilinde girecek lerdir. Yukandaki fıkı i manda diğer barp gemi ağ ra 12 asi maddelerde zik- redilen hususi şartlar dahilinde mürur hak- kına malik olacaklardır. Harp #mileri i > Madde 11: Karadeniz ar lev letleri, 14 üncü maddenin e m da zikredilen, tonil&lo miktarından - faz bir tonilâtoda olan safharp gemilerini, bu 'emiler Boğazları birer birer ve azami iki senide refakatinde olarık geçmek şartile, Boğazlardan geçmek salâhiyetini hâizdir- Madde 12: Karadeniz sahildarı devlet- ler, işbu deniz haricinde inşa edilmiş ve- denizel gemilerini, ver iha vaz veya satış hususu vakti zamaniy! e Türkiyeye ihbar edildiği takdirde (o üssü babrilerine iltihak etmek üzere Boğazlar” irmek hakkına malik olacaklardır. Ma iz Devletlerinin Denizal Gemileri ya satın alınmış Mezkür devletlere ait denizaltı gemile- ri, bu hususta Türkiyeye vakti zamaniyle izahat verilmek şartiyle bu deniz haricinde kâin tezgâhlarda EŞ aa üzere Be- ebileceklerdir. bea halde 'denizalı gemileri gün düz ve suyun sathında Boğazları tek başi- na ve ii sh Madde 13: Harp spear işi için Türkiye büküme! yi vi e haber verilecek» tir. . Evvelden haber verme keyfiyetinin normal müddeti sekiz gün olacaktır, Bu hak | kat bu müddetin Karadenize gayri sahil dar devletler için 15 güne iblağ edilmesi arzuya şayandır. Evvelden ihbar müuamelesinde, gemile- İrin gidecekleri yer, isim, tip ve adedi ve gidiş için geçiş tarihi ve avdet edilecekse dönüş tarihi bildirilecektir. Her tarih değiştirme keyfiyeti üç gün evvel yapılacak yeni bir ihbara tâbi ola” caktır. Gidiş müruru için Boğazları dühul key» fiyeti ilk evvelden ihbar muamelesinde bil- dirilen tarihten itibaren beş günlük bir mühlet zarfında vuku bulacaktır. Bu mühletin hitamından sonra ilk ev- i velden ihbar keyfiyetinin tâbi olduğu şera- it dabilinde yeni ihbarda bulunulacak- tir. Mürur esnasında bahri kuvvet kuman- danı, tevakkufa hacet kalmaksızın, Çar nakkale veya Boğaziçi methalindeki bir işaret istasyonuna emri altındaki kuvvetin tam teşekkülünü bildirecektir. Azami Tonilâto Madde 14: Boğazlatdan transit halin- de bulunabilecek bütün ecnebi o bahriye kuvvetlerinin azami tonilâto oyekünu 15 bin tonu geçmiyecektir. Şu kadar ki işbu mukavelenamenin birinci maddesinde zik- zedilen hal bundan müstesnadır. Bununla beraber evvelki fıkrada zikre- dilen kuvvetler dokuz gemiden fazla ol mıyacaktır. Karadenize sahildar olan veya olmıyan devletlere sit olup 17 inci madde hüküm- İerine tevfikan Boğazlardaki bir limanı zi- yarete giden gemiler bu tonilâto miktarına dahil olmıyacaklardır. Kezalik geçerken bir sakatlığa uğrayan harp gemileri bu tanilâtoya dahil olmıya- caklardır. Bu gemiler tamirat esnasında Türkiye tarafından ittihaz edilen hususi O emniyet hükümlerine tâbi olacaklardır. Gemilerdeki Hava Sefineleri Madde 15 Boğazlarda transit halinde bulunan harp gemileri hâmil olabilecekleri hava sefinelerini hiç bir halde istimal ede- miyeceklerdir. Boğazdan Geçiş Müddeti Madde 16: Boğazlarda transit halinde bulunan barp yenileri sakatlık'veya deniz Arızası halleri hariç olmak üzere geçişleri için kendilerine lüzumlu olan vakitten faz- la Boğazlarda tevakkuf etmiyeceklerdir. Nezaket Ziyaretinde Madde 17: Yukardaki maddeler hü- kümleri, tonilâtosu veya teşekkülü ne olur- sa olsun bir deniz kuvvetinin Türk hükü- metinin daveti üzerine mahdut bir zaman için nezaket ziyaretinde bulunmak üzere Boğazlardaki bir limana gitmesine hiç bir suretle mâni olmıyacaktır. Bu kuvvet dühul için takip ettiği ayni yoldan Boğazları terkedecektir, şu kadar ki, 10, 14 ve 18 inci maddeler hükümleri- ne tevfikan Boğazları transit olarak geç- mek için lâzım gelen şeraiti haiz ise bu hü- kümden müstesnadır. / Madde 18: Karedeniz sahildarı olmı- yan devletlerin sulh zamanında bu deniz- de malik olabilecekleri tonilâto yekün a- tideki şekilde tahdit edilmi A — Aşağıdaki B. fıkrasında zikredi- len bal müstesna olmak üzere mezkür devletlerin tonilâto yekânu 30,000 tonu geçmiyecektir. B — Herhangi bir zaman Karadeniz- deki en kuvvetli donanmanın tonilâtosu, işbu mukevelenin imzası tarihinde bu de- nizde bulunan en kuvvetli dönanmanın tonülâtosunu İâakal 10,000 ton geçtiği tak- dirde, A. fıkrasında zikredilen 30.000 to- nilâto yekünu o derece ve nihayet azami 45,000 ton olncaya kadar tezyit edilecek” ür.Bu maksatla her sahildar devlet işbu mukavelenamenin 4 numaralı lâhikası mu- cibince Türk hükümetine her sene | kânu- nusani ve İ temmuzda Karadenizdeki de- nanmanın tonilâto yekünunu bildirecek ve Türk hükümeti de bu malümatı diğer âkid- lere ve milletler cemiyeti umumü kâtibine iblâğ edecektir. C — Sahildar olmıyan ber hangi bir dev- Jetin Karadenizde bulundurabi'eceği teni - lâto mıktarı, yukandeki A ve B fıkraların - da ziktedilen tonilâto yekünun Üçte ikisini geçmiyecektir. Ee) D — Bununla beraber Karüdeniz sahlida- - Yeni mukaveleye. birde protokol bağlıdır. rı olan bir veya müteaddit devlet Insani bir maksatla bu denize babri kuvzeller gönder- mek istedikleri takdirde mecmuu hiç bir vechile 8000 tonu göşmiyseek olan bu küv- vetler, işbu mukavelenamenin on üçüncü maddesinde xikredilen evvelden ihbar usu- lüne tâbi tutulmaksızın aşağıdaki şerait da- iresinde Türk hükümetinden müsaade al - mak süretiyle Karhdenize Yukarıda A ve E fıkrularınca zikredilen İtonllâto yekünu dölmndiysa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu yekün aşmiyor ise (Türkiye hükümeti kendisine arzedilen talebi (aldıktan sonra en kisa bir zamanda bu mü- Jsaadeyi bahşedecektir, Şayet mezkür tonilâto yekfinu esasen dol- durulmuş iso veyahut gönrleritmesi istenilen kuvvetlerle bu yekün aşyor ise 'Türkiye hü- kümeti müsaade talebinden diğer Karadeniz sahildar deletlerini derhal haberdar edecek- tir ve BÜ devletler haberdar edlidiklerinden 24 saat sonra buna itiraz etmezlerse Türki- ye hükümeti alâkadar devletlere nihayet 48 saat gibi kâfi bir mühlet zarfında alâkadar devletlerin taleplerine ernieğe karar verdiği neticeden haberdar edecektir. Sahildar olmıyan devletlerin bahri kuvvet» lerinin Karadenize bundan sonra vâki ola- cak her dühnlü, yukarıdaki A ve B fıkrala - rında gikredilen tonilâto yekünunun müsajt olduğu derecede yapılabiircektir. Karadenizde Kalıcı Müddeti E — Karadenizde mevcudiyetlerinin mak- sadı ne olursa olsun sahildar olmiyan dev - letlerin harp gemileri Karadenizde 21 gün - den farla kalmıyacaklardır. Türkiye Muharip Değliden Harp Gemileri Madde 19: Harp halinde Türkiye muharip olmadığı takdirde harp gemileri 10 Mâ 18 in- cl maddelerde münderiç ayni şartlar dalro- sinde Boğazlarda tam bir mürur ve seyrise- fain serbestisinden istifade edeceklerdir. Bununla betuber bütün muharip devletle- rih harp sefinelerinin Boğazlardan geçmele- ri memnudur, Şu kadar ki İşbu mukavelena- menin 25 İnel maddesi tatbikatına dahil 0- lan haller ve kezalik Cemiyesi Akvam paktı kadrosu dahilinde aktedilip işbu paktın 18 - Anel maddesi hükümlerine tevfikan tescil ve neşredilen ve Türkiyeyi de teahhüt altma koyan bir mütekebil müzaharet muahedesi mucibince taarruza uğrıyan bir devlete yapı- lan müzaberet halleri bundan müstesnadır. Yukarıdaki fıkrada Ittihaz edilen mürur memnulyetine rağmen, 10 ilâ 18 inci madde- lerdeki tahdidat tatbik ediimiyecektir. Karadeniz sahildarı olan veya Olmıyan muharip devletlerin harp gemileri merbut oldukları Umanlardan ayrı bulundukları tak- dirde bu Ilmanlara iltica oedebileceklerdir. Muhariplerin harp gemileri Boğazlarda bir güna zaptü müsadereye tevessül etmiyecek- ler, muayene ve taharri haklarını kullarmı- yacaklar ve biç bir hasmane harekette bu- Tunnuyacaklardır. Harbe İştirak Halinde Madde 20: Harp zamanında Türkiye mu - harip olduğu takdirde 10 yâ 18 inci madde- ler hükümleri tatbik olunmuyacaktır. Harp gemilerinin geçmeei tamamen Türk hükümetinin reyine bırakılacaktır. Harp Tehlikesinde Madde 21: Türkiye kendisini pek yakın bir harp tehlikesi tehdidine maruz hissettiği takdirde, işbu mukavelenamenin 20 inci maddesi hükümlerini tatbik etmeğe hakkı 0- lacektır. Yukarıdaki fıkranın Türkiyeye babçettiği hakkın Türkiye tarafından istimalinden ev- vel Boğazları geçiniş olup bu suretle tabi ol- dukları limandan ayrı bulunan bürp gemlie- rinin bu limanlara illihak etmelerine müsa- ade olunubilecektir. Bunumla beraber gurası mukarrerdir ki Türkiye, tavır ve hareketi i$- bu maddenin tatbikine sebep olan devletin gemilerini bü haktan istif&de ettirmiyebi - Tir, Türkiye hükümeti yokarıdati birinci fik- rTonın kendisine bahşettiği selâhiyeti istimal ettiği takdirde bu hususta diğer Akidlere ve Cemiyeti Akvam kâtibi umumis'ne tebiiğat- ta bulunacaktır. Eğer Cemiyeti Akvam meö- Misi Türkiye tarafından bu suretle ittihaz €- dilen tedbirlerin haklı olmadığına üçle iki ekseriyetle karar verirse ve eğer işbu muka- velenameyi imza eden difer ükidlerin ckso- riyeli de kezalik bu reyde bulunursa Türki- ye hükümeti mevzuu bahiş tedbirleri ve ke- #alik İşbu mukavelenamenin 6 ıncı maddesi mucibince nlacağı tedbirleri kaldırmağı te- ahbüt eyler, Madde 23: İçinde veba, kolera, sarıbumma, Sayfa Metni lekelihumma vakaları veya çişek hastalığı! zuhur eden veyahut yedi gündenberi zuhur etmiş bulunan harp gemileri ve közalik bula» gık bir imarı beş kerre 34 saatten az bir müddetlenberi terk etmiş bulanan gemiler, Boğazları karantine altında geçmeğe ve Bo- gazların bulaştırılmasına mahal bırakmamak için gemide mevcut vesalt iie lâzım gelen tes bileceklerdir: İhaffız tedbirlerini almağa mecburdurlar, Hava Gemileri Madde 23: Akdenizle Karadeniz arasında İsivil hava gemilerinin mürurunu temin mak- #diyle Türkiye hükümeti memnu rmutaka: lar haricinde olarak, bu mürura mahsus has va yollarını gösterecektir Sivil hava gemileri, Türk hükmetine gayri muntazam uçuşlar İçi: üç gün evvel haber vermek ve muntazam ser«isler için geçiş tas İ rihlerini umumi surette evvelce haber vermek suretiyle bu yollardan istifade edebilecek « lerdir Bundan başka, Boğazların yeniden asko- rileştirilmesine rağmen, Türkiye hükümeti, Türkiyede cari hava nizamnamesi mucibince! İzin alan #ivil hava gemilerinin Lamamen €-* min bir surette Avrupa ile Asya srasindeki Türk arazisi üzerinde uçmaları için lâzım ges len teshilâtı gösterecektir. Uçmak müsaadesi verildiği haller için Bos Barlar mıntakasında takip olunacak yol 70», man zaman gösterilecektir. Umumi Hükümler Madde 24: 24 temmuz 1923 tarihli boğan lar rejimine müteallik mukavelename muci bince teşkil olunan beynelmilel komisyonun. vazife se selâhiyetleri 'Türk hükümetine İns) iks etmiştir. Türk bükümeti 11, 12, 14,185 inci maddelerin tatbikatına mütedair malü- mali vermeği ve siatistikleri toplamağı (e akhüt eyler, a İşbu mukavelenin Boğazlardan harp ge. milerinin geçmesine tesllGk eden bütün hü kümlerini icra etmeğe Türk hükümeti Mina edecektir. Türk hükümeti, Boğazlardan yakma ec nebi bahri bir kuvvetin geçeceğinden İıabers dar olunca diğer ükldlerin Ankara'daki müs messillerine bu kuvvetin teşekkülünü, tonla Mitosunu, ve Roğaalara dühul İçin derpiş €- dilen tarihi, ve icabında evdet için muhte. mel tarihi bildirecektir. Türkiye bükümeti Cemiyeti Akram kâtib umumiliğine ve diğer Akldiere her sene.b rapor verecek ve bu raporda Doğazlarda eos mebi harp gemilerinin hareketini göstere « cek ve işbu mukavelensme'le derpiş edildiği | Üzere ticaret ve bahri havai seyrisefain hak- kında faydalı bütün malimatı verecektir, : Madde 28: İşbu muahedenamenin hiç biz Madde 26: İşbu mukavelename mümkün, mertebe kısa bir zamanda tasdik olunacaktır, 'Tasdiknameler Fransa cunhuriyeti hükü - metinin Paris'deki evrak hazinesine tevdi €- dllecektir, * Japonya hükümeti tasdikin tera edileiğini Paris'deki diplomasi mümessili vasıtasiyle Pransa cumhuriyeti hükümetine bildirmekle iktifa etmek selâhiyetini hhiz olacaktır Va bu takdirde tasdiknameyi zaman tevdi edecektir. Türkiyenin tasdiknamesi dahil olduğu hak de altı tasdikname bu suretle tevdi edilince bir tevdi zabıtnamesi tansim kılınacaktır. mümkün olduğu i Bu hususta evvelki fıkrada derpiş edilen tebliğ, tasdiknamenin tevdiine muadil adde- dilecektir. İşbu mukavelensme bu zabıtname taribins den itibaern meriyet mevkiine gireceklir. O Pransa hükümeti yukarıdaki fıkrada ders piş ediler zabıtnamenin musaddak bir surs« tini ve sonradan tevdi olunacak tasdiknames lerin zabıtnamelerini bütün diğer âkld devs letlere verecektir. Madde 27: Meriyete girdikten itibaren İş» bu mukavelename 24 temmuz 1923 Lozaf muahedesin! imza eden büyün devletlerin ile tihakına açık bulunacaktır. ğ Her Whak diplomasi tarikiyle cumhuriyeti hükümetine tebliğ edilecek bu hükümet de diğer ükitlere bildir Bu ihakın hükmü Fransa hükümetine teb ME edildiği günden itibaren mari ve mutsbi olacaktır. b. Madde 20: İşbu mukavelename meriyea girdiği tarihten, İtibaren 20 senelik bir müd det için cari olacaktır. (Devamı 8 inci sayfada)
