8 Nisan 1935 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 6

i | i | Listenin neşrine Karaıllap kılavuzu devam ediyoruz 4 — Öz türkçe köklerden gelen sözlerin karşısına (T. Kö.) belde- (alâmeti) konmuştar. Bunların her biri hakkında sırası ile uzman. VE ln (mütehassıs) yazılarını gazetelere vereceğiz. 2 — Yeni konan karşılı ıkların iyi ayırd edilmesi için, gereğine gö- #ransızcaları da yazılmıs, ayrıca örnekler de konulmustur. ye içen sikli türkçe olan kelimelerin bugünkü öşlenmiş ve kullanılan şekiller “Çek, kökünden gelen şekil gibi. Foshetmek — Bozmak, dağıtmak (Par- Almanyanın askerliği yeniden kurması, Veraay şmuahedesi - ni fesh etmektedir. Almanyanın askerliği yeniden kurması, Versay andlaşmasını bozmaktadır parlimentoyu istedi. sah — Örnek: 1 — Aramızdaki infisahı — Aramızdaki an- iaşmanın bozulması yüzünden... 2 — İn parlâmentonun infi- salı — İngilterede parlâmentonun lem — Bema, görüm, hak: si Gri) bi eye — Mü etlerden yemek yapmamalı — e eağalm yöne poe Tetessüh etmek — Bozulmak, çürümek, solmak Fetret (laslai saltanat anlamma) Kargaşa devri (Fr.) Anarichic, inter - Örnek: Kısmı fevkani — Üst kısır Fevkani tabtani — Altlı üstlü — Kaybetmek, den çıkarmak 2 — Olüm Örnek: 1 — Fırsatı fevt eden sonra « Örnek: — (Er) Var we #wrka — Parti (T. Kö) Fırka (askerlik terimi) — Tümen — .) Division 'wka kumandanı — Tümkomutan — e Kine, (nifak lee) e alınmıştır: Aslı ak olan hak, aslı üzüm olan hüküm, türkçe mızı bozdu. Fitnecu (Bak: mü Ornek: Bilmı — Bozutçu © ne fitnecu bir adamlar — Bilmezsiniz, o ne bozutçu bir adamdır. Fuzuli —Boşuna, hak Örnek: » yersiz 1 — Du konuşmaya müdahale etmenize ne demeli? — konuşmaya boşuna (yersiz) karışma. mıza ne demeli? 2 — Bu parayı fuzuli olarak aldılar— Bu parayı haksrz olarak aldılar. Füceten — Ansızın, Örnek: Füceten vefat eti — Ans - zın (birdenbire) ödü. i Serfüru mek — Başeğmek Füruht — Satma, satım Fürümaye — Alçat: soylu Füruş — Satan Örnek: Malümat fürus — Bilgi sa - tan . Füshat — Geni,'ik Fesih — Gen, geniş Fütur — Bezginlik Örnek: Görüvorum ki, fütura uğra - fazuli mışsmız — Görüyorum ki, bezginliğe uğramışsınız, Fükürmmi Akal, cömertlik Füzun — Çok, artık Gi Gabavet — Kalın kafalılık, mankafelik Örnek: Tembelliğe çare bulunur, ga- bavete bulunmaz — Tembelliğe çare bulunur, kalın kafalılığa (mankafalı. ğa) bülummaz Gabi — Kalm kafalı, mânkala — (Fr.) Baloürd Örnek: Bu çocuk okuduğunu anlaya. miyan bir kalın kafalıdır — Cet en- fant est un balourd gui ne comprend pas ce gürül lit, — Gıdı Gabni fahiş — Aşırı aldatma Örnek: Bu satışta gabeni fahiş vardır — Bu satışta aşırı aldatma vardır. Gadr — Yazık Örnek: Bu işte bana gadroklu — Bu işte bana yazık oldu. de — Yazık etmek Örnek: O adama neden bu kadar gad- rettiler — O adama neden bu kadar yazik ettiler, — Yazık olmak Gaddar, zalim — Gücemen Örnek: Bu gaddarm elinden neler şektiğimi ben bilirim — Bu güceme- nin elinden neler çektiğimi ben bili rim. Zulm — Zulm (T. Kö.) Gaflet — Dalymlık, boş bulunma Gaflet etmek — Dalgmlığa gelmek, boş bulunmak yaz, dalgın, boş Örnek: Gafil bulundum — Boş bulun dum Gaf swlemek — Dülginkğe Bölüme Örnek: Bizi bu işte gafil avladınız — Bizi bu işte dalgınlığı getirdiniz. Cali avlamak — Dalpalığa gelrikcek Tegefül simdi — Arlamazkıtan gel - mek, örünmek anlamaz g Örnek: Pek iyi bildiğiniz bir işten niçin tegafül ediyorsunuz — Pek iyi bil diğiniz bir işte niçin anlamazlıktan geliyorsunuz (anlamaz görünüyorsu - Buz)? Gök, gühi, çeb, gehi — Arasıra Örnek: Gâhi gelir bizi sevindfirdiniz. şimdilerde gelmez oldunuz — Arus - ra gelir, bizi sevindirirdiniz, şimdiler - de gelmez oldunuz. Güh, gühi, geh, gehi — Kimi Örnek: Gâh gelir, gihi gelmez — Ki. mi gelir kimi ee ER Dr, olaylı, sagll karşıma iki adam çık — Ormanda , ansızın (apansız) karşı - adam çıktı. etmek — Kaybetmek (T. Kö) Gaib olmak, taşayyüp etmek — Kay - bolmak Gaile — Dert (T. Kö), Sdkinti Örnek: Başımdaki gaile gp gi“ bi, o da bir başka gaile tahmil Başımdaki sıkıntı yetmiyor iş ol bir başka dert yükleti Gali — Pahalılık Örnek: Kabt ve galâ yıllarında çok W- güldük — Kıtlık ve pahalılık yılların. da çok üzüldük . Gali — Yüksele Örnek: Bu fiat bana pek gali görünü- yor — Bu eder bana pek yüksek gö - rünüyor . Gelât — Yanılma, yanlış Örnek: Galât söz — Yanlış söz, Galltı basar — Göz yanılması Bu benim istasyonda > görülmekiğim - den galâttır — Bu benim istasyonda görütmekliğimder yanılmadır. — Yen, yenme , Örnek: Galebenin yarısı kendine gü - venmekten gelir — Yenmenin yarısı kendine yüvenmekten gelir . Grlabe ötmek — Yenmek Örnek: Dösmanlara galebe etmek için ilk önce kendi kudretine güvenmek lâzımdır — Düsmanları yenmek için ilkönce kendi erkine güvenmelidir . Ss. US UR EU zira v.— Sevr eded vr hazırlandı? (16 Martta Istanbulun işgalinden mak- sat Türkleri korkutarak sulh şartlarını imzalatmaktı Eski maarif vekili Bay Hikmet dün inkilâp ensWitüsündeki derslerine devam etmiştir. Bay Hikmetin dersini yazıyo. ruz? z; 1919 yazı vakalarında idik. ğer İl adayı Yunanlılara vermeğe razı oldular. Rodos için de geniş bir muhta- riyet vadettiler İngilizler milli eya kar luk yapmağa da Me sok melik gülmek slbüymik Hee diğini söyledi. Bu esmalarda Srvas (kongresini Ali ismindeki bir vali dağıtmak Bunda Novil ismindeki bir — İngikzin parmağı olduğu anlaşı 8 1919 sonbaharmda Yunanlıların İz - mişti, du, bütün şerefi kazanmış olur — Bu savaşta yenen ordu, bütün onuru ka- zanmış ölür, — Belki, görünüşe göre, - a ben- er Örnek: Böyle olacağa benzer — Ga - liba böyle olacak . Galeyan — Kaynama, kaynaşma İ Örnek: 1 — Suyun galeyanı — Su - yun kaynaması 2 — Halk arasında galeyan uyandıra- cak sözler — Halk arasmda kaynaş - ma uyandıracak sözler, Galeyan etmek — Kaynamak, kaynaş « mak, Galiz — Kaba Örnek: Ağıza almmıyacak galiz sözler söyledi. — Ağıza alınmıyacak kaba sözler söyledi . Gilzet — Kabalık Örnek: Sözlerinde ve duruşunda öy- Ie bir gilzet var ki, — Sözlerinde ve duruşunda öyle bir kabalık var ki. , Gam — Tasa — Taslı, pusarık (hava ğin) rnek: Mağmum adam — Tasah a — Mağmum hava — Pusarık hava. Gammaz — Kovcu, fitçi, Örnek: 1 — O e gammaz adamdır. bilseniz, herkesi biribirine Katar, — O ne kovcu adamdır, bilseniz, herkesi biribirine katar 2 — Gammazlık onda sanki ftr bir hal — Pitçilik onda sanki doğunsal bir bal, Gamze — Süzgün bakış Örnek: Muharebede alman ganimet, eski zamanlarda galip ordular do - yurmağa kifayet ederdi — Savaşta © İe geçen algı, ceki zamanlarda yenen orduları doyurmağa yeterdi. Garabet (Pak: acayiplik , tuhaflık) — Ye Örnek: Bu adamın fikirlerinde hiç bir garabet görmiyorun — Bu ada - mın fikirlerinde hiç bir yabansılık gör miyorum İstizrap etmek — Yabansmnak rnek: Onun böyle bareket etmiş ol- masma hiç te istiğrap etmedim — O- nun böyle hareket etmiş olmasını hiç te yabansrmadım Garaz Gm anlamı için, bale: maksat) “Örme $ “ Yüreğinde beslediği o gasazm had ve payanı yok — Yüreğinde bes- Tediği öcüğün ucu bucu yok. Gararkâr — Öçmen Örnek: Hiddetli adamdân değil, ga tazkâr adamdan korkmalı — Kızan damdan değil, öçmen adamdan körk- malr İçimde ona karşı öyle bir in - i var İki — İçimde ona karşı övle bir öç duygusu yar ki. İntikam almak — Öcnimak Örnek: Düşmanından intikam “almak için bütün varlığını ortaya koydu — Düşmanmdan öçalmak icin bütün var- ğı maria koydu. Nİ — Ör bek O, intikamcu bir adamdır — o, Soyle bir adamdır. Örnek: Garb devlerleri — Batı dev - > Jetleri, ret — Yağma, talan, çapul, Garib — Zavallı, kimsesiz hee Örnek: Şu garibe merbamet ediniz — Şu zavallıya (kimsesize) acıyınız. Garib (Bak: acayib, tuhaf) — Yabansı Örnek: Garib bir kıyafetle ortaya çık tı — Yabanst bir kılıkta ortaya çık - tı, Garib (Gürbetzede önlamıne) — Elgin Örnek: Yerinden yurdundan wzekta elgin (garib) kaldı. Gürize (sevki tabi) — İçgüdü — (Fr.) İnetinet Örnek: İnsanlar akıllarına, havvenlar sevki tabiflerine töbidirler — İnsan - lar akıllarına, hayvanlar icgüdülerine uvrukturle; — Les hemme agissent par leur intelizence” et Jes animaux opar İcur instinet e ği i mirdeki mezalimi dolayısile İzmire bir tahkik heyeti gitti. İngiliz ve Amerika. kı olan bu heyeğ Türk davasını görmüşlerdir. Fakat icraat tamamile ayrı idi. Bu heyet diyordu ki: — Mütarekedenberi Aydm vilâyetin- de hiristiyanların genel vaziyeti şayanı memnuniyet olup emniyetleri tehlikede de; ğildi. kemi yen elle vermek istiyenlerin çı- dağ a yinlardı. Yunanlılar işe ehli salip O mahiyeti verdiler. Katlikm gibi meselelerin başı 'unanlılardır. Yı mt De mim e gil müttefik ordulara havale edilmeli - dir. Buraları Yunanlılara verilmişse bu da milliyet ye mmuhaliftir.. Türider ilhakı kabul etmiyecek kuvvete serfüru edecektir. Bunu (o yapmak ise Yunanlıların yapacağı iş değildir.,, Buna rağmen ayni o murahhasların devletleri İzmiri gene Yunanlılara ver- diler, İngiliz murahhası bunu neden im- gin imza etmiş olabilir. Bunlar 1919 un başlıca (o vakaları. w 1920 Mera mas yıldırma politika. ilkenin; Peli Mağ ça Hip çekildiler. Düşmanlarımız, milli mü- cadeleye yardım ediyor diye harbiye na- zarı Mersinli Cemal Paşa ile erkânı har- biye reisi Cevat paşayı istifa ettirdiler. Kalben bizle beraber idiler, vahşet, Maksat korkutmak, yıldır - Hiekiya mezara, etek Bre 2 lara İngiliz nöbetçisi kondi O sm Fevzi Bağ indi. Kapıda nöbetçi var. Okuyup yaza - maz, Fakat girip otürabilirdi. O gün iş- gal kumandanlığınm bir. beyannamesi vardır. Duvarlara yapıştırdıkları bu beyan- Bamelerde müttefik ordusu kumandanı İngilizin imzası vardı, Bunda deniliyor. du ki: — İşgal muvakkattır. Maksadımız nüfuzunu azaltmak değil, ço- ia nikel goril ai ber taraf İngiliz, Fransız idaresi altıma geçecek. Hindistanda o'duğu gibi...,, Bunu itiraf etmek o Türkiye bu işi Bir cihet deha var, Vahdettin ile Hngilizlerin çaktettikleri gizli muahede- Sonra gene İstanbulu size bırakaca Bız. Ankara, Samsun, Erzurumdakiler rahat durursa... Eğer onlar rahat dur - mazsa o zaman başka... Diye maddeler vardı, Serde de böyle yatlar vardı. Onlar orlardı ki lstanbslda © kuvvetli olmak için Anadolodakilerin silâbımı bı- ramak lâzemdir. Eğer kuvvayı inzibetiye gelip gelse i- di, tabii İngilizler İstanbuldan çıkamaz- , Bu beyannamede ayrıca: Herkesin â- em Bazı adamlar derdest olunarık ken- di faaliyetten ve bu iğfalden melhuz ah- valden mesul tutulacaktır.,, İngilizler güler yüz göstermeğe baş- ladıkları vakit bir çok adamlar buna kan- yosnlardı.. Muntafa Kemal Paşa İstanbu. istanbula i fikri karşısında peki demişti. Fakat Zi tanbula gelenler Maltaya sürüldü. Bu işgal vakası üzerine Anadoluda evvelâ İstanbul ile muhabere ve müna- kesildi. Şal stanbul, ir, Adana in düşman inledi diy görmürlerir. Ve bunun için mim ke e vü me Neticelere bakılırsa! Fenerbahçe, Ga'atasaray ve Güneş çetin bir rakiple karşılaşacaklar Perşembe günü şehrimize gelecek ve bu cuma günü ilk maçını yapacak olan Viyananın Libertaz takımı oyun» cularını okuyucularımıza tanıtmış, dün de, bu maçlarm Milli takımımızı teş - kil için de bir miyar olacağını yazmış» tık. Bu hafta çıkan (Top) mecmuası Libertas takımınm yaptığı mühim maçlar hakkında bazı malümat ver - mektedir. Bu malümatı naklediyo - ruz: Geçen mevsim Lüksemburg şehrin- de üç memleket arasında bir turnuva yapılmıştı. Bu turnuvaya İsviçrede» kupa galibi Basel, Almanya şampiyo- nu F. C. Fortuna, Viyanadan Libertas ve Lüksemburg şampiyonu La et mişlerdir. Yapılan maçlar neticesin - de Libertas bu turnuvaya giren takım ların hepsini yenmek suretile kupayı kazanmıştır. Libertasın bu maçlarda elde ettiği en büyük muvaffakıyet Al- manya şampiyonu F..C. Fortuna ta - kımı İ - O mağlüp etmesidir. yada yaptığı turnede memle - ketin şampiyonu olan R. F. K. takı - mn: 5 - 0, F. C. Riga takımını 9.1 yenmiş ve Letonya Milli takımile de 2-2 berabere Fenlandiya şampiyonu Kameraterne takrmile iki defa karşılaşan Libertas rakibini 4 - 1 ve 3 » 2 yenmiştir. Litvanya şampiyonu bulunan L. F L. $; takımını 6 - son müsab; Ni mile yapan Libertas 4 - 1 kazanmıştır. © Muvaffakıyetli maçlardan bildiğimiz. Lehistan turnesi de tamamen galib. yetle bitmiştir. # Krokovi muhtelitini 3 - 2, Varşova da Polonya klübünü 4 - 3, Loç klübü nü 4 - İ yenmeğe muvaffak olmuş- tur. Libertas Fransada on bir maç yap mış ve bir defa berabereyi istima & - dersek hepsini kazanmıştır. Norveç'e yaplığı altı maçın hepsini kazanmış. tır. Norveç şampiyonu Lyn takımını 3 «0 yenmiştir. j İskoçya - Ingiltere f Cumartesi günü 130,000 seyirci ö- nünde yapılan İngiltere - İskoçya bey nelmilel futbol maçı 2 - O İskoçyalı larm galebesile neticelenmiştir. Arsi gitti Italya Milli takımının meşhur sol inin Bük # mubi Amerikadan gelerek İtalya tâbi- sebebi ve Italyaya dönüp dönmiyece- ii hakkında malümet © verilmemekte » smuşlardır. Anadoludaki müttefik devletlerin a- sinin İ hükümetine Türk münev- verlerini idam etmek hakkındaki rn. in dar Kim idam edilirse edilsin, buna karşı biz de eldeki İngiliz ve Frans esir za- bitlerini yet karşısında idam da ” Istanbulun işgali keyfiyelinin en mü- imeni şu * O vakitlere kadar yurtlarını karşı ihtiliflar var. dı. İstanbulda mı, Anadoluda mi, büyük devletlere karşı beraber mi değil | mi? Mandacı ve saire de vardı. Herkes artık anlamıştı ki Mastafa Kemalin yolu çok kiş yoldu. AE e ların elinin uzanamıyacağı merkez yapınak, Düzmanlarla ğı ed Bu anlaşılmış birlik olmuştur Yüzde yüz birlik hiç bir yerde olmaz. Yüzde seksen birlik te mühimdir. İşte 16 martın bize faydası olmuştur. Bu vakadan sonra artik Sevr mua - hedesinin maddeleri tesbit edilmiş vo son şekli için sıkı faaliyet başlamıştı. Ve- bizelon ta faaliyetini artırmıştı. İngilterede ekseriyet bizim aleyhi - mizde idi. Bir kısmı Türkleri ezmek, diğerleri ise ezmemek lâzım diyorlardı. Fransız - lar da Türkler nasıl olta mukavemet eder diyorlardı. Venizelos bun'aza hep cevap- lar veriyordu. Venizelos Paristen kendi hükümeti- me yazıyor; 25 şubat 1920 de | yani... İstanbulun işgalinden evvel. — Fransız ileri gelenleri ile gör! tüm. Fransızlar Türklerin sulh şartları- m haki özyanağini yani bir Kanla gi rişemiyecelilerizi söyled, Ben de Yenı» nistenm küçük Asyadaki delen vü tası ile Adanaya, İstanbula ve diğer kı. sımları almak için her şeyi söyledim.,, Yani Venizelos yüksekten atıp tut « muştur. 23 Nisan 16 maritan sonra 23 nisanda Türki- ye ilk Millet Meclisi kuruldu. 3 mayısta Türkiye Büyük Millet Mec- Misi hükümeti toplanıyor » ZA nisanda Sanremo konferansı olu- yem devletine gösterilecek şart- son şekli kararlaştırılıyor. Orada son şekil şudur. vii - yelleri üzerinde iniiakaşa, danger. ie Lord Gürzon demiştir İsi: — Ermeniler buraları alamazsa ne yapacağız? — Türkler verirler. Çünkü korkar- Eğer Ermeniler davalarında haklı i- se ve kendilerine güveniyorlarsa Erzu - rumu alırlar... Mareşal Foş Mareşal Vilsona diyor ii: — İki meteliklik politika... Bundan sonra Cemiyeti Akvama ver. meği düşünüyorlar. Bu da olmazsa Ame- rikaya verelim. Böylece Sevr muahede- sime bir kayıt koyuyorlar. Ermenistan hududunu reisicumhur Vilson çizecek - tir, Bu suretle Sanremoda 24 nisanda esaslar kararlaştırılıyor. 29 nisanda Loit Corç İngiliz kamarasmda Osmanlı mua- hedesinin esaslarını anlatıyor . “Boğazlar, bera ve diğer yerlerin muhafazası İngilizler: Kilikyanın özer Fransızlara Mei Antalyanın İtalyanlara aittir.,, Bu muahedenin hükümlerini bildir » mek üzere Osmanlı murahhaslarını da « vet ediyorlar, İl Oomayısta o Os- manlı murahhaslarna muahede © metni tebliğ ediliyor. Bu tebliğ edildikten sonra Yunanis - tan yeniden bir taarruza kalkıyor. Bundan maksat Türkleri tamsnile korkutmaktadır . Venizelosun Londradan kendi mew- deketine çektiği bir telgraf var: — Fransızlara teminatı İn- yz Gi miyecektir. İngilizler yalnız İraktn, İstanbulda asker bulunduracak, İzmirde ve Yunan- Idara verilen yerlerde asker bulundur - Bundan | başka Bulgar çetelerine kar- Fakat bunun asil ehemmiyeti çul " Fransız gibi büyük bir devlet bizi kas ederek Ankaraya murahhas göndere, miş ve bir mütareke yapmağı kabul ete mah: Venizelas: (Evet) dedi. Çek bitik $e. işim erer inişi me şey değildi. Niti üyük harp- Almanlar T maneviyesi kırılmıştı. ç Halbuki daha evvel her şey ordusu ile yapacağını söylüyordu. Sevr! Gelecek ders Seyri anlatacağız. Bu bizi alâkadar eden mühim bir mun* hededir ayni zamanda İtalyan ve Yunan muahedesidir. İtalyan 11 adayı Yunanistana veri - yor, ve Rodosa da geniş bir mmuhtariyet veriyor. 15 sene sonra reyiâm olacak tar, Eğer halk isterse Rodos Yumanistas na verilecektir Bir şartlalı. Eğer Kıbrıs» Yünankiaii ra verilirse... 3 Filvaki İngilizler bu adaların Yunan” begler. vereceklerdi. Ancak İtalyanların şartı Sevr a : hedesinin resmen tatbikine bağlı idi. Bundan başka Yunanlılar da il deki Yunan muntakasına şimendifer, p9” amd mektep gibi bazı imtiyazlar verili” Sevr öyle düşünülmüş hazırlanmı$ #wr. Hor kısmı kendi başına bir milleti © dürebilir. b birden tatbik, edil yüzde 500