21 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

WEE Cemiyet Ben sadaka, insaniyet, hayir işi için bir cemiyet yapıyorum. Bu Size ait bir iş değildir. Bel kil “ Hayir işlerini ben kendim yapıyorum!, dersiniz. Bunu fena yaptığınızı veya hiç yapmadığı- nızı düşüne bilir miyim? Böyle bir kanaate müsaade var mı? Sizin hayrı kendi dostlarınız menfaa- tine yaptığınızı düşünmek ve şu halde, ben de kendi taallükatım veya her kes menfaatine hayir- perverlik yapmak hakkını haiz miyim? Bu müsaade edilen bir fikir mi, yoksa ihtilâlci bir ni- yet midir? Benim yalnız başıma hayirperverlik yapacak yerde bir çok kişile birleşerek bunu yap- maklığım dahilen emniyet ve haricen müdafaa ile ne diye alâkadâr olsun? Yine, dini bir akideyi neşir in cemiyet yapıyorum. Bundan size ne? Şu halde, sizin dini bir akideniz var demek? Eğer hükümet sıfatile dini bir akide- niz varsa bu bir kabahattir. Zira memleketi dahildeki hırsızlara ve hariçteki düşmanlara karşı müdafaa vazifesinin dini hiç bir mahiyeti yoktur. Siz, hiçte size ait olmıyan bir işle meşgul olu- yorsunuz, Fakat sizin dini bir akideniz varsa, benim kendi akidemle meşgul olmam, sizin aynını yapmanıza ndeden mani olsun, papaslarnıza maaş riyorsunuz. Hem de benim pâramla. Bu adaletsiz bir iştir, ama ne ise. Ben de kendi papaslarıma para veriyorum. Yalnız sizin papaslarınıza para vermekliğimi, fakat kendiminki- lere vermemekliğimi istemek iptida garabetin, sonra da istib- dadın en son derecesi olur. Şu halde beni rahat bırakı- nız. Yahut, papa unvanını takı- nınız. Zira benim kurmak iste- diğim kilise, ancak tam ve kâ- mil bir cemiyet hürriyetile müm- kündür. Ve ilâ ahar... Burada bir itiraz, ezeli saçma itiraz hatıra gelel “ daimi bir Cemiyet, devlet. içinde devlet- tir. , Şüphesiz, ordusu istihkâm- ları olsa devlet içinde devlet olur, Fakat silâhsız ve sulhper- ver bir cemiyet devlet değildir. Ruhların birbirine karışması, ira- delerin müşterek bir maksatla © birleşmesidir. Devlet “bunu mene namuslu hiç bir hak. bulamaz ve ne po- lisle, ne adliye ile, ne tecavüzi veya tedafii harp ile iştigal et- meyen bir cemiyetten korkması için de bir sebep yoktur. Bu, çok meşru ve millet için çok faydalı, her zaman faydalı bir irade birliğidir. Daima faydalıdır, diyorum. İnsanın yalınız olması eyi değil- dir. Yalnz kalınca, evvelâ pek az iş görür. Hemen hiç de- recesinde.. Keza, yalnız ka- linca, hotbinliğe doğru veya, hotbinliğin aksi istikamette ta- bii neticeleri olan magrurane İ- nada veya meyusiyete doğru der. Bu sebeple, zahiren gayesi hafif olan veya gayesi olmıyan cemiyetler bile; eğlence, muha- vere, edebiyat veya musiki ce- miyetleri bile faydalıdırlar. Zira yalnızlıktan daha iyidirler.. Fen, ziraat, ticaret, bir maza- riyenin, bir felsefenin, bir dinin meşrü tamimi sahasındaki cemi- yetlere gelince; bunlar insan fa- aliyetinin tabii şekilleridir ve M Durkhem çok haklı olarak: “Cemiyet fikrinin söneceği her millet, az zamanda mahvolmıya mahkümdur.,, demiştir. Dvlet, şüphesiz, bir cemiyet- ve- - Liberalizm nedir Muharriri: Emile Faguet Dokuzuncu fasıl hürriyeti milyonluk milletlerle, devlet in- sanları çok uzak sahalarda bi leştiren bir cemiyet, onları tut- mak için çok uzaktan ve çok yüksetten sıkan bir mengenedir. Şuna bunu da ilâve | ediniz ki devlet, cemiyete dahil olanların bizzat intihap ettikleri bir ce- miyet değildir. Binaenaleyh ce- miyet azası, kendileri tarafından intihap edilmiş veya tesis olunmuş bir cemiyet gibi, ayni zevk ve hararetle devletin bakası, mena- inkişafı ve şanı için çalış- ii, mazlar. Devle ile fert arasında, ce miyet azasına “hem daha yakın olan, hem de doğrudan doğruya onun kendi eseri olduğu için sıkı bir rabıta teşkil eden ve azami serbes gayret ve faali- yeti zevk ile yapmasını temin eden cemiyetler lâzımdır. İnsan ancak cemiyet içinde yalnızlıktan çıkar. Devlet içinde o, yalnızdır, zira münkattır. İs- tediğini değil, kendisinden ne aranılırsa onu verir.. Yani arzu ile, zevkle, sevinçle, bütün faa- liyetinin, hararetinin, zekâsının, kuvvetinin ve kalbinin iştirakile vermez. Fakat işte devletin is- temeğe mütemayil olduğu şey de insanın yalnız olması ve devlet ile fert arasında hiç bir şey bu- lunmamasıdır. Devlet cemiyet- lerden, kendisi olmayan bir şeye benzedikleri için, tehaşi eder, zira onları birer rakip addeder. Bu mantıksızlık gariptir.Dev- let, bizzat bir cemiyet olduğu için, cemiyetlerin de devlet ol- duğunu istidlâl eder veya öyle görünür. Hâlbuki bu kaziyenin aksi doğru değildir. Devlet, za- bıta ve müdafaa için bir cemi- yettir. Müsellâh bir cemiyet yani devlettir. Cemiyetler ise hususi şu veya bu gaye için birliklerdir. Müsellâh değillerdir, olama: Olurlarsa pek haklı olarak fesh- edilirler, Mecburi değil, iradidir- ler.Mevkiine göre küçük veya bü- yük olurlar.İçinden ayrılmak veya tekrar girmek ihtiyari olan gruplardır. Hulâsa devletin evsa- fından hiç birini haiz. değiller- dir ve “devlet içinde devlet ,, sözünün yok- tur, bir manasası Yalnız cemiyetlere değil, fakat devletten hariç olan her şeye bu kâide tatbik edilebilir. Çocuklarile beraber bir aile ba- bası devlet içinde devlet midir? Evet; zira baba azim sahibi ise emir eder, iradesinin amilleri vardır. Maksatlarının ortakları mevcutlardır. oHulâsa, devletin hudutsuz kudretini tahdit eden bir kudrettir. Aileyi ilga edi- DİZ. Bir çiftlik sahibi de dev- tel içinde. bir devlettir. Ek bet, zira Otoprağın o bir kısmı. üzerinde işler yapıyor, eyi kötü tadilât vücuda getiriyor, bu toprağa tasarruf ediyor. ida- re ediyor. Arazinin bir kısmını istediği şekilde kullanıyor. O'da bir kraldır. Mülkiyeti ilga edi- niz. Bekâr, tamamen münferit bir ferdin devlet içinde devlet. ol- duğunu biliyor musunuz? Şüp- hesiz bu adamın bir iradesi var. Bir teşebbüsü var. Bir fikri ola- bilir. Fakat'devlete hudut çizi- yor demek! Devlet haricinde, fıçısını istediği yere tekerlemek, bir şahsiyet olmak iddiasında olan birisi var. Devletin hudu- dunu çiziyor.. Onun kapısı eşi- ğinde devlet duruyor. Şu halde evi veya odası devlet içinde bir devlettir. tir. Fakat asrımızda, 30, 40, 80 —BİTMEDİ— Mahkemelerde Bir düğünden sonra ne olmuş? Şahit Karaburunda #ranıyor İzmirde deniliyor. İzmirde aranıyor Karabu- runda cevabı veri- liyor Geçenlerde Karaburunda bir memurun velime cemiyeti esna" sında sarhoşluk saikasile Hacı Salim efendi isminde bir davet- li Karaburun Ziraat bankası me- muru Hüsamettin efendiyi deni- ze atmış ve çıkarılmıştı. Hüsaniettin efendi denizden çıktıktan sonra; bir müddet tirahate terkedilmiş ve kendi- sine sorulduğu zaman kimin rafından denize atıldığını söyle- memişti. Mamafih Hüsamettin efendi ertesi günü Hacı Salim efendi- nin kahvesine giderek ( Gece beni denize atarsın hal | diye- rek tabancasını çekmiş ve Salim elendiyi yaralamıştı. Bu hâdise, Karaburun muhi- tinde bir çok dedi; koduları mu- cip olmuştu.., yapılan tahkikat neticesinde Hacı Salimin; Hüsa- mettin efendiyi denize atmaktan ve Hüsamettin efendinin de Ha- cı Salimi katil maksadile cerh- ten lüzumu muhakemelerine ka- rar verilmiş ve evrakı Ağırcza mahkemesine sevkedilmiştir. Yapılan duruşmalarda; şü hâ disenin bir sarhoşluk neticesin- de vukua geldiği anlaşılmakta ise de hâdisenin daha ziyade esasına vakıf olan Hasan efendi ismindeki bir şahidin mutlaka istimar icap etmiş ve bu “zat; Karaburundan çağırılırken;* İz- mirde olduğu bildirilmiş; İzmi de aranilırkenş: Karabüruniğiğit- tiği tahakkuk etmiştir. efendinin bu defa me- zunen Karaburunda bulunduğu anlaşılarak, kendisine o muhâke- meye gelmesi için bir celpname gönderilmiş ve muhakeme (o 10 kânunuevvele birakılmıştır. Armutlu nüma- ee yişi davası Mefsuh Serbes Cumhuriyet fırkası lideri Fethi beyin Alsan- cakta iratettiği siyasi nutku dinlemek için Armutludan İzmi- re gelen ve nutku dinledikten sonra bir otomobille köylerine avdet eden Mehmet çavuş, İs- mail ve Himmet ve arkadaş larının ayni günün © gecesi Armutluda; - davullu ve zurnalı bir Ceğlenti o tertip © ederek köyün içinde ve bir çınar ağa- Tas. Yunanlılar İzmirde ticaret etmek istiyorlar Yunanistandan bir çok tüc- carlar son günlerde şehrimiz Ti- caret odasına; müracat ederek muhtelif ticaretler. yapmak ve bilhassa Rakı, Şarap satmak için © gelmek istediklerini bildirmektedirler. Odaca kendi- lerine lâzimgelen cevaplar ve- rilmiştir. Mahlüt yağlar Sokaklarda tere yağı diye bazı seyyar saticilar tarafından gezdirilerek satılan mahlüt yağ- lar son zamanda çoğalmıştır. Bu hal belediyenin nazarı dikkatini celbetmiştir. Dün belediye riyasetinden ir emirle bu gibi yağ ine başlanmıştır, Mah- lüt yağ satanlar hakkında kanu- ni takibat icra edilecektir. Eşrefpaşada bir meydanlık Belediye tesellüm ettiği me- zarlıklar üzerinde çalışmağa baş- lamıştır. Eşrefpaşadaki iki mezar arasından geçen yol “tevsi edile- cek ve bu yolun ortasında geniş bir meydanlık / bırakılacaktır. Meydanlığın etrafındaki sahaya tesadüf “eden kısımlar arsa ha- line sifrağ edilerek belediyece taliplerine satılacaktır. ken, köy zabıtasınca bu vaziye- tin asayış ve istirahati umu; yeyi selpeder mahiyette görül- mesinden dolayı tertip edilen bu eğlentinin. jandarmalar tarafın- dan menedildiği esnada vukua gelen bazı harekâtın neticesin- de jandarma Ahmedin yaralan- dığı anlaşılmış ve bu sebeplerle mürettepler tevkif ve haklarında lüzumu muhakeme kararı veril- mişti, Ağırceza mahkemesinde şim- diye kadar cereyan eden muha- kemelerde bir çok şahitler din- lenmiş ve maznunlardan Himme- tin gayri mevkuf olarak muha- kemesine devamı tensip olun- muş ve diğerüç maznun hak- kındaki tahliye talepleri redde- dilmişti . Maznunlar; reddedilen (bu tahliye talebine | karşı itiraz et- mişler, ve itirazlarını tetkik et- mek üzere usulen dava evrakı Manisa ağirceza mahkemesine tevdi edilmek üzere müddeiu- mumiliğe irsal kılınmıştı. Bu davanın muhakemesine devam. edilmek istenilmiş ise de Manisa mâhkemesinden henüz dosyanın iade edilmediği anla- cının altında muhabbet ederler- gre « Serbes Cumhüri- yebin, muhterem oku- yucularına, onlardan gördüğü emsalsiz rağ- betin şükran mukabe- lesi olarak hazırladığı altın piyangosu sonuna yaklaşıyor. Bir çok ka- rilerimiz bizden keşide tarihini soruyorlar.İşte izahat veriyoruz: hediyeler şunlardır Dağıtılacak 1 Almanyada Yu- murta ticareti Almanyadan şehrimiz Ticaret Odasına gönderilen mühim bir rapora göre Almanyada istihsal olunan Yumurtalar bir müddet evvel: istandardize edilmiş ve Al- man taze yumurtası ismi altında taze ve cesamet itibarile mu- ayyen evsafı haiz olan mallâra mahsus bir tip ihdas edilmişti Alman piyasasında büyük bir rağbet kazanan bu tip yumurta ların istihsalâtı henüz pek cü; dir. Alman yumurtalarının. bü- nük bir kısmının cinsleri ve fi- pğleden, öğleye : Cemiyet ruhu. Durkheim'in şu sözleri öz, rinde düşünülecek zamandır , “ Cemiyet ruhu sönen mill, lerin inkırazı yakındır. , Alman filozofunun maks, açıktır; bir milleti, millet olarak idame eden şey, harita üzeri de çizilmiş. bir huduttan ibay değildir. Onların kaç para i gördük ve biliyoruz. Mi, leti millet yapan, fertler araş” daki fikir, kanaat ve gaye ia, birlerine be Bir millete karşı işleneci yatları dundur. Damgalı Hollan- en büyük "cinayet, fertlerin |, da ve Danimarka yumurtaları bağlarını gevşetmek, koparmak, yerli. yumurtalardan daha yük. vatandaşları manen ve ruhna yı. sek fiatlarla satılmaktadır. Bazı Alınan yumurta müstah- silleri taze yumurta sınıfına da: hil olmayacak yumurtaları dahi revaçlarını artırmak için damga- lamağa başlamışlardır. Bu suretle piyasada pek mü- tenevvi damgalara tesadüf edil- mektedir. e Dilenciler Belediye son günlerde şehir: de herkesi son deri meğe başlıyan dilencileri topla mağa başlamıştır. Haber-aldığı- miza göre hilâfı kanun . dilenen- lere para verenler de müddeiu- mumiliğe tevdi edileceklerdir. Yabancı lisanlarla Satıcılık edilemiyecektir Dahiliye vekâletinin müte- addit tamim ve emirlerine rağ- men sokaklarda yabancı lisan- larla satıcılık eden bazı kimse- lerin derhal polis veya zabıtai belediye memurlarınca yakala- narak müddei umümiliğe veril- meleri için polis karakolları ile belediye merkezlerine tebligat yapılmıştır. Teşekkür Zevcim merhum Doktor Muhsin beyin rahatsıZ5 iğının devam ettiği müddet- çe dört ay mütemadiyen ge- celi gündüzlü tedavisine him- met ve gayretle çalışan Dr. Seyfettin Kadri ve İzmirden Kasabaya kadar gelmek lât- funda bulunan Doktor ope- ratör Rifat Halil beylerle cenaze merasimine iştirak buyuran; çelenkler getiren, zabitan, asker, jandarma, şi- mendifer müfettişleri ve me- murları ile aziz Kasaba hal- kına ve teessürlerimize iş rakle taziyette bulunan zeva- ta teşekkür ve minnettarlığı- mızın iblâğına tavassut bu- yurmanızı rica ederim. Refikası Ha şıldığından talik olunmuştur. Altın piyangomuz Yakında keşide edilecektir. Ku- onlarınızı ehemmiyetle saklazınız Piyangoya iştirak için, nu- maraları teselsül eden 25 kupon gönderilmesi lâzımge- leceğini yazmıştık. Bazı kari- lerimiz kuponları 7,8 veya 9 numaralarından itibaren bâşladıklarını bil- dirdiklerinden o numaralarda teselsül kaydını kaldırıyoruz. Kuponlar 40 numaraya kadar neşredilecektir. — Bunlardan 25 tanesini gönderenler mü- abakaya gireceklerdir. 40 vumaralı kupon çık- Beşi bir yerde 10 Altın lira 15. Altın yarım lira 30 Altın çeyreklira Memduha ADETA tıktan sonra, mülhakat ka rilerimizin kuponlarını gön derebilmeleri - içinon gün beklenecek ve onuncu gün noter huzurunda keşide ya pılacaktır . Her 25 kupon bir zarf içinde: < Serbes Cumhu- riyet > piyango memurlu- ğu kaydile idarehânemize gönderilmelidir. Karilerimi- zin isim ve adreslerini zarfın arkasına yazmaları rica olunur. Hepsi birden 30 Altın lira * tuluşun devamı için cemiyet rı, Inızlığa mahküm etmektir. Türkiyede cemiyet ruhu çık kuvvetli değildi. Kuvvetli olmı. dığı, hatta mevcut olmadığı için. dir ki milli mücadeleye kadı, Türkiye inkırazdan inkıraza si. rüklendi. İstiklâl mücadelesi, ber, ki ilk dı olarak Gazinin ne. fesile millete cemiyet ruhunu, nefhedilmesi idi ve millet kır. tuldu. Millet kurtuldu, fakat kur. bunun payıdar olması lâzımdı, Her sahâda cemiyetlere ihtiye; var, Hayır cemiyetleri, iş cemi yetleri, menfaat cemiyetleri, se. nat cemiyetleri, bilhassa bu se. nuncular, fırki 5 Şunu ânlamak lâzımdır. ki bütün millete şamil olmak iddi. asında olan bir cemiyet cemiyet olamaz. Halk F.uzun zaman bütün millet olmak iddiasında idi. İdi gülten onun — için halki ırkası bir cemiyet olamadı. Hiç bir şey olamadı. Bir hayalde ve yanlış bir hayalden, bir «e raptan ibaret kaldı. Halk fırkasını © kurtarmak, cemiyet “yapmak, millete mütil ikılmak için karşısında diğer bi fırkaya ihtiyaç vardı. Bu fırkı çıktı, fakat yaşatmak istemedi. ler. Yani Halk fırkası tek fırka kalmağı, daha doğrusu fırka ol mamağı ve hiç bir şey olmamağ tertih ediyor. Hakikat bunda Jibarettir. Karşısında muhalefet tanr| mayan ve muhalefet yaşatmaya bir fırka, fırka oli Bir ol: garşi olabilir. bir istibdat olabi; lir, Fakât memlekete: müfit hi; bir şey olamax. Fark olmayına) firka nasıl tasavvur “edilebilir İşte Halk fırkası bu farki kabı| etmiyor. Kendisinden başka tir/ lü düşünülmesini, O kendisinde başka yoldan gidilmesini, kendi sinden başka zihniyet beslenme) dan daha çirkin bir istibdat tf savvur edilemez. Zira fikirleri ve vicdanlara kadar uzanan bi teşekkülüne neden mani oluyor sunuz? Sizden farkı olanları başka fırka olmalarını neden i temiyorsunuz? yoksa sizden baş ka düşünce yok mudur? İşçi si istemiyor, çiftçi “sizi istemiyor tüccar sizi İstemiyor, San'atkif izi istemiyor, fakat siz hepsi birden kendinize maletmek i*f tiyorsunuz. İşte sakınılacak nokta budu ve Halk fırkasının başında olar lar Durkheim'in sözü üzerind biraz düşünmelidirler, Bu mer lekette: vatandaşlar arasında "v hi bağları, fikri bağları | tes edecek zümre Halk fırkası d ğildir. Daha doğrusu yal Halk fırkası olamaz. Yalnız İyi lan Halk fırkası memleket iri muzır bir teşekküldür. Halk fırkasının müfit olabil mesi, başka fırka mevci diyetile kaimdir. Tecrübe edi miş, öğrenilmiş ve ilân edilmi bir hakikattir. Fakat son ”j manlarda tekrar unutulması" temayül ediliyor. Onun için te rar ediyoruz: Hakikatin tekr rından zarar çıkmaz... B.A.