13 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Mai Li D beralizm hn edir Muharriri: Emile Faguet, rdüncü Fasıl Müsavat hakkı “Mülkiyet hakkı, mı demeli “Mülkiyete hak, mı? Bu ehemmiyetsiz bir fark değildir. Her iki “ Adam hak- ları Beyanname ,, sinde yazılı olduğu üzere mülkiyet fadamın bir hakkı ise, “M “yete hak, tan. bahsetmelidir. Bundan şu mana» anlaşılmalıdır. kiş adam sadece adam olduğu için, doğar doğmaz mal sahibi olmağa ha- kist vardır. Eğer mülkiyet “mal sahibi olanın malını muhafaza edebil- mek ve ondan mahrum edilme- mek hakkı ise, bilâkis “mülkiyet hakkı,, demek lâzınidır. O vakıt mülkiyetin şimdiye kadar cemi- yet tarafından, onun kanunu esasileri ve ezcümle 1791 ve 1793 kanünuesasilerile, o Adam hakları beyannameleri tarafın- dan teminat altına — alınmış bir imtiyazdır “manası “anlaşılır. Beyannameleri okurken, ilk nazarda miüessesancılarla muka- velecilerin mülkiyeti bir adam hakkı, yani hürriyet gi bütün il ait bir hak telâkki et- hâsıl olur. Şu tak- dirde bütün insanların mal sa- hibi olmaları iktiza eder ve sosyalizm ile taksimcilik beyan- namelere kaydedilmiş bulunur. 1789 Beyannamesinin ikinci maddesi: “ İnsanın tabii ve inkâr ka- bul etmez hakları hürriyet: mül- kiyet, emniyet ve tazyike muka- ir, , - 1793 beyannamesi. nin ikinci maddesi: “ Bu haklar (yukarda tabil ve inkâr kabul etmez olduğu ilin edilen hak- lar ) müsavat, hürriyet emniyet ve mülkiyettir. , İşte bu pek açıktır. 1789 Beyannamesine gö- re, insan hemcinslerine mülsavi, bur, tahti emniyette olması lâ- gibi, aynı surette sahibi olması da. lâzimdir. Yani, malların taksimi, veya or- takçılık doğru bir şey olarak'ilân edilmektedir. © Bu, © mülkiyete haktır. j i Fakat yaptıkları tefsirlerle; Müessesancılar ve her halde Mu- kaveleciler meseleyi böyle anla- madıklarını “göstermişlerdir. on yedinci maddelerinde, Müesse- sancılar, bu defa yalınız mülki yet meselesini yeniden tetkik ederek, şöyle diyorlar: “ Mülki- yet ihlâl edilmez ve mukaddes bir hak olduğundan, kanuni bir şekilde müşahede edilen umumi ihtiyaç bunu emretmezse, kim- se bu haktan mahrum edilmez ve şu takdirde de rukaddema adilâne bir tazminat tediyesi icap eder.,, Bunun manası şudur ki mül- kiyet adamın ve bütün adamla- rın bir hakkı olmayıp © mevcut mülkiyetler sahipleri için temi- mat altına alınmıştır. o Yani bir mülkiyete hak yoktur, zira ol- sâydı bügünkü mal © sahipleri umumun menfaatine ve umumun mal sahibi olabilmesi için taz- minatsız (Oderhal (haklarından mahrum edilebileceklerdi. Fakat zâten mal sahibi olan için bir mülkiyet hakkı vardır. ve bu, diğerlerinin mutalebe hakkından . i hariçtir. Mukaveleciler de büt” böyle anlıyorlar, fakat daha ziyade sarahat ve kat'iyetle ifade edi- yorlar, 1793 beyannamesinin 16- ıncı maddesi: “Mülkiyet hakkı, her vatandaşın malından, vari" datından, iş ve sanayiinin ha- sılatından arzu. ettiği gibi isti- fade ve bunlara tasarruf hakkı- dır. Yani müessesancılarla muka- velecilerin ilân ve muhafaza et- hak değil mülkiyet hakkıdır. Yalnız hürriyet hakkı mülkiyet hakkı gibi bam başka hakları ayni sıraya ve ayni sınıfa koy- makla bir dikkatsizlik “işlemiş- lerdir. “Tabii “hakların yanına bir imtiyaz kaydetmişlerdir. Her- kesin Hakları yanina yalnız ba- zılarına ait bir hakkı ilâve et- mişlerdir. Şöyle bir şey söyle- mişlerdi “ Hürriyet ve mülkivet aynı derecede mukaddes haklardır. Yalnız birisi bütün insanların diğeri yalnız mal sahiplerinin hakkı olacaktır. , Şu halde be- yannamelerine şü ismi vermeleri lâzımdı. “ Umumiyetle adamların ve vatandaşların ve hususi ola- rak mal sahiplerinin hakları ,, Onlâr (— tabii hakları (o muh- tevi bir beyannameye bir imti- yazdan başka bir şey olmıyan bir hâk kaydetmişlerdir. İmtiyazlı mülkiyet taraftarı oldukları halde, şü suretle fikir beyan edeceklere namuskârane ir vesile vermişlerdir: “ Beyan- namelere göre . mülkiyet, riyet. ve emniyet gibi tabii ir haktır. Yani bütün insanlar, nasıl hür olmak hakkını haiz- seler, ayni suretle mal sahibi ol- mağa da hakları vardır ve mal sahiplerinin kendi malları üze- rinde bir hakları değil, herkesin onların malları üzerinde hakkı vardır.,, ğ Hakikat | şudur ki; Müesse- sancılarla. Mukaveleçiler, birbi- rinden ayırıp ayrıca ,tarif ede- medikleri “iki hakkı; birbirine karıştırmışlardır. . 1,— Mal sa- hibinin umumi zaruret olmadıkça kimse | tarafindan (hakkından mahrum edilmeksizin malını mu- hafaza etmek hakkı, : 2 — Kim olursa: olsun her. şahsın iş ve ayile (mal sahibi olmak hakkı. Onların “nazarında mülkiyet herkese ait bir haktır ve bu se- bepledir ki onu tabii haklar li tesine dahil etmişlerdir. Şu iti barla herkesin bir hakkidir ki, kimsenin onu ihraz etmesi mem- nu değildir. Bir defa © istihsal edilince, o bir kaç kişinin bak- kıdır. Yani onu elde edenlerin akkı. Şu itibarla ki onu muha- faza etmek hakları olur ve kim- se bu haktan onları * mahrum edemez . . Biribirinden pek farklı * olan bu iki hakkı ayırmak ve bu su retle Müessesancılarla mukave- lecilerin mülkiyet — nazariyesini tam olarak tesis etmek lâzımdı. Mülkiyet hakkı da umumi hizmetlere kabul hakkı gibi Hiç kimseye menedilmiyecek bir şey olduğu cihetle bir haktır. Bu her kesin hakkıdır. Fakat ay- nı zamanda bir imtiyazdır. Zira onu elde etmiş olanlar hâkim vaziyetinde ona maliktirler ve bundan mahrum edilemezler. SerbesCumhuriyeti Telefon numarası - 2697 Telgraf adresi - İzmir Serbes Abone şeraiti Senelik: o 10 lira Altı aylık: 6 lira Ecnebi memleketler Senelik: o 25 lira İlânat Birinci sayfa: Satır 100 kuruş a U İkinci sayfa , 50 ,, (Üçüncüsayfa: |, 20 Dördüncü sa: , ç 10 Daimi ve aylık ilânat ay. rıca pazarlığa tâbidir ve aza: imi teshilât gösterilir. İHTAR: Abone ve ilân üc mek istedikleri şey mülkiyete retleri bilâistisna peşindir. Cumhuriyetçiler Sözlerile- değil , hareketlerile belli olurlar İki fırka arasında Blok tesisi etrafındaki neşriyat, bu siyasi teşekküllerin mütekabil vaziyet- lerini bir derece: tasriha yara- mıştır. Bizim bu haberi tefsir ederken daha ilk günden serd- etti; 5 “ Kime karşı Blok? suali işin açıkça münakaşasına hâkim oldu. İki fırkanın her hangi bir taahhütle birbirine bağ sebep olabilecek bir tehlikenin; ne Cumhuriyeti, ne de memleketin emniyetini * teh- dit edecek bir vaziyetin mevcut olmadığı anlaşıldı. Şu halde 5. C.F, ile H.F; arasındaki bağlar, ilk günden- beri mevcut olan müşterek pren- siplerdir. Cumhuriyet ve memleket müdafaasında, ayni şekilde dü şünmek ve. ayni şekilde hareket etmek zaruretidir. Bunün için de blok gibi maddi taahhütlere ii tiyaç yoktur. Cumhuriyet pre siplerinin muhafazası maksadile hakiki" cumhuriyetpetverlerin ih- tiyaç dakikasında — birleşmeleri asla bir manic tesadüf edemez. Fikrimizce. mesele, 'cumhuri- yet fırkâlârı arasında blok yap- maktan ziyade, cumhuriyet pren- siplerini hâkini kılmak için her fırkanın kendi yolunda azami gayret sarfetmesi, cumhuriyet- perverliği bir etiket olarak 'de- gil, daimi bir faaliyet amili ola- rak kullanması lâzımdır. * Çünki, her “vakıt söylediğimiz gibi, cümburiyetçilik bir kilik kıyafet işi olamaz. Yani “cumhüriyetçi yim , demek ve “ yaşasın çüm- büriyet , “diye bağırmak cut” huriyetçi olmak” için” kaf?" gel mez. >. Cumhuriyeti; cumhuriyet pröh siplerini * sevmek” ve sevdirmek lâzımdır. Demokrasinin ana kat- larına iman etmek icüp eder, Bunlar, ancak filiyatla olabil Her fırkanın hareket tarzı cüm- buriyetperverliğinin * miyarıdir. .Cumhüriyetin' maruz olduğu teli- like, karşıdan gelecek bir irti teşebbüsü “ değildir. Böyle bir teşebbüsün. ne imkânı, ne;de muvaffakiyet ihtimali var, Cum- huriyeti tehdit eden şey, : Ceta- huriyet prensiplerinin ölü birer harf olması, kudret ve kuvvetini kaybetmiş tatbikatta tereddiye uğramıştır. İ Şimdiye kadar Halk fırkagı- nın bize gösterdiği manzara bu tereddi manzarasıdır. Cumhuri-) yet prensipleri unutulmuş, daha fenasi, » karikatürize £ edilmiştir. Ruh olması lâzimgelen cumhu- .İriyet basit bir etiket halini ak mıştır. İntihabattan evel, fırka mutemetlerile: ve teşkilâtile tam bir tahakküm ve istibdat siya- seti takip. etti. o “Milli irade yoktur, idare beyetlerimizdeki üç beş kişinin iradesi. vardır!,, düsturuna tâbi oldu. Bundan çıkan yolsuzluklar, suüstimaller ve bunlardan doğan ıstıraplar malüm., Sonra yeni fırka teşekkül et- &i. Halk fırkası bunu güler yüz- le karşıladı. Hakiki cumhuriyet esaslarına döneceği, milleti kön- dine rametmek isteyeceğine ken- disinin cumhuriyet esasları da- hilinde millete tâbi olacağı ümit ediliyordu ve belediye intihaba- tna azçok bu ümit ile giriğil- di. Bu intihabatta Cumhuriyet ve Demokrasi esaslarının nasıl bile bile çiğnendiğini, Cum- huriyet müesseselerinin ne şekilde ruhsuz birer cin haline indiril diğini, tazyik ve tahakküm sis- temine ne suretle devam olun- duğunu biliyoruz. Buna cumb Aydın,11(S.C)— Aydın bele- diyesinin . sabık (reisi Ahmet Emin efendi mevki ve saltana- tını idame ettirmek üzere nüfuz ve tesirini istimal ederek yüz lira ücreti şehriye ile reis mu- vazifesini uhdesine al- dığını haber aldım. Ahmet efen- dinin bu dairede şimdiye kadar yaptığı israfatı ve hesabatını amcazadesi o muhasip Hüsnü ef, le baş başa vererek kitaba uy- durduğu bir çok vesaik şekiller ve delâil ile anlaşılıyor... Cum- huriyet devrinde hakiki bir sal- tanat hayatı süren Ahmet Emin efendi lüzümsuz yere belediye komiserleri teşrifat memurlar ve açiktan maaş alan vazife görmeyen tulumbacılar istihdam etmiştir. Bu gün hâlâ bu israf devam” ediyor. Aydın gibi yanmış yıkılmiş harp görmüş harap bir şehrin ha ziyade imarına ve muhtat (© sarfı icap eden bin zahmet ve, tazyik ile toplanan paralar hep bu yolda israf “edilmiş ve edilmektedir. Sokakta * arkasıtida belediye iseri olmadan yürümeğe alış- mıyan reis efendi şimdi de perde arkasında reis muavini sifatile i t umurunu » tedvire Bir tahsildarla — elde dilmesi mümkün olan belediyeye vergileri üç tahsildara ver- miştir, 2—lçinde saman ve kırık dökük eşya duran bir ambarın muhafazası için (şimdiki reis) Emin ağa zade Emin efendinin kayin pederi “(altmiş) lira maaşla tavzif ediliş *ve“bu parayı her ay bölediye” kasasından “almak- tadır. “Aktabaların “ ayni”'daire içinde “içtima! caiz: olamıyacaği halde .bu “belediye: dairesinde akrabalar. sinhisarından « başka yabancı şahıslaramüstağni nazarla bakılmaktadır. “ Varidatın yüzde yirmisindan fazlası “maaşata. verilemiyeceği musarrah iken süpürgeciler ve mele istihdam edilmiş gibi gös- Mevzii bir hastaliktir bizd. a memur oldu Çare yoktur şüpheli eşhası bir, bir seçmeli Bir hakikatte tezaliür eyliyor ki evvelâ Hüsnü niyetle bu Kırklar İntihabın ma Hırsitâhe bir misaldir hadi Yoktur asla intihabın man: Ekseriyet etti ihraz Fırka İnfial bihudutla kaybetti milleti 9 Teşrinisani 930 Yani mes'uliyetlerini (| takabbül etmekten korkan bir istibdat ki cumhuriyet içinde bundan kötü bir hal tasavvur olunamaz. Binaenâleyh; Halk firkâsı ip- tida Cumhuriyetçi olup olmadı- ğını boş sözlerle, hâdisatın tek zip ettiği iddialarla değil,sami hareketlerle göstersin. Yaptık- larile ve yaptırdıklarile söyledik- İleri arasındaki taaruza nihayet versin. Fırkalar arasında samimi müşareket, centilmence bir mü- cadele o vakit çok kolaylaşmış olacaktır. Yalnız şunu tekrara mecbu- ruz ki; SerbesCumhuriyet fırkası karşısında yalnız kavlen Cum- huriyetperver, ve fakat filen riyetçilik “demezler. Buna en mürai istibdat demek lâzımdır. istibdatçı; yalnız sözde Demok- yatik, fakat" filen Oligarşik bir Israf ve idaresizlik belediyesi akrabalık “sal tanatı ve israf devrini yaşıyor Kıta — İflâslar — “ Tacirinde,' Rençberinde neşe yoktur milletin Her plânçö' yıl başında gösterir müthiş düyun Sânki' etrük Türbe olmuştur ticaretaneler terilerek yevmiye «tarzında ma- aşlar bol keseden ihsan edil- mektedir. 3—Ahmet Emin efendi şahsi işleri için paraya ihtiyacı olunca vaktile reisi bulunduğu Tayyare cemiyeti kasasından kimsenin malümatı olmaksızın on bin lira alarak işini görmüş ve nihayet bu paranın tayyare kasasında açık olduğu haber alınınca tay- yare cemiyeti müfettişin tazyi- kile on bir ay aradan geçtikten sonra iade edilmiş ve on bir ay- lik paranın faizi olarak belediye kasası (520) lira faiz ödemiştir. Bu ödenen faizin ne suretle be- lediye kasasından çıktığına akıl ermeyor. Her işlerinde bir sürü yolsuz- luklar “ve “hesap * bozuklukları inevcüt olduğuna şüphe oliniyan belediye muhasebesinin mutlak surette tetkik ve teftişine ihtiyaç vardır. Emin ve:temiz eller bita- raf've namuskâr vicdahlı şahıs- ların murakabesi neticesi: Aydın Aydın belediyesi. ahalisinin bu zürunda temiz bir nasiye" ile çıkabilirsel Diyeceğim yoktur!? Aydında rey suiistimali olmuş- tur. — İntihap ındıkları — kız rılmıştır. Halkın n ve mu- kaddes haklarına tecavüz edil miştir. Ortaya hiç hakkı olmı- yan sahte galipler çıkmış ve milletin ancak faziletkâr insi lara vereceği" sandalyelere otur- müşlardır ve millet parası fına devam “ediyorlar hakikatler çiğitehiyör * ihmal ediliyor. Bu haksızlığa''daha ne kadar zaman devam * edilecektir. Bu “buhran “ devrinde ürtik “bitinelidir. israf Adalet hükmünü bir ân evvef). vermeli hak: kabal iseler milk bilmek. için açıkça itiraf etmeli- dirler. İtiraf - edemiyenler gizli gizli fesat çevirerek rüevki lar işte asıl hakiki mürteciler onlardır. Doktor: Etem Vi r ve suçlular e iflâslar bugün Kırklar Meclisi. Elekten geçmeli nevi kıymeti isatı intihap evi bir kıymeti ama akibet Bayraklı Mahmut tahir fırka, bir grup tahakkümü mev- cut oldukça, Cumhuriyet pren- siplerinin galebesi namına şid- detle mücadeleyi biz bir borç bileceğiz. Cumhuriyetçi olanlar, Cumhuriyet prensipleri üzerinde oynamak, * onlârı yalancı birer vait haline sokmak hakkını haiz değildirler Cumhuriyetçi © olanlar için cumhuriyetin iki nevi yoktur. Ya, bütün hürriyetlerle beraber hakiki ve samami bir cumhuri- yeti: yahut ne maske . altında olursa olsun tahakktim ve tagallüp Biz, hakiki ve samimi cum- huriyet © taraftarıyız. - Karşımız- dakilerin de kararlarını vermel: ni ve vaziyetlerini tayin etmelerini bekliyoruz. Türkiyede tatbik edilen ig, ye usulü merkezcilik usulü yi dür, yoksa mahalli; salâhiyeti, rin kıymeti ve kudreti var mıdı? Görünüşte, bizim merkezci liği. miz o kadar sıkı değildir. Bel, diyelerimiz var, vilâyetlerin hı, susi idareleri ve bütçeleri ya, halk tarafından intihap. edile şehir ve vilâyet meclisleri var, Yalnız... mesele | salâhiyd, karar, tatbik noktasına geline, bütün bu teşkilâtın adeta mef. lüç kaldığını, merkeze sormada, merkezin müsaadesi alınmadı, hiç bir iş görülmediğini gö. mekteyiz. Uzakta aramağa hı cet yok, şu bizim elektriki; tramvay, kordon . , tramvaylar, Karşıyaka su ve elektriği me seleleri hep bu yüzden | yerind, saymaktadır. Kordon tramvayları meseleşi senelerdenberi Ankarada tetkik. tedir ve senelerdenberi de bir karara raptedilmiyor. Komisyon. lar faaliyettedir, plânlar, proje. ler yekdiğerini takip eder. Fakat bütün - bunlardan © çikan “netice hiçtir. Kemer tramvayları da, Kordondan “ geçip geçmiyeceği bilinmediğinden ayni muallâk. yete tâbidir. Burada belediye © sözde bı meselelere alâkadar olur. Sonr bü iş hakkında vekâlet karır verecektir derler ve belediye elini çeker. Ankaraya yazılır. Mesele komisyondan komisyon havale edilir. Murahhaslar gider gelir müzakereler i takip eder, Ankaraya yazalım; Brük. sele meclisi idareye yâzdıralın filân derken aylar ve seneler geçer. Memleketin — ihtiyaçlar vekâletlerin * tozlu “dosyalarında uykuya yatar kalır. Bu merkezi- yet. midir, ademi merkeziyet mi bilmiyotuz.. Şunu . görüyoruz ki busidarenin.ismi.ne olursa ol İsun;. neticesi. aynıdır. Bir şey yapılmaması... Vilâyet salâhiyettar değildir. Belediye. salâhiyettar | değildir, merkez karar verecektir. Peki- lâ. Fakat karar versin. Fakat, verdiği kararı tatbik ettirsin. Bizdeki şekil doğrusu ne. merke zâyet, ne mahalli idare; ne de buna behzer bir: şeydir. Bizdeki şekil kırtasiye, muhabere uzat ma, uyutma şeklidir. Bu sayede şehirlerimizin ne güzel inkişaf ettiğini, ihtiyaçların, ne çabuk karşılandığını ise görüp dur yoruz, i Salâhiyet © merkezde” ölsun, muhitte olsun, bu mesele ikin derecede kalır, Yeter ki salâhi- yeti olan. salâhiyetini © vaktındı imal etmesini bilsin.” Fakat işte bunu, bilmiyoruz: i B.A, m Şark vilayetlerinde belediyeler Vilâyetlere gönderilen bir (* mime nazaran yeni :belediye k nunu mucibince Hakkâri, Bayer vilâyet merkezlerile Silvan, Lic* Muradiye, Saray, - Başkale, Te tak, Kovas, Mazkirt, Palo, K* yan, Pertek, Paskıl, Nazimi, He zat, Diyadin, Tuzluca, Aleşkin Sunak, Siverek, Veranşehir, Yar İn, Silan, Horat, Şirnak, Gari" Şirvan, Çoruh, «Pervari, Ger Çapakçor, Bulanık, Varto, Gevari Beytişebab, Şemdinan vilâyet ** kazalarında belediye reislikleri valiler ve kaymakumlar yapmağ! başlamıştır. - Pek yakında Moris Şövalye şk Resmi IDI yi >.) Behzat Arit