17 Mayıs 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

İarihi tefrika: 6 Yazan: $.N. Hor kakke (Bâ3l İşleri nasıl düzeltelim İrade teper mi? Teper! — Suya ya Tevfik Bey. — Kapı açmanın da Vükelâyı, ricali, tanmmış simaları, yüksek kalem sahiplerini vakit vakit yoklamak, onların fikirlerini, düşünce- lerini, kanaatlerini sormak, anlamak, Sultan Hamidin en büyük merakı idi. Memleketin ıslahı için ne çareler dü- sünüldüğünü sorar, “orman taşlamak,, şunu, bunun fikirlerini öğren mek isterdi. Bu, bir nevi “sondaj,, dı. Padişahın asıl maksadı, kim muhalif, gayrimemmun, kim muvafık, onu mey- dana çıkarmaktır. Cülüsunun ilk senelerinde, erkânma, ricaline, mühim 26 vata, böyle hususi iradeler tebliğ ©- dilmişti. Mütalealarını arzedenlerden o 7a- man Mektebi Sanayi Müdürü olan E- buzziya Tevfik Bey Konyaya, Arnavut İsmail Kemal Bey Trabulusgarba sü- rülmüşlerdi. İsmail Kemal Bey, sürgü “e bir Gorsatını bulup kaç. maş. devlet i askeri komisyonu Başkâtibi Kamusulâlâm, Kamusu Fransevi sahi- bi Şemseddin Sami, (Sıhhiye Meclisi Reisi ve Tercümanıhakikat Başmuhar- Ahmet Mitat, Ceridei Bahriye Baş- muharriri ve Mektebi Tibbiye Başkâ- tibi Hamit Vehpi, Mahkemei Tem- yiz azasından meşhür Mütercim Rüş tü Paşa Zade Süleyman Reşat, Birin- ci Ticarot Mahlemesi Reisi Şami zet Hulü Beyler, aldıkları iradeye im-| tisal ile rslahata dair fikirlerini suya sabuna, — yahut zülfü yâre — dokun- madan, dünlar, senalarla telleyip pul- layıp yaldızlıyarak yazdıkları için, on- lar: “irade tepmemişti!,, Hattâ İzzet Hulü Beyin yazdığı a- | riza, padişahın mizacma pek muvafık düştüğünden hakkında teveccüh ve i- tibarı artırmıştı. Ebuzziya Tevfik, Mx Kemal, Mi- Beyler, mışlarsa da, “Mes'uliyeti tevsiki”, “Matbuatın mümkün mertebe serbestisi, ni tavsiye Abdülhamit Ebuzziya Tevfik Bey merhum, sözü, sohbeti çekilir, o zamanki tabir ile bir “Mirikelâm,, idi. Kendisi, eski <Genç Osmanlılar» dandı. O devrin politika ruhu gibi idi. Eski, yeni vakalara, diselere dair söyledikleri — tatlı ie dinlemirdi. sabuna dokunmuyanlar. — Ebuzzi- yolu varmış! — İsmail Kemal Bey. Bir gün, Reşit Akif Paşa ile bana, Sultan Hamitle aralarında geçen mü- lâkatr anlatmıştı: — Zalışahaneden aldığım irade ü- zerine, mütalealarımı yazarak takdim ettim, İlki gün son Tandum. Zatışal ey DE solunur derecede darğı Yazdıklarımı bir bir okudu, sonra da bana okuttu. Padişah gittikçe sinir- Nesi yerinden kalktı, dik dik yüzüme baktı: — Tevfik Bey! iy ıktarı açığa ike linen elişi ve Dedi... Padişah, fena öfkelenmiş- ti. Vaziyet, çok nazik, hattâ vahimce idi. Müsaade istirhamile odadan çık- mak istedim. Fakat kapıyı zorladım, zorladım, bir törlü açamadım. Bunu gören hünkâr; — Açamazsınız! dedi, onun vardır, İleriledi, kapıyı açtı, beni salıver- yolu di. Kapının ne marifeti vardı, anlıya- | madım. İsmail Kemal Bey, huzuru kabul o- hanmamıştı.. Yazdıkları, zatışahaneyi sinirlendirdiğinden, gi hakikatte sürgün olarak Len be izamı İsmail Kemal Bey, kedi hakkında hünkârın daha fena, bir niyeti oldu- ğunu his veya tevehhüm ederek Pire- ye kaçmıya muvaffak olmuştu. Padi- | şah, İsmail Kemal Beyin Arnavutlu- ğun Epir taraflarında nüfuzu olduğu» nu zannederek, oralarda bir gaile çı- karır, yahut her hangi bir Arnavut fe- dai yollar da, kendine suikast ettirir! ir yi Pi vi , İyi Bey b ir Kemal Beyi İl İstanbula getirecekti. Haci İlyas Bey, sarayım en temiz, en doğru, cn mamus- Tu erkânındandı. İsmail Kemal Bey, İ ona pek ziyade hürmet eder, hatırmı sayar, hattâ sık sık saraya gider, ziya- ret ederdi. Buna rağmen, Haci İlya Bey, İsmail Kemal Beyi kandırmıya muvaffak olamamıştır. Yalmez, İsmail Kemal Bey, her nerede bulunursa bu- lunsun, “Nefsişahane,, aleyhinde bir güna fenalıkta bulunmuyacağını va- “detmişti. Sultan Hamidin istediği bu idi! Bu, temin edilince, mesele kalmıyordu! (Devamı var) İşleri nasıl düzeltelim? —2 Haci Akif Paşa merhum. — Adana ile Mısırın mukayesesi. — | Devlet yasağı niçin, üç gün sürer? Islâh değil, yeniden kurma (Başı 1 inci sakifede) derinden istifade edebilecektir. Fakül telerin hazırladıkları raporlar tama- men ikmal edilmiştir. Bugün Darülfü- nun divanı toplanacak raporları tet- kik ve tasdik edecektir. Raporlar der- hal tebyir edilerek “yarm Ankaraya gönderilecektir, Yeni teşkilâtta ensti- tü teşkilâtma fazla öbemmiyet verile- cektir. Enstitü halinde tedrisat yapıla cak şubeler şunlardır: İlâhiyat, felse- fe, dişçi, kimya, eczacı, Bu enstitüler alâkadar oldukları fakültelere raptedileceklerdir. Edebiyat fakültesinin temennisi Ancak, edebiyat fakültesi encüme- ninin bir temennisi hayret uyandırmış ve garip telâkki edilmiştir. Fakülteler fakültelerinin ıslahı, ziyeti itibarile ziyade takviyeye muhtaç olan edebiyat fakültesinin, se nelerden beri memlekete bir çok sima- makinesinin hemen her lar ve devlet tarafımı dolduran kıymetli elemanlar iye mektebinin ilhakı hakkında tesbit ettiği bu karar veya temenm: garip telâkki glilmişti. Bu : çe tebrik ve tak- dire değer bir hizmet ifa etmiş olur! ni zamanda yeni bir 5 sitşir- Derili iin lem dardır. Bu tahsisat karılacaktır. Klinik, lâboratuvar ve rileceği için, yeni vesait ve tesisat vü- man Beyin üniversitede akliye hoca» teknüde sevkedileceği söylenmekte- dir. Mazhar Osman Bey dün Darülfü- yetiştiren Mülkiye yo bir müderris demiştir ki Pr. M. Malehe Darülfünun için ay- verdiği tahsisat bugün 800 bin > “& kilâtında bir buçuk milyon liraya çi seminar imesaisine fazla ehonumiyet ve cude getirilecektir. Dr. Mazhar Os liğına getirileceği, Raşit Tahsin Böyin Mazhar Timan Bey ne diyor?. run meselesine dair şunları söyledi: — Ben 25 seneden beri bu işi takip ediyorum. Tıp fakültesinin noksanla- rını, mesai şeklinin değişmesini kaç kere söyledim, yazdım. Fakülte mü- derrisleri ortalığı” gül gülistan görü- yorlardı. Söylediklerimin doğruluğu son hâdiselerle meydana çıkmıştır. Yanlış anlaşılan bir nokta vardır.. Da- rülfünunun ıslahından bahsediyorlar. Hükümet Darülfünunu ıslah etmiyor. Orasını kapatarak yeni bir üniversite kuruyor. Bunların biribirlerile alâka. sı yoktur. Artık medrese usulü ile tedrisat yapılmıyacağı anlaşılmıştır. Bu işte hatır gönüle, mütesep hizme! bakılmıyacaktır. Hakiki hoca olmıyaı lar çıkarılarak, bunların yerine kuv. vetli elemanlar getirilecektir. Eğer bu kıymet Erzurumdaki bir doktor ise © bulunup getirilecektir. Eğer yoksa yerine ecnebi profesör getirilecektir. Adama göre yer değil, yere göre a- dam aranacaktır.” Tahir Bey ne diyor? Hukuk fakültesi reisi Tahir Bey'dün bize şunları söyledi: zn mıştır. Fakat bu raporların muhteyi- yatını mektum tuttuğumuz için söy- ziyet yakmda anlaşılacaktır.” NA Aka Gündüz'ün Yayla Kızı Milli, büyük, sinema romanı Aka Gündüz Beyin bilhassa Mülli- yet için uzun zamandan beri hazırla makta olduğu bu roman bitmek üze- redir. Büyük inkilâben mühim bir ta rafını Anadolu yaylasının kırında gös teren bu milli, büyük roman ayni za- mand. ıpyeni bir senaryordur. (Bu toprağın kızları) nı, (Dikmen yıldızı) | nı, (Çapkın kız) 1, son çıkardığı (U- vey ana) yı okuyanlar (Yayla kızı) nda daha yeni, daha heyecanlı bir ol- gunluk bulacaklardır. İ bir asinin, bir mifakcınıh, vatan hadimi HARİCİ HZ? HABERLER Anlaşamazsa.. Altmış altı devlet nasıl İ anlaşacak? PARİS, 16 A.A. — Havas Ajansı bil diriyor: Excelsior gazetesi dünya ikti. sat konferansı hallanda bugün yazdığı bir makalede diyor ki: — lcap eden hazırlıkların yapılmamış olmasından dolayı İktasat Konfer--—nın tehir edileceği söylendi. Bu şay..rm memba her halde resmi Fransiz meha- fili değildir. Fransız hükümetinin kavi ısrarları üzerinedir ki, M. Herriot Va. şingtonda konferansın 12 haziranda ya pılmasını teklif etmişti, Fransız hüküme ti, konferanıça halledilecek metelelerin mustaceliyeti hakkında fikirlerini değiş- tirmiz değildir. Fakat Fransız hükümeti konferans toplanmadan evvel Paris, Lon drada ve Vaşington arsında cas itiba- rile itilâf edilmesinin muvafık olacağı mütaleasındadır. Çünkü Arserika, Fran- ve İngiltere arasında moktai nazar ih-| tilüfları devam ettiği takdirde mezkür | konferansta 66 devletin anlaşması çok iş He olacaktır. 6 Vart vak'ası Venizelos, '», Plâstiras metse'esini anlattı ATİNA, 16 A.A, — Mebusan meclisi dünltü celsesinde M. Metras, Plastiras' m M. Venizelos'un evinde diktatörlüğü | ilân etmeğe gitmekte olduğunu söyliye- | cek çıkıp gitmiş olduğuna dair olan tak, | iri izahı etmiştir. M. Venizelos, taraftarlarının projele. rini tahakkuk sahasına isa) etmelerine müâni olmak için bütün vesaite malik bu- İenuyordu. Bununla beraber, Plastirasın hareketine mâni olmamıştır. Şu halde Plastiras, M, Venizelosun #nsvibi daire- sinde hareket etmiştir. M. Venizelos, söz alarak Plastiras'ın $ Martta evinde yemek yemiş olduğunu söylemiştir. Sabahın Sabahın sezi ikisinde Plas- tiras ile bazı ahbapları M. Venizelos'un odasına girmişler, kendisine intihahatta mağlüp olduğunu haber vermişlerdir... | Plastiraş diktatörlükten bahsettiği e man M. Venizelos, kendisine bundan “m tavsiye etmiştir. Bu suret- | le hayal inkisarma : emine, karenin ahkümu dağ içiğ yapılmış olan teşebbüslerden uzun uğadiye bahsetmiş tir. memlekete olduğu- mebsaslar, nu söylemesi üzerine birçok olarak gösterilmesinin doğru olamiyaca- ğını söyliyerek protestoda bulunmuşlar. der ATİNA, 16 A.A. — Gazeteler, muba- lefet fırkasının dünkü kargaşalıklar do- layısile şimdiden sonra parlâmentonun mesaisine işi imlinaa kurar ver- 933 Avrupa güzelini seçmek için, her memleketin güzelleri peyderpey Madride doğru yol almış bulunuyor- lar. Yukarıki resim bu müsabakaya | iştirak edecek olan İngiliz güzeli Miss Ançela Ward'dır ' ip Bugün Almanya'da Hitler'in 5, küçük itilaf devletleri arası bir tenaüidün tecssün etmesine sebep ol. du. Çekenlarakya. Romanya ve Yuzor Ve bu kü ie Almanya tehlikeye ma çük itilât ile münasebeti e kalmışlardır ve harici siyasetlerini dama bi uysun sekilde yürütmek için sıkmk top erdi... Bur karar ü: hariciye narırla- ear, Telgraf Almanyanım sö> irili girizlir 45 lk aelüppop Bi Miheızlanma konferansmdaki ği ve Avvstui A ptakları teşebbüs küçük irili ya gin bazı si tür. Her kanla all Roosevelt Doktrini ' Roosevelt cihana bir beyanname neşrediyor VAŞINGTON. 16 AA. — Keisicüm- har Nİ, Roosevelt, bugün Amerika'nın harici siyaseti hakkında devletlerin si- Hâhları bırakma konferansında müştere- | ken faaliyette bulunmak suretile sulbun | muhafaza edilmesi lehinde cihana, hitap | | eden bir beyanname Bu beyannamenin bütün çi Si Avrupa milletlerine mi, silâhları bırak ma konferansındaki Amerikan murahhas | larına ve M. Norman Davis'e mi hitap | edeceği, telsizle neşredilip edilmiyeceği henüz malüm değil, Bu nutuk, bir “Roosevelt doktrin” i teşkil edecek derecede mühim olacak ve Amerika'nın Avrupa devletleri ile olan münasebetlerinden bahsedecektir. Rusyadaki yardımcı kuvvetler CENEVRE, 16 A.A. — Ordu mevcut ları komitesinin bugünkü kararları dola yasile Sovyet Rusyadaki yardımcı aske- | Ti teşekküller efradından ve hudut mu- | hafızlar, ilh.... ordu mensupları adde- | ilecektir. Su ve ormanlar. teşekkülleri ile amele mülisleri hariç tutulmuştur. | Japon murahhatı, Sovyet Rasya tara- | fından verilmiş olan &: hakkında bir takım ihtirazi kayitler ileri sürmi tür, Mısır başvekiline e suikast mı? | KAHİRE, 1ö A.A. — Başvekil Sıtkı paşa, sihhi sebeplerden dolayı Avrupa'- ya gitmek üzere trene bineceği sırada Mehmet Ali adlı bir edam kendisine yaklaşmak istemiş, fakat polisler tarafın dani tutulup yakalanmıştır. Mehmet Ali | vin üstünde bir revolver bulunmustur. | Mehmet Ali, Sıtkı Paşa'yı öldürme- ği kurmaş olmadığını, kendisine sadece bir arzıhal vermek istediğini temin ct- miştir, Çinliler şehirleri sarayi .ngili zak ek hâdiselerini büzük bir alâka ile takip etmektedir. tmın tekziplerine an islik Pala veya Tieeçinie taarruz etmeleri ihtimali artıkk imleinsez addeğilmemektedir. Bütün gazeteler, bu iki şehir — kütle halinde mubaceret etmekte ol. etmek tasa bulunduğunu yazmaktadır. Bolivya - Paragunsy muharebesi birçok esir barakmış ve mühim mta | da gönimet alanmış bulunduğunu bildir- mektedir. Mısır kredi fonsiyesi KAHİRE, İG A.A, — ©/, 3 Faizli ve ikramiyeli Mısr Kredi Fonsiye tahville-| rinin bugünkü çekilişinde: 1886 senesi tahvillerinden 368,649 nu- merolu tahvil 50,000. 1903 senesi tah- villerinden 547,818 mumerolu tahvil 50 bin, 1911 senesi tahvillerinden 22,724 nu merolu tahvil 50,000 Frank ikramiye kazanmışlardır. Romanyada yahudi aleyhtarlığı BÜKREŞ, 16 A.A. — Talebenin Ya- budileri derslere iştirak etmekten menet meğe kıyam etmeleri üzerine vuku bul- maş olan kargaşalıklar dolayısile Claj Darülfünununun ders senesi sonuna ka- dar kapatılmasına karar verilmiştir. 40 kadar talebe yakalanıp Darülfünun dan tardolunmuştur. İngiltere kralı rahatsız LONDRA, 16 A.A. — Sol omuzunda- ki romatizmadan muztarip olan kralm bu hafta zarfında yapılacak kabul resim lerine iştirak etmesine ihtimal verilne- mektedir. Sıvas - Erzurum hattınır biran evvel inşası için Bütçe Encümeninin mazbatasında dikkate şayan mütalealar var ANKARA 16 (Telefonla) — Sivas | Erzurum hattı ile Malatya birleşme hattımın yaptırılması hakkında hükü- | metin Meclise verdiği » lâyiha Nafia ve Bütçe encümenlerinde tetkik edile- | rek heyeti umumiyeye sevkolunmuş- | tur. Bütçe sncümeni mazbatasmda bu hakkında dikkate şayan mütalea- | Encümen mazbatasnda | İ H hükmünde olup Anadolu kıl'asında garpten şar- ka uzanacak ana hattım Sivasa kadar olan mühim bir kısmı yapıldığı hnlde Sivastan şark hududumuz arasında kalan kısmı yapılamadığı cihetle bu büyük teşebbüsten beklenen büyük menfaatler henüz tamamlanamamış- tır. Anadolunun şarkını garbine bağ- layarak Türkiyenin vahdeti milliye ve siyasiyesini takviye edecek olan bu mesele bütçe zaruretleri ve herhan £i bir mütalen ve mülâhazaların fev- kinde telâkki edilecek hayati işlerdir. Cümhuriyet idaresi ilk gününden İ baren bu mühim meselenin kara! verdi ve işe başlayarak Sivasa kad kısmını yaptı. Mahalli veya mev" zil bir mafia işinden ziyade milli ve mumi bir dava olan bu işte en büyükl kâr inşaatın bir an evvel bitirilmesi" dir. Geçirelecek” günler rıttır. Hı masrafı yaparken ve ber vergiyi veri ken bu büyük işe de para lâzım oldi ğunu hatırlamak millete ve devlet da irlerine teveccüh eden vatani bir zifedir. Dahilde tasarruf zihniyetilel ve icabında hariçten herhangi bir mu amelei maliyeye teşebbüs suretile b hattın kısa bir zamanda yapılması ve vafık olacağını ilâveten ar: Bütçe encümeni 1933 vemeüinde | bat üzerinde »z çek işe filen başlar) mak için fenni ve mali imkânlai hazırlanmasını mümkün görmüş ve lâ” yihadaki fıkrayı 1933 senesinden iti baren en çok B sene şeklinde tadil lüzum görmüştür. Hitler İtalyaya gidiyor Almanyanın neden silâhlandığını bugün bir daha anlatacak BERLİN, 16 A.A, — Le Jourasl.de Leiprig, Hitler'in Pentecote yortusunda İtalya'ya gideceğini yazmaktadır. Nutka intizaren PARİS, 16 A.A. — Echo de Paris'nin Londra muhabirine nazaran hükümet mahafili, Sir Johu Simon'un bu hafta zarfında Cenevreye gitmesine muarız bulunmaktadır. Çünkü Alman Başvekil: nin nutku bir takım ciddi kararlar itti- hazına sebebiyet verebilir. Sir John si mon ihtimal önümüzdeki hafta gidecek- tir. Almanyaya ilk ihtar PARİS 16 A.A. — Le Journal'a göre İ dün M. Pavli Boncowr ile M. Norman Davis arasında vuku bulan mülâkat c- masında ve Fransız hariciye nazırı, A- m bilen silklammnğa ve şimdiden olan silâhların imaline başlamış olduğu. nu beyan etmiştir. İki devlet adamının müeyyideler me- şimdiki re bir protestoda bulunmak bususunu görüşmüş oldukları söylenmektedir. Lloyd George'a İsa LONDRA, 16 AA Nazi nazırları Avusturyadan nasıl çıkarıldı? VİYANA, 15 A.A. — Neues Wiener Journal, Adiiye nazırı M. Frank'in Salz- tarafından memleketten dışa) sit tafsilât vermektedir. | Bu gazeteye göre M. Frank, Salzburg” dn bir kah sm teni ve bana azli öüimicmiştir Mazi vela bomun 5 rorine a bir hitabe irat etmek iste miş, fakat emniyeti ua memurla andan biri mâni olen ami volan Selde gi VİYANA, 16 A.A, — Alman sefiri, Alman otzırlarının Viyana'ya muvasa» lâtleri osnasında kendilerine karşı pılmış olan kabal tarzından dolayı Dlfeni asli ike. Year ya M. Yugoslavya'da hava bozuldu BELGRAT, 16 A.A. — Birkaç gün 'denberi devamlı surette Yağan yağımı lardan ötürü sıcaklık derecesi pek çok düşmüştür. Bütün ırmakların suları kabarmakta- der, Başaşağı uçuş ROMA, 16 A.A. — İtalyan pilotların- İl iin Beril Ee da 19 le bir tayyare ile Ze celle tayyare limanında yaptığı uçuş müddeti tecrübeleri ak yan tayyare klübünün salâhiyettar fev- kalide memurlar, iarafından kontrol © dilmiştir. Bu uçuş müddeti 1 sant 5 da- kika Sİ saniye olarak tesbit olunmuştur. İspanya'da Kargaşalıklar BİLBAO, 16 «A. A. — Usansolo'da Bask'lı nasyonalistler, seyahat etmekte bulunan radikallere tanrruz etmişler, bir kadını, bir çocuğu öldürmüşler ve bir. gök kişiyi yaralamışlardır. Biri papaz olmak üzere birçok kişi tevkif edilmiştir. deldi etmiş olmasını dedi vretke z kit etmiştir. İngiliz hariciye nazırı bir şey söylemiyor LONDRA, e AA — birisi, Daily Herald gazetesinin ya'nın Versailles muahedesile Şem nie toplar imal olduğuna dair miş olduğu haberin doğru olup mı sorası üzerine Sir John Simon, si lâhları bırakma konferansı umumi meni mesaisine başlamadan evvel bu susta birşey söyliyemiyeceğini boyan amala mabasü, Sir John Simon” dan harbiye mazırının son boyanatına Leh sefirinin 1930 de le büyük elçiliğe çıkai mışter. Muteveffu Türkiye'ye karşı b yük bir sevgi beslemekte, bilhassa A karayı çok beğenmekte idi. Bu sebil cenaze merasimi Ankarada parlak bir rette yapılacaktır. M. Olzowski, Lehistanın Polonia R tituta ve Fransanm Leğion d'Honsi nişanlarını hamil idi. İktısadiyata ait, zı eserleri vardır. —————— ———-—-— Amerikada zeizele SAN - FRANCİSCO, 16 A.A. —| sabah sent 3,45 te şidde” “gil hissedilmiştir. 5 «öd sirsk