22 Nisan 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

ae e Gençler, bu sahife Gençiige! Türk milletinin yaptcı gençliş dize hitap ediyoruz. Bu memlekette yapılacak çok büyük işler vardır, Ve bunları ancak siz başaracaksınız. Bu sahifeyi açarken henüz hayata yeni atıl. mış olan veya bugün yarın, memleket mimarı olmağa namzet bulunan gençlere çalıştıkları sahalarda biraz hizmet edebilir » sek bize ne mutla. Gençlik faali zin her sahasında düşün- sizindir düklerinizi mütaleatınızı, mesainizi, tetkiklerinizi bize yazın. Ve bu sayede memleketteki umumi culture'e hep beraber yardım etmeğe çalışalım. İktisadi Kâgıt paranın icadı ni ve insanların nasıl, altın, gümüş veya sair kiymetli bir maden yerine kâğıt kul- lanmıya başladıklarını bilir misiniz? Bu kâğıt parada ne gibi bir kıymet olmalı ki bizim bütün ihtiyaçlarımızı, tpkr paha- lı, nadir bir maden gibi temin edebilsin? Bunun menşeini ararsak tâ ilk asırlar tarihine kadar inmemiz lâzımdır. Burada Sumer medeniyetinde altın yerine ekse-| riya topraktan yapılmış ve pişirilmiş, şim diki tuvalet sabunları büyüklüğünde bir takım tuğlaların kullanıldığı görülmüş” tür. O zaman bir yerden diğer bir yere al- tn nakletmek müşkül © olduğundan ve yollarda birtakım tehlikeler olduğundan Sumer'liler bunun yerine © üzerlerinde kendi imzalarını taşıyan bu nevi tuğlala- rı göndermeyi âdet edinmişlerdi. Bina enaleyh, diyebiliriz ki, altın yerine ç te bayıneti olunyam hir haşla payın ZER | mesi tâ o zamandan başlar, Fakat bugün bütün dünyayı — elinde tutan kâğıt para sistemi tarihte ne zaman kurulmuştur? Altına mukabil kâğıt parayı ihraç et - ineğe muvaffak olan adam John Law minde İskoçyalı bir adamdır. Büyük dehiya malik olan Law Edimbourg şeh- rinde doğmuştur. Ve zengin bir kuyum- cunun oğludur. Ilk defa kâğrt para ib- raç etmek fikrini düşünmüş ve bu fikrin tatbikatı için Avru; geçerek o 28 man vaziyeti maliyeleri dar olan mem - leketleri alna Çünkü bu fikri tat- bil: edecek veya tecrübe eyliyecek olan yegâne yer bu vaziyette olan memleket- lerdir. Bunun için ilk defa Sardunya'ya gitmiş ve orada resikürda bulunan zata fikrini açmıştır. Sardunya Krah Law'u dinlemiş ve sonunda: “— Henüz daha iflâs edecek derecede fakir değilim, diye . kendisini kovmuş- tur. Fakat Law bundan müteessir olmamış ve ümidini kırmamıştır. Günler geçtik. çe fikrinin doğruluğu üzerindeki kanaat- leri kuvvet bulmuya başlamış ve nihayet projelerini Fransa'da tatbik edebilmek imkânmen mevcut olduğunu düşünerek derhal oraya atlamıştır. Filhakika Fransa'nm vaziyeti maliye si bu tarihte fevkalâde bozuktu.. 1715 ta- #rihinde Lonis XIV öldüğü zaman yerine göçen Louis XV ancik beş yaşında idi. Duc de Villeroi kendisini Versailles sa- rayının penceresinden halka taktim edip te: lamıştı. Naip sıfatile krallığı idare eden Philippe d'Orldans ise kendi zevkine düşkün zerafeti, modayı ve bilhassa ka- dınları çok seven bir adamdı. Binaena leyh masrafı çok fazla idi. Başlarının bu vaziyette olduğunu gören etrafındaki damlar da kendileri halkaları dahili zevk ve safa âlemleri yaratmışlar bol ra sarma başlamışlardı. Tabii bu pan ere ban gidiyor, hazinede va bulunmadığı zamanlar hariçten i razlar yapılıyordu. Vergiler Kad aza imisini bulmuştu. Buna borçların. Mi le yekünu 3 milyar lirayı © aşıyord borçların faizini vermek için bile ilerid: gelecek on senelik vergileri peşinen İsmıya başlamışlardı. Vakıa sarayda Eayet iyi sanlar, Ve parasızlıktan kırılıyo: çare bulmak lizımdi. P) "a iflâs ilân etmeyi tavsi- vardı, Fakat Naibi Salta- yanaşmıyordu. Bir irade borçların faizlerini indirdi. işleni arttırmak bazı taam — yal çıkarmaktan ve müs ten başka bir yevt Paraları tağşiş etmek. ö $97 yapamıyordu. > Buna açi Buna bir ğ iri vi e lira idi, <a bütçenin açığı 93 milyon İşte Lav Fransada bu vaziy billerle Perapalas oteline gi bir müddet istirahat töre ye Mösyö ve Madam Yevtich çe. napları saat 11 de otelden çıka rak Dolmabahçe sarayına gitmiş. ler ve sarayi gezmişlerdir. Bundan sonra saray rıhtımında hazır bu - rulan motöre binerek Bey - lerbeyi sarayını gezmilerdir. 'ilâyedin ziyafeti Misafirler bu gezintiden 80! vilâyet namma Ali Rıza Bey şafından verilen öğle ziyafetinde zır bulunmak üzere saat 13, 3 gl okatliyan oteline | gilmiş - r. Ziyafette Kolordu kuman- kr Naili Paşa ile erkân merkez kumandanı Feh- Haydar ve Refik Amir “mhuriyet Halk Fırkası Yeti reisi Cevdet Kerim, neoslavya sefiri o Mösyö “,Uğoslavya o ceneral ahisler ğü için derhal oraya koştu ve Philippe gi Oriâans'n fikirlerinden, © sisteminden Law'ın sistemi ne idi? , Fransa'da mevcut paranın bütün :n servetini harekete getiremi yeceğine kanidi. Çünkü servetleri ora- dan oraya nakleden, faaliyete © geçiren emniyet ve para idi, Lav'ın tabiri veçhis le “para bir memiekette, vücuda kanın oynadığı rolü ifa etmelidir,,. Binaenaleyh bu İskoçya'lı maliyeci, kredi sayesinde emniyeti tekrar vücuda getirmek, para- nin miktarını fazlalaştırmak istiyordu.Bu mun için kâğıt para basmak ve bu kâğıt paranın bir miktar maden karşılığı bulun ması lâzımdı. ve Law'ın Philippe d'Orlâans'a &sas hatları şunlardı: ht para devlet tarafından ihraç e- dilmeli. Ve bir miktar maden karşılığı bulunmalı, Bu madenin (kâğıt paranın miktarını tamamen örtmesi lâzım değil. dir. Çünkü bu takdirde — hiç bir fayda melhuz olamaz. Bu kâğıtların karşılığı: nın daima altın olarak tediye edildiğini halk, görürse artık kâğıda alt nazarile bakar ve gelip mukabilini istemez. Çün- kü ne zaman olursa bunu alacağıma emin. dir. Ve bu kâğıt paraların diğer bir yar rantisi de devletin yapacağı muamelâttan mütevellit kârlardır. Devletin itibarı ol. duğundan bu paralar tıpkı altın ve gü. müş gibi tedavül edecek ve eski borçla. s1 hususunda da kullanılacaktır. Çünkü evvelce hükümetin halktan yap. tağı istikrazlar mukabilinde verdiği kâ- ğıtlar tedavül etmektedir. Binaenaleyh bu eski kâğıtlar yeni kâğıtlarla tebdil o- lunacaktır. Fakat Philippe d'Orlönne Law Frm verdiği Diğer taraftan Law eminin muvaf- | fak olacağından emindi. Bir yap- Ik mak arzusu işini yakıyordu. Hükümetle | başka bir şekilde bir anlaşma yaptı. Ve |! hususi bir banka tesis eti i Bu bankanın sermayesi 6,000,000 lira idi. Ve her biri 5000 lira © kıymetinde | 1200 aksiyondan müteşekkildi. Law bun- | ları satışa çıkardı. Halk dörtte birini pa. ra ve dörtte üçünü hükümetin tahville- rinden vererek bu netion'ları alabiliyor- du, Hükümetin menfaati ve bu göstermesi de zaten bu noktada Banka muvaffak olmıya başladı. Ve ilk sene ©47 temettü tevzi etti. Çünkü o zamana kadar mürabahacıların elinde oyuncak olan tüccarlar bu bankanın az bir faiz aldığını görünce senetlerini hep burada iskonto ettiriyorlardı. e İlk sene zarfında banka 65,000,000 liralık iskonto yapmıştı. Fransa hükümeti bu bankanın haiz ol. duğu ehemmiyeti” gördü. Ve bankayı be- nimsemeğe başladı. Bu suretle ilk ihraç bankası tesis edilmiş oldu. Ve 1718 tari" hinde Law'ın bu bankası o La Banguc Royale ismini aldı. Bu bankanın ihraç ettiği kâğıtlar memleketin her tarafın- da tin alar veya çümüş gibi tedavül ediyordu. Hükümet bunl, mecburi davülünü 'de tanımıştı. > adi İşte, size, ilk kâğıt par, ğ- ğumu mücmilen anlattık ar demin taret yapan kumpanyalar hak - kanda tatbik etti; pnayalar | vardır ki bunları al etmi daha meya maalesef yerinin ük İşte bu ticaret lif faaliyetler gerek Fransayı harabiye sürüklemi, nil Law'ın bankası iflâs etmiş ve banka” ne altın ve ne de gümüş kalmıştır. Bu. nun üzerine vaktile arabac:snı milyoner yapan Law Holandaya kaçarak babasının yadigârı olan yüzüğünü bile satmıya mec bur olmuştur. İşte ilk kâğıt paranın tarihçesi. O za- mandan bu zamana kadar Law'ın kurdu- ğu sistem çok tekâmül etmiştir, Ve yeni yeni sistemler vücut bulmuştur. Fırsat bu sütunlarda — bunlardan da | M. Yevtiç MİLLİYE; karşısınd. fikaları, Yugoslavya hariciye ne - zareti siyasi işler müdürü Mösyö Martinach ve hariciye | kalemi mahsus mülürü Mösyö Koyich, ri T obiektiğ; a e EŞ Ev m m» ŞE Mürare A eğ Gençli İlk asırlar tarihinin en büyük fi- losoflarından biri şüphesiz, Socrat” tr. İyilik hakkında, bilgi hakkın- da, ve ruhun bekası hakkında koy- duğu nazariyeler o zamanlar oldu- ğu gibi bir kısım asrı hazır tarihi üzerinde de büyük tesirler icrasın- dan hâli kalmamıştır. Bu tesiratın mühim bir parçası da Socrate'm ö- lümüne bağlıdır. Socrate aleyhine ikame edilen | davanın sebebi şunlardır : 1 — Socrate beldeye yeni allah- lar ithal ederek eski ilâhlara hür- mel etmemişti 2 — Gençliği bu allahların dini- ne sevkederek, (onların ahlâkını bozmuştur. P Bu sebepler ciddi değildi. Çünkü © zaman Yunanlılar bir çok allah- lara taparlardı — ve panthâon her hangi allaha olursa olsun yer ver- mek O hususunda — oldukçami- safirperverdi. o Bundan, anla- sıldığına göre OSocrate'm o ö- | İümünü dini birsebepte ara- mak doğru değildir. Bunumla beraber hâdise şöyle olmuştur: Kablelmilât 1415 senesine doğ- ru Atina Sicilya Adasına bir sefer yapıyordu. İşte tam bu esnada bir takım gizli eller Atina sokakların- da bulunan Hermes'in heykellerini parçaladılar. Gene ayni tarihlere doğru şahsiyetlerini meydana vur- mıyan bazı adamlar, o zamana ka- j dar saklanan Orphisme mezhebi - nin sırlarını meydana vurdular. Bü tün bu hadiseler © Atina ehalisini fevkalâde heyecana düşürmüştü. Socrate'in etrafında dolaşan üç ki- şiden şüphe ediliyordu: Phâdon, tabip Eryximague ve Eryximague' m babası. . İşte bütün bunlar Socrate aley - ! hinde.dinsizlikten mütevellit itha- matın doğru olması ihtimalini gös- terir, Fakat Socrate'in mahküm edil mesinin hakiki sebebini 30 Tiran (Tyran) zamanile ayrılmış iki de- mokrasi geçiren Atina tarihinde a-| ramak lâzımdır. | Socrate bu muhtelif rejimlerden | her birisine karşı lâkayttı. Ne o za- manki kütlelerin zulmünden 'ne de (30) ların zulmünden korkuyordu. Bu esnada Atinalılar Arginuses adalarında £ kanlı zayiat vererek mağlp olmuşlardı. Halk on tane kumandanı bu mağlübiyetin mü - sebbibi olarak itham © ediyor, ve Halkedi kütüphanesi her gün dolup dolup boşalmaktadır. Bu da mem- lekette okuma zevkinin günden güne taammüm ettiğini gösteren me - sut bir hâdisedir, Güzel yazı Bir müsabaka açıyoruz Bir haftalık dahili ve harici vakayii takip ediniz en şayanı dikkat bulduğunuz hadise hakkında bir yazı yazıp bize gönderiniz. En güzel yazıimış makalenin sahibine: S5 lira İkinci gelen makalenin sahibine: 2,5 lira Hakkı telif verilecektir. Bu musabakaya yalnız liseler, yüksek mektep talebeleri iştirak edebilirler. Yazıların gazete yazısıyla azami 75 ve asgari 30 satır olması, kâğıdın bir tarafına yazılmış bulunması lâzımdır. Bu yazılar cuma günü akşamına kadar elimize geçecek tarzda postaya verilmelidir. Gençliği koruma ve çok yaşama Muharriri: Dr. Besim ÖMER Daima faal, daima cevval zekâ | sile tanınmış olan oDr. Besim Ö- mer Paşa “Gençliği koruma ve çok bile ihtiyarladığımı zannetmiyo - rum. Kuvvetten kesildiğim anda düşüneceğim, yüreğim (durduğu yaşama,, serlev zaman ben de biteceğim.,, ı meydanmdan ölüleri topla - hasr altında meş - “,.. İhtiyarlık O bütün âzânm, madıkları için bileği “din ai rettiği son bir e - bütün işlerin yavaşladığı bir ömür na tecziye olunmasını istiyordu. serle gençlere ve sonudur. İhtiyarlık bir o hastalık ihtiyarlara öğüt - değil bir zaaftır. Bir düşkünlüktür. | | Tesadüfe bakın ki Socrate o za- ler vermektedir. İhtiyarlık vücüt kaale işle. | man kendi (Döme) indeki mahke- Paşanm bu kita - | memesi, paslanmasıdır. Vakitsiz | me şubesinin reisi idi, Bu kuman- bını bütün gençli - İ ihtiyarlık ise itidalsizliğin bir ese- | danlar hakkındaki ithamnameyi ğin alâka ile oku - İ ridir. Ah! ihtiyarlar yapabilseler, | tastik edip etmemek kendi elinde yacağına — şüphe İY gençler de yaşamanın değerini bil- | bulunuyordu. Socrate bunu yap - yoktur. | | Sler. Lâkin ihtiyarlar kuvvetsiz | madı. Haddi zatında çok cesurane olan bu hareket dolayısile halkın buğzunu kendi üzerine topladı. zaman Muharrir, genç ç liğin ve ihtiyarlığın yaş ile değil, lıkla olduğu prensipinden gençler ise görgüsüzdürler,,, Besim Ömer Paşa nihayet ihti - a amil olan bütün sebeple! Demokrasi avdet ettiği Di ai çiz aym kitabının sonunda gençliğe ver. Socrate gene rahat durmadı. Boyu- hizmet'er ifa ettiğini, birçok eni | bazı öğütlerle bildiriyor. Bu öğüt-| na bunları tenkit etti. Çünkü onun ler yazdığını söylemektedir. Çün | lerin en mühimleri şunlardır: nazarında dömocrati bir. salâhi- kü ihtiyarlıkta gösterilen bütün fa: | © * Türklüğün, Türk mk, Türk | Yetsizlik rejimi idi, Hükümeti ida- re edenler işten anlıyan mütehassıs aliyetler gençlikte edilen iktisadın | yurdunun diriliği, yükselmesi, iler- ifidir. İnsan kendisine emanet edi. | İemesi için ite © kendinden başla! | zevat değildi. Her hangi bir süret- tin Kuyvetlerini ve tabist vergile. | Güçlü bir dileme sahibi ol, Nefsine | te yalnız balk reyini kazanma rini İn ve akıllıca ku'lanı:sa gençlik çağını uzatabilir. Pek sayılamıyacak bir yaşta olan ii torun ihtiyarlık hakkındaki düşün. celerine bakınız; “İhtiyarlık, hükmet. ui EL * Yaşayışını bir düzen altma al, çok e ki kocalığa oldukça bir sağlık sermayesile giresin! » Sıhhatine itina miş kimselerdi. O icrayi hükümet etmesin kâmil bir hükümet is- tiyordu. Memlekette çok itibar sahibi o- lan ve yarının iş başına geçecek a- le çok sıkı temasta bulunan İbrahim Tali Bey (Başı 1 inci sahifede) dirneye kadar olan yolun ne halde bulunduğunu, görmek içindir. Bu- nun için Kırklareli nafia ser mü - hendisini de davet ettim. Buraya geldi, kendisile birlikte yoldaki ârızaları tesbit edeceğiz. İlk işimiz bu yolu tamir ettir - Mustafa Kemal hazretlerinin sıh- hat ve saadetlerine ve Ali Rıza be- yin şerefine içmiştir. Ziyafetten sonra misafirler mü- zeler ile Topkapı sarayını ve A - yasolya cami'ini ziyâret etmişler- di ösyö Yevtich, muhtelit mübadele komisyonu Türk mu - rahhas heyetinden Esat, belediye reis muavini Hâmit Beyler ve İs- tanbul matbuat erkânı hazır bu - Junmuşlardır. Ziyafet saat (o 15,30 za kadar sürmüş, yemeğin sonunda Ali Rı- za Bey fransızca olarak: “Nazır hazretleri, buradaki ir, Saat 18 de Mösyö Yevtich ve refikası şerefine Yugoslavya ce - neral konsolosu Mösyâ Lazare - timaa vücut veren çok güzel fi vich tarafından o konsoloshanede | m— em sattan bilistifade İstanbul nama | bir çay ziyafeti verilmiştir. Ziya - | gonla Belgrada hareket edecekler zatıdevletlerinin şahsiyetinde Yu - | fette Yugoslav kolonisi de hazır | gir. goslavyayi tekrar selâmlar , kral | bulunmuştur. K Gazi Hazretlerinin Yugoslav Alexandre hazretlerile zatı dev - Bugün Büyükadada gezinti Kralı Hz. ne bir mektubu. z etlerinin ve Madam Yevtich'in şe- yapılacak Aldığımız habere göre Reisi - cümhur Hazretleri Mösyö Yev - tich'e Yugoslav kralı Alexandre hazretlerine verilmek — üzere bir mektup tevdi etmişlerdir. Bu mek- tubun bulunduğu zarfın üzerin - de “Haşmetlü Yugoslavya kralı Alexandre hazretlerine,, ibaresi ve altında “Gazi Mustafa Kemal,, ke- reflerine içerim,, demiştir, , Mösyö Yevtich te cevaben Tür- kiyeye geldiği gündenberi göste - rilen alâkadan dolayı | hissettiği memnuniyeti burada bir defa da - ha tekrar ettiğini söylemiş ve Tür- kiye ile Yugoslavya arasında mev Bugün muhterem misafirler şerefine Büyükadada bir gezinti tertip edilmiştir. Kalipso otelin - de şereflerine hususi bir öğle ye - meği verilecektir, Mösyö ve Ma - dam Yevtich'e bilhassa Marma - ranın ve Boğazın nefis balıkların- | cut teşriki H 'ut ne » | dan ikram edilecektir. im Play LE a İL e i ticeler vereceği ümdim izhar et - | Misafirler bu akşam ( ekapres | limelerinin ilk harfi olan G. M.K, | iskân edeceğiz ve Trakyanın ima Felsefe Bahisleri GA em Socrate'in ölümü bir vatandaşın bu mütemadi tenkit. leri elbette demokrasi rüesasınm | işine gelmezdi. Binaenaleyh Soc » rate hakkında ikame edilen dava- nım sebebini daha ziyade burada a ramalıdır. Socrate mahkemeye sevkedildi - ği zaman korkusuzca rejim hak « kında düşündükleri, bu sözleri mahkeme üzerinde iyi bir tesir yaptığından az bir ekseri- yetle mücrim telâkki olunmuştur, Buna mukabil Socrate'ın kendisini müdafaa etmesi ve başka bir tek - lif yapması hakkı vardı. Mahkeme bu iki iddiadan biri hakkında ka- rar verecekti. Mutavassıt bir iddia dermeyan etmeğe ihtimal yoktu. Socrate mukabil bir iddia derme- yan ederek canını kurtarabilirdi. | Çünkü halkın kini müteredditti. Filosof bu teklife karşı alay ede- yatının sonuna kadar Prytande'de devlet hesabına beslenmesidir. Bu bir ceza değil bir mükâfattı. Buna mazhar olanlar çok enderdi. Socrate bu suretle mahkemeye karşı lâkaydisini gösterdi. Arkadaş | ları bu teklifi geri almasını rica et. tiler. Bunun üzerine © Socrate bir “mine,, cezayi nakti vermeyi söy - ledi. Bu miktar gülünç © denecek kadar azdı. Ve nihayet gene dost- larının ricaları o üzerine bunu 50 Mine'e çıkardı. Fakat mahkeme bu mütemadi is- tihzalardan dolayı kendisini tahkir edilmiş addetti ve kendisini müc « rim telâkki ettiğinden daha büyük bir ekseriyetle idama mahküm et- t. Sorak derhal idam edilmedi. Çünkü o zaman Delphes vardı. Bu yortuları bir idamla boz. mak istemiyorlar ve Delphes'e gi. den geminin avdetini bekliyorlar. dı... Soerate” bir ay hapiste kaldı/Fa- kat burada oldukça serbest yaşı» yordu. Bütün dostları yanına girip çıkabiliyorlardı. Bunlar filosofu | Kaçırmak istediler. Çünkü paraları vardı. Socrate- buradan çıkıp eğer ecnebi bir toprağa iltica ederse ga- yet emniyetle yaşıyabilirdi. Ve kaç ması da mümkündü, Socrate şiddetle bunu reddetti, Memleketinin kanunları aleyhinde bulunmak istemiyordu. Iyilik mef- humu kendisini buna icbar ediyor. du. Medeni nizamı bozmak iste miyordu. Socrate'ın ölümünün hikâyesi cihan edebiyatının en güzel par- çalarından biridir. Hiç itidalini bozmadı. Her zaman olduğu gibi büyük bir sükünetle son dakikası. na kadar “ruhun bekasını,, müda- faa etti. Zındancı kendisine bal - e e getirdiği zaman san- ir kadeh şarap içer gibi içti. Bütün arkadaşları yanında ül öe hir tesirini göstermeğe ç evvelâ ayakları soğumıya başladı. Socrate elile ölümünün seyrini ta- kip ediyordu. Soğukluk yavaş ya * vaş dizlerine, baldırlarına doğru çikiyordu. Bu soğukluk (kalbine yaklaştığı zaman arkadaşlarından dışarı rica etti. Ölümü- nü göstererek onları müteössir et- mek istemiyordu. Socrate'm ölümü insaniyet üze- rine en fazla tesir yapan kahraman lık misallerinden , tarihin en güzel ölümlerinden biridi, üm bü da hakim ide: e yardım etmiştir. bu sabah gidiyor mek, otomobil ile seyahat edecek- lerin seyahatlerini teshil “etmek, vilâyetler arasında bu suretle de iyi bir münakale temin eylemek olacaktır. Tamirata hemen başla - nacaktır. İleride bu yolun asfalt olarak inşası hükümetçe mukar « rerdir. Müfettişliğin ihdasındaki ehem- miyeti izaha hacet yoktur. Hükü- met buna dair olan kanunun Mil- let Meclisinde müzakeresinde bu ehemmiyeti lâzım geldiği kadar i- zah etmiştir. Yarm (bugün) sa - bah erkenden hareket. edeceğiz. Yolların tetkikile meşgul olacağı - mız için ancak akşam üzeri Ed neye muvasalat edeceğiz. Edirne - ye gittikten sonra müfettişlik mın- takasındaki vilâyetleri teftişe çıka cağım. Trakya mıntakasına muha- cir sevkedildikçe onları da orada ) i