21 Ekim 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2
“ e bir tezkere gece yarısı SultanfHlamit Tahsin Paşanın Hatıratı. No: 71 —— (Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur.) Sultan Hamit borç ödemek istiyor ! Fakat masrafla irat uymadığı için bir 2 ürlü memurların aylığı verilemezdi !.' Kasımpaşadehi e:ki Bahriye nezareli binası Sultan Hamidin bidayeti cü- lüsunda devletin borcu üç yüz milyon altm lira olup Rus har- bi neticesinde kesbi istiklâl e- den mahallere hisseleri ayrıl- dıktan sonra bizim borcumuz iki yüz on küsür milyon liraya tenezzül etmişti. Sultan Hamit borç ödemek itiyadınm tesirile bu hususa mütemadiyen dikkat etmiş ve borcun dörtte üçünü ödemeğe muvaffak olmuştu. Vakıa varidatı devletin mühim bir kısmı bu istikraz faiz ve re- sülmallerini ödemeğe tahsis o- lunduğu ve esasen masarifin tesbitinde varidatımız nazarı dikkate alınmadığı için bütçe- de azim açık bulunur ve bu yüz- den memurin ve asker maaşa- tının büyük bir kısmı tedahül- de kalırdı. » » Sultan Hamidin dahili siya- setinde aleddevam dikkat ettiği bazı zaif noktalar: vardı ki ah- val ve icraatından hiç kimseye hesap vermek mecburiyetinde olmıyan Padişahm bu noktalar da gösterdiği alâka ve telâş ko- Jaylıkla kabili idrak ve tevil de- gildi. Bu cümleden olarak İstanbul | daki askerin erzak ve tayinatı meselesi sayılabilir. © erzak ve muayyenatı noksan kal . mış veya vaktü zamanile yetiş- tirilememiş olanlar nadir değil- di. Hele maaş meselesi umumi- yetle fena bir tarzda idi. Halbuki Sultan Hamit * İstanbuldaki bi- 'rinci ve ilkinci fırkalar ve donan ma efradı hakkında bu kabil nok sanlara asla müsamaha etmez, bunları ne bahasına olursa ol- sun ikmal ettirirdi. Bir akşam geç vakit bahriye 'nazırından bir tezkere geldi. Bu tezkerenin meali şu idi: Maliye | nezareti muayyenatı askeriye i- çin mürettep olan hattalığı ver- mediğinden un müteahhidi mat Tubunu alamadı, bilmukabele un itasını kesti, fırmlarda un yoktur, yarın askere ekmek tev 7i olunamıyacaktır. Meselenin müstaceliyetini ve hele Hünkâr tarafından buna atfolunacak e- hermmiyeti anlamak için uzun © düşünmeğe ihtiyaç yoktu. Böy- veya sabaha karşı gelmiş olsaydı Sul tan Hamidi uyandırmakta bir dakika tereddüt etmezdim. Tez- kereyi hemen takdim ettim ve derhal huzura çağrıldım. Sultan “Hamidi pek canı sıkılmış gör- düm. Bana aynen şu iradeyi verdi: — Nizamiye ambar ve fırın- larında kâfi miktarda un vardır; bahriyenin ihtiyacatı için he- | men şimdi lüzumu kadar un ve- rilsin, fırlar sabaha kadar ça- luşsın, sabahleyin behemehal ek mek yetiştirilip vaktü zamanile — tevzi olunsun. Bu emrim kat'i- dir hiç bir bahane ile teahhur kabul etmem. İradeyi derhal serasker Paşa- © ya tebliğ ettim, un verildi, fırm © Jar çalıştı, ertesi sabah ekmek tevzi olundu. Ordularda | Hünkâr bu meseleye ne de- rece ehemmiyet atfettiğini bi- len bahriye nazırı ertesi sabah bir tezkere göndererek askerin ekmeği temin ve tevzi olunduğu nu arzetmişti. İstanbul halkının ekmek, et ve su gibi ihtiyaçları da Hünkârm dikkatle göz önünde bulundur- duğu meselelerden idi. Bilhassa fakir halkm bu ka- İbil havaici zaruriye yüzünden İ sıkıntıya düşmesi muhtelif ta- bakalar arasında dedikoduyu mucip olacağını ve bundan gay- ri muntazar neticeler çıkabilcce ğini düşünen Sultan Hamit bun lara sıkı bir alâka gösterirdi. Ek mek narhunm beş para inip çık- ması, yahut bir mahallede su- yun azalıp kalmaması sarayr meşgul edebilecek ehemmiyette mesailden madut idi. Bir tarihte kasaplar gemi azıya almışlar, et fiatini alabildiğine yükseltmiş- lerdi. (Bitmedi) Sabık vilâyet muhase- becisi Evvelce kendilerine iştet el çektirilen Vilâyet muhasebe mü dürü ile arkadaşlarma âit evrak adliyeye verilmiştir. Yeni İsveç Sefiri Yeni İsveç sefiri M. Heides- tan dün ekspresle şehrimize gel miştir. Mumaileyh birkaç güne kadar Ankaraya giderek itimat- hamesini takdim edecektir. Çok feci ölüm Adanada Avni paşa çiftliğin- de feci ve tüyler ürpertici bir kaza olmuştur. Vak'a hakkında aldığımız tafsilâtı yazıoruz: Avni Paşa çiftliğinde çalışan büyük buhari makine suyu tü- kendiği için istop yapıyor. Bu tevakkuf esnasında Kay- serli İzzet efendinin amelesin- den Muharrem mainenin altın- da uyuyor. Muharremin makine altında (uyuduğu bilinmediği için hare - kete geçen makine zavallının ba Şinı ikiye ayırmak suretile öldü rüyor, Yapılan tahkikattan anlaşı- lan neticede, hâdisenin bir eseri kaza olduğu tahakkuk etmiş- tir, Bir Alman Profesörü Almanyanın Münster Darül- fünunun şark lisanları profesörü Teşner şehrimize gelmiş ve 'ürkiyat enstütüsünü ziyaret e- derek tetkikatta bulunmuştur. Abdullahın cesedi Evvelki gün Gülhane hasta- nesinde anzızın ölen ve doktor- lar tarafından yapılan muayene sinde ölümü şüpheli görülen hademe Abdüllahın cesedi dün morga kaldırilmıştır. Abdülla- hım cesedi üzerinde heniiz otop-! si yapılmamışsa da, kendisinin | yanlışlıkla zehirlenip öldügüne ihtimal verilmektedir. Fethi me yit neticesinde iş anlaşıl MİLLİYET Netice? İbtilâlcilerin muvaf- fakıyeti şüpheli! Cenubi Amerikadaki cümhu- riyetlerin sık çıkan o ısyanlarla sarsıldıkları yeni değildir. Şim- diye kadar bu irili ufaklı cümhu riyetlerin vakit vakit çıkan bu i ihtilâlleri bastırmak için uğraş- İmalarından bahsedilir. Uzak memleketlerde cereyan eden bu vekayiin buraya sızan haberle- rinden ekseriya anladığımız bir şey oluyor ki o da bu memleket- İlerde intihabatını siyaset işleri- İnin nihayet müsellah kuvvetle- rin şu veya bu tarafa öy irmesile türlü türlü tertibatın faaliyette olmasıdır. Her halde dünyanı o kısmında bu işler pek © başka İtürlü cereyan ediyor! Geçenlerde Arjantinde çıkan ihtilâl telgraf ajanslarmı epeyce işgal etti. Cenubi Amerikanın Arjantin gibi servet ve refahım- Brezliya Relsicümhuru M. Prestes dan çok bahsedilmiş bir yerinde çıkan bir ihtilâlin tevlit edeceği sarsıntıların az olmıyacağı söy- leniyordu. Fakat son haftaların en belli başlı vekayiini teşkil e- İden Brezilya ihtilâli karşısında İArjantin vak'ası pek gelip geçi- ci sayılmaktadır. Brezilya zengin bir memle- i kettir. Bu memleketi teşkil eden rılık hareketi büyüdü ve her ta rafı saran bir ihtilâl şekline gir di. Brezilya vekayiine dair ge- len haberler okunürken şimali Amerikanın bu vekayi karşısın- da aldığı vaziyeti şayanı dikkat bulmamak kabil değildir. Brezilya da Amerikan işlet tiği büyük sermayeler vardır. Muvaffakıyetle neticeleneceği farzedildiği takdirde meşru bir inkılâp diye muteber © olacağı malüm bulunan bu hareketi bas i trmak için bugünkü federal de- nilen hükümetin, Rio dö Janci. ro'nun ne kadar oğraştığı anla- şılıyor. Washington hükümeti de Amerikanın cenubunda ge- çen bu vekayii dikkatle takip e- derken Brezilya ya silâh satıp satmamak bahsile meşgul olu- yor, Ametika hükümeti Brezi- Iyaile dostluktan bahsederek Rio de Janeiro hükümetinin A- merikadan silâh satın (alması caiz olduğunu söylemekte Bre- zilya hükümeti 12 bombardman tayyaresi almak için bir Ameri- kalı imalâthane ile müzakerede dir. İhtilâlçilerin başında bulu- nan ceneral Mizet da Kosta mu vaffak olmak için çalışıyor. Fa kat öyle görünüyor ki hükümet kuvvetlerile ihtilâlcilerin malik oldukları vesait müsavi -olmak- tan çıkıyor. Brezilya hükümeti Amerikadan bol bol silâh ve mü himmat aldıkça ihtilâlcilerin mücadelesinin neticesi git gide şüpheli görülüyor. Rio de Janeiro, 18 A, A, — “Resmi” Federal kıtaat Myinas geracs tepesind ilerlemişler ve | memleketlerde baş gösteren ay-' SALI TEŞRİNE' Ecnebi matbuatı Karadenizde Rus donanması “Temps” gazetesinin şehri- mizdeki muhabiri gazetesine yazdığı bir mektupta Boğazlar- dan Karadenize | geçmiş olan Rus donanması meselesinden bahsediyor. Bu mesele etrafında evvelce İngiliz matbuatınm neş- riyatı unutulmamıştır. İngiliz matbuatı Karadenizdeki Rus donanmasının git gide takviye ledildiği iddiasile Karadeniz sa- hilinde bulunan diğer devletle- rin endiş ettiklerinden bahset- mişlerdi. İ Fransız gazetesinin muhabi- İri de bu endişelerin hâlâ zail ol- madığından bahisle söze başlı yarak ahiren bir kruvazör, iki muharrip ve iki tahtelbahirden mürekkep Rus filosunun İstan bolu ziyaretini bu o meseleden bahsetmeğe yeni bir vesile teş- kil ettiğini söyliyerek diyor ki: “Baltık donanmasına (o mensup bir filonun Boğazlardan geçe-| rek Sıvastopola gitmesinden mü | tevellit heyecan hâlâ zail olma- | mıştır, Boğazlar komisyonunda ki Romanya murahhasının Ka- radenizde kuvvetli bir Rus do- nanmasınm teşkil ettiği tehlike ye karşı teminat talep ettiği. u-| nutulmamıştır. Bu donanmaya Rusyanın ya| pmakta olduğu istihzarat ilâve edilirse bazı Şarkı Karıp hisset. İ tikleri endişelerin gayri devlet- lerinin, Türkiye de istisna edil miyerek, muhik olmadığı anla- şalı.” Muhabir bundan sonra bu en dişeleri izale için Rusyanın bu gemfleri tamire başlattığını ve bunun için getirildiklerini anlat mak istediğinden bahisle diyor ki; “Diğer taraftan İngiltere Ka- radenizdeki.Rus donanmasının takviyesini iâkayt bir nazarla takip etmedi. Sovyetler maksat- larını gizlemiyerek Şarkı Karip te küvvetli bir donanma vücude getirmenin bahri programları icabı olduğunu anlattılar.” Muhabir bundan sonra Bo- gazlar mukavelesinden bahset- | mekte ve Baltık donanmasından l ayrılarak Karadenize getivilen İ gemilerin tamirleri ikmal edil dikten sonra geçen nisanda tek-| rar Baltık filosuna iltihak et. mek üzere iade edilecekleri söy- lenmiş iken hâlâ orada kaldıkla. İrina ilâve ile diyor ki: “Rusyanın hiç bir zaman vaz ki tasavvurlar ne kadar gizli ve isessiz olursa olsun bu devlet i- İçin az endişeyi mucip olmamış- tir ve Sovyet istihzaratı bu en- İdişeyi arttırmıştır.” Muhabir bundan sonra Tür- | kiyenin bu meseledeki vaziyetin den bahisle ezcümle diyor ki: “Çarlık siyasetinin asırlarca verdiği endişe Türk milletince â zail olmamıştır. Bü siyaset bugün Sovyet siyaseti olarak Rusyanm cenuba doğru ilerile- mesi esasını aslâ değiştirmemiş tir. Hedef daima aynidir: Boğaz ları zorlamak, serbestçe oradan işlemek, bu suretle Akdeniz işle rine karışmak ve Şimal denizle- rinde yapmak zor olan bir rolü burada oynamak.” Muhabir bundan sonra Tev- fik Rüştü B. in Rusya seyaha- İtinden bahsetmekte ve tekrar mevzua avdetle Karadenizde Rus donanmasının. mevcudiye- tinden sahildeki devletlerin endi | şelerini ve Atinada da endi; hissedildiğini kaydetmektedi ihtilâlcileri Camhüguir yakınn- da mağlâp etmişlerdir. Saopau- lo-Parana cephesinde ihtilâlci- ler bir çok noktalardan ric'at et mektedirler, Buenos-Ayres, 19 A.A,— İ cenah matbuat geçmediği Romanya aleyhinde. | VYVEL 1930 HARİCİ HABERLER. Brezilyada devam eden ihtilâl Brezilya Hükümeti Amerikadan bol bol silâh alıyor Rusyada Fransız tayyarecisi- nin tevkifi MOSKOVA, I9SA.A, — Mü temmim malümata nazaran By- kof mıntakasına muvasalât eden Fransız pilot Lejeran, Sovyet Rusya Üzerinde uçmak için icap eden müsaadeyi haiz olmadığı cihetle tevkif edilmiştir, Alman Millet Meclisinde BERLİN, 19 A.A. — Reichs tag hükümet beyannamesi hak- kındaki noktai nazarını tasrih eden müteaddit hatiplerin isti- mamdan sonra borç itlası proje sini 237 reye karşı, 325 rey ile kabul etmiştir. Proje, 500 mil- yon marklık krediye aittir. Meclisin tatili BERLİN, 20 A.A Muha- lefet mevkiine yiş olan sağ Brüning kabine ine itimat reyi verdikten sonra Birinci Kânunun üçüne kadar tatil yapmağı kararlaştıran Re- ichstag meclisinin pek yakmda içtimaa davetini temin için mü- cadeleye başlamıştır. İngiliz İmperatorluğu LONDRA, 19 A.A. — İmpa ratorluk konferansı iptidai me- saisini ikmal etmiştir. Marsilyada kaçak MARSİİLYA,19 A. A. — Gümrük memurları Aksayı şark postasını hamil olan - “Sphinx” vapurunda Yokohama'dan ge- len bir takım kaçak eşya bul- muşlardır. Bu kaçak eşya ipekli mensucat ile yaprak sigara ve kürklerden mürekkep olup cüm lesi müsadere edilmiş ve 2 kişi tevkif olunmuştur. Faşist teşkilâtı ROMA, 20 A, A. — Faşist fırkası kâtibi M. Giuratti, fırka İnm şube açmış olduğu yerlerde 18 ile 20 yaş arasindaki gençler den mürekkep faşist > teşkilâtı yapılması hakkında bir tamim göndermiştir. Bu teşkilât, İlkin. ci Teşrinin dördüne £ kadar ik- mal edilecektir. Kıral Karol nezdinde BÜKREŞ, 20 A. sa ticaret nazırı M, ral Karol tarafından Sinaya köş i künde kabul edilmiştir. — Fran- Bükreşte ziraat konferansı BÜKREŞ, 19 A.A. — Merke zi ve cenubi Avrupa devletleri ziraat konferansı mesaisine baş lamıştır. Yunan istikrazı İ ATİNA,ISA. A. — Ziraat | Bankası, beynelmilel © tamirat Bankası vasıtasile ve yüzde 6 faizle 200 bir: İngiliz liralık bir istikraz akdetmişlerdir. Amerikada vergi hasılatı Mali senenin ilk üç Oayma ait vergi hasılatında geçen senenin ayni devresine nazaran 62,472, 000 dolar nisbetinde bir tena- kus vardır. Rekoru kırdı MELBURNE, 20A.A, — Tayyareci Kingsford Smith, İn giltere ile Avusturalya arasında ki mesafeyi 10 gün 6 saat zarfın da katederek Port Darwin'de yere inmiştir. yete düçar etmişlerdir. Goyaz ihtilâlcileri Poliyoza'yı işgal et mişlerdir, Saopaulo cephesinde umumi taarruz başlamıştır. Bucnos-Aures, 19 A. A; — Porto Allegre'den bildirildi mistir, p i | VAŞİNGTON,20A. A. — İntihabat şikâyetle- rinin tetkiki Şikâyetler hangi noktalarda toplanmaktadır ? Ankara, 20 ( Telefonla ) —| Belediye intihabatı münasebeti le memleketin müteaddit yerle rinden Dahiliye vekâletine vâki olan müracaat ve Şşikâyealeri şu şekilde tasnif kabildir: Bir kısım memurların intiha: bata müdahale ettikleri, diğer kısım memurların va*ifei me- muresine müteallik şikâyetler. Diğer bir kısımda intihabat mesleleri hakkındadır. Ankara, 20 ( Telefonla ) — Zabıtan hizmet atı müsabakası İbugün koşu yerinde yapılmağa başladı. Müsabakalarda Baş- vekil ve Milit müdafaa vekili! hazır bulundu. Hizmet ati mü- İsabakalarından maksat muhare İbe meydanında işe yarar” hay- van seçmektir. Müsabakalara iş Ankara, 20 ( Telefonla ) —| Bir müddettenberi Yenişehirde) Emanete ait bir binada vazile İ gören Ankara imar müdiriyeti Işıklar caddesinde bir binaya nakledilmiştir. İzmir, 20 (Milliyet) — C. H.| ! Fırkası bugün intihabat netice: İsi dolayısile atideki beyanna- meyi neşretmiştir: Resmi beyannemelerde bile yer tuttuğunu hayretle gördü- gümüz petrol ve şeker ucuzlu- ğu gibi basit propagandalarla İrey elde etmek istiyen bir züm- mütemadi faaliyet ve ta-| hrikâtma rağmen İzmir beledi-! ye intihabatı, fırkamızın bariz bir muvaffakiyeti ile neticelen-! İdi. Bizlerce yeniden büyük bir azm ve kuvvet veren ve karşı fırka azasına çok şâyanı ibtet İbir surette daha temkinli ve fik ri bir faaliyetin lüzumunu ihtar İeden bu ulvi netice bizleri şük- İvan ve iftihara garketti, l | ©“ Her tarafta | | Ankara, 20 (A.A) — Kemal-| paşa, Menemen, Akhisar, Öde- miş, Kasaba, Salihli, Niğde, A- İmasya, Aksaray,, artın, Çarşam iba, Elbistan, Anderin, Göksun, Olti, Kigi, Kemaliye, Plemer, Refahiye, Yalovaç, Eşme, Pa- sinler, Karaman, Dörtyol, Os-| maniye kazalarile Parsa, Adagi de, Doğanhisar, Erzin, nahiye- lerinde belediye intihabatında | Ankara, 20 (A.A) — Şehri- miz belsdiye meclisi bugün ill içtimai aktetmiştir. Vali ve Belediye Reisi vekili Nevzat B. bir nutuk irat ederek azalara muvaffakıyet temenni etmiştir. Bu içtimaa belediye azalığına Salâhaddinin idamı talep edilecek Ankara, 20 ( Telefonla ) — Şeyh Saidin oğlu Salâhaddinin muhakemesi safahatı bitmiştir. Maznunu pasaport ve nüfus tezkeresile Hınıstaki nüfus kay dı resmisi arasında mübayenet görüldüğünden tıbbi adii vasıta sile yaşı takdir edilmiş ve 25 ya şmda olduğu tahakkuk etmiş- tir. Ağırceza mahkemesi gelecek celsesinde müddeiumuminin id 'diasını ve maznunun müdafaası nı dinliyecektir. Anlaşıldığına göre iddia makamı Salâhaddi- nin gizli cemiyet teşkili dolayı sile idamını talep edecektir. Cümhuriyet bayramı ANKAAR, 20 (Telefonla) — rı ilerliyor. Meclisin önündeki akika Akh Mgai Bilümum şikâyetler haki da tahkikata geçilmiştir. o Tahkikat kanuni müddet # fında ikmal edilecek ve met Şürayı Devlete bildirilecekti Bu yolda şikâyetlerde nan başlıca vilâyet ve şunlardır? : Adana, İzmir, Bursa, Kon” Edirne, Antalya, Samsun, tanbul, Çatalca, Aksaray, BİSE Mersin ve Kırşehir vilâyetl Tarsus ve Akşehir kazalarıdı” Zabitan hizmet atı müsabakaları ' tirak etmek üzere süvari bini lik mektebi müdiri kaymı Cevdet B. ve mektep müsli ri Ankaraya gelmişlerdir. Mö” bakalara iştirak eden zabitler arasında İtalyada bö yük müsabakalar kazanmış © lan yüzbaşı Vehbi B. de vard Ankara vâsi surette imar ediliyor Bu sene İmar müdiriye! vâsi inşaat müracaatları seneye nisbetle pek çoktur. Yenişehirde imar müdiriyeb” nin terkettiği bina Serbest F£ kalideri Fethi B, tarafından ik metgâh olarak kiralanmıştır. İzmir C. H. F.nın beyannamesi . Cümhuriyet Halk Fırkası” irük ve tarihi hizmetlerini ö ha dün düşman işgali | bulunan güzel İzmirimizin mil liyetçi halkı çok iyi takdir edt” Zafer ve hizmetle dolu bir tafi himizi gayet yakmdan İ muhterem İzmir halkını şek€ ve petrol ucuzluğu ile xdlâl © mek hiç şüphesiz bir hayal idi Milletimizin yüksek seciyesi selim aklı bu garip ve şayan dikkat tahrikâta alet olmazdi Belediye intihabatının netif” sini ilân eden reyler mi tin hakiki ruhundan mülhem © lan bu kanaatimizi kuvvetle t yit etti. Fırkamız, İzmirimiğ şuurlu ve vatanperver hal en derin şükranlarını ifade mekle bahtiyardır.. kazanıyoruz GC, H. Fırkası namzetleri ka7f mışlardır. Kırklarelinde d* | kazandık KIRKLARELİ, 14 (Milliyet — Titam bulan belediye intil” batına ait reyler tasnif olu İntihabatı tamamen C. H. sı namzetleri Ankara belediye meclisinin ilk içtima! intihap olunan hanımlar da iş rak etmişlerdir. İçtimada ka” nen intihap olunması içap ©© belediye enciimeni azal! Kütükçüzade Halim, Naşit kı, ve Ziya Beyler intihap mişlerdir. > Darülfünun meselesi Ankara, 20 ( Telefonla ) Edebiyat ve İlâhiyat fakülte rinin takriri bugün Maarif “€* letine gelmiştir. : Darülfünun Emanet vekâlf nin gönderdiği takririn de Y” rm (bugün) gelmesine int olunuyor. ümhuriyet Halk Fırkasına teşekkür Bizler Anadolunun muht9l' yerlerinden mektebe — kayıt Ü mak üzere geldik, kadrolar pandığından muvaffak olam? z dık. Aç bir halde iken Bey#” C. H. P. merkezinin muaveh: le hayatımız kurtulmuştur.H3 fırkasma ve muhterem azalâ" na teşekkür ve minnettarlığı zın ceridei ferideleri vasi mis | Porto Allegre'den istihbar edil | Cümhuriyet bayramı hazırlıkla- | iblâğını rica ederiz. iğine |diğine göre, Rio de Janciro ve Le iktilâlciler Saopaulo'luları | Saopaulo da örfi idare ilân edil- tribünlerin inşasr ikmal edilmiş- Ayasofya mektepliler firhanesin”» Gazis; 1
