9 Ocak 1931 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Muharriri: Emile Faguet Prensizlet niçin Libe- ral deği İlerdir? 19 uncu fasıl Milliyetperverlik, o Fransada mevcut olan yegâne liberal fır- kasıdır. Liberaldir. Ferdi hürri- yeti, söz hürriyetini, matbuat hürriyetini, içtima hürriyetini, tedris hürriyetini, hâkimlerin is- tiklâlini ister. Bundan ziyade liberal olmağa imkân yoktur. İş te liberal bir: fırka, Yalnız he- men munhasıran imparatorluk, krallık ve papaslık taraftarların dan teşekkül eder. Bu muhte- rem vatandaşlar sadece akalli- yette oldukları için liberal ol- duklarını ve bütun akalliyetlef gibi liberal olduklarını inkâra mecal bulamazlar. Yani emri ahire değin liberalldirler. Din değiştirdikleri, salah yo- lunü buldukları ve yalnız cezri olarak liberal değil, ayni zaman da ebedi olarak liberal olduk- ları farzedebil Fakat vaziyet icabı ve muvakkaten liberal ol- dukları daha muhtemeldir. Bunlar intihabattan muzaffer, çıksalar istipdat usüllerine bü- tün şiddetile. tekrar başlıyacak- lardır. Kimisi ikinci imperat luğun idare düsturlarmâ, kii de papâlığın düsturlarına tal olan adamların liberalizniine pek fazla istinat edilemez. 'M. Gab- riel Mened radikallere haklı ola rak: “Siz'de papanin fetvala- rını, fakat tersine olarak, tatbik “ ediyorsünuz.,, Doğru. Fakat, fet- Vaları tersine tatbik edenlere itimat için bir sebep yoksa, dogru olarak tatbik edenlere İtimat için hiç bir sebep yoktür. Doğru olmak için daima te- ferruatâ girmek Ve fırkaları gör mek lâzımdır. Milliyetperver fır- kada bazı liberal unsurlar vardır. Bu fırkada cumhuriyetçi liberal: ler vardır ki hâlen Fransa da libral olan yegâne fırka ile; bir likte yürümeğe : mecburdurlar. Bu milliyetperver cumhuryetçi liberalier çok takdire * şayandır. lar, ve elimden geldiği zaman ben onlara rey veriyorum. * Zira üzerinde - titrediğim yalniz İki şey vardır. Bunları da onlar az çok (temsil ediyorlar. Vatan fikri ve Adam Hakları. Fakat bunlar pek azdırlar ve her tarafta şüpheli adamlar gör- mek gibi gülünç bir mevkie düşmek istememekle | beraber bunlarin liberal olmasından de- ğilse bile radikal ve müfrit libe- ral olmalarından şüphe ederim. Meselâ onlara desem ki:“Sa- dece harici müdafaaya müteal- lik kaytlarla Amerikadaki hür- riyetin. aynı (obizede Jâzim., “Evet,, cevabını vereceklerinden şüphe ederim. Mesele (tetkike değer. Milliyetçi fıraada liberalizm unsuru olarak samimiyetle © ve zekâvetle liberal olan bazı kral- hk: taraftarları da vardır. o Ol- dukça liberal olanlarını tanirim. Devlet ve dinin tefrikine taraf- dar olanlarını tanırim, Buna ta- rafdar olmak liberalliğin umumi delili olmasa bile delillerinden biridir. Radikal için, hakiki cumhu- tiyetçileri bulmak çaresi antikle- tikal olup olmadığina bakmak, ve antiklerikal ise, cumhuriyetçi addetmekse, liberalin mihak ta- pda Devlet ve din işlerinin tef- tikini kabul etmektir. Binaen aleyh milliyetperver fırkada liberalizm unsurları var- sa da bunlar zaiftirler ve kala- balık. içinde boğulmaktadırlar. Tesadüf sevkile, tehdide maruz bulunan Adam haklarının müda-/ on, on buçuk kuruştur. fil mevkiinde bulunan bir fınka yine teveccühe lâyiktir. Fakat bilmelidir ki milliyet- in liberalizmini bilhassa cephededir. Bir liberal, ancak delilini göstermek kaydile milli- yetperver olabilir. Fakat “ hiç kimse | liberal olmadıktan Osonra liberalizm mevzuu bahis : olamaz.,, demek te'doğru olamaz. Ben kendi he sabıma aslâ bunu söyliyemem. Daima şoyle söyliyeceğii 'Hürriyet hakikattır. Muasır zamanlarda, içtimai hakikattır Arzettiğim bin sebeble eski manlar da geriye gelemez. riyet ferdin normal şekilde kişafının esas şartıdır. Hü reyet milletin normal olarak na da şarttır. Ben liberali; İşte o kadar, Tatbikatta, hür yet cumhuriyetçilerin, jakoben- lerin, sosyalistlerin, yahudilerin protestanların — şahsında ihlale uğrarsa, soldayım. Hürriyet kral. cıların, imperatorcuların, kato- liklerin ve klerikallerin şahsında tazyike maruz kalırsa sağdayım.,, Hatta, tatbikat sahasında da haklıyım. Vakıa yalniz olduğumu biliyorum. Fakat kalabalık ol- saydım, bazen sağ tarafa, bazen 8ol tarafa geçerek terazinin ib- resini daima doğru tutacak olan bir fırka teşkil ederdim. Bu fır- ka, kimin şahsinda olursa olsun hürriyetin ihlaline mani olacak daima ve yalhız kiirriyeti hima- ye, idaniğ, müdafan ve' tahlis edecektir. Böyle “bir “fırka olsaydı, bu bir fırka: değil; “herkesid menfa- atı ve herkesin hakkı ve umu- mun menfa; cemiyet olacaktı: Zira daima mağlüp olduğu için zararsız olan fırkanın tarafını iltizam edecek ve galip © oldüğu korkunç ve menfur olan bütün ( fırkaların aleyhinde bulunacaktır. Bu fırka, ortalar fırkası değil, fırkalar aleyhdarı fırka olacaktı. İşte böyle bir fırka mevcut ol- malıudı. Böyle bir fırkanın mev- çut olmasını, kalabalık olmasını, güzel teşkilâtı olmasını ve kuv- vetli olmasını temenni etmek iâzımdır. Fransada bir “ Adam Hakları ,, fırkası lüzimdır. Öyle ir fırka ki ihtilâlin esas fikir- lerine kudretle ve sebatla bağlı olsun. Hürriyet fikrinden hare- ket etsin ve ouu herşeyin sütün- de tutsun. Müsavat ve milli hâkimiyet fikirlerini hürriyet esasını ihlâl etmiyecek bir mikyas dahilinde kabul etsin; yani mahdut olmak la beraber her halde muhim bir mikyasta samimiyetle ona taraf- dar olsun; milli (o hâkimiyeti ve milletin hükümeti bizzat intihap hakkını teslim (etmekle Obe- raber bu hakkın O istipdat derecesine kadar (o bitmesi kabul etmesi Haklerda müsavatı kanun ve adalet karşısında müsavatı, me- muriyetlere | kabul müsavatını kabul etmekle beraber hakiki müsavata, yani ferdin inkişafını ve mülkiyet hakkını men'e ta- raftar olmasın. — Bitmedi — Borsada züm ve incir fiatları Bugün borsada yağmur yemiş üzüm yirmi ve ıslanmamış kuru üzüm de otuz dört guruştan sâ- tılmıştır. Paçal incirlerin fiatı ve hakkı “için bir ii Kilovatı 20 ku- ruşa indirilimiş Bayraklıda mevcut elektrik tesisatı Bayraklının İzmir bele- diyesine iltihakından evel köy ihtiyar heyetince tanzim edilmiş olan bir tarifeye tâbi * bulun- maktadir. Tenvirat. ücreti olarak halktan alınmakta devam edilen tarifenin nisbetsiz ve çok paha» h olduğu. alâkadarlara şikâyet) edilmiştir. Belediye makine mi hendisliği . tarafından yapılan fenni tetkikat neticesinde bura- da istihsal edilen kuvvei selek- rikiyenin kilovatının' yirmi kürü: şa kadar; indirilmesi mümkün olabileceği ve eski tarifenin çok fahiş bulunduğu teyit olunmuş” tur. Meselenin kat'i bir: kara bağlanması şehir meclisinin şu- bat içtimama tehir olunmuştur. ikinci kordon şehir plânına İkinci kordonun. terfi ve tef- riş ameliyesine rıhtım şirketince yeniden başlanmıştır, Ameliyat halen tütün inhisar dairesi önüne gelmiştir. Bu yol üzetide tesâdüf eden ve hail teşkil © eden, Ticaret odası. binasının. arka - cephesi Karşısındaki: köhne binanın da dün hedmine başlanmıştır. Bu yol üzerinde yeğâne ha- il yalnız Kredilyone bankaşile ittisalindeki su idaresi binası kalmıştır. Bunlar da hedm edi diği takdirde ikinci kordon başlan başa şehir pilânına u gun bir şekilde tevsi edilmiş bulunacaktır. Kasaplar: Et satmak is- temiyorlar Belediyece . son vazedileh 'et nerhini beğenmiyen kasaplar bü gün de satmamaktadırlar. Belediyânin, kasapların bu inadına" karşı âcil bir' kararla tekrar belediye kasap dükkân- ları açmak üzere olduğu haber alınmıştır, Dün akşamki: belediye encü- meninde bu meselede ısrar edil- mesi karatgir'olmuştur. Kemer köprüsü Yeni inşa. edilmekte iken seylâptan hasara üğrıyan Kemer köprüsünün Belediye fen heye- tince yeni keşf“ ve projeleri ya- pılmıştır.ZProje ve keşfler bele- diye encümenince tetkik edil ŞEHİR HABERLERİ Bir Kilise Yüzünden Çıkan Thtilâf Belediye Fen Heyeti Tehlike Var, Metrük Mallar Fen Heyeti Yok Diyor Belediye ile metrük mallar müdürlüğü'arasında mortâkyada bir kilise | hedmine başlanması yüzünden bir ihtilaf çıktığını yaz- mış ve dün belediyede salahiyet- jetmiştik. Bugün de metrük mi İlar idaresinde salahiyettar buli zatın bu hususta ne düşündüğünü öğrenmek istedik. Sual sorduğu muz zat dedi ki; “ Belediyenin tehlikeli bulunduğu için hedmi- ne dair gösterdiği iki ihtarname 26 Ağustos 930 tarihinde kilise- in Şark ve Cenup kısmındaki an kubbenin ayrıldığı beyanile beş gün zarfında tehlikekin. iza- le edilmesine dairdir. Fen memurlarımız. bunu der- hal gördü. Bir hayli zaman için hiç bir tehlikesi olmadığına da- bize kilisenin tar bir zatın noktai nazarını neşr- muhabere cereyan etmektedir. Muhabere neticesine intiza- ren tehlikesi olmiyan ve boş bu- lunan o kilisede hâlen bir şey yapılmasına lüzum ç görülmedi. i sinin teh- bulunduğu ettiği kulbe aradan beş ay geçti hâlâ yerinde durmaktadır. Ve belediye de yevmiyeye elân el sürülmemiştir. Hattâ altında ameleleri çalıştırmaktadır, Bu ib- tarın bir maksat tahtında vuku bulduğunu şimdi tamamen anla- dık. Netekim o zaman da anla- mıştık. Belediye bu yan ve ufak kubbeyi” vesile “İttihaz “ederek kilisenin © sağlam * yerlerinden başlamak suretile'metin ve elli bin liraya ancak yaptirilabilecök mükemmel ve koca binayı kedem etmekte musır bulunuyor. Mak- sat taşından ve (sairesinden menfaat temin etmektir:. Hazine > : in Feümer müstenit kanaâtini"be- göre tanzim yan;oti. Bu kilisâyi <cihötü aske” “13 riyede ihtiyacı için talebettigin- ediliyor İden; vekaletle dairemiz arasmda Tiryeste piyasası hakkında ora ticaret mümessilliğinden şeh- rimiz ticaret .odasina.'geleri rar porda : şw malâmat: verilmekte- dir: Kuru Üzüm: Yunan. ikiracatı bitmiş, Tür- kiyeden de irsalât hayli azalmış olduğundan fiyatlarda: cüz'i bir tereffü: hâsıl 'olmuştur. İzmir Sul- tani üzümünün 7 numarası geçen hafta elli sekiz. şilinden İl nu- marası da 7e şilinden satılmıştır. Diğer cinsler * üzerine muâmele olmamiştır. Esasen “şu” sırada Triyeste serbest gümrük “ “depolarında 4000: ilâ“ 4500, İzmir malı ol rak ta 2500 ilâ 3000 sandıktan fazla mal yoktur. Kuru incir Mahsul mevsimin o sonunda bulunduğu için Triyestede stok mevcudu 200 ilâ 300 sandık eks- tirisma Oile'bir kaç (sandık (Nesplos öltra ) kalmıştır. Fiatlara gelince, İzmirin pro- toben malının kentalı 80, Nes- plos öltra 58-60, ekstrisma29-32 şilin, Yunan kalamateleri 31-33,6 şilin, Türk, Yunan hurda malları da 11 şilinden muamele gömüş- lerdir. Yumurta : Ehemmiyoti gittikçe artan dikten sonra derhal inşaata baş- lanacaktir. Gi AŞK GE Bu akşam DIKKAT: ilâveten diğer iki filim gösteri Şaheserinin söü pro, nin unutulmaz mühdiası yumurta ticaretimizin Triyeste- de vaziyeti şayani memnuniyet- MARI 9,30 CELFR ( filmi- saat 716 ve da son TEHLİKELİ OYUN (Filminde ALBER RHJAN ve « Müttehem kalkmız > mümessili ANDREB ROAN ile birlikte) ELHAMRA i. Milli K. Sinemasında görülecektir Temamen söziü ve şarkılı eme film Her hafta tayyare postasile Paristen İstanbula gelen «Fonks Movyeten»| gazetesi, havanın. bozukluğu basebile bu hafta gelmemiştir. Bunun yerin. lecektir. OTOMOBİN SATICISI; Sen Granye tarafından bir kısımlık Fransızca sözlü komedi. ir kisımlık musi i komedisi COŞKUN BELDE Triyeste Piyasasında Üzüm, İncir Ve Yumurta Fiatları Ne 'Haldedir hukukunu tabii sonuna * kadar arayacaktır. tir. Bu. sene Polonya ve Yugos lavyanın. İstirya havalisi yumur- taları doğrudan. doğruya isviçre piyasalarına . çokça . gönderildi inden Triyeste , piyasası; shalı- mıza, daba ziyade rağbet gös- termekte . ve. fiatlerde tereffü temayilleri müşahede sedilmek- tedir . Geçen hafta beheri 50 .ilâ 53 gram dartan İzmir malına sandığı 630 ve 52-55 gram sik- letinde yumurtaları mühtevi 0- larak İstanbuldan gelen sandık- larda 670 liret fiyat tesbit edil Yunanistan Geçen sene ne kadar tütün yetiştirdi? Selanik könsolosluğundan şeh- rimiz'Ticaret odasına verilen ma“ lâmata göre, Yunanistanın 930 tütün rekoltesinin 52 milyon ki lo olarak tesbit edildiği anla- şılmıştır. a iş Adagide de hastalık Ödemişin Adagide nahiyesi keçilerinde sâri hastalık zuhur ektiği şehrimiz baytar müdüri- yetine | bildirilmiştir. BEL ibdaı olan ikiye“ bölündüğü bellidir. Oğleden öğley: ele. 6 şev. Fikir birliği Türkiyede buğün fikirleri, Cum. huriyetçiler iki sınıf olmuşlardır Halk fırkası haricinde kalan y, bu fırkanın metotlarını beyen. meyen İiberal cumhariyetçileri, Halk fırkası içinde mevki ala, muhafazakâr cumhuriyetçiler, ay. ni lisanı konuşmıyorlar. Hel Halk fırkaşı erkânından olüp (4 hürriyetin ve vatandaş hakları. nin açıkça aleyhdari olan ve İz. mirde firkanin iki gazetesi ta, rafından temsil edilen kimseler; cumhuriyetçi © bile döyemeyiz Cumhuriyetin ruhu ile bunların ruhu arasında dağlar kadar fark vardır. Bunlar “Türkiyenin siyasi hayatında vuku bulan muazzam inkılâptan bihaberdirler. Yazılar ve fikirleri Abdülhamit devrin ancak yakışır. Bunlardan bahsetmeğe tabii değmez, Yalnız. şunu kaydede. lim ki Halk fırkasını halkın na- zarından düşürmüş. olan, ona hoşa gitmiyecek bir şöhret ka- zandıran daima bu: gibi a olmuştur. Fırka . gazeteli hürriyet ve; demokrasi. .prensip- lerinin hergün ayaklar altını alındığını gören vatandaşlar, eyi bir not verebilecekler mi? Biz tah$şili mefkut, malümatı mefkut terbiyesi : ve sadece ter esi mefkut olan bu takım eş- hasın yaluz menfaat hissile h reket ettiklerini pek iyi -bili Bunların safsatalarını, temsil et- tikleri fırkanın. umumi, kanaati addederek bu fırkayı bu kadar küçük görmek istemeyiz. Fakat Halk fırkası namına söz söyle mek. salahiyeti bu kıratta eşha- sa ; bırakılırsa, bu .. gazeteleri okuyan beş on kişinin . zihninde nasıl intibalar suyandırabilir? Halk fırkası, .Cümhuriyet ve Demokrasi , prensiplerini Cumhu- riyetten-ive Demokrasiden. biha- ber: muhterislerin, .kendi namını çeğnemelerine . müsaade © edi, dururken bütün teşkilât | gayre- tini boşuna, sarfetmiş . olaçaktır. Nasıl ki öyle olmaktadır. Fakat biz, Halk fırkasınduki samimi .cumhuriyetperverlere hi- tap. edebiliriz. Etrafa dökülen bu ibtiraslar, cumhuriyeti . inkâr eden bütün bu iddialarla sizin bir o müşareketiniz. olabilir mi? O halde neden, fırkanızın şerefi namına ortaya atılmayor. ve bi yalancı cumhuriyetçilere sizin söz söylemek hakkını bırakıyor sunuz? Halk fırkasının muarızı ole rak biz bundan memnun olabi liliriz. Zira fırkanın İzmirdeki nl kadar halkı: tahkir ede ede, hissi selimi; «baltalayi baltalaya Halk fırkasının. çürüt müş dahâ kuvvetli bir amil yok tur. Varsın, devam -etsinler. Biz Halk fırkası ide, Bayi vekilin son nutkunu samimiyetle alkışlayabilecek : kadar. hakiki cumhuriyetçi: olanların — Halk cumhuriyet terbiyesi vermekle, hürriyet idealini aşılamakta, ve tandaşları eski devirlerden kah ma lâkaydi yolundan demokrasi yoluna sokmakta bizimle beri ber çalıştıklarını görmek ister dik. Tatbikatta yine ayrılacağı” Hükümetin iktisadi siyaseti üz“ rinde biz daima muhalifiz, onlar da muvafık, Fakat Cumhuriyet zemini üzerinde İsmet paşa 50" nutku ile bizden olduğu fırkası içinde liberal olan bir çokları da elbet vardır. Bi Türkıyede, fırka farkları üzerin de Cumhuriye mefküresi birli” ğini görmek isteriz. Halk haki" ki cumhuriyetcileri sözlerile,yaz” larıle ayırt ediyor. Çok temeni ederiz ki: Halk fırkasının cum huriyetperverliği hakkında, İ? mirdeki mutlakiyetçi gazetele rinden başka unsurlara göre bir hüküm yürütebilsin. B, A