16 Ekim 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Dil köşesi: Mastarlardan isim ve sıfatlar | Gazetemizde dil bahsine sit yazı- | kolay olduğundan bizim türkçe | ları çıkan İbrahim Necmi B. e E minönünde Ruhi zade İbrahim İzzet | B. tarafından şu notlar gönderilmiş- diri « Dilimizde kullanılan mastarlar- dan çıkan isimler ve sıfatlar çok de- gerlidir. Birkaç örnek göstereyim: Atmake tan atak, atler, atm, #- örn <Ödemekes ten ödünç. isimak”” tam aşık, oyuk eşe. Uçmak» tan uçarı Enmek” ten ezgin, ezik, ezinti, ezgi mini tan wçkarık. Örtmeke ten örtü, örtük Örmek; ten örgü. Uyumak» tan uyku Uyanmak» tan uyanıle. Oynamak» tan oyun, oynak, o- yuncak oynaş sÜrkmeks ten ürkek, ürküntü. «Oramak» tan orak. «Ölçmek> ten ölçü, ölçek. «Ölmek; ten ölgün, ölü. Uymak» tan uygun, uysal, «Aecmak> tan acık, acı. Eşmek» ten eşgin, eşik, eşinti eğme, Eksilmek» ten eksik. Ermek» ten erik (erkek) «Eğlenmek» ten eğlenti. «Elemek> ten elek <Emeklemek> ten emek. «Enemek», ten eneme, «Enmeks, ten eniş, İsitmake tan sertma, srcak, <Ağrımak» tan ağrı, <Akıtmakz tan akıtma, akıntı. «Kasmak - kısmak» tan kasnak. «Germek» ten gergin, gergef. <İçmek» ten içki. «iğrenmek» ten iğrenç. <Uşanmak tan usanç «Görmek» ten görümlük, görücü. «Gelmek» ten gelin. «içmek» ten içim (bir içim su) «Kırmak tan gelen İerrm sözü Hurıstiyanların bayramının adıdır. Bu isim nenba neden veril miştir? «Sevinmek» sözünün zıttı olarak syerinmek» sözü de vardır. «Bu ba- dise üzerine ne sevinçli, ne yerinli' sözünde olduğu gibi Türkçede «Bey» karşılığı olan «bay» sözü Bulgarlar tarafından sağa» yerinde kullanılıyor. Bir çok Bulgarlar bu sözün aslı Türkçe olda ğunu da biliyorlar. Öyle iken kendi dillerinde «bay Nikola, bay Raşke, bay İspiron yolunda kullanıyorlar. Bizde karşılığı Da kelimeler Dilimizde hemen hemen yer- İeşen ve hem müsbeti. hemde menfisi kullanılan bir kelime var: Sympathie, Bunu daha önce dilimize (kan kaynamak). (kanı sıcak) gelmek) EDİRNE, 15, A. A. — Aylardan- beri, heklenen © yağmur, dün gece düştü ve bir saat kadar sürdü. Buma rağmen sıcak, bugün yine 39 dur. Bulgaristanda kar- gaşalık olmamış SOFYA, 15. AA — Bulgeris- tari'n bazı yerlerinde | komünistler tarafından bir takım kargaşalıklar çıkarıldığı hakındaki haber, Bulgar ajansı tarafından tekzip olunmakta. Ankarada oir yangın olduğunu ve 6 dükhünın yan- sonra- ni haber vermiştik. dığı vaziyeti yeteri ş espit etmekti karşılıklar yap: - madı. Bu ya" bancı kelime « ıldı yürüdü. Halbuki buna çok (güzel kargılık olabilecek ve bu keli- meden daha tatlı söylenebile cek bir kelimemiz var ki mâna smın şümulü içine (kan kayna mak) (kanı sıcak gelmek) ta birlerini ferah. ferah alıyor: Se vim. Sevmek masdarının İ zırıma (im) İsi masile yapılan ve bugü larının çocuklarına ad olarak tx kılan bu isim tamamen sympa thie'in karşılığıdır. Ayrıca dili- | mizde pek çok kullanılan ve bu isimden çıkan: Sevimli — sympathigue. Sevimsiz —- antipathigue kar şılığıdırlar. Bu kalay ve tatlı | söyleyişli | söz frenklerin sympathi'si ye- | rine kullanılacak olursa hem ça buk yayılır. Hem de bu yaban- cı kelime az zamanda geldiği yere gider. Bitik- Kitap yahut Matbüa Buradaki Bitik Bitmek masda- | İ endam çıkmıştır ki bu masdar | tamamen tabolmak. tabetmek, çıkmak mânalarına gelir Bugün bütün memlekette bu | kelime bu mânaya gelen ve şu | misalle anlatılan yerde kullarıl maktadır: Tarlaya ekilen ekin bitti. Bostana ekilen marul tohum ları bitti, Bunlar, ekin topraktan çıkıp tarlanın yüzi üğünü an- latır ki tab'r da bu mânndadır. Yani tarlanın değil, kâğıdın yüzünü yazı ile örtmek. Birçoklarmın hitama ermek | mânasına kllandıkları Bitmek yeri bu değildir. İ (Hitama ermek) in karşılığı | İ (Tükenmek) tir. Hedef — Emeç Tebessüm — gülüt Emirname — yarlığ Hizmet — yümüş Şimdilik bu kadar. Atikalipaşa: Bürhan Bir kaç kelime teklifi Edirnede muallim talebesi m EDİRNE, 15. A.A. — Erkek mektebi İ konferansa iştirak etmeğe mütema- l savatı meselesi peşinen halledilmek | Kardeşi “HARİCİ HABERLER Dörtler konferansı | İspanyada toplanamayor Çünki Almanlar gelmeyorlar | BERLİN, 15. A, A. — Havas a- janar muhabirinden: Almanya hülüü meti, Cenevrede inikat olan dörtler konferansına iştirakten im-| tina etmiştir. Fakat La Hayeda ve- | ya Lüksemburgta toplanacak bir edecek vildir LONDRA, 15. A. A, — Herrit Mac Donald mülâkatları neticesinde dün gece Londrada hasıl olam inti- | ba 4 devlet konferansının içtirmat hu un mulak Sir halde kalmış ol Almanya, kon feransın içtima mahalli olmak üzre Cenevreyi kabul etmediğinden mü. Zakere bir çıkmaza girmiştir. LONDRA, 15. A. A. — Almanya, Cenevrode toplanacak olan 4 ler kon feransına gelmek istemiyor. Bunun- le beraber, İngiltere, Fransa ve İ- talya, İkinci teşrin ortalarında tek- rar ba işi görüşeceklerdir. Almanlar ne düşünüyorlar! BERLİN, 15. A.A. — Volff ajan sından: Dörtler konferans hakkım Kreuger'in i Hesapları karıştırdı. | ğıudan tevkif edildi STOCKHOLM, 15. A. A. — Tors ten Krcuşer, iflâs halinde bulunan ve müdiri bulunduğu bir şirketin he sabalını tahrif ettiğinden dolayi tev- kif edilmiştir. Torsten o Krewgerin metodları tamamile İvar Kreuşerim- | leri andırmaktadır: Bu tevkif mevkufun pek mühim olan mevkii dolayisile heyecan uyan dırmıştır. Filhakika kendisi İsveçin Lehistanda ceneral konsolosu idi ve tevkifinden evvel istilasına vermiş bu Munuyordu. Torsten Kreuger'in birçok mües- seseler meyanında bir banka, 10 ka- dar sanayi şirketi, 3 seyrisefain kum panyası, iki gazete, bir çok gayri mankuf emlâk ve ormanlar vardır. Bu müesseselerin ekserisi bir ta- kım tebliğler neşrederek Torstan | Kreuger aleyhine açılan davanın ken dilerini alâkadar etmekte olduğunu ilân etmişlerdir. STOCKHOLM 15 (AA) — Kreuger meseesi hakkında yapılmak ta olan tahkikattan anlaşıldığına gö re Krcuger vaziyetini hakikatten ol 'duğundan daha ziyade bir halde gör termek için hesaplarını tahrif et meğe 1917 senesinde itibaren başla- marşta, Drummond'un Yerine.. lime az kâtip istemiyorlar CENEVRE, 15. A.A.— Milletler ü kâtibi canlı bir te.ahürü (olacak ve köylü | - de lisan. tabint ve diğer araştırma- lar ğ Müdafa müsteşarı ferik Sedat Pa- şa hairetlerile Refik Münir va Riza Paşalar. dün kasabamıza gelmişler- ramen Resmimiz yangında, Mimi . temeldir. Büyük meelis, bugün sant 17de yapacağı son içtimai iptal etmiş ve tr. Büyük meclis mehafilinde vaziyet karışık ve müphem bir şekil almış- tar. celsesimin. yaşı mera İnn Mia akn va a riyaset edilmesine mani ilerler da Londrada cereyan etmekde olan kereler dolayale Berlindeki Al man siyasi mahafili, konferansın ne rede toplanacağı meselesine karşı Al manyanın lakayit kalamıyacağını be yan etmektedir. Konferans, Cenev. rede toplandığı takdirde hukuk mü icap eder. Çünkü, böyle yapılmadı ğı takdirde Almanya, hukuk müsava tr meselesi halledilmeksizin dolayisi le teslihatın tahdit konferansına sü- rüklenmiş olacaktır Temps gazetesinin bir makalesi PARİS, 15. A.A, — Temps ga zelesi, Almanyanın Cenevre konfe- ransına iştirak etmesini temin etme nin teslihatın tahdidi meselesi ik kâfi olmadığımı yazmaktadır. Bu ga- ets diyer kir « En mühim olan vetlerin tahdidini emniyeti ile telif formül bulmaktır. nokta , milli İkav bütün milletlerin edilebilecek bir Komşu memleketlerde) Surye .. Meclisi Salı günü açılacağı haber veriliyor Halepten yazılıyor: Zaman zaman gelmiyeceği, sonra gelece- ği, daha tı mra da tebdil edileceği haberleri gazetelerde. intişar e- den Ali Lomiser M. Ponsot'un Suri yeye avdet edeceği mevsuk ve 2a- lâhiyettar menabiden alınan ma- lümata göre tahakkuk etmiştir. sistemini tamamen değiştire- ceği de ilâve elden ir M.Ponsot Seriyeye en bir ga sonra meclis açılacaktır.Mcelisin defaki toplanmasına büyük bir e- mi verilmekte ve Fransız- larm vasi bir munhede imza ettir. mek üzere meclise tekliftet bulu- nacakları da zannedilmektedir. Meclisin bu toplanışında bir çok münakaşa ve gürültüler > cağı nazarı dikkate simdiden ihiyati tetbirlere ler sül edilmiştir . Şu muhakkaktır ki; Suriye en nazik zamanlarını yaşamakta ve #mukadderatınm tayin (edilecek bir devrede bulunmaktadır. Son zamanlarda Suriyelilerde fevkalâde bir alâka uyandıran en mühim meselede İstanbuldaki dil kurultayıdır. Her tuttuğu işi mutlak ve mut. lak muvaffakiyetle o neticelenen ve şayan: hayret harikalar yara- tan Gazi Mustafa Kemal il meselesini rini daha derin bir alâka ile ta- etmektedirler. Hattâ: bu yolda kurultaya bir hizmet edebilmek için aliya faal Türk gençlerinden bazıları; dörtyüz sene evvelinden beri ya- şayan ve o zamanki am'analarmı muhafaza ederek binlerce Türk kardeşlerimizi ihtiva eden ve ba- zı maksat ve sebeplerle Antakya kazasmdan ayrılarak Laskıyaya terk edilen “bayır — bucak” top raklarma giderek oradaki Türk- lerden eski kelimeler toplamağa İngiltere - İrlânda müzakereleri LONDRA, 15. A. A — M. de Va lera'nı riyaseti altındaki | İrlanda murahhas beyeti, saat 1 de dahili. M. Thomas, konüşmalara aileden Klee endie dahi devam mimik eli Suikast m 'TIRAN, 15. A.A. — Kiral, Arbedeler Bezi Barcelone'da grev gittikçe büyüyor BARCELONE, 15. A. A — De- kumacılık sanayiindeki (o grev buyu mekle berdeyamdır. Fakat bu geniş | İsem, mutlak bir swih ve sökün için- İ de bulunmaktadır. Çalışma serbestisine gre les mani olunmasına meydan verilmeme si için salâhiyottar makamlar tara- | fından ber türlü tedbirler (o almmış tar. Mühim bir iplikhanenin kapısı ö- | | münde bir bomba bulunmuştur. Söz | gayri kanuni surette o vukubulan | tevlsflerini protesto için o pazartesi İ gönü, açlık grevini yapmağa başlı- yan Bercelone hapishanesindeki sen dikalistler, oruç grevine devamdan | İ vazgeçmişlerdir. | GRENADE, 15. A.A, — Cogo los de la Vepm nahiyesinde kanlı hâ diseler olmuştur. Komünistler bir| dini alayı yuhaya tuttuktan sonra a kayın üzerine ateş açınışlardır. Kısa bir penikten sonra alaya iştirmk e. denlerden bazıları da mütecavizlere karşı mukabelede. bulunmuşlardır Bir kadın ölmüş, birçok kişiler yara- lanmıştır. Sivil muhafızlar sökün ve intizsm: inde etmişlerdir. Yogoslavyada Isyan mı? Hırvatların bazı İhareketleri seziliyor BELGRAT,IS. A. A, — Dahiliye nezareti neşretmiş olduğu bir tebliğ de Likada isyan çıkmış olduğuna dair cenebi gazetelerde intizar | et- miş olan haberleri kat'i surette tek- Chili'de İsyan mı? Bolivya ve Paragu- vay barışıyorlar NEVYORK, I6.A. A — Nev York Timca gazetesine göre yakında Cbilide yeni bir isyan hareketi çık. ması muhtemeldir. Boliyya - Paraguay barışıyorlar VASHİNGTON, 15. A. A. — Cha temelli İ De | Valeraya telgrafla bildirmis'erdir. Almanyada siyasi cinayetler SRUNSVİCK, IS AA — Louis Napoleon öldü PRANCINS, (leviçre), 15. A.A. Zeizelelerin arkası enik ün de zelselekin davam same Balkan DEE — —o..——— Konferans Reisi M. Çiçeo Pop beyanatta bulundu BÜKREŞ, 15. A. A. — Üçüncü Balkan konferansı Reisi ve Roman. va Mec M Pop yor « Ros | çağırdı ettiği bir beyannam anya hükümetinin Bü üçüncü Balkan konferansı ilerliyerek diğer medeni milleer) daki yerlerini tulabilecekleri iz. Komşumuz Bulgarların hara ve ısrarla yaptığımız davete mrüsp br osvap vermeyi . kararlaştırmış GE sanlarıma çok seviniyorum. Bulgar” önümüzdeki haftada Romanya hükü | lar konferans» gelmekle yakımlaşı met merkezinde toplanacaktır. Ro manya Balkan birliği milli gurupu Komanyaya geleck olan misafirlerin Romanya heyetinin bundan evvelki senelerde Atina ve İstanbulda gör dukleri misafirperverliği bulabilme- leri için son derece | çalışmaktadır. Romanya inilti grupu Romanyatıla. rm Avrupanmn bu parçasının swlba kavuşması ve bu parçada bereber yaşayan milletlerin biribirine | son derece ve çok samimi olarak yaklaş. | malarını istemek yolundaki kuyvetli aruzusunu bugünkü © vaziyete rağ. mea mirafirlerine göstermeğe çalı- sacaktır, Sıkmtı ve mücadele ile do- bu bir teşkilâtı olan bir ermiye tin ilk vazifesinin yanyana yaşa: €ak bütün unsurların irki ve mi mevcudiyetlerine riayet etmek aldu Zunu bize öğretmiştir. Yunan siya Set âleminin yüksek ve büyük | bir sdamı olan eski Başvekil M. panastasiunun başladığı ve asil heyecan ve azgörülür bir sebat i leri götürdüğü Balkan anlaşması ve birleşmesi hareketi daha © başlanğı cında vürekelrimizde samimi bi: ma Bir hakikat olmasına ve Bulissil ietleri arasmdaki anlaşmanın nüne çıkan engellerin sulh içindi) kaldırılmasına hizmet etmiş oluyo) tar Bükreş konferansmın çok »engi#l bir rüzmamesi vardır. Romanya rupu konferans işlerinin kazı sına büyük bir ehemmiyet vel mektedir. İlkisadı ve içtimai hayali m ese ve cemiyeti inin birbirine gö kınlaşması eserine son derece ya dım ediyorlar. Romanya hükümeti de bu yakınlaşmayı samimiyetle İsa) slamaktadır. Romanya milli grup” Balkan konferansma | Tâyik olduğü ehemmiyeti vermek ve onu mümkül olduğu kadar müessir kılmak içif| bütün gayretleriyle; çalışmaktadır. tada bul bütün i giden bil anlaşma düşüncesiyle | münaknsıy? hazmedır. İleride o kadar müşt menfantleri olan Balkan devletleri #) rasında yakmlaşmayi samimiyetle teyen bizler beş Balkan devlet (V murahhaslarının konferansına desi” kes buldu. Milletlerimizin ancak sü- | ça bir anlaşma elde etmek | azmiyif) künet kardeşlik ve çalışma | birliği geliyoruz.” Arap dil kurultayımı! Mısırda Arap dilinin ıslâhı için bir akademi kurulması düşünülüyor.. KAHİRE, 14. ALA. — Times gaze fesi Fransız akademisinin Fransız lisana yaptığı hizmetlerin aynini Arap diline temin etmekten ibaret olacaktır. Bu yeni müessesenin (fanliyet proğramında şu maddeler bulunacak tarz leketlerindi konuşulan muf” telif Arap ebeler hakkmda tetkik” M. Esat B. şiddetli hücumla- rına devam ediyor İZMİR 15 (Hususi) — Mah- mut Esat gazetesinde serbestçiliğin kanli tarihi ve dev- rekete kadar süren bütün milli fe- lâketlerin iktısadi, siyasi, © amili serbestçilik oldu” dedikten sonra “iki sene evvel tekrar doğmak tehlikesini gösteren son serbestçi- lik hareketine mazinin facialarını tekrar yaşatmak için meydan boş bırakılmadı ve liberallikte tepki farmasonluk gibi prensipleri iti- barile vatan ve Milliyet tanımaz” diyor. İkinci makalesinde: “Ser- bestçiliğin elile yok edilmiş vat nı başta Gazi şefleri bulunan b | günkü devletçilerin milletin iti İ dile ve beraberlikle nasıl kurta” inkalâpları dettikten ği muahedesinin A: nm serbestçiliğin elinde vel tahtası üzerine bir ceset gibi # meğe çalıştığı Türkiyeyi b filen ve hukukan İngiltere, Fra sa, İtalya ayarında bir memlekf ve millet yaptığını ve bagün tedi visi lâzm büyük ıztırapis” rumız olabilir, fakat yalnız bun” rr ileri sürerek hiçbir şey yapıl! maziyi ve hali inkâr mek in vicdani koparıp ye: varmak lüzmndir” diyor. Besle kargayı.. Izmirde bir sabıkalı enişte. sini öldürdü.. İZMİR, 15 vere ee — Cuma gecesi Bornovada çalgılı kah Arnavut Şevki eniştesi Arifi tabancayla vurdu. Mecruh hasis kaldırılırken öldü. Katil een. hapisaneden çıkmca enişte: namuskâr hayat yaşatmak İstemiş, iki eşek alarak odunculuğ” latmıştır. Katil eşeğin birini satip tabanca almış, diğerinin > vi wi w