21 Mart 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

93felâketleri ve Jgnatief Ruslar her taraftan devleti tazyika başlamışlardı Abdülhamidin korkusuna arttırmak in, Çırağan sarayı içinde kadın “kıya- ittinde bir kaç kişinin yakalandığı ye- lunda yalanlar bile irtikâp edildi Kor. kak padişah, askerin yüreklerine kur. vet verecek olan harbe gitmek ikrin- den vaz geçti. Padişahı oyalamak için Efganıstana, istana elçiler gö Türküsta- na, Kafkasyaya adamlar yollıyarak ih- till çıkartmağa çalışmak gibi olmıya- cak teşebbüsler peşinde © müzakereler, tertipler, yapıldı. En siki zamanlar bu saçmalarla geçirildi Bu geçirilen zamanlar içinde, Rus- ya Kişmev'deki ordusunu gimendiferler- ie Romanya içine akıttı. Seret köprüsü Bü muhafaza altına aldı. Romanya, Rus ordularının geçisini iyi gözle gördüğün- den Grandük Nikola Tuna deltasından Kalafata kadar Tunanin sol kenarında tahşit edebildi. Kalkasyada da Grandük Mişel ordula tini hudut boyuna yayarak, harbin ilâ mından hemen bir gün önce hududu geçti Çar İkinci Alerandre, oğlu ve veliahti olan Çariviç (sonra Üçüncü Alexandre) ile birlikte Rumeli ordula- rada idi. Rumeli ordularmın Erkânr Harbiye reisliği Ceneral Totleben'in, Anadolu orduları Erkân Harbiye reirli: ği de Ceneral Loris Melikaf'um elinde idi, ... 1877 senesi nisanında başlıyan 93 muharebesi, o yılın bütün ilkbahar. yaz ve güz mevsimlerinde sürmüş, 3üz sonlarında Türkiye için en fena vaziyete gelerek Ruslar Erzurumu tazyıka başlamış, Rumeli de Plevneyi düşürmüş, kış ortasında Balkanları aşarak Şipka ordusunu da sarmış, 1878 kânunusanisinde Türk orduları artık karşı durmadan © âci kalmıştı. Muharebenin ve muharebe esna sında İstanbulda geçen hâdiselerin tafsilâtı bu eserin çerçevesi | haricin- dedir. Burada yalnız bunları | şöyle kısaca hülâsa edeceğiz (1): iptida Asya harp sahne- ük Mişelin adı mişti. Zamanmın en iyi askerlerinden biri olan (Gazi) Ahmet Muhtar Paşa, bu ilik ilerileyişlerin acımı çıkarmak üzere kumandasında | toplıyabildiği kuvvetlerle ileri yürüdü. | Karsı mu- hasaradan kurtardı. Ardahanı, Baye- #idi geriye aldı. Rus ordularını tek- rar hudut boyuna kadar sürdü. Bu sırada Avrupa harp sahnesine de de hemen buna benzer, fakat da ha vahim hâdiseler oluyordu: Serda» yen ili plânı namı altında bütün una Şark ordusunu Silistre, Runçuk, Şumnu, Varna kalelerine kapayarak Rusların gelişini beklemesi, Grandük Nikolanm kumandası altındaki ordu. ya Romanya topraklarında istediği &ibi yerleşmek imkânmı vermişti. A, yustürya, Rusların Küçük Eflaktan Sirbistan tarafıma geçmesine karşı ge iie erme işe başka bir devletin arışmasından korkarak Mineral Arma Böylelikle muharebe Tuna boyuna bağlandı. Tuna deltası üzerinde başlıyan ilk Rus saldırışı Maçin'den Dobroca'ya bir geçişle kendini gösterdi. Fakat sandukalarından yardım — dilencre) yeni anlayışları lüzumsuz göre ge esup unsurlarıdır. Texveren Sultan, Bukağl: Dede yahut Zima ba nevi edebiyat duyduklarımızı, Sin de esirgemeğe lüzum ki her meslekte oldağu gibi dil dez da da ik tere ör yerini orta duygulu ve ık düşünceli, Zaten kurultay yarının türkçesi için bir nevi (Müessisler Meclisi) hizme. tini görmelidir kanaatindeyim. — Tekömül meselesi... . . — Aman bu bahse pek iyi dokun- dun; geçen gün de söyliyorduk; son- ra lâkırdı yarım kaldı ve başka mese- lelere geçtik. Bizde bu kelimenin fel- sefi manası pek aydınlanmamış. Bu- nu çok defa (terakki) ve (tedriç) ke- Tunanım kolları arasındaki bataklık” lar, ileride Silistre - Şumnu hattının metaneti, bu yoldan ilerilemeğe im- kân berakmıyordu. Bütün Tuna bo- yunca top ateşleri, sahte taarruzlar haribye Reisi Ceneral Totleben, ne Şark ordusunun himayesinde olan Si- İlistre ve Rusçuktan, ne de garp ordu- #u merkezi olan Vidinden © geçmek Bulgaristana girecekti, Önce Niğbolu üzerinden bir geçiş denemesi yaptılar. Fakat Türk kah- ramanı Doğan Beyin kalesi, & geçen Rusları zedeledi (2) geriye döndür dü. Bunun üzerine Ruslar Ziştuva'- dan geçmeğe karar verdiler. Ziştuva geçişi o kadar kolaylıkla oldu, Ruslar bir kere Tunanm beri ya- kasma geçtikten sonra, yerli Bulgar- ların yardımile o kadar çabuk ilerile- diler, bir yandan Bele'yi tutarak Rus- çuk yolunu kaparken, . öte yandan doğruca Tırnova üzerine (© kadar korkusuz yürüdüler ki, İstanbul tit- remeğe başladı. Etrafımda bep hain- ler kuran Abdülhamit düştü. Hemen Serasker Redif Paşa ile eski Serasker ve en yaşlı Müşür olan Na- mık Paşayı Şumnu'ya gönderdi. (Devamı var) (1) 93 seferinin zahura, muharebe- nin Anadolu ve Rumeli sahnelerinden geçisi, bu sırada © Türkiyenin dahili ahvali, Ayastafanos ve Berlin muahe- delerinin akti, o Abdülhamit istibda- dının kuruluşu ve tekarrürü o başka bir eserimizde uzun uzadıya ve bütün tafsilâtile yazılacaktır. Bu eserin is- mi — 93 seferi ve Abdülhamidin ilk yılları — dır. Bu eserde bulunacak bahislerin başlıcaları şunlardır: Abdülhamidin cülüs. Cölüs za- manmda devletin dahili ve harici ca- siyeti. OO zamandaki devlet ricalinin hüviyetleri ve meslekleri. Serbistan muharebeleri, ir m fethi. Mü. tareke. Karadağ muharebeleri. İstan bal konferansı. Türkiyede Kanunu Esasi mübahaseleri. Kanunu Esasi at Kanuna (o Esa- l i, Sırp ve Karadağ ile sulh müzakereleri. Mitat Paşanın tebidi. Meb'asan Meclisinin küşadı. ilân girmek elti Mei 3 İn ce; le harp vu. kuatı. Rumeli cephesinde harp vu- kuatr. Deniz muharebeleri, Saray ve kumandanlar. Redif ve Apti Paşala- rin muhakemeleri. Mehmet Ali Paşa- nın azli. Şipha muharebeleri. Pleç. ne muharebeleri. Gazi Osman Paşa- mın esareti Süleyman Paşanın ricati ve tevkifi. Ayastafanos o muahedesi, Meclisin feshi, Ali Suavi vakası, Kıb- rs makavelesi. Berlin muahedesi. Sö- leyman Paşa muhakemesi. Mitot Pa- şa muhakemesi. İlk meşratiyet tecrü- Beleri nasıl hükümsüz kaldı? Tür| yede Abdülhamit istibdadının kurul, şa... (2) Yıldırım Beyazet © zamanında Fransız, Alman, o Macar kuvvetleri Niğboluyu muhasara ettikleri zaman Kale mthafız: Doğan Beyin kaleyi müdafaa ederek Anadoladan yıldı- rımın gelişine kadar teslim etmediği ar. Yıldırım Beyazıdın bir gece keşfine çıkarak: “— Bre Do- Zan” diye çağırdığı bu Türk kahra- manının adı neden o müdafaasile kur. tardığı kaleye verilmemiş, bilmem? lmelerile ayni detölette zannediyo- | ruz. Halbaki mesele büsbütün — baş- ha, Hayli arkadaş gördüm ki (tehd- mül) tabirine vaktile (Piziyokratlar) wn mahut (Lalsser passer) sine ben- zer bir mefham kılığı geçiriyor. Te- kömül demek mütecanisten gayrimü- tecanise demektir. (Herbert Spencer) in meşhur tarifi © veçhile, bünün tabiate müdahale etmemek, onan hı- sını arttırmak için İâzmgeleni yap- mamakla bir münasebeti yok! Eğer öyle olsaydı dünyada ilmin, fennin ün bir mucize adını verdiğimiz j Benim ; kanaati, Şu hi gerek bir millet yerek biz dei İp için en korkulacak şey, hızlı yü rümek değil, tertipli, şuurlu ve prog ramlı yürümemektir! İşte biz de bun, dan haçınmağa çalışıyoruz. Fazıl AHMET MİLLİYET SALI 21 HARICI Makedonya Sofyadaki Yunan se- firinin bir teşebbüsü ATINA, 20 A.A. — Yunanista- nm Sofyadaki sefiri, Gorna'da top lanmış olan Makedonya kongresi | hakkında teşebbüsatta bulunmuş. tur. M. Müşanof'a Vekâlet eden Dahiliye nazırı M. Girginof Make donya ihtilâl teşkilâtı beyanname- sinin kongre tarafından nazarı iti- bare alınmadığı ve kongrenin ka- rarında silâhlı mücadele mevzuu bahsedilmeksizin yalnızca Make- donyayı musl görmek temenni sini izhar edildiği cevabı verilmiş- tir, M. Girginof Makedonya kongre sinin ehemmiyeti büyüdülmüş ol- duğunu ve Bulgar hükümetinin k kararların Bulgaristan- esiniz arasındaki dostluk münasebetlerini bozmasının önü- ne geçeceği hakkında teminat e | i Bulgarların Yunanistanla | in ahi sıklaştırıl- | olan münasebetlerinin arık. masını samimiyetle arzu ettiğini ve sürüncemedeki meselelerin ya- kında halledileceği ümidinde bu- İ lunduğunu söylemiştir. 19 — — Rusyada tevkif edilen İngilizler LONDRA, 20. A. A. — İngiliz efkâ sı umumiyesinin, Moskovada tevkif edi. len İngilizlerin alenen muhakeme edi İeceklerine ve kendilerini bir avukatın müdafa edeceğin eni- alınan teminat ü- zerine bu İşi makul had ve misbete irca ile soğuk kanlılığını iktisap etmiş oldu- “ Mütrit muhafazaktrların tazyiklerine rağınen bu işin yegane neticesi yeni ti- caret muahedesinin akdine mütenllik mü zakerelerin muvakkaten tatil olacaktır. Chaco muharebesi LAPAZ, 20. A.A — Bolivya erkâ w harbiyesi, Bolivyalıların Campo Jör- dan mıntakasında büyük bir muzafferi. yet kazanmış olduklarını bildirmektedir. Paragolilerin 800 telef vermiş olduk ları söyleniyor. Amerikaya taziyet telgrafı ANKARA, 20 (A.Â.) — Amerika- daki son zelzele miinasebetile Reisi- cünâhur. Hazretlerile Birleşik Ameri- | ka hükümetleri Reisicümhuru ara- sında şu telgraflar teati olunmuştur: “Birleşik Amerikada vuku;bulan müthiş felâkete dair haberlerderi pek mü larak zatı devletlerine en hari iyetlerimi arz ve dost A- merikan milletinin duyduğu derin matemden Türk halkımın çok samimi bir surette hissedar olduğunu iblâğ Gazi M, Kemal “Kaliforniya hareketi arzı müna- sebetile göndermiş olduğunuz ' cemi- taziyet telgrafı derin takdir ındardı. Gerek Zatı devlet erek Türk (milletine min- de etmekle Ameri- issiyatma tercüman Franklen Roosevelt Hat Karahisarda KARAHİSAR, 20 (Milliyet) — Tren yolunun Karahisar'a varışı men açılma merasimi, Kayseriden hususi trenle gelen Vali ve diğer memurların huzurile ve binlerce halkın iştirakile candan ve coşgun yenliklerle yapıldı. mına Turan ve İncesa na- Orhan B. ler he- yecanlı nutuklar söylediler Köylü ler tarafından kurbanlar kesildi. kan milletinin oluyorum.” MART 1933 Yunanlılar ve biz Silâhsızlanma bahsinde Yunanistanın vaziyeti İ ATİNA,20 A.A. — Gazeteler, | Yunanistanın silâh bırakımı mese- lesi hakkındaki noktai nazarmı tasrih eden bir tebliğ neşretmişler dir. Bu tebliğde deniliyor ki: Cenevre'de gözüken ihtilâflar, Mac Donald projesi ile yatıştırıla bilecek olurlarsa Yunanistan bun dan memnun olacaktır. Silâhları- nı esasen imkân dahilindeki asga- ri miktara indirmiş olan Yunanis- tan silâhların tahdidini ve dolayı- sile harp tehlikelerinin azalmasını istihdaf eden her projeyi büyük bir tehalükle karşılıyacaktır. Messager d'Athenes gazetesi de ayni meseleye dair yazdığı bir başmakalede diyor ki: “© — Yunanistan nazari olarak müzakerelerde bulunmakla iktifa etmemş$tir. Yunanistan muslihane düşüncelerini tatbik © etmiştir. Türkiye ile olan deniz itilâfname- si kat'i bir mahiyettedir. Diğerle- rine cebren kabul ettirilen şeyi Yunanistan kendiliğinden yapmış tar. Yunan hükümeti tıpkı Türk hükümeti gibi her ne olursa olsun bitaraflığı muhafazaya azmetmiş olduklarını cenevrede söylemişler dir, Bu suretle 20 milyon insan ye ni bir mücadeleye sürüklenmeme- İ ğe kat'iyyen azmetmiş oluyorlar.” —— ira — | Türkiye . Iran Gazi Hz. ile Şah Hz. arasında telgraf teatisi ANKARA, 20 (A.A.) — Reisicüm- hur Hazretlerile İran Şahı arasında su telgraflar teati edilmiştir: Alâhazreti Hümayun Şehinşah Pehlevi Tahran Zatı Şehinşahilerini, doğumlarının yıldönümü münasebetile kutlulamak- tan çok hâz duymaktayım. Bu vesile ile şahsi saadetleri ile kardeş İran milletinin saadet ve re- fahı hakkında yürekten dileklerimi tekrar eylerim. Gazi M. Kemal Türkiye Reisicümharu Gazi Mustafa Kemal Hz. Ankara Doğum günüm münasebetile Za- bet dolu tebrikât ve hissiyattan dola- yı mütekabilen azim teşekkürlerimi izhar eyleri. Rıza Şah Pehlevi Çorumun ihtiyaçları | ları tespit etti İ ÇORUM, (Mölliyet) — Umumi mec » iş müzakeratma dün nihayet vermiştir. | © Vilüyetin hususi büttçesimi 460534 li- va olarak tesbit ve memlekette bu sene | yapılacak bayırlı ve değerli işler içim ka Hususi bütçeden Maarife 182500, Na- hisar na Halk sevinç ve meşe içinde bu bay rami ki ay sonra Kay- seri » Ulukışla hattı birleşmiş ola- caktır. Dün akşamki yangın Dün akşam Galatada Davat Burhan Ef. nin imalâthane- sinden yangın , genişleme- sine meydan verilmeden söndürül- müştür. 3 Ajansın yeni bir muvaffakıyeti Dün Aanadolu ajansın İstan- bul merkezinde tesis edilen son kinelerle Ankaradan verilen ha- bü ; Ajansın idaresini eline aldığı gün- denberi de servisin tekâmülü için büyük mesai sarfeden Muvaffak Bey için bu yeni bir muvaffakı- yeltir. Muvaffak Beyi tebrik e der muvaffakıyetinin devamını dileriz yapılı ittihazı için umumi mec lis nezdinde teşebbüsat ve temen- niyat yapılmıştır. fazla ilk mektep mezunu yetişti- ren kazamızda bu sene bir orta mektep açılması için Vekâletten temennide bulunmak üzere alâ- | kadarlara baş vurulmuştur. tı devletleri tarafından gelen muhab- | İ lam HABERLER Binlerce ölü Uzak şarkta kanlı bir boğuşma dahal TOKYO, 20 A.A. — Japonlar Hsıfenhgku'nın cenubu garbisin- de Sagaşiao'yu işgal etmişlerdir. Çinliler binlerce ölü bırakarak cenup şarkiye doğru kaçıyorlar. Bir Japon müfrezesi, Çinlilerin Hsifengkou'ya karşı hücumlarının şiddetini azaltmak için cumarte- si günü Çin sedlerinin öte tarafı- na geçmiştir. 0m Roosvelt'in kitabı NEVYORK, 20. A, A, — M. Roose- zili > > Cemiyetine ve Amerikanın mali işlerine dair olan siyasi ve iktisadi mutalcalarını izah ve teşrih etmektedir. Bu kitapta ezcümle şunlar okunmak- tadır: İktisadi vaziyetimizi islah etmek için ne yaparsak yapalım, milli varidatı da- ha insaflı bir surette tevzi etmedikçe de vamlı bir smlah temin etmemize imkân tur, Cihandaki iktisadi. buhrandan bahse den Amerika reisicimhuru, iztirap çek- mekte olan milletlerin bir takım ümitler beslemekte olduklarım beyan etmekte. dir. Amerika, bu milletlere karşı bir takım, fodakârlıklarda bulunacak ve halihazır. da ticareti felce uğratan çıkmazdan ken diliklerinden çikabilmeleri için çalışa caktır. Sulh lehinde nümayiş CENEVRE, 20. A, A. — Bütün mu- rip memleketlere mensup takriben 8000 eski muharip ve harp malülleri murah. haslarının iştirakile sulh lehinde büyük nümayişler yapılmıştır. «o» Franchet d'Esperey yaralandı TUNUS, 20. A. A. — Agadır - Gabes irtibatını temine memur otomobil heye- tine iştirak etmekte olan eski şark or- duları başkumandanı Mareşal Franchet ''Esperey, Gafso civarında bir otomobil kazasmda omuz ve bacağından yaralan- mıştır. Yaraları çok ağır değildir. Yahudiler elle boykotaj yapacak VİLNO, 20. A. A. — Yahudi tüctar- ları cemiyeti tarafından 3000 kişilik bir miting yapılınıştır. Kabul edilen karar- da bütün dünya yahudi iktisat teşkilât. ları alman mallarma karşı boykot hazır. avet olunmaktadır. MEMLEKETTE Baba Katili Umumi meclis ihtiyaç-| Bir genç babasını ze- birleyerek öldürdü ÇORUM, 20 — Çorumlu Abi- din isminde bir delikanlı babası semerci Lütfiyi dükkânma götür. düğü yemeğe zehir katmak ii Ga e sureti. Bu yemekten semerci Lütfi E- fendinin dükkân komşusu da ye- miş, o da zehirlenmiş, fakat kur- | tarılmıştır. Abidin tevkif olunmuş, | cürmünü itiraf etmiştir. Cinayete sebep, Lütfinin oğlu- na para vermemesidir. ” Yakalanan katiller , MUŞ — Şüpheli eşhasın tahar- risi için yapılan tarama devam et- Tokatta elektrik TOKAT — Belediye, şehrin e- lektrikle tenviri için İstanbula 120 beygir kuvvetinde bir elektrik mo- törü sipariş edilmiştir. Motör ge- lir gelmez tenvirata başlanacak- tr. Askeri merasim tali matnamesinin son şekli ANKARA, 20 (Telefonla) — Askeri ve mülki merasim talimat- namesinin muaddel şekli yeni bir talimatname halinde yarın Resmi gazetede neşredilecektir. Yeni talimatnameye nazaran Jandarma merasimi de askeri me- rasimin ayni olacak, milli müda- faadaki teşrifat zabitinin ismi pro tokol zabiliğine tahvil edilecek- tir. Hükümet Reisile İcra vekilleri heyeti ve kumandanlara vazife için seyahatlerinde askeri mera- sim yapılacaktır. Valilerin ilk ta- yinlerinde vilâyet merkezine gi- decekleri zaman da merasim ya- mlacak ve allilarmö” Mt'as ape sa tercihan kıt'a tarafından, yok- sa piyade mülrezesi ve muzika tarafından selâmlanacaklardır. Faiz miktarı tes. pit ediliyor ANKARA, 20 (Telefonla) — Hükümet, yakında meclise bir kanun verecektir. Bu kanuna gö- re Türkiyede hiç bir banka halk- tan yüzde on ikiden fazla faiz a- lamıyacaktır. Bu kanun, bilhassa memlekette bazı bankaların ihti- kâr derecesine vardırdıkları yük- sek faiz ile çalışmalarına mani o- lacaktır, çeri Millet Meclisi ANKARA, 20 (Telefonla) — Bugün ruznamesinde görüşülecek bir madde bulunamadığından met lis topalnıp dağılmıştır. İktisat Vekâleti müşavirliği ANKARA, 20 (Telefonla) — İktisat vekâleti o müşavirliğine Mümtaz Bey tayin edilmiştir. Deniz harp mektebi ANKARA, 20 (Telefonla) — 932 deniz bütçesinde Deniz harp mektebi lisesi kadrosunda tadilât yapılması için meclise bir lâyiha teklif edilmiştir. Yeni kadroya göre yedinci de receden 2, sekizinci dereceden bir, dokuzuncu dereceden 4, onuncu dereceden 5, on birinci dereceden 4 sivil muallim bulunacaktır. Seyrisefain açıkları nasıl kapatılacak ANKARA, 20 ( Heleki) <A Seyrisefain işlerine ait kanunun ikinci 1 e tadilini hükü- met bir lâyiha ile meclisten isle- miştir. Bu tadilâta göre idarenin İskenderiye yolu ve İzmir, Antak ya arasında işlettiği postalara verdiği açıklar idarenin yapacı- ğı istikrazla ödenebilecektir. İdare keza Ereğli kömür şir” ketine olan borcumu istikraz ede ceği para ile ödeyecektir. Müşerref H. beraat etti IZMIR, 20 (Milliyet) — Nişan lısı ile evlenmesine mâni için müstakbel kayınbabası Kodo Rıza Ef. yi öldürmekle maznuf olup idamı İstenen ve sabık Adik ye Vekili Mahmut Esat B. tar& fandan müdafaa olunan Müşerrel an Ağırceza Zangara idam edildi RAİFORD, 20 A.A. — Zang” ra saat 5,15 te (mahalli saat) # dalirik cereyanı ile öldürülmüf Zağra cesedinin açılma” için emir verilmiştir. İngiliz.Rus ticaret müzakeresi durdu LONDRA, 20 A.A. — Haricifi müsteşarı M, Edi iz ticaret Sanayi heyetimiz Rusyada MOSKOVA, 20 4-4. di ket Tur, Kâmi zle ira Tk heyeti Sovyet Rusya ticaret harici Sını ziyaret” etmiştir. K Türk sefareti erkâm ile | harieğiri Ticaret ve ağır sanayi komi! erkânı hazır bulunmuşlardır»