7 Nisan 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

v Misaftarı olduğundan Yeniçeriler ta- TARİHİ TEFRİKA: 4 İttihat ve (BAHAEDDİN ŞAKİR BEYİN Bİ! Terakki! IRAKTIGI VESİKALARA GÖRE) ultan Murat dudaklarının iki kena- rına iki sigara almış ve yakmıştı Şefkati Beyden sonra gelenlerden: Ahmet Rıza B. Jön - Türklerin en kıdemlisi Ali Şefkati Beydir. Şefkati Bey Paris'- te kendi başına “İstikbal” namın- daki gazeteyi çıkarırdı ve hiç bir kimse ile alâkası olm ndan ken | di kendine Abdülhamii ibdadı- na karşı mücadele ederdi. Şefkati Bey Abdülhamit tarafından hal'e- dilen Sultan Murad'ın yârânmdan sayılırdı. Hattâ Sultan Murad'ın cinnet getirdiğinden dolayı tahttan indirildiğine inanmazdı. Onun için bir çaresini bularak bir gün gidip mahlâ' padişahla Çrağan sarayn- da göüşmeğe muvaffak olmuştu. Bu mülâkattan sonra Ali Şefka- ti Bey Sultan Murad'ın deli oldu- ğuna tamamile kanaat (getirerek Abdülhamid'in bu biçare selefinin yanından pek müteessir olarak ay- rılmıştı. Çünkü Sultan Murat onu karşısına oturtmuş: — “Cigara içer misiniz?,, diye sormuş ve ayni zamanda Şefkati Beye bir de ciyara uzatmıştı. Şef- kati Bey yerle beraber bir temenna! çakarak padişahım elinden sigara- | Yı almış ve yerine oturarak kendi sigarasını yakmak için Sultan Mu- radın da bir sigara yakmasını bek- İemeğe başlamıştı. Fakat O Sultan Murat bir yerine iki sigara almış, | bi i dudağının bir köşesine ve ikincisini de öbür köşesine yerleş- tirdikten sonra sigaraların ikisini de birden yakarak içmeğe başla. mıştı. Onun bü hareketi, mecnun olduğu hakkında Şefkati Beye ka- naat vermeğe kâfi gelmişti. Şefkati Beyin birçok kimselere anlattığı bu vakayı burada kısaca kaydettikten sonra Jön - Türklerin piri olan bu zat hakkındaki hatı. Falarımızı burada kesiyoruz ve tef- rikamızda o isimleri geçecek olan bazı zevatın kısaca tercümei halle- rini naklediyoruz: Şefkati Beyden sonra gelen Jön- Türk ve (İttihat ve Terakki) men- suplarının Avrupada bulunan en maruf şahsiyeti Ahmet Rıza Bey- dir. Ahmet Rıza Bey 1858 senesi ey'ülünün yirmi sekizinci tanbulda doğmuştu. Pederi Ali Rıza Bey Türkiyenin © ilk Âyân Meclisi azasındandı. Ahmet Rıza Beyin ecdadından | birisi Üçüncü Sultan Selimin başkâtibi idi. O da, ikümdarile beraber, ıslahat ta- rafından katledilmişti, Ahmet Rıza Bey tahsilini İstan- bul'da Galatasasmy lisesinde ik- sonra genç : yaşımda | ki tercüme kalemine tayin o- Munmuştu. Fakat bu vazifesinde u- 7un zaman kalmıyarak 1883 sene- sinde Fransa'ya giderek “İnstitut National Agronomigue” e girmiş- ti, Burada tahsilini ikmal ederek son imtihanlarını vermek üzere i- ken, Osmanlı parlâmentosunun Ab- dülhamit tarafından lâğvından be- Yi menküben Konya'da ikamet et. mekte olan pederinin vefat ettiğini haber alarak 1887 senesinde Tür- kiyeye avdete mecbur olmuştu. Ahmet Rıza Bey Istanbula gel- diği zaman Maarif Nezaretine mü- racaat etmiş ve bu müracaatinin bir neticesi olarak Bursa'daki Mülki- ye mektebi müdürlüğüne ve kimya muallimliğine tayin edilmişti. Bu vazifesinde bir sene kaldıktan son- ra Bursa vilâyet maarif müfettişli- ği de uhtesine verilmişti. Ahmet Rıza Bey Fransa'da (o bulunduğu müddet zarfında garbin fikri terak- kilerini yakından takip eylemiş ol- duğundan © üzerine almş olduğu hizmetlerde bazı (iptidai ıslahat yapmak iste! Fakat Abdülha- a devrinin gittikçe artan istibdat i içinde onun telkin etmek is- tediği fikirler derhal nazarı dikka- ti celbetmiş ve o Ahmet Rıza Bey hürriyet taraftarı diye itham edil- meğe başlanmıştı. e Böyle birzan ve şüphe altında kalan bir adamın © zamanlarda Türkiyede hür yaşı- yabilmesine imkân yoktu. Ahmet Rıza Bey de istibdadın boyunduru- ğu altında memleketine hizmet e- demiyeceğini derhal anlamıştı. O- in 1889 senesinde Bursa” ki vazifelerini terkederek Paris'e dönmüş ve gene orada (ikamete başlamıştı. Ahmet Rıza Beyin Paris'e avde- tinden sonra takip edeceği o hattı hareket malümdu: O uzaktan mem leketi için çalışacak ve Abdülha- mid'in kurduğu istibdat saltanatı- nın vatan ve millet için ne kadar muzir olduğunu anlatmıya gayret edecekti. Filhakika Paris'e gittik- ten biraz sonra padişaha gönder- meğe başladığı ihtiramkârane, fa- <iddi raporlarında idare usu- ünün ne kadar yanlış ve etrafına topladığı insanların gerek kendisi, gerekse vatan için ne zarar k olduğunu anlatmıya gayret et- mişti. Fakat bu (raporlar hiç bir fayda vermiyordu. Bunun üzerine Ahmet Rıza Bey Paris'te “Meşveret” isminde türk- çe ve fransızca bir gazete neşret- meğe başlamıştı. Bu gazete ayni zamanda ((Jeune Turc - Genç Türk) ünvanı altında teşekkül e- decek olan siyasi bir fırkanın na- şiri efkârı olacaktı, Bu fırka cins ve mezhep tefrik edilmeksizin bü- tün Osmanlı'ların menfaatlerine hizmet eden yeni fikirleri Türkiye- de tatbik etmeğe ve 1876 da tesis edilen kanuni esasiyi iade ettirmi- ye çalışacaktı. “Meşveret” in intişarı, diğer bir çok yazıların onu takip etmesi ve Ci Türklüğün © Avrupada kök salmıya başlaması Abdülhamid'i fena halde endişeye ve telâşe dü- şürmüşi Telâşe düşmekte de haklı idi. Çünkü aleyhindeki neşri- yalın ciddiyeti ve ehemmiyeti fev- kalâde bir surette artıyordu . (Bitmedi) Silâhsızlanma “ | M. Norman Davis'in Lon- dradaki temasları LONDRA, 6 (A.A.) —M.Nor nan Davis sabahleyin Sir Saymer- ziyaret etmiştir. İki siyasi şahsiyet silâhları bı- “akma vaziyetiyle bilhassa ayın o- ç dunda toplanacak olan silâhları bı * akma konferansı büro içtima: hak «ında görüşmüşlerdir. İngiliz muhtırasına Fransız ce- #abı bir iki günden evvel Londra- sa gelecek değildir. N. Norman Davis, Vaşington- lan talimat beklemektedir, Bir ta- imata göre büro içtiamı için Ce- hdi gidip gitmiyeceği belli ola tar, Kaçak silâh — eğ Afrikanın garp sahilinde yapılan kaçakçılık HAMBURG, 6 (A.A.) — man İstihbarat bürosundan; Almanyanm Afrikanın garp sa hilinde silâh kaçakçılığılı yaptığı- na ve esasen İspanyol hükümeti ta rafından tekzip edilmiş olan ecne- bi şayialara dair Fremedenblatt ga zetesi Optimist isimli motorun fil- hakika 12 mart tarihinde Ham- burgtan ayrıldığını, fakat doğruca Rotterdam'a gittiğini ve elân ora pa bulunduğunu tavzih etmekte- ir. Vapurun kaptanı tarafından bil dirilen bu malümat Rotterdam a- AL Japon teniscisi kayboldu © SİNGAPUR, 6. A.A. — Meşhur pon teniscisi ve Davis kupası ta- mu kaptanı İngiltereye seyahat tmekte olduğu Hakonemaru va- wunda ortadan kaybol İamarasında bir veda mektubu bu anmuştur. Mümaileyh o Japonya- e Singapura gelirken yolda has- © Manmıştı. p | «“ansada yapılan ye PARİS, 6. A.A. — it Söl Bzeteler müstesna ölmek üzere, ülün gazeteler 2,760 milyon tasar Mf yapılmasını temin eden ilk &- iirnamelerin neşrini memnuniyet. telâkki etmektedir. centası tarafından da teyit edil. miştir. Siyam kralı Londraya gidiyor LONDRA, 6. A.A. — Pariste bulunan Siyam kralı ile kraliçesi gelecek ayın üçünde burada bek- lenmektedir. Siyam hükümdarlarınn ziyaret leri resmi olmamakla beraber İn- giltere kralı ile kraliçesi kendileri ir, 'HARİCİ HABERLER Romanyadaki Dava M. Dukanın üç katili müebbet hapse mahküm! Bu karar çok hafif görülüyor ve hükümetin takip ettiği siyasetin kabul edilmemesi şeklinde tefsir ediliyor Sabık Romen başvekili M. Du- |5 ka, Romanyada Hitlerin Nasyonal | ile Bukingham sarayında görüse- ceklerdi İ tatbik edilemiyeeği Sosyalizm usulünü tatbik etmek istiyen gizli bir cemiyetin azaları tarafından katlolunmuşta. O za-| man bu cinayet efkârı umumiyede çok derin bir tesir yapmış ve hattâ katillerin ahali tarafından linç e- | dilmesi ihtimali bile mevzuubahse dilmişti, Dün Romen divanı harbi bu meseleden dolayı maznun bula nanlar hakkında kararını ve- viş. tir. Evvelce müddeiwmumi k-t: rin idamını talep ettiği ve hükü. met te bu hususta çok şiddetli dav randığı halde Divanı harbin kara- rt o kadar şiddetli olmamıştır. Ve ancak üç katil hakkında müebbet kürek cezası vermekle iktifa etmiş tir. Bu hükümetin takip ettiği siya setin kabul edilmesi şeklinde tef- sir edilmektedir. Katiller mahküm olmuşlarsa da bu kararla Nasyonal Sosyalizm ' Romanyada kismen teberri** zim met etmiş demektir. Ötedenberi Yahudi cleyhtarlığının fevkalâde revaç bulduğu Romanyada böyle bir kararın ittihazı her halde ca- libi dikkattir. Dün bu hususla şu telgrafı al. dık: BÜKREŞ, 6 (A.A.) — Ajansı muhabirinden: 52 Başvekil M. Duka'nın katli hâdisesinde suçlu olarak de- mir muhafızları mahkemesi dün bitmişti, Sinaya istasyonu suikastinin üç faili müebbet küreğe mahküm edil Havas iye Mösyö Duka ve katledildiği yerde yapılan âbide miştir. Bütün diğer maznunlar be raat etmiştir. Hüküm siyasi öğır bir rahatsız İk doğurmuştur, Zira, Nazi tema- yülü ve Yahudi aleyhtarları tet- hişçi bir teşkilât olan demir muha- fızlar aleyhine hükümetin takip et tiği siyasetin kabul edilmesi de- mektir. Başvekil diğer nazırlarla bera- ber bu hükümden çıkarılması icap eden neticeleri tetkik etmişlerdir. Amerikanın alaçağı İngiltere ile arala- rında ihtilâf var! Jonson'un teklifi İngilte- “vey müteessir etti M. Roosvelt VAŞİNGTON, 6. A.A, Va» ş'ngton resmi mahafilinde yeni Johnson kanununun tatbikatı hak kımda tam bir kararsızlık hüküm sürmektedir. Bu kanun Amerikaya karşı taahhütlerini kısmen veya ta mamen ifa etmemiş olan devletle. rin esham ve kıymetlerinin Ame-i- ka piyasalarında satılmasını men etmektedir. Bu kanunun “taahhüt- lerini tanımak için” kısmi tediyeler SE hkmnap öle las ez. ğer devletlere tatbik edilip edilme yeceği soruşturulmaktadır. 15-12-1933 de M. Roosvelt tara- fından bu devletlere e gönderilen »da kendilerinin hukuki ci- hetinden taahhütlerini ifa etmemiş tesakkı edilmediklerini bildirmişti, Buna mukabil, projey yapan ayan- dan Johnson demiştir ki : Kanunun maddeleri sarihtir, Ve tam olsun kısmi olsun taahhütlerin ifa edilmemiş olmasına matuftur. pe O iye tatbik edi- ir, Hükümet, bugün için, Johnson kanununu tefsir edecek vaziyette olunadığını telâkki etmektedir. Bu- na mukabil İngiltere sefareti “be. yaz ev”in mevcut tahütlerini ta- »ımak için İngilterenin yaptığı kıs mi tediyeler hakkında gönderdiği notaların bu hususta kati olduğunu ve Johnson kanununun İngiltereye bildirmekte. Amerikada 20,000 amele | Grev ilân etti Şirketlerle olan ihtilâf devam ediyor ÇARLESTON, (Virjinya), 6. A, A. — Logam ve Eermont da 20000 kömür madeni işçisi grev yapmış- lardır. Buna sebep ceneral John- son'un iş saatlerile ücretlerin art- ması hakkındaki emir için işçiler- le şirketler arasındaki ihtilâftır. BİRMİNGHAM, (Alabama), 6. Şi kapamaları i- çin emir vermişlerdir. Bu suretle 15000 işçi işsiz kalmıştır. Bu em- rin sebebi ceneral Johnson'un em- rine karşı protesto etmektir. VAŞINGTON, 6 A.A. — Oto- mobil sanayiinde yeniden bir iş ih- tilâfının baş göstermek (tehlikesi vardır. İşçiler arasında heycan olduğu söylenmektedir. Bunun sebebi işçi- lerle patronlar arasında ihtilâfir meselelerin halli bilhassa işçilerin istedikleri gibi ( teşkilâtlanmaları hakkının teslimi meselesinin gecik- tirilmiş olmasıdır. M. Roosvelt tarafından tayin e- dilen hususi uzlaştırma komisyonu bu meselelerin halli ile tavzif edil miştir. Hindistanda Yeni intihabatve Gandinin alacağı vaziyet YENİ DELHİ, 6. A.A.— : Hint kongresi reisleri tarafından Gan. dinin gelecek intihaba iştirakine Sdair geçen hafta alman kararı Gandinin kabul etmemesi haberi teşrii meclis azalarının ekseriyeti tarafından büyük bir memnuniyet- le karşılanmıştır. henüz tesbit edilmiş değildir. Yunanistanda Türkçe harfler ATINA, 5. — Garbi Trakya türk mebusları, Yunan maarif nezareti- ne verdikleri bir istidada Garbi Trakya türk mekteplerinde türk harflerile tedrisat yapılması için bir kanun neşrini talep etmişler. dir. Yunan maarif nazırı bu talebi tetkik ve bir karan vereceğini va- ir, Diyarıbekirde Gazi DİYARIBEKİR, 6. A.A. fahri hemşerliğini kabul buyurdukları güne tesadüf eden 5 nisan günü nü Diyarıbekirliler Gazi günü olarak kutlulamıştır. Bütün halk beledi- günü Büyük Gazinin Diyarıbekirlilerin ye önünde ve Halkevinde toplanarak candan ve coşkun tezahüratla bugünü test etmiş bu münasebetle Halkevi reisi, lise müdürü ve mual limler tarafından heyecanlı nutuklar söylenmiştir. Halkevinde de bü- yük bir konser verilmiştir. Ispartada yapılan yeni yollar İSPARTA, 6.A.A. — 15 martta işe başlanan muhtelif o alit yol üzerinde 2150 mükellef amele çalışmaktadır. Şoseler üzerinde bu sene zarfında 1115 metre mikap ham (taş, 7421 metre kırma taş hazırlan- mıştır. Muhtelif yollar üzerindeki değiştirilmek suretiyle islah edilmektedir. Yugoslavyada Bosna ve hersek Havalisinde arazisi bulunan Türkleri alâkadar eden bir kanun ANKARA, 6. A.A. — Yugoslav- ya Bosn: - * Hersek havalisinde e- razi ov o “ “anlık ve mem'aları buluna, adaşlarımız alâkadar |, eden mukarrerat Belgrat elçiliği- mizden tebliğ edilmektedir : - Bosna Hersek havalisinde Beylik arazisi olup ta şimdiye ka- dar kanunu mahsusu (mucibince tazminat almamış olanlardan em- lâki, çiftçi idaresinde bu'unanların 15 eylül 1934 tarihine, 2.— Çiftçiler tarafından işlenen ve fakat bu tarzda işlendiği tapu defterlerinde mukayyet bulunmı- yan ve beylik eraziden *madut ol. madığı için beylik kanunu mucibin ce de tazmin edilmemiş olan erazi için dahi yine 15 elyül 1934 tarihi- ne 3. olunan ve fakat mukaddem vergi tarhdedilmemiş olması hasabiyle şimdiye kadar tazminata tabi tu- tulmamış olan orman, fındalık ve macr'alar için de 28 mayıs 1934 ta- rihine kadar Yugoslavyada | işbu emlâkin kâin bulunduğu kaza kay- makamlıkları vasıtasile banlık va- li umumilik — ağrar odailelerine müracaat etmeleri ve bu bapta'ya- pılacak talepleri tevsik için o icap eden bütün erazi ve Kadestro ve- saikinin müstedilere harçsız veri- leceği ve hisseli emlâkte hissedar. lardan birinin müracaatının kâfi geleceği bildirilmektedir. Madam Pikar .!Kocasiyle beraber Stratosfere çıkacak VİLMİNGTON, A.A. — Madam Jan Pikard, Det- roil veya o civarda temmuz veya ağustos ayı içinde kocasile beraber bir stratosfer uçuşu teşebbüsünde bulunacağını bildirmiştir. Bu uçuş için geçen sene komandan Stesle- ye verdikleri balonu kullanacak- lardır. M. Ogust Pikard o tarihte Ame- rikada olamıyacağı için uçuşa işti- rak edemiyecektir. Uçuş bütün bir gece devam ede- cek ve sadece Kozmik şunların tet- kikine hasredilecektir. Bir yüksek. liğin rekoru tesis edilecek değildir. Silâhsızlanma işlerinde: bir şayia, bir tekzip BERLİN, 6. A.A. — Almanis- tihbarat bürosu bildiriyor: Deyli Telgraf gazetesinin siyasi muhabi- ri tarafından yazılan ve İngiliz hü- kümretinin silahsızlanma tedbirleri- ni tahakkuk ettirmekten Oo vazgeç- tiğine dair Pariste çıkan haberleri tekzip eden mekaleyi alman gaze. teleri ehemmiyetle kaydetmekte- dirler, Mezkür muharrir bunun te- ped esassız olduğunu beyana berrmiğiz lesini vetlerin. dı d birinci safta tutmakla e e hava kuv- Yeni bir hava hattı MOSKOVA, 6. A.A, — 1 Mayis- tan itibaren Moskova - Berlin ve Leningrad - Berlin gündelik hava hattı açılacaktır. Moskova Berlin seyahati 13 saat ve Leningrad - Berlin seyahati de 11 saat sürecek tir, « Çiftçiler tarafından idare | (Delavor), 6. | tehlikeli virajların güzergâhları ! Ergani - Diyarıbekir hattı ANKARA, 6. A.A, — Ergani den Diyaribekive kadar olan 70 kilometrelik kısmın o muhammen tahsisatı olan 4 milyon liranın sar fına mezuniyet veren kanun İayha sı bütçe encümeni tarafından tas- vip edilmek üzre Millet Meclisi heyeti umumiyesine arzed miştir. Kanun lâyihasının tasdikini mü- teakip bu kısmın da ihalesi yapıla caktır. IHapishaneden serseri çıkmayacak BURDUR, 6 (A.A.) — Vilâ- yet hapishanesindeki mahkümları iş hayatına alıştırmak ve hapisha- İ neden çıktıktan sonrada bir iş sahibi olmalarını temin maksadile başta müddeiumumimiz olmak ü- zere alâkadar makamların göster- dikleri alâka iyi neticeler vermiş- tir, Kurulan 9 dokuma tezgâhunda ve üç çorap makinesinde 39 mah- küm çalışmaktadır. Bir kısmı da marangozhanede çalışıyorlar. Bunların haricinde kalanlar da küçük sanatlarda uğraşıyorlar. Bü tün bu işler gene kendi aralarında yaptıkları bir şirket tarafından idare edilmektedir. 0 İİ ARD PAK, PN AŞ iz m İ ey papas Altı ay hapse Mahküm oldu BERLİN, 6. A.A. — Havas A- jansı muhabirinden : Kolonya mahkemesi Sar'alılar hastahanesi Papası 64 yaşlarında Leon Larcansen'i itidalsiz bir lisan kullandığı ve sözli İ ye sokulmasına karar vermiştir. Papas, trende, Hitlerin, Bavyera da bir çok papas tevkif ettirdiğini 400 papasın mevkuflar kampında olduğunu söylemiştir. Muhakeme, bir papasın vazifesi itibarile halk arasında sözlerine kolayca itimatbulabileceği hadise- sini esbabi müşeddide adetmiştir. Asabi mütehassısı, o papasın u- zun müddet Sar'alılar arasında bu- lunmasının manevi ve âsabi tesirle- rini nazarı dikkate alarak mes'u liyet derecesini hafiflemesi kanaa- tinde bulunmuştur. Fakat mahke- me bunu nazarı itibara almayarak iddi makamının. fikrine iştirak et * İşsizlikle mücadele — MÜ- NİH, 6. A.A. — Şarki Bavyerada işsizliğe karşı ilk mücadele tedbi- Ti alınmış ve bu mıntakada odun- | dan seker ve sirke istihsali için iki fabrika kurulmuştur. Fabrikalar i- gin lâzım olan iki buçuk o milyon mark alakadar ticaret ve sanayi mahafili tarafından verilmiştir. * Kolombiya ve Amerika — NEVYORK, 6. A.A. — 24 Ameri- kalı tayyareci Kolombiya hükü- metile Kolombiya hava kuvvetleri* ni talim ve terbiye için bir mukav& le imzalamışlardır. * Darzigte yahudi gazelesi.— DANÇIG, 6. A.A.— Danzigzr Ju- dişe Stunme isimli yahudi menafii" ni müdafa eden haftalık mecmua- nın ilk sayısı çıkmıştır. * Fare zehriyle — POZNAN, 6. A.A. — Grodziskdan bildirildiği- ne göre elli kişi içine yanlışlıkla fare zehri karıştırılmış un ile mış pasta yediklerinden elli kişi hastalanmış. Bunlardan birisi ök — bir çoğuda can çekişmektedir er. * Henderson Parise şeliyor.— LONDRA, 6. A.A. — M. Hender» şo ile M Agnides Pariv'e hare: ket etmişlerdir.