29 Mart 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

ÇARŞAMBA 19 MART 1933 B İrci sene No. 2562 NUSHASI 5 KURUŞTUR Muahedelerin Mussolini ki mülâkatın şümül ve © ehemmiyeti hakkında henüz sarih bir fikir edine- cek kadar vakit geçmemiştir. Bu mü- lâkatta Mussolinin, Almanya, İngilte- re, Fransa ve İlalyadan mürekkep Dörtler direktuvarına Mac Donald'ı imale ettiği semiz Diğer taraftan Donald, Ayam Dee a ene reti hakkında izahat verdi. Bu izahat ta hayli müphemdir. Yani he- müz Roma mülâkatı hakkımda resmi bir tebliğ iğine göre, va- rılan neticelerin mahiyeti kat'i suret- te bilinemez. , Ancak şu nokta sarih şeyden evvel Sera ar il mesi lâzımgeldiğine Mac Donlad'ı ikna etmiştir. Malümdur ki büyük harpten sonra- ki beynelmilel hayat, Avrupa dev- etlerini iki zümreye © ayırmıştır Al manya ve İtalya başta olmak üzere sulh muahedelerinin değişmesini isti- yeni Gğiöilce; gün ve Erenli bağli olmak üzere sulh muahedelerinin de- İişmemesini istiyen devletler grupu. . Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan büyük harpte mağlüp ol. dukları ve kendileri; silâh ile kabul ettirildi; in dil etmek istiyorlar. İtalya da Ver: « munhedesi imza edilirken, ken- isine harpteki fedakârlığı nispetinde istifade temin edilmediğini ileri süre- rek istatükoyu kabul etmiyor. Diğer taraftan Fransızlar, Lehliler, Roman- yalılar, Yugoslâvlar ve Çekoslovak- yalılar, sulh muahedelerinden en çok kazanç temin eden devletler olduğu için istatükonun devamma taraftar» dırlar, Bu mücadelede şimdiye kadar İn- giltere binnisbe bitaraflığı muhafaza etmişti. Mac Donald Romadan mua. hedelerin tadiline hararetle taraftar olan bir adam olarak ayrılmıştır. Ve bu kanaatini sarih bir surette İngiliz Parlâmentosunda söylediği bir nutuk ile'de ifade etmiştir. — Binaenaleyh sulh muahedelerinin tadiline taraftar olan zümre, kuvvetli bir taraftar ka. | zanmış oluyor. Ancak eğer muahedelerin tadili tibarile kararlaşacak olursa, bu il me dereceye kadar yapılacaktır? Esasen on beş senedenberi Versailles | başta olmak üzere bütün muahedeler az çok tadile uğramış bulunuyor. Sa- bık Alman İmparatorunun muhake- mesi gibi bazı hükümler hiç bir za man tatbik edilmemiştir. o Tamiri hakkımdaki hükümler tadil edilmiştir. Silâharlanma hakkında © Versailles muahedesinin beşinci kısmı tadil edil- | mek üzeredir. Diğer sulh munhedele- rinde bunlara benzeyen hükümler de ayni şekilde tadil edilmiştir. İngiliz kamara, hakkında hiç karar verilmiyeceğini bildirmiştir. Eğer tasavvur edilen ta- dil hudutların da değişmesini istilzam ediyorsa, bu devletlerin muvafakat etmiyecekleri şüphesizdir. Evvelâ Al. manya, Lokarno yalnız garp hudutlarını kati ve nihal larak tanımıştır. Yani Belçika ve Fransa Derli bududa, gi Prusyayı Al manyanın di sam! Ayıran koridor aradan kal Ikmadıkça #uaho- deleri tadil edilmiş telâkki gi Alaşar eskisi gibi yı veuubahis değildir. Ancak iktisadi imi lik isinde yrpman ba börük ii Memleketin de vazi- bek şekilde devam edemez. İktıas- di ve irki mülâhazalar, Avusturya" nın Almanyaya iltihak etmesini emre- diyor. Ancak İtalyanın bile buna mu- vafakat edeceği tüphelidir. Çünkü © zaman İtalya Almanya ile hudut kom- şusu olur. İtlayanm istediği o başlıca şeyler, Şimali iaakyeder ve 1915 Londra mua- hedesile Garp T: ner tadiline sit iddinlarıdır. in hudutları dışımda kal kalan miller ina Macar hudutları içine ime lerini temin edecek şekilde tadil işti yor. Mussolini çok realist bir devlet ada» mı sıfatile bütün beynelmilel kaynaş- man sebeplerini anlamış ve bu esas- lı meseleler halledilmedikçe, silâhsrz- lanma ve iktisat © konferanalarınn bir neticeye varmıyacağına hükmet. miştir. Bu kadar şümüllü bir tadil, alâkadar devletlerle yeni baştan mu- ahedeler imza etmeğe benziyecek. Ve munhedelerin en zayıf ve en sakat tarafları, tam bir o beraberlik esası İçinde müzakere ve imza edilmiş ol- mamaları idi. 1919 ve 1920 senelerin- deki hata şimdi tamir ediliyor demek- tir ve ancak bundan sonradır ki dev- letler mütekabil bir itimat havası için. | de beynelmilel sulh ve müsalemet yo- lunda emek birliği sarfedebilirler. İnc Donald arasında- Ahmet ŞUKRU Sovyetler de bizim tezimizle beraberdir Boğazlar işinde tamamen haklıyız İngiliz hariciye nazırı konferansta Türk noktai nazarına cevap verdi M. Doveolevesky CENEVRE, 28 (A.A. ) — Anado: | İu Ajansının hususi muhabiri bildiri- or: Silâh bırakımı konferansı umum! komisyonunun müzakerelerinde, Sov- yet murahhası ordu mevcutlarından bahsettiği srada demiştir kit — İngiliz plânım yapanların fik- rinde ordu mevcutları hususunda Tür- kiyeye ayrılan yer hakkında geçen gün muhterem dostum Cemal Hüsnü Bey tarafından haklı olarak ileri sü- pi za yni münasebetle, Lawsanne mpar rahhasının tekliflerini, Sovyet heyeti murahhasasının tamamile — haklı ve sulhün ve umumi emniyetin menfeat- lerine uygun bulduğumu heyeti mu- rahhasam namına beyan ederim.,, Tehir kararı CENEVRE, 28. A. A. — Silâhları bı. | ralama konferansı, 25 Nisana tehir edil- miştir. Konferans, bundan sonraki mü- zakerelerde İngiliz plânmı esas ittihaz etmeği ittifakla kabal etmiştir. Fransanın itirazları CENEVRE, 28. A.A. — M. M; Ni (Fransa), dün öğleden sonra silâhla- rı bırakma konferansı umumi komisyo- munda İngiliz plâna dair bazı mütalen- larda bulunmuştur. Bununla beraber iğ imsileyb, bu plânı büyük bir aleka ve te veccühle tetkik etmekte bulunan Fran- sa hükümetinin henüz tetkiklerini ikinal etmemiş olduğunu söylemiştir. Fransa, konferana tarafından evvelce alınmış olan kararların hesaba katılması zaruri olduğu mütaleasındadır. Fransa, İngiliz plânının Fransız plâ- Bında mevcut birçok noktaları ihtiva et- mekte olduğunu görmekle bahtiyardır, Bu noktalâr, şunlardırı Silâhları azaltma ile emniyet arasm- da irtibat, Avrupa ordularınnı yeknasak bir hale getirilmesi, kısa müddetli nakeri hizmet, askeri hazırlama teşekkülleri be saba katılmak suretile ordu mevcutları- nın tahdidi, deniz aşırı memleketler kuv vetlerine git burasi | bir rejim, askeri Böyle olmakin bernber mümaileyh, İn giliz plânında bazı boşluklar bulunma. #ina teessüf etmiştir. Bu boşluklar bil | hassa şu noktalara müteallik — Askeri bütçelerin tahdidi ve silâh- lar imal ve ticaretinin kontrolü, Mümaileyh, İngiliz plânında bazı tas hihler yapılabileceği mütalaasında bulun muş ve teknik komismasi Almanya beğeniyor CENEVRE, 28 A A. Sİlih bera kımı konferansı umumi | komisyonunda (Devamı $ inci sahifede) Kontenjan sistemi yerine yeni bir şekil konacak Bu yeni sistem harici ticarette örnek bir usul olacaktır Devletlerle temas ve anlaşmalar yapılıyor Iktısat Vekili Celâl Beyin yeni bir resmi Aldığımız malümata göre, mem leketimizde kontenjan sisteminin terki tahakkuk etmektedir. Evvelâ İspanya ve sonra da A- merika ile yapılan iktisadi anlaş- malar az zaman zarfmda müfit neticeler vermiştir. Diğer devlet- lerle de bu ve daha başka şerait “e anlaşmalar yapılacaktır. Bu hususta devletlerin bir kısmile temaslar yapıldığı gibi, bir kısmi. lede temasa başlanacaktır. Bu devletlerle mütekabil fedakârlık- lar yaparak yekdiğerinin malüm tercih etme esasları üzerinde an- laşma şekilleri bulunacaktır. Bu suretle kontenjan kaldırıla- cak, fakat dahili sanayiin himaye si için yeni esaslar konacaktır. İktisat Vekâleti yeni şekilde sana- yilmizin zarar görmemesine dik- kat etmektedir. Bu meyanda takas esasmda za- manla kaldırılacağı söylenmekte- dir. Yunan gazeteleri Ankaradan aldıkları telgraflara atfen, bu ha- beri teyit etmekto ve Türkiyenin harici ticaretinde tutmuş olduğu yeni şeklin dünya ticaretinde bir dönüm yapacak mahiyette olduğu nu yazmaktadırlar, M. Auguste Kral Eski Avusturya sefiri- nin bir konferansı VİYANA 28 A.A. — Avustir. yanın eski Ankara sefiri M. Aw guste Kral Sanayi Birliğinin bir toplantısında yeni Türkiye hak- kında konferans vermiştir. Konferansta Tür kiye sefiri Ham- di Bey, Türk sefaret — erkânı, Viyanadaki Türk ler, sefaretler mensupları, hü- kümet erkânı ve Viyana'nın. yük- sek aileleri ha- zır bulunmuş- tur, M. A. Kral M. Kral, Türkiye Cümhuriye- tinin harp sonu devresine ait ta- ve yeni Türkiyenin banisi Gazi Mustafa Kemal Hazretleri- nin ıslahat eserleri hakkında çok alâka uyandıran izahat vermiştir. M. Kral, Avusturya halkını Tür kiye ile olan münasebatı inkişaf eltirmeğe davet eylemiştir. M. Kral'ın nutku hararetli al kışlarla karşılanmıştır. Fırka grupu | Saşyekil dün fırkada izahat verdi AMARA, 28 (A.A.) —C. A. F. irupu İdare Heyeti Riya- setindn: C. H. F. Grupu bugün öğleda sonra Afyon meb'usu Al Bin riyasetinde toplandı. Başekil İsmet Paşa Hz. nin silâkları. azaltma — konferansı bakkırda verdiği izahatı dinlen- di w müzakereye nihayet ve- rildi. Ismet Pş.nın Seyahatı Başvekil bir tetkik seyahatına çıkıyor ANLARA, 28 (Telefonla) — Baş- vekil İmet Paşa bayram (tatilinden istifa& ederek nisanın ilk haftasında Karadeniz sahil vilâyetlerinde bir tet- kik se'ahati yapacaktır. o Kendisine İktısat Vekili Mahmut Celâl Bey re- fakat gecektir. İsme Paşanın bu meyanda Zongul- dağa ujrıyarak havzayı ziyaret etme- si maulesçrerdi e Taş yapılıyor 5 Mayısta Karagözün | mezarına dikilecek Belediye avukatı Rami B. Ka- | ragözün Bursadaki mezarma taş yaptırmağa karar vermiştir, Rami Beyin yapirmak- ta olduğu taş ik- mal edilmek ü- zeredir. Beş ma- alarikezWe- . Lap “Yerine « konacak- tr. Rami B. dün Karagözün mezarı ! hakkın- da şu sözleri söylemiştir: “— Karagözün © Rami Bey yaşadığı bence bir hakikat olmak İa beraber bu iddiayı muarızları- mun nazarında da reddedilemiye- (Devamı 4 üncü sahifede) Suriye itilâfı Malların tasfiyesi mua- melesine başlanıyor Türklerin Suriye ve Lübnan'da ve Suriye ve Lübnanlılarında Türkiyede bulunan mallarınm tas güme | dil inkılâbma fiyesine dair olarak Türkiye ile Fransa arasında imza edilen 27 teşrinievvel 1932 tarihli mukare- lenamenin tatbikine başlanmıştır. Bu mukavelename mucibince mal- ları tasfiye edilecek kimselerin bi- rer talepname vermeleri lâzım gel mektedir. İstanbul Fransız konso- losluğu, alâkadarlardan 15 nisan- dan evvel talepnamelerini verme- lerini istemiştir. SUÇLULAR Çorumda muhakeme- lere devam ediliyor ÇORUM, 28. (Milliyet) — Begün ağır ceza mahkemesinde Amasyanın ku- peli köyü imamı hacı Mehmet ve İzmir, Karşıyaka Tugara köyü imamı Redoslu Ali EF. ye ait iki davaya bakılmıştır. Bu sebeple mürtecilerin mahkeme safahatı. mı dinlemeğe gelen halkla salon hınca hınç dolmuştur. Birinci mazmun Amasyalı Kupeli kö- yü imamı 69 yaşlarında Hacı Veli oğlu Hacı Mehmet, Amasyanın Hacı Harıza, abah namazı bittikten sonra yat, diye hazretipeygambere ait bir med hiyenin sonunda: “Kuran tahrif edildi, Allahuekber tebdil edildi diye ayakta bağırmaktan ve dini alet ederek devletin emniyetini ihlâl edici yalanlar uydur. maktan suçludur. Mürteciin sucunu t6- it eden Amasyalı 9 şahidin ifndesi oku- parak bu husustaki fikri sorulmuş ve cevaben: — Hepsini kabul ediyorum, yalnız gözel sadanm üzerimde pek büyük bir tesiri var camide okunan aşiri şerif şuu- rumu gaybettirecek derecede üzerimde müessir olduğundan ne yaptığımı bilme- yorum medhiyeyi okudum, fakat kura- (Devamı $ inci sahifede) Sahip ve Başmuharriri Siirt Meb'usu MAHMUT Umumi Neşriyat ve Yazı Müdürü ETEM İZZET Dil anketi İ. Müştak Bey ne diyor? “Bugün yaptığımız şey yarınki abideye malzeme taşımaktır. ,, Dil Kurultayı toplantılarında Riya- set Divanmda kâtiplik vazifesini ya- pan İşmail Müştak Bey dil anketimi- ze şu cevapları verdi: — Dil inkılâbında nasıl çalışılması fikrindesiniz? — Dil inkılâbında çalışma tarzının en kestirme ve pratik yolu bugün tu- tulan umumi seferberlik yolu olduğu- na şüphe yoktur. Bu yol pürüzlü ve çakılli mecralar» dan yavaş yavaş sıyrılarak nihayet anayatığını bulan nehirler gibi günün İsmail Müştak Bey birinde hakiki istikametine girecek ve büyük irşadın idaresi altında memle- ketin münevver lisan | sahipleri dil inkılâbı için metodik bir şekilde çalı- şacaktır. Bugün yaptığımız şey yarın kuru- * lacak olan büyük âbideye herkesin | kendi gücü yettiği ve bilgisi elverdiği | kadar malzeme taşımaktan ibarettir. İhtimal ki ve hattâ muhakak ki bu malzeme içinde pek çokları yeni âbi- dir, ppi unsurları olacak ve ba bugüne sit AAİde, Türk vatandaşın lev bir taş parğağe olsun hizmete koşmaktır. — Dilimizde yer eden yabancı ke- limelere mutlaka türkçe asıldan karşı- lık bulmağa taraftar msmız? — Dilimizde yeretmiş yabancı ke- limeler karşılıkları o bulundukça ve bunlar o kelimelerin mefhumlarını i- fade ettikleri dakikadan itibaren dili- mizden çıkıp gitmeğe £ mahküm ve urdurlar. 18 inci Liste ANKARA, 28(A.A.) —İl aranacak arapça v eği listesi şudur: 1 — Tâbi- 2 — Tabut 3 — Tâli - derece» 4 — Tarih tabüyetten - Listelerde çıkan kelimelerden manaları birden fazla olanların her manası için ayrı karşılıklar | ileri sürülebilir, | o Karşılık gönderen O zatların gönderdikleri karşılıklardan du yulmuş, işitilmiş O olmiyanları |İ Ü hangi kaynaklardan aldıklarını İl göstermeleri. İ Ancak bunu yaparken ilim ve fen- Din yürüyüşünü güçlüğe veya ağırlığa düşürecek hareketlerden de çekinme- lidir. Dilimizde hiç bir lisanın malı ol- mıyan ve üzerlerinde ilim ve fennin beynelmilel damgası — taşıyan nice valimeler vardır ki bunları her ileri millet gibi biz de âlim Türk milleti lerine başkaları konulması çok gük“ö- lan o kabil O kıymetlerdir ki dil hazinemizi zenginlikten cak, derhal ilâve edeyim ki Türk ve Türk kelimesi bir maksadı tam de Sn ü Şirketlerde topladimalai Karaköy.Beyazıt yeraltı şimen. diferi yapılamıyor! Dün de bir çok şirketlerde toplantı oldu.. Ticaret kanunu mucibince dün de muhtelif anonim şirketlerin hissedar- lar heyeti umumiyeleri senelik toplan- malarını yapmışlardır. Rıhtım Şirketi İstanbul Rıhtım Şirketi heyeti umu. miyesi dün Osmanlı Bankası binasın- . İçtimada şirket mez- Nazım ve Borsa Komiserliği namına mürakabe heyetinden Hasan Beyler hazır bulun- muşlardır. Senelik rapor müzakere ve kabul ii göre, Rıhtem Şirketi, 1932 senesinde 1.073.342 frank ve 67 santim zarar etmiştir. Evvelki senelere sit zarar- la birlikte açık yekünu 2.613.062 fı- rank, 66 santime baliğ olmuştur. Ra- porda, zararın sebebi, şirketçe tatbik edilmekte olan ücurat tarifelerinin ki- fayetsizliği olarak gösterilmekte ve bundan başka 1932 senesinde tatbik edilen kontenjan usulü dolayısile li- manımızdaki umumi hareketin azal. mış ve bunun neticesi olarak şirk, varidatnın da azalmış bulunduğu İ- lâve edilmektedir. Raporda, şirketin vaziyetini tanzim ve zararmı telâfi için tarifelerin tezyi- di ve yeni bir itilâfname akti için 932 nisanmda Nafia Vekâleti (nezdinde teşebbüsat yapılmış olduğu ve şimdi- ye kadar fili bir netice almamadığı da bildiriliyordu. o Heyeti umumiye, bu teşebbüsata devam (edilmesi te- mennisinde bulunmuştur. Bomonti Bomonti Şirketi heyeti umumiyesi de dün Azopyan hanında toplanmış- tar. Şirket 932 senesi zarfında kâr et- miştir. Heyeti umumiye, hissedarlara yüzde 5 temettü tevziine karar ver. miş, ve İhtiyat akçesi de ayırmıştır. Dühan Şirketi Hâli tasfiyede bulunan Dühan Şir- keti heyeti umumiyesi, dün Asikuras- yoni Jenerali hanında toplanmış ve bilânçoyu tetkik ve tasvip | etmiştir. Şirketin tasfiyesine devam edilecek- tir. Tün Tünel Şirketi hissedarlar heyeti u- mumiyesi dün Metro hanında toplan- mıştır. Toplantıya Halit Ziya Bey ri- yaset etmiştir. Şirketin murahhas a- zası M. Veyl toplantıda bulunmak ü- zere evvelki gün İstanbula gelmişti. Heyeti umumiye, idare heyeti rapo- runu ve hesabatı tasvip etmiştir. işletme hasiğleri 7710.15 zarar ile kapanmış- 'alnız şirkete ait binaların geli- ri de hesap edilince, neticede hesap- (Lütfen sahifeyi çeviriniz)