30 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

ru ise, G H. F: birliğini muha- faza etmekle beraber, her biri ayrı bir reise tâbi üç gruba ayrılacakmış . Bu haberin ne derece mevsuk olduğunu bilmi - yoruz. Hakikat değilse bile, ha- kikate benziyor, ziraC.H. fırka- sı içinde fikir ve kanaat tehatüf leri o kadar çokturki onun men- suplarımı üç hizbe' ayırmak dün- yanın en kolay işidir. Bu taksim her sahada yapı- labilir. C.HLF içinde hocalar ve hacılar var, farmasonlar ovar. Bunların ikisi arasında lâkayt kalanlar var. Bu, zahiren din işidir, siyasetle alâkası olmaz. Hakikatte kanaat ve telâkki meselesidir. Tesiratı her yerde mahsustur. Hocaların ve hacıla- rın, ve bunların etrafında topla- san muhafazakâr zümrenin ser- bes münakaşaya taraftar olma- dığı, her vesile ile serbestilerin i istediği malâmdur. Si- iktisadi, içtima, vicdani etler, taraftarlarını bu hi- sip içinde bulumazlar. C, H. firkası içinde bu takım zannedildiğinden daha kalaba- lıktır. Bunlar esas itibarile fırsat peşinde koşan insanlar “oldu'- ları için, kapıların “açık bulduk- ları her hükümet fırkasma akın ederler. Halk fırkası kapılarını işte açık bulmuşlardır. Hoca zihniyeti. * Sekter , zihniyet, engizisiyon ve tazyik sistemi bu zümrenin hususiyetlerini teşkil eder. Maalesef, Halk firkasının gidişine şimdiye kadar en ziyade hâkim olan bunlar: Bunlara mukabil, Halk fırka- sında hürriyet taraftarı olanlar serbes münakaşayı istiyenler, iktisadi Tiberalizme meyleyleyen- ler, matbuat hürriyetini boğul- mağa lâyık bir tehlike addetme- yenler de elbet vardır. Yalnız bu zümre simdiye kadar kendini gösterememiştir. Zira bu tema- yüller, Halk fırkasının ekseriyeti mazarında “irtica , veya “ko- münizm ,, temayölleridir. Fırka- nın sol cenahini teşkil etmesi icap edeti meb'uslar, kanaatlerini hikim kılmak için şimdiye ka- dar bir şey yapmamışlardır. Mu- hafazakâr, anti-demo kratik cer- yanlara tâbi olup gitmişlerdir. Şu iki hizip arasında sabit tanaati olmayan, hareketten nef- ret eden,mevcudu idameden baş- ita bir gaye takip ötmeyen, hü- kümetle beraber olmak için ica- bındas ağa, icabında sola meyley- leyen bir merkez grubu vardır. Merkez grupları her memlekette aynidir değişmezler, bunlar ha- kiki hükümet fırkalarıdır. Sağ - larda, sollarda mücadelecidirler. Gayelerini tahakkuk ettirmek sterler. Merkezciler mücadeleyi takip eder ve kuvvetli olan ta- rafa iltihak eylerler. Bu izahata göre Halk rırka- ! içinde üç grup için bol bol er vardır. Hatta eyice dikkat dilirse, bu gruplar ayrı ağrı irkaların. hususiyetlerini arzede- ilirler. Aralarındaki fikir | ve anat farkları derindir. Bir Ra- ih Hoca ile bir Reşit Galip ey arasında çarpışan noktalar irleşen noktalardan her vakıt aha çoktur. Halk fırkası meb'- Uç gruplu fırka C.H. Fırkası serbes münakaşaya, doğru gidiyor mu? Gelen telgraf haberleri doğ-" usları kanaatlerini serbesçe İz- har etseler ve kanaatlerine gö- re hareket eyleseler, bir Avrupa parlementosunun müfrit sağ cena hından müfrit sol cenahına kadar bütün sıralarını doldurabilirler. Şu mülâhazaya göre , Halk fırkasınm üç gruba inkisam et- mesi mantıki bir şey olur. Yal nız müessir olurmu? Halk fır- kası nazari hareketlerde ustadır. Fakat her nedense bu fırkanın nazariyatı ile filiyatı arasında geçilmez bir set vardır. Eğer bu grup taksimatı da şekle münha- sır kalır ve her şey “Eski tas, eski hamam, usulünce giderse bu beyhude bir karışıklıktan başka bir şey olmaz. Siyasi tak- simat, ancak bir kanaate teka- bül eder ve o kanaat dairesinde faal olursa, müessir olabilir. | Halk fırkası içinden,bize aziz olan o hürriyet ve demokrasi prensiplerini, içtimai ve iktisadi serbestileri müdafaa edecek ses- lerin yükselmesini elbet çok ar- zu ederiz. Halk fırkasında sola mütemayil bir prubu memnuni- yetle karşılıyabiliriz. Ancak, bu grubun göz boyamak için değil, hakiki kanaatler mahsulü olarak teşekkülü icap'eder: Şimdiki halde buna pek ina- namıyoruz. Hatta sol grubuna reis olarak Mahmut Esat beyin isminin ile rülmesi bizi bilâkis! şüphelendiriyor. Mahmut Esat bey bugüne kadar hürriyetper- verliği ile temayüz etmiş bir şahsiyet değildir. Bilâkis | çok dar bir zihniyetin emmareleri, bazen tanzim ettiği kanunlara kadar sokmuştur. Eğer Halk fırkkasında ( sol ) luğun,* demokratlığın, hürriyet- petverliğin bayraktarı Mahmut Esat beyse, bunun bir vodvil Miberalizmi olacağını biz şim. den temin edebiliriz. Ötedenberi faşizm temayülâtı irae eden bir zat, fırkasında sol cenahın başi- na geçerse, bu sol cenahin ne kadar çok sağa müteveccih ol- duğuna bundan eyi bir delil o- Tamaz. Zaten bütün bu rivayetlerin hakikati anlaşılmadan derin tah- lillere girişmeyelim. Eğer Halk fırkasında grup taksimatı ha- beri teeyyüt ederse, bunun etra- fında söylenecek daha çok şey- ler vardır. Şimdilik, Halk fırka- sınm fikirlerle alâkadar olmağa başlamasını ve yalnız hükümet mevkiinde tutunmaktan ibaret olan gayesini değiştirmesini te- menni ederiz. Yılmaz Belçika Ve Lüksenburga ticaret muahedelerimiz İktisat vekâletinden şehrimiz ticaret odasına gelen bir tahri- ratta Türkiye ile Belçika - Lük- senburg arasındaki ticâret mua- hedesine merbut (B) listesindeki fişenk maddesi hakkında dahi serbestimizi iktısab ettiğimizin Belçika hariciye nezaretine tibliğ edilmiştir. Bu suretle A ve B listelerinin tamamen feshedilmiş olduğu an- laşılmıştır . Cumh Gazi Hz. nin n beyanatı Halk için mücadeleden yılmaz Mefküre Gazetesidir İdarehanesi: İzmir - Gazi Bulvarı “Yeni Asır, yurdunda Nüstaii > Haiyerde 5 Li | uriyet Halk Fırkasına merbutiyetleri Gazi Hz. Ser bes Fırxanın kendi kendini feshe karar verirken Gazi ile karşı karşıya geleceği anlaşıldığını sebep göstermesi daha bida- yette bir suitefehhüme apn delâlet ettiğini söylüyorlar Trabzon, 28 (A.A) — Rebiefb cumhur hazretleri Pulathane ve) Maçkadan halk heyetini kal ederek mahalli işler hakkını kendilerile konuşmuşlardır. | Trabzon, 28 ( A.A ) — Dokur! zuncu kolordu kumandanı paşa hazretleri yolların geçilmi- yecek kadar karlı olmasına rağ- men bugün Erzurumdan ve Reisicumhur hazretlerine şa- hıslarının ve kumanda ettikleri kıt'anın tazimini arz eylemiştir. Ordu müfettişi İzzetin paşa hazretlerinin bu akşam gelmesi bekleniyor. Trabzon 28 (A.A) — Röisir cumhur Hazretleri bu gün öğle“ den sonra 14 de C. H. fırkasıti teşrif ederek fırka azalarını ki bul buyurmuşlar memleket işleri Halk fırkasının ve bu fırkanın|layezal oldu! prensiplerine istinat eden bükü- metlerin icraatından faaliyet ve istikametlerinden (o bahsetmişler bu icraatın isabet ve memleke-|tik nihayete kadar hep i menfaat- beraber çalışacağız de- tin ihtiyaçlarına ve lerine tevafuk etti tebarüz ettirecek bir muhalif teşekkül mişlerdir. Gazi a işaret ederek Dün Türkocağında yapılan içtima Kırk elli kadar doktor, eczacı ve dişçi toplan- mış ve verilen uzun konferansları dinlemiştir. Abdi Muhtar beyin iki saat süren sözleri doktorlar arasında sui tesir hâsıl eylemiştir. İktisadi buhranda hükümetin hataları yok mu? Içtima nasıl yapıldı Cumhuriyet halk fırkasını 16- lah maksadile şehrimize gelmiş olan meb'uslar etibba odasından doktorların bir içtimaa davet e- dilerek hasbihalde bulunmak im- kârının ihzarını rica eylemişler- di. Etibba odası da münasip gördüğü doktorlara davetiyeler göndermişti. Dün bu toplanma saat on yedide Türk ocağı sa- lonunda yapılmıştır. Kırk elli ka- dar doktor, eczacı, dişçi hazır bulunmuştur. Tabii İzmir meb'- usları Vasıf, Celâl, Münir, Halit beyler de orada idiler. Mk söz İlk sözü Vasıf bey almış. İç- timaın maksat ve hedefini izah eylemiş, takriri sükün kanununun şark isyanını bastırmağa harf in- kılâbını ve daha bazı inkılâbatı memlekette yerleştirmeğe hizmet ettiğinden, ve bu kanunun vazi- fesi kalmayınca kaldırıldığından bahsetmiş, normal vaziyete gi- rince tek fırkaları idarenin mah- zurları derpiş olunduğunu izah eylemiştir. Memlekette fırkala- irin taaddüdünü bizzat Gazi haz- retlerinin istediğini ve öteden- beri tenkitkâr vaziyette bulunan Fethi beye gel, iş başın geç de- nildiğini ilâve etti ve Serbes fırka macerasını anlattı. Hataları itiraf Vasıf bey bermutat gizlen- mesi mümkün olmıyan hataları- u vaziyet hassasiyet ve teyakkuzla çalış- mak lâzım geldiğini izah buyur- muşlardır. Gazi Hz. rabzonda Mi li sinemada İstanbul 29 (S.C) — Hazretleri cuma akşamı Trab: zonda Milli sinemayı teşrif etmişlerdir. Muhlis Sabahittin bey operet kumpanyası tara- fından temsil edilmekte olan “ Mon bey , operetini sonu- ba kadar seyretmişlerdir. Reisicumhur hazretleri ve umum? meselelör üzerinde w-|banisi ve reisi bulunduk- mmm görüşüp konuşmuş") Ja, G umhuriyet Halk fır- Gazi Hazretleri” Cumburiyet|kasile olan rabıtalarının ğunu birdaha tekrar buyurmuşlar,bida- yettenberi beraber çalış- hazretle- ri bu vaziyetin yeni olma- ni da itiraf ederek dedi ki: i “ Hatalarımızı muterifiz, fır- kamız memleket gençliğini ve münevverlerini ihmal eylemiştir. Bundan sonra istiyoruz ki bu gençlik ve münevverler fırkâ- mızla alâkadar olsunlar ve fırka onların olsun. Gördüğünüz hata- ları söyleyiniz. Bizi ikaz ediniz. Sizleri bunun için davet ettik.,, Akalliyetler meselesi Vasıf beyden sonra doktor Kâmıran bey söz almış Türkiye iktısadiyatına hizmet eden a- kalliyetlerin gücendirilmesinin, ihmal olunmasının fena neticeler verdiğini ilm! ve mesleği teşek- küllere Halk fırkasının burnunu! sokmasının herkesi gücendirdi- ğini söylemiş ve: “Şu ettibba odasının içtima- ında bile doktorlar | serbesçe reylerini kullanmaktan mennedil- mişlerdir. Haydi halktan korku- luyor, şu. oluyor, bu. oluyor, ya münevverlerden. İdare heyetine zorla istedikleri adamları getirt- miştir . Fırka muzır gördüğü adam- lar varsa yalnız onu işaret et- meli ve üst tarafına karışmamalı idi,, yolunda tenkitler yapmıştır. Şakir bey Tıbbı adli Şakir bey de çok eyi unsurların Halk (fırkasına ir)dığını Serbes fırkanın te şekkülü sıralarında Fethi beyin mektubuna verdik- olduklarını hatırlatmıştır. anlamış görünmesi daha lerden bahsetmişler ve de- mişlerdir ki: Karşımızda bir çok fır kalar varmış gibi her gün daha büyük bir faaliyetle çalışmak fikirlerimizihalk kütlelerinin içine yaymak ve köylere kadar götür- mek mecburiyetindeyiz. Her an tarihe karşı, cihana karşı hareketlerimizin hesabını verebilecek bir vaziyette bulun- mak lâzımdır. Tasavvur ve faa- liyetimizde bu kadar hassas ve müteyakkız bulunmak suretile muhalifsiz, bir fırkanın mahzur- larını daima bir tarafa bırakarak ve el ele vererek yürümek lâ- zım geldiğini muvaffakıyet sırrı leri cevapta dahi bu cihe- ti sarahatla ifade etmiş Bu itibarla Serbes fırka- nın kendi kendini feshe karar verirken atiyen Gazi ile karşı karşıya ge- leceği anlaşıldığını sebep göstermesi ve bunu yeni bidayetten bir sui tefeh- hüme kapıldığına. delâlet; etmektedir. Reisicumhur hazretleri birinci Büyük Millet Meclisi zamanın- dan beri memleketimizde teşek- kül eden muhalif hızıp ve fırki larının faaliyet ve akibetlerini derhatır ettirmişler, şayanı arzu olan fikir münakaşası yerine bir takım basit hissiyatın tesadümü- ne şahit olduğumuzu esefle kayt etmişlerdir. Gazi Hz. bütün bu tecrübe- lerden sonra inkılâp fırkası olan C. H. fırkasına teveccüh eden bu olduğunu asıl vazifemiz" he- yeti içtimaiyenin yüksek menfa- atlerini temine çalışmak olduğu- Du ilâve buyurmuşlardır. Bundan sonra mahalli ihti- yçlar hakkinda konuşmuşlardır. Ve Trabzon elektrik şirketi he- yeti idaresini kabul ederek şir- ketin vaziyeti ve faaliyeti etra- fında malâmat almışlardır. Fir- kadan çıkarak şehirde otomo- bille kısa bir gezinti yapmış dairelerine avdet eyle Sorabilir miyiz? Münderecat kesretinden bu sütundaki yazı yarına tehir edil- miştir. Beyanı itizar eyleriz. R. Şevket bey Bir müddettenberi rahatsız bulunan kıymetli avukatlarımız- dan Refik Şevket beyin iadel afiyet ederek bugünden itibaren kettiğini anlatmıştır. Meşhur konferans Üçüncü olarak söz alan dok-|yazıhanesine dev: başladığı tur Abdi Muhtar bey iki buçuk |büyük bir memnuniyetle haber sant devam eden uzun bir kon-Jalınmıştır. Kendilerine geçmiş ferans vermiştir. Abdi Mubtar)olsun deriz. beyin sözleri bir çok arkadaş- vw larını | sinirlendirmiştir. Hatta) (o Refik Şevket bey gazetemize susturulması bile kulaktan kulağa | gönderdikleri bir mektupla ra- mevzuubahs olmuş fakat mesele çıkarmak istenilmediği için sü- /hatsızlığı müddetince kendisini ziyaret eden ve bilvasıta istifsarı hatırda bulunan arkadaşlarının gösterdikleri alâka ve hatırşinas- lığına teşekküre ve bü teşekkü- rİrün iblâğına gazetemizi tavsit eylemektedirler sap eylemediğini Serbes Cum- Rusyaya huriyet fırkasının teessüsünde bu fırkada yer almak arzusuna ka- pıldığını fakat Fethi ye Ağaoğlu Ahmet beylerle görüştüktensonra yeni fırkanın boşluğuna kani 0- larak Cumhuriyet Halk fırkasına avdetle orada çalıştığını uzun uzadıya anlatmış ve hülâsatan demek istemiştir ki : “ Halk fır- İhracat başladı Bazı sebeplerden dolayı Rus- yaya sevkedilentiyen mallarımızın bugünden itibaren ihracatına başlanmıştır. ilk parti olmak ü- zere limanımızdan 270 ton in- kasına karşı umumi bir husumet vardı. Hatta benim bu hareke- tim arkadaşlarım ve ahali ara- sında suitesir yaptı. Bana gü- cendiler. Hatta hastalarımı bile kaybetmek © tehlikesile © karşı- aştım. Kazanamayan doktor Halk fırkasına çatıyor, kazanamayan girdikleri ve fakat bir müddet sonra yosunlaştıklarını ve o bull, İyosunlaşmanın onları atalete sev- tüccar Halk fırkasına çatıyor, cir tahmil edilmiştir. Bunu diğer partiler takip edecektir. Motoru patladı Bugün sabahleyin saat on bi- re doğru son süratle Elhamra knünden hükümete doğru gelen bir kamyon belediye zabıta me- murunun işaretine tevfikan te- vvekkuf etmek istemiş fakat sür'- atinin fazlalığından © muvaffak iktısadi buhrandan müteessir o- lan Sa sahile 2 eülm 8“ olamıyarak motoru patlamıştı. Şoför hakkında takibata başlar mıştır.