16 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

hala Libera Hürriyetin On beşi, lizm nedir Muharriri: Emile Faguet düşmanları nci fasıl Fakat tesis ettiği içtima! lâk Devletin tahribine matuf ol- mıyan hiçbir dini ne iz'aç, ne himaye ne iltimas. etmiyeceğii Ona destek olmak o dine ina- nanların işidir ve onu münakaşa etmek te diğer dinler erbabının işi, Bu istinkâf sayesinde ben din kavgalarından hariç kalaca- ım. Bunlara karışmak ise müş- kilâtlı ve yorucu olur ve devlet işlerine de hiç faydası dokun- maz. - Hicviyecilerin ve muhar- rirlerin ağzına kilit vurmakla ne kazanırım? Onlar, birbirinin ak- söyliyerek .mütekabilen te- irlerini izale ederler. . Binaen- aleyh hiç kimse için pek tehli- keli değillerdir. Bu sahada onların işine ka- rışmamakla zannederim ki çok şey kazanırım. Zira onların izaç edersem, bana hücum edecekler ve teb'alarımı benden ayıracak- lardır, Buna mukabil onları rahat bırakırsam, yani daima feveran halinde olmalarına müsaade e- dersem, birbirlerine hücum ede- cekler ve beni rahat bırakacak- lardır, Ve ila ahar. Hulâsa ben yalnız polis, müdafaa ve diplo- masi işlerile iştigal ederim. Be- nim işim budur.,, Bir kıral | pek muhakemeyi yürü İşte bunun içindir ki bir kralınlib eralizmle ve İiberalizm kralla uyuşabileceğini söyledi. , Ancak bü: kralın çok zeki, gürurâuz ve tehaktimsüz * oldu- farzettim. Yine bunün içindir ki hükümdarlığın hürriyetin tabii bir düşmam oldüğü söylemiştim 2 — Aristokratlık Burada iptida kelimeyi tarif edelim: Zira mana hilâfına ha- reket etmiş oluruz. Aristokra- siye aristokrası derim. Oligar- şiye aristokrasi derim. - Diğer vatandaşların haricinde olarak milleti idare eden zümreye veya vatandaşlar grubuna aristokrasi diyorum. Aristokrasi kelimesini başka bir manada istimal etmi- yeceğim .. Fakat 1750 denberi aristok- rasi kelimesi yalnış olarak baş- ka bir manada kullaniliyor. De- mokrat temayülü insanlar mille- tin içinde halktan ayrılan, ve ya grup halinde yaşayan her şeyi her cemiyeti," ferdin haricindeki teşekkülleri” arastokrasi namı al- tında göstermektedirler. Klise bile siyasi imliyazat ve adli sa- lâhiyetle devlet teşekkülü ol- maktan” çıkalidanberi onlar için bir aristokrasi olmuştur. Diğer vatandaşlara ait siyasi hukuktan mahrum olan ordu bir aristok- rasi; adliye bir aristokrasi, ma- liye bir aristokrasi “olmuştur. Bunlar hiç te aristokratlar de- ğildir. Zira idare etmezler, Arzu edilirse bunlara “aristi ler, yahnt şekilsiz tabakalar ara- sındaki teşekküller denilebilir. Fakat hiçte aristokrasi değil- lerdir. Bu iki şey birbirinden o ka- dar ayrıdır ki sudurlar. İçtimai teşekküllerin, cemiyetlerin, idareye iştirak et- memekle beraber hurriyet ocak- ları olduğunu âlâ bu ispata çalıştım. Hurriyeti muhafaza ederler, hur- riyetin direkleridirler. Evvelâ hüsnü misal olurlar. Muhtariyetli bir hayat yaşarlar ve öyle yaşanmasını öğretirler. Sonra merkezi kuvveti tahdit eder ve ona az çok sağlam bir set teşkil eylerler. Bu set her kavemetinden daha kuvvetlidir. Nihayet, cemiyetler hürriyet sa- yesinde yaşadıkları için, mem- .İlekette mevcut hürriyet anası- liberal temayül riyle, fikren ve ruhen olanlarla — birleşmeğe Jederler. Cemiyetler, teşekküller hak- kında söylenecek söz budur. İs- ter akademiler, edebi ve fenni cemiyetler gibi yüksek sınıftan, ister sendikalar, kooperatif ce- miyetleri gibi aşağı, sınıfta ol- sunlar. Fakat asıl aristokrasi, öliyar- şi, herkesin birkaç kişi tarafı dan idâresi tab'an liberal değil dir ve hürriyetin düşmanları ara- sında: sayılmalıdır. Hükümdarlik- tan daha fazla veya daha az hürriyet düşmanı olabilir. Fakat her vakıt düşmandır; Umümiyet- le daha fazla düşmandır. Bir kralın liberal olması için alice- nap olması kâfidir, zeki olması kâtidir. Bu nadiren vaki olur, fakat, vaki olur. Bir aristokrasi- nin liberal olması için onun da alicenap dır. Fakat bir sınıf için böyle olmak bir kral için olduğundan daha güçtür. Bir adam yalnız şahsına ta- Halbuki bir sınifın her adamı, diğer adamlarına tabi- dir. İdare etmek imtiyazını haiz olan adamlar, nüfuz ve idareleri haricinde bir şey * kalmasından hoşlâmazlar. Bunlar “bir çok krallardır ve kralların” irsi gu- ruruna, yanılmamak iddiasında kendi. kanina © veya mensap olmıyan her Şeyi istih- kar adetine; istipdat ve tahak- küm temayülüne, hülâsa bütün krali hastalıklara © maliktirler. Bunlar' bir çok © kralların bir yerde; olmasıdır. Bir kral; tek bir kişi olduğu için herşeyi ken- disi yapamaz ve: bazen her şeyi o kendisi O yapmamağa ve delerin münferiden: veya müçte- mian bir şey. yapmalarına razı olur. onlar ise memlekette ya- pılacak her şeyi kendi araların- da taksim ederler ve kendilerin: den olmıyanlara yapılacak, ita- atten başka, hiç bir iş birak- mazlar, Bazen bir müddet içi ' mur vaffak olurlar. Fakat tarihte gö- rüldüğü üzere bu müddet 'kısa- dır. önlâr çok “kararsız bir mevkide, âdeta bir kılıncın kes- kin tarafı üzerindedirler ve bir hükümetin prensiplerinde: ifrata varmak veya onları" terketmekle mahvolduğu kaziyesi, Her hükü- metten ziyade bunların hüküme- tine tatbik olunur. Eğer 5 kapalı bir aristok- rasi iseler zaiflerler ve birkaç sonra milletin idareye kâfi bir erkânıharp zümresi ye- tiştirmezler ve acizleri içinde inhidama uğrarlar. Eğer açık bir aristokrasi ise ler; yarık yavaş yavaş, 've ol dukça süratle genişler ve de: mokrasi onları istilâ eyler. Aris tokrası nim bir demokrasi olur. Romada Marius zamanında ol: duğu gibi. Ve demokrat unsür- lar, istilâları altına giren kale- nin eski aristokrasi bekayasını imha eylerler. Bir aristokrasi ancak bunla- rın ikisi arasında, yani yarı açık yarı kapalı olduğu zamanda, o da zeki ve âlicenap olmak şar- tile güzel ve büyük şeyler yapa: bilir. Bu müddet te umumiyetle oldukça kısadır. ferit vatandaşların mu- — Bitmedi — ve zeki olmasi lâzım-| Sınıfına | kendi iradesinden müstakil ira-| ( hanımdır. Tashih olunur. Italyadan Çam ağacı getiriliyor İzmir için İtalyadan beş kök nadide ve çok zarif çam ağaçı siparis edilmiştir. Bunlardan il si hükümet önündeki parka, ger ikisi Basmane önündeki Ga- zi bulvarı medhaline yapılacak küçük parka ve biriside. bulva- rın Kordona çıkan mahallinde vücuda getirilen köbeğin orta- sma dikilecektir. Bir ziyafet verilecek Tasarruf haftasının son muallim mektebindeki verilecek ikinci müsamereden sonra tasar- ruf cemiyeti reisi Turgut bey tarafından propaganda heyei azasına tasarruf haftası şerefine bir ziyafet verileceği haber alın- mıştır. e Ticaret odası 1931 senesi bütçesi Oda idare heyeti | ticaret odasında içtima ederek odanın 931 senesi | bütçesini . tetkik eylemiştir. Çarşanba oda meclisi de toplanarak bütçeyi tetkik ve tastik edecektir. TASARRUF konferansları Bugün öğleden sonra Erkek Li tepler talebesine Mustafa Rahmi bey tarafından Milli Tasarruf ve İktisat hakkında bir konferans verilecektir. ii Hususi surette aldığımız! bir habere göre Mustafa Rahmi be- yin halka da bir konferans ver- mesi temin edilmiştir. Talebekarneleri Bundan sonra. her za- man muteber olacaktır Talebelerin * nakliye" vesaiti İkarneleri “bazı kumpanyalarca on beş “yaşından aşağı“ olmak, ve: yalnız mektep. zamanlarla ve mahdut muteber - bulunmak yeni bazi kaytlara: . istinat ettiriliyordu. Doğru. olmıyan “bu takayidatın bir . çok « mahzurları . görüldüğü cihetle bilumum , talebenin. her, bangi istasyon ve iskeleden olursa olsun ve yaşları ne kas dar bulunursa bulunsun şebir dahiline münhasır olmak ve se- nenin. her gününe. şamil bulun: mak üzere ellerindeki tenzilâtlı karnelerden nakliye vesaiti üc- retlerinden istifadelerinin. temi nini” derpiş “edilmiş “ve yapılan teşebbüsat neticesinde | şirket- lerin muvafakatı temin olun- muştür. Nikâh İzmir eşrafından Şamlı Şük” rü B. biraderi Nafiz beyin kerime- si Meşküre hanım ile | İzmirin tanınmış ailelerinden — Seferihi- sarlı Rağıp. beyin o mahdumu, Ziraat bank memurlarından Ce- lâl beyin nikâh merasimi belediyede icra. edilmişti tarafa da saadet Tashih Dün ağır reza mahkemesin: de bir mücevherat sirkatine ait dava rüyet edilmiş bu haber dünkü nüshamızda intişar eyle- mişti. Şayanı teessüf bir yanlış- lik eseri olarak mücevheratin sahibi Fatma ve maznun olarak Naciye hanım gösterilmişti. Hal- buki mücevherat Naciye" hanıma ait olup maznun Kıbrıslı Fatmâ Muallim mektebinde Orta mek-| mevkiler. -arasinda| Si SEHIR HABERLERİ RPM RE NE EN ER AM Erkek muallim mektebinde Verilen müsamere çok parlak oldu Dün akşam: saat yirmide Er- kek Muallim mektebinde tale- benin iktisat kolu | tarafından tasarruf haftasi tesit edilmiştir. Kooperatifçi - Muhiddin bey tarafından kooperatifler hakkın- da bir" konferans verilmiştir. Ondan sonra Muallim mek- tebinin tatbikat" talebesi “kum- bara ismindeki piyesi muvaff: kiyetle temsil | eylemişlerdir.*İr- fan Konur, Ömer Lütfi, Ömer Cengiz, Feyzi. Kutlu efendilerin kendileri tarafından hazırlanmış olan manzumeler © okunmuş ve tekrar ;tekrar alkışlanmışlardır. Muallim © mektebi © “talebesi tarafından musiki muallimi Ah- met Hulusi beyin * yerli malları marşı terennüm: edilmiştir. Mü- samereden sifa “mektebin si“ naması' tarafından'yerli mallarına ait-filimler gösterilmiştir. İktisat kolu. tarafından ha- zırlanan yerli" malları sergisi de çok takdiri celbetmiştir: Talebe ile “beraber aileler-i den de bir çok kimseler müsa- merede hazırlanmışlardır. Gidenler Yunan konsoloshanesi başkâ tibi M. Veçino. Atinaya git- miştir, 4 Çiftçiye yardım Neyyork — Reisicumhur Ho- ver kongreden « ziraat ittihadı bürosu için 150 milyon dolar yâni 300 milyon Türk lirası bir kredi. istemiştir. Bu meblağ, raalın ihtiyaçı için geçen sene teşkil edilen 500 milyon dolar- lık krediden tefrik edilecektir Tayyarelerimiz Dün şehrimizde 'beyan- nameler attılar tasarruf haftası . müna- sebetile bu sabah saat on rad- delerinde tayyarelerimiz şehrin üzerine mnhtelif rehkte beyan- nameler atmışlardır. “Hiç” kimse in keyfiyettem haberi olma. havada. uçuşan renkli kâ- atlar meraki mucip ; olmuş ve bir çok kimseler bu kâatların arkasindân heycanla koşmuştür. Beyannâmelerde Şu satırlar ya- alı idi. “Vatandaş; zümanın eri emin tekaâüt Sandığı bankadaki ta- sarrufundür; , Milli iktisat ve tâsarrüf cemiyeti Kaçakçılık Her gün yeni bir kaçakçı tutuluyor Raki kaçakçılığı son günler- de çoğalmış gibidir.Hergün küçük yasta kaçak rakı imal eden bazı kimseler İnhisar idaresi memurları tarafından derdest edilmektedirler. Dün de Burno- vada: Küçük Çay mahallesinde Hüseyin oğlu Mustafa efendinin hanesinde kaçak rakı imal et- mekte olduğu ihbar edildiğinden yapılan taharriyatta bir rakı ka- zanı kaynarken cürmü meşhut halinde bülunmuştur. Kaçakçı adliyeye verilmiş kazan ve diğer alât ile kaynatılmakta olan So- malar musadere edilmişti ir, Zabitlerin maaşları Nevyork — Harbiye nezareti senelik raporunda Amerikâ or- dusunun harpten beri hiç görül memiş derecede kudretli ve kuvvetli olduğunu, binaenaleyh/ Oda Raporlarının Avrupadaki meslek mec- mualarında neşri temin edildi Şimali Avrupa ticaret mümes- silliğinden şehri: na gelen bir mektupta odanın neşrettiği haftalık raporlar hak- kında şu malümat verilmiştir: “ Bir müddetten beri Fransa, Belçika, Holanda ve İngilterede bazı meslek mecmuaları ve bazı him gazetelerde İzmir Ticaret odasının haftalık roporlarile ver- miş've Gireson odalarının aylık raporlarının aynen” neşri temin edilmiş ve bizim için eyi bir pro- son nutkunda sitayişle Güleden, öğleye, Cemiyetler Tasarruf haftası, çok ümi, lerle tesis edildiği halde az 7, manda kendini unu miyetin mevcudiyeti ran bir çe bize tek iktisat ve (. rar anlattı sarruf,, cemiyetinin merkezdek; faaliyetlerinden | başvekil paşı bahset, miştir. Fakat vilâyetlerdeki şı belerin bir faaliyeti ne | görül müş, ne de sezilmiştir. Bun ticaret odası- |gibi bir de maarif cemiyeti var dir. Ne yaptığından © kimseni, haberi yoktur. Bir ağaç korum, cemiyeti yapılmıştır. Korkar ki oda diğerlerine benziyeceki, Böyle ölü olarak doğan, bi müddet ismi. etrafında gürül kopartıp sonra hiç bir şey yap. madığı için unutulan daha pek çok cemiyetler. sayabi Bütün bunların birer i: ret kalmasına, canlı et olamamalarına sebep m. pağandaimkâm da elde edilmiştir|dir?. LV. alakasızlğı | Bu gibi kıymetli raporların “diğer| “Diyeceksiniz. Fakat” hall dalar tarafından da tanzimi İk- tısat vekâletinden rica olunmuş” tür.,, alâkasını tahrik etmek ve temi. di ettirmek için'ne yapılmıştır? Yastık altinda Yüz elli lira Büyük Yıldız otelinde ika- met eden Elmas oğlu Süleyman i ında efendi odasında yastığı Cemiyetler sun'i olarak doğ. mazlar ve resmi bimayeler altır. da yaşayamazlar. Cemiyet haya ta olmayan bir memleketin me deni bir memleket olmadığı « terakki edemiyeceği çok Sör lenmiştir. Türkiyede * cemiyetle. rin fıkdanını sadece medeniye ça-|seviyesinin | yüksek . olmamasını lındığını görünce zabıtaya mü- |atfedenler haksızlık işlemiş olur. raçaat etmiş ve Ali oğlu Etemjlar. Cemiyet hayatı olması w efendiden şüphe ettiğini söyle miştir. Tahkikat devam ediyor. vazife esnasında lera memurunm tah- ir edenler İcra memurünü ( esnayi vazi- fede talıkir etmekten suçlu Der- viş Ali ve rüfekasinin ağır ceza- da muhakemeleri devam etti. İddia makamını işgal eden Şük rü bey” imâzmünlârın tecziyesi istedi. Muhakeme talik edildi. Baba katili Nakzen muhake : me ediliyor Urlada Kayın pederini öl- dürmekten suçlu bulunan Süley- man oğlu Mehmet 18 sene 10 gün hapse 'mahküm. olmuştu. Bu karar mahkemei temyizde nak- zedildiğinden caninin Ağır ceza- da tekrar muhakemesine baş- landı. Nakzı icap eden sebep- lerin tezekkür ve teemmülü için muhakeme talik edildi Amerikada Posta bütçesinde açık Nevyork — Posta nezareti senei maliye hakkındaki rapo- tunna posta; bütçesindeki açığın 58 milyon doları mütecaviz ol- duğunu “bildirmiştir. Bu sebeple nezaret1885senesindenberidevam eden posta ücretini 28 gramda iki ilâ iki buçuk sent | tezyide karar vermiştir. Serbesdumluriyefi Telefon numarası - 2697 Telgraf adresi - İzmir Serbes Abone şeraiti Senelik: . 10 lira Alti aylık: 6 lira Ecnebi memleketler için: Senelik: — 25 lira İlânat sayfa: Satır 100 kuru: İmi teshilât gösteril İHTAR: Abone ve ilân üc-l 'zabitan maaşatını tezyit etmek HâzımgeldiğiniZbildirmiştir. retleri bilâistisna peşindir. cemiyetlerin inkişaf edebilme için, iptida cemiyet serbestisin ihtiyaç. vardır. Cemiyet yapmak serbes ni dir? Kanunen evet. Eakat filer? Filen, * cemiyetlerin en umuni n vaziyeti bu: Serbes fırkı endisinden başka bir teşekki- le tahammül edemiyor. Cemi yetler yaşiyamiyor, zira Halk fır. kası bütün bunlari kendi idaresi altında “ tutmak” istiyor. Bugün Türkiyede yapılacak her cemiyet muhakkak ““Halkefırkasının bi şubesi - olmalıdır. Bu. şerait dı: bilinde halkın - sinesinden. cen. yetler doğmasına imkân olur mı? Cemiyetin esası, - fikir, kı- naat ve gaye ser Si ol içtimai © olsun, iktısadi olsun, ne olursa olsun her cemiyet her şeyden ev hürriyet © havasına © muhtaçtır Bu mefkut oldukça, bir musiki) cemiyeti, edebi bir cemiyet bik tesis edilemez. Netekim edil iyor. Tesisine teşebbüs edi an nasıl manialar çıka i gördük ve biliyoruz. ugün, beş on meslek erbr bı birleşip bir cemiyet teşkilin kalkişsalar, Halk fırkası onlar derhal elini uzatacaktır. O we kıt, iki şeyden birisi olacak: Yı cemiyeti yapanlar kanuna d. narak bütün. müşkülâta. göğü yeralan ve: Halk... fırkasın bı oyun eğeceklerdir. Şu takdirde u “şüpheli, bir cemiyet olr caktır. Hemen mimleneceklir. Azaları mütemadiyen iz'aç edi lecek, mümkünse işlerinden ç* karılacaktır. Yahut, cemiyet halk fırkasr| nın “himayesi, altına girecek onun bir. şubesi olacaktır. Bı taktirde de kimse ona alâkadar olmıyacaktır. Çünkü zaten fır; kaya alâkadar olanlar kaç kiş” dir? Her iki halde de cemi yaşamıyacak, yaşayamıyacaktır. Siyasi fırka teşkilinin serbe olmadığı, yani fikir ve kanast lerin muayyen kalplerden kır) tulamadığı muhitlerde » cemiyeti teşkili imkânsız bir şeydir. B) gibi yerlerde, halk tedricen her şeyden alâkasını keser. Zira pet âlâ hisseder ki kendi reyini i” har etmesine müsaade edilmiye cektir. Reyini izhar etse bil bunun hükmü olmıyacaktır. Böyle bir vaziyet bir mem leketin terakki kabiliyetini k* rar, En faal zekâları uyuşuklu ğa sevkeder. Cemiyet bayat olmıyan, yahut olmasına müs” ade. edilmiyen milletlerin yük selmesine — hakikaten | ibtim” yoktur. ' Siyasi fırka inhisarı olan bi memlekette cemiyet vi