20 Ekim 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

(Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur.) “ Cebi hümayun ,, dairesi ne idi ? MİLLİYET PAZARTESİ 20 TEŞRİNİEY VEL 1930 HARİCİ HABERLER.. Almanyada muahede aleyhtarları Meclis açılır açılmaz muahedeyi ve Young plânını yeniden tadil için takrirler verildi !. İtimat edildi Padişah alış verişte, irat ve masrafta| Brüning kabinesi intizamı sevdiğini söylüyor Zihni Paşa gibi iyi yürekli bir insandan böyle hulüskârlık me mül değildi. Çünkü İzzet Paşa- nın siyasetine uğramak muhak- kak ve bu siyasetin müessir ol- ması kuvvetle muhtemel idi Çünkü komisyonun teşkiline İzzet Paşa sebep olmuştu. İzzet Paşa Sultan Hami na için şu sebepleri ileri sürmüş tü: Vilâyetlerde tahsil olunan paralar merkezden lâyettayin gönderilen havalelerle kapatıl- makta, bu yüzden bir çok sutisti maller vuku bulmakta, merkeze getirilecek para azalmakta, bin- netice memurlarm maaşatı ve muayyenatı askeriye esmanı ve rilememektedir. Bir komisyon teşkil ve o işler bu komisyona tevdi olunursa tediyatta adalet ve intizama riayet edilerek hem suiistimalin önü alınmış hemde merkeze para celbi tanzim edil- miş olur. İzzet Paşa bu mealde ve Hünkâra hoş görünecek istika- ti perverane bir tarzda hikâye- ler anlatınış, nihayet komisyo- nun teşkiline Hünkâr ikna et- mişti, Ancak çok geçmeden komi yon İzzet Paşanm münferit nü- fuz ve iradesi altına girdi. Zihni Paşanın vicdanını muaz zep eden haller ve şahsi menfa- atlere hizmet eden suiistimaller alabildiğine tevali etti. Nihayet Hünkâr komisyonu ilgaya mec- bur oldu. ... Sultan Hamit, intizamı çok| severdi. Hayatı hususiyesine | ait muamelâtta, dairesinin işle-| rinde, alış verişinde, irat ve masarıfını idare noktalarında| bir intizamı tam ile hareket et- tiğini eski emektarları söyler dururlardı. Bu cihet kendi beya natı ile de teeyyüt ederdi. Ev- velce de yazdığım veçhile, şeh-| zadeliği zamanında (o maaşlar muntazam tediye olunmadığın- dan Abdülhamit Efendi dairesinin umurunu intizamsız- liktan vikaye için aylıklarını yüzde yirmi beş noksanma sar-' rafı Zarifi Efendiye kırdırmağı usul ittihaz etmiş ve bütçesini| bu süretle ele geçen mebaliğ ü- zerinden tanzim eylemiş Ta-| rabve üzerindeki çiftliğinin iş- İerine bizzat kendisi nezaret c-| der ve başka şehzadeler bu ka- bil köşk ve çiftliklerini zevk ve safa, israf ve sefahet için kul- landıkları halde Abdülhamit E fendi bilâkis bu çiftlikten vari- lat teminine ve bu sayede ser- yetini tezyide muvaffak olurdu. Bundan dolayıdır ki cülüsun- da Tasviri Efkâr gazetesi ken- disi için “İdare perver,, vasfını kullanmıştı. Zamanı saltanatım- Padişahın emrile verilecek atiyelere mahsus olmak üzere bir (Cebi hümayun) dairesi var dı. Bu dairenin sarfiyatı başma beyincinin emri altında idi. Ce- bi hümayun dairesine lüzumu olan mebaliğ hazinei hassadan her ay gönderilirdi. Sultan Ha- in kendisine mahsus olmak üzere şehri dokuz bin altın tah- sisatı vardı; her ay iptidasında hazinci hassa nazırı bu parayı bizzat getirerek Sultan Hamide takdim ederdi. Bazı hususi ati- yeler, hususi maaşlar ve harem dahilindeki masraflar bu dokuz bin liradan tesviye olunurdu. Veliaht Reşat Efendinin aylığı nı aldırmak için resmi dairelere adam göndermesini ve Reşat E ndi mensubininin bu vesile ile öteye beriye gidip gelmele- rini arzu etmediğinden Reşat Efendinin aylığını da bu dokuz| in lira içinden verdirirdi, Sultan Hamit tasarrufa ria yetkâr olduğu için her ay aldi- ğı bu do n liradan külli pa ra bir olduğu bilâhara! | kasanın tetkikinden anlaşılmış- Bütün idaresini bilen ve mas rafını iradına uyduran adamlar gibi Sultan Hamit te borçtan korkar, borçlarını vaktü zamani le tediye ederdi. Bazan mabe yinciler vasıtasile vaki olan si pariş ve mübayaaları gelince! faturalarını celbettirir ve bedel- lerini ödiyerek makbuz aldırır. dı. Bu itiyat sevkile olsa gerek- tir ki devlet istikrazlarınm öte- denberi aleyhinde bulunurdu. Pek muztar kalmadıkça ve son derece srkıştırılmadıkça istikra za müsaade etmezdi. Sultan A-| ziz zamanında akdedilmiş olan istikrazlarm faizleri verileme- den Avrupada aley himize husule gelen cereyanla- rı ve bunların memleketimiz: ika ettiği zararları sık sık söy-| lerdi. | (Bitmedi) Türk Yunan i Dostluğu, Yunan mebusan reisinin | listle; yerinde kaldı M. Brüning Almanyada 14 eylül inti batından sonra toplanan millet i ürültü celselerden sonra nihayet Brüning kabinesi- ne itimat beyan (o etmiş oluyor. Dün gelen telgraflar Alman mil let meclisinin 236 reye (karşı 318 rey ile kabineye itimat reyi verdiğini bildirmektedir. Sosya- in kabineye muzaheret et tikleri anlaşılmıştır. Meclisteki sağ ve sol mütfritlerin kabine a- leyhinde birleşmeleri kadar ta- bil bir şey yoktur. Fakat gerek Hitler'in sağ cenah üfritleri ve gerek sol cenah müfritlerini teşkil eden komi ünistle, r bertaraf “ iİledilirse Brüning hü İİ vaziyette dahi mevk faza edecek ekseriyete malik bu- kendi) ! Çirimokos Atina, 15 (Milliyet) — Yu- nan Meclisi Meb'usan Reisi M. Çirinmokos Türk - Yunan mü mühim beyanatta bulunmuş- tur: messillerinin, Yunan milletinin komşu milletlerle bilhassaTürk milleti ile sull ve dostluk için de yaşamasını şiddetle istedik- lerini beyana bana fırsat ver- miş olduğunuzdan dolayı mes'- udum. - Yunan milleti uzun müddet birlikte geçirmiş olduğu müşte rek hayat sayesinde Türk mil- letini öğrenmişti Muahedenamelerin ihtas ey- lediği vaziyeti samimiyetle ka- bul ediyor ve araziye müteallik mütalebeler ile geçen devri ka- patiyoruz. Türk ve Yunan mil - Jetleri arasında dostluk rabıta- larmı tes'it etmekle bir çok his ve menfaat birliği taşıyan her) iki milletin sandetine çalışmış oluruz. Başvekil M. Venizelosun An- kara seyahati Yunan milletinin fikir ve temayüllerini her şey- den ziyade izhar eyler. Her iki memleket matbuatı- nın dostluk münasebatinm sür-| atleteessüsüne mâni olan suj te fehhümleri izaleye çalışacakları na eminiz. Kanaatimizce her iki millet beraber kardeşce gitmek Je refah ve . ği sek nasebatı hakkında bana atideki| “— Bütün Yunan milleti mü: | b* #| lunuyor demektir. Fakat bu mu *İ zaheret irili ufaklı muhtelif fer- İİ kaların mi fritlere karşı birleş- mesi sayesinde temin edilmiştir. Eğer Reichstagdaki mutedil fır kalar arasında müfritlere karşı böyle bir birlik vücude gelirse ne Hitler'in fırkası, nede ko- münistler ekseriyeti temin ede | miyeceklerdir. akat Alman © meclisindeki vaziyet o kadar tahavvüle mü- İİ saittir ki iktidar mevkiindeki hü —İ kümetin bu mevkii muhafaza e- debilmesi çok defa müşkil ola-| aktır, Aşağıdaki telgrafın verdiği malümat arasında şayanı dik- kat olan bir mesele var: Young plânının ve sulh muahedesinin değiştirilmesi hakkındaki talep- tir. Sol cenah müfritleri olan komünistler olsun, sağ cenah müfritleri olan Hitler'in fırkası olsun Yoüng plânı ve muahede aleyhinde şiddetli hücumlarda ulunmağa haz,rlanmıştırlar.Bü tün intihap mücadelesi devam ederken her iki müfrit tarafım- dan bu hususta nekadar şiddetli İ propaganda yaptıkları unutul- mamıştır. Fakat Almanya'nın ha yasetine hayati bir surette taal- lük eden bu mesele iktidar mev İkiindeki mes'ul hükümetin son İderece ihtiyatla hareket edece; bir iştir. o Alm. memleketin mukadderatını ida- İ re edenler umumi harpte mağ- lâp olan Almanya'nın ister is- temez kabul ettiği ağır muahe- denin y hafifletmek için müteveffa hariciye nazırı Strese mann tarafından başlanan itilâf siyasetine devam taraftarıdırlar Fakat iki taraf arasındaki mü- cadele şiddetli — olacaktır. Her halde Almanya'nm vaziyeti ora ile alâkadar olanların son dere- ce dikkatle takip © ettikleri bir ir, BERLİN, 18 A.A, — Reichs tag meclisi evvelce neşredilmiş olan kararnamelerin ait olduk- ları enciimenlere havalesi hak- kmda nükümet fırkaları tarafın dan verilen takriri 220 muhalif reye karşı, 339 rey ile kabul et- miştir, Muhalifler, bu karama- ada bugün) | Ecnebi matbuatı | Reisicümhur Hindenburg “Times” gazetesi Almanya-| tahsis ettiği makalesinde Hit İer'in fırkası olan mitli sosyalis- lerin meclis açıldığı gün nüma- yişkâr bir sürette meclise gir-| Almanyanın bugünkü: vaziyeti İ hakkında ezcümle şu müutaleayı ileri sürmektedir. “İhtilâlci fırkaları son inti- hapta muvaffak olmaları | hiç | süphesiz bir mânaya göre efkâ-| rı umumiyenin hali hazırdaki vaziyete karşi ısyan ettiğini gös | terir, Almanya öyle görünüyor | ki harpteki mağlübiyetinden di- ger her hangi bir milletten daha| inkisara oğramış bulunuyordu. Almanya felâketlerin çöktü ve garbi Avrupada İtalya! da ilk faşist ihtilâlindenberi gö- rülmemiş olan bir tarzda şiddet | den gürültülü hizipleri ile sar- sıldı, Bugün Almanyayı hareke te getiren hisler okadar karışık tar ki mantıkla izah edilemez. Meyusiyet neticesi ve iktısadi ve siyasi karışıklıklarla, ihtiyaç ve maddi mahrumiyetlerle bir ihtilâl ruhu hâsıl olmuştur. Ne- ticeyi düşünmiyen reisler gayri mes'ul siyaset tarzlarını bililti- zam miidafaa ettiler ve düşün- cesizlikten, meyusiyetten ken, lerine muzaheret buldular. Hit- İer taraftarları ve komünistler artan hoşnutsuzluğu istismar €- diyorlar, ve mazi ile rab: büsbütün kesip atmağı telkin e diyorlar. Bunlar bugünkü temel İere göre yeni bir şey o inşa et- mek ümü kaybetmişlerdir. Bunlar milletin o taahhütlerin! kabul etmemek kabil olacağı fik İrindedirler, Temas noktaları bu İlunmakla beraber her iki mes- lek esaslı surette biribirinden İayrıdır. Biri şiddetli bir millici- İlik, diğeri sözde sulhperver bir beynelmilelciliktir. Almanya ulus ler mutadın fevkinde bir surette İseri ve hertarafa şamil olarak r. Hali hazırda Hit- lerin yeni'milliciliği ile komü- nistlerin haşin mazariyatı ara- sında reisicümhur Hindenburg un metin siması bulunuyor.” İngiliz gazetesi bundan son- ra başvekil Brüning'in mesaisin den bahsederek makalesine ni- İhayet vermektedir. 2 —egem— Brezilya ihtilâli Rio de Janciro, 18 A.A, — Hükümet tarafından neşredilen bir tebliğe göre, İterare muhare besi federal kuvvetler için tam muzafferiyetle neticelenmiş- tir, Bununla beraber, iki tarafta ağır zayıata uğramıştır. Fede- raller, 300 den fazla esir almış- lardır. Buenos- Critica gazetesi! habere göre, sabık reisicümhur M. Trigoyon, yarın bir kruvazö- re binerek Avrunava gidecektir. ———————— Bundan gonr Versay muahedesile Young plânımın ye niden tetkiki hakkında komünis tler tarafmdan verilen takririn encümene havalesi talebile hü- kümet fırkaları tarafından tev- di edilen ikinci bir takriri 236 muhalif reye karşı 322 rey ile kabul etmişti Sosyalistlerin hükümete za- hir oldukları anlaşıldığı zaman mecliste büyük bir gürültü kop muştur, Hükümete ademi iti- mat beyan eden muhtelif takrir lerin müzakere edilmemesi ve rüznameye geçilmesi hakkında hükümet fırkaları tarafından ve rilen bir takrir 236 muhalif reye karşı 318 rey ile kabul edilmiş- tir. Bu netice, bazı tar; alkişlar ve bazr yerlerden de 15- utlarla ka N 4 surette biribirile mücadele e- (p58 | meclis geçende Kâbilde toplan- tir Hindistanda Vergi vermemek kararı melerinden bahsettikten sonra) ğ 4 4 ) altmda | m Le Cavaharlal Nehru LUCKNOW, 18 A.-A.— Hintliler ittihadı fırkasının rcisi Javraharlâl Nehru belediye âza- sı tarafından vâki olan beyanı- hoşamediye mukabele ( ederek verdiği cevapta, kongrenin müt tehit eyaletlerdeki teşkilâtının emlâk ve arazi vergilerini ve i- rat vergisini vermemek (üzere bir mücadele açacaklarını, hü- kümete karşı rekabete girişecek bir takım mes'ul teşekküller vü cude getireceklerini söylemiştir Amanullah Hanı Nadir Han reddetti Sabık Efgan kıralı, Amanul- lah Han bu sene Türkiyeye gel- mezden evvel Londradaki Ef- gan sefirine üç mektup gönder- miş ve mali müşkülâtı olduğun dan şikâyet ettikten sonra ken- disinin kıraliçe Süreyyanm Kâ bilde bırakmış oldukları kıymet | tar emlâkin iadesini istemiştir. Keyfiyet derhal Nadir Şaha telgrafla bildirilmi | Nadir şah verdiği o cevapta sabık kıralım emlâki hususiyesi nin hazinenin parasile alınmış olduğunu ve şimdi hazine boşal- muş bir halde olduğundan emlâ- kin hazineye iade edildiğini ve maahaza son kararın millet mec isine ait bulunduğunu < bildir. miştir, Üç sene de bir defa toplanan mış ve sabık kıralın kâfi derece- de serveti olduğuna bükmede- rek Nadir Şahm kararımı tasvip etmiştir. Amanullah Han ailesi her se- ne hazineden 22,000 İngiliz lira si almıştır. Amanullah Han Avrupa se- yahatında makine ve diğer leva- zım tedarik etmek için Avrupa Bankalarına çok para yatırmış- tır, Fakat bu eşya kredi ile alın- dığından Bankalardaki paralar Amanullaha kalmıştır, Londradaki Efgan sefirinin müsteşarı Zülfikar Han İngiliz gazetelerine şu beyanatta bulun muştu! — “Hükümeti metbuam sa- bık kıral Amanullah Hana tah- sisat vermek tasavvurunda de- ğildir. Sabık kıral mali vaziyeti- nin teferruatını bilmiyoruz. Fa- kat yaşaması için kâfi derecede parası olduğunu biliyoruz.” İspanyada takibat MADRİT, 18 A.A. — İspa- nya Bankası müdür muavini Marki dö Gabra'ya işten el çek- tirilmiştir. Maliye nazırı, bu me sele hakkında vâki beyanatmda ceneral Beranguer (tarafımdan verilen talimata riayet edilip 6 - dilmediğini anlaşılması için âli mahkeme riyaseti (tarafından Acaba ZA diyecekler? En fazla yayga ra kopardıklari Antalyada da kazandık.. Antalya, 19 (Milliyet) — Be) lediye intihabatı bugün saat 17 de hitam buldu. Reyler tasnif edildi. Azim ekseriyetle H. fır- kası namzetlerinin kazandığı) anlaşıldı. Serbesçiler bu azim! ekseriyet karşısında pek müte-| ellim olmuşlardır. C. H. Fırkası intihabı daha nerelerde kazandı? ANKARA, 19 A. A. —De- Intihap şikâyetleri Şurayı devlet başkâ- sa tibinin beyanatı Ankara, 19 ( Telefonla )— Çatalca belediye intihabatı mü nasebetile Çatalcadan ve gene ayni intihabat dolayısile diğer mahallerden © Şürayr Devlete müracaatlar vuku bulduğu ma-| lümdur. Bu hususta Şürayı Devlet baş kâtibi Saffet Bey bana dedi ki “— Şürayı Devlete S.C. F. namına hareket ettiklerini be- yan eden bazı kimseler tarafın-! dan Belediye intihabatı müna- sebetile protesto şeklinde bazı şikâyetler geliyor. Bunlar Şüra yı Devlete müracaat şekli değil dir. Şürayı Devletin intihaba vaziyet etmesi için hükümetçe bir şikâyet üzerine tahkikat ya pılması ve tahkikat evrakmın Şüraya gönderilmesi icap eder. Yoksa bir adam hükümete müracaat etmeksizin o Şüraya müracaat ederse bu işe bakıl- maz, Nitekim bu kabil evrak muameleye konulmamıştır. Şükrü Kaya Bey ne diyor? Dahiliye vekili Şükrü Kaya Bey de bu mevzua dair bana ati deki bayanatta bulundu: yetler aldık. Hükümet, mezkör mahallerde tahkikata tevessül etmiş bulunuyor. Tahkikat neti celeri Şürgvı Devlete bildirile-| cektir, Şürayı devletin vereceği! Başı birinci sayfada Henüz hükümet programınm metleki tahsil ve ihtisas noktai nazarı tatbik için tetkik safhasındar. Önümüzde| ki sene ihzarata ve tatbikata geçebi- leceğimizi tahmin ediyoruz. İ Vekâlet odasında cereyan eden mü kâlemattan ve vekil beyin ifadelerin den anladım ki. yeni açılacak ihtisas ve meslek mektepleri, mahiyetleri vileri, mahalleri bütün bunlar ancak | başlanan tetkikat neticesinde tesbit edilmiş olacaktır. Bundan sonra sör| ders progra ntikal etti. Müs, teşar vekil beye matbu müfredat programları üzerinde izahat veriyor- du. Bu izahat ve mükülemenin cere-| yan tarzı programlarda tadilât yap-| mak tasavvurunun mevcudiyetini ih- sas ediyordu. İstanbul mektepleri Esat Bey bundan sonra mekteple- rin ve bilhassa İstanbul mektepleri- nin mazhar oldukları rağbete etti, Bu rağbeti kırmamak için her ae ne yeni tedbirler almak suretile mek- tep adedinin çoğaltmak ve mevcut mektep teşkilâtını tevsi etmek çarele rini aramak lâzem geldi söyledi. Bu düşünce iledir ki, önümüzdeki se ne alınması lâzım gelen | tedbirlerin daba şimdiden etüt edilmekte oldur Şunu da ilâve ederek dedi ki — Bu hususlarda vesaitimizi tek- sir ve tekemmül ettirinciye kadar bülümet programında talep - edildiği vechile az masrafla çok decek ameli mahiyetler vam edeceğiz. Ankarada Darülfü; Yeni Maarif vekilinin zaman za- man bir tasavvur falinde ortaya atr- lan bir mesele hakkında da mütalen sını öğrenmeyi faydalı gördüm. Anka! ra da bir Darülfünun tesis edilip e-! dilmiyeceğini sordum: Esat Bey Emin Beye bakarak gü- Hürmecdi. “— Ankarada bu asrın bütün ih- tiyacatını tetmin edecek şekilde bir Darülfünun olmasını çok arzu ediyo- ruz, dedi. Fakat bu hususta henüz verilmiş bir karar yoktur.,, ve müste- şaarma teveccüh ederek: netice elde e- üzerinde de- tahki ikat yapılacağını söylemiş- fiil eden İstanbul | Darülfüns işaret) füzli, Antalya, Siirt, Bayi Torbalı, Karaburun, Hacı&&| Kavak, Milas, Nadyo, Mef ris, Erbaa, Ceyhan, Karşı” Ereğli, Babaeski, | Alaiye, Kermencik, Kadıköy, Ül Yassıyuva, Akalan, Keller, * kirli, Palança, Geyve, : belediye intihabatında Cür yet Halk fırkası namzetleri W hir bir ekseriyetle intihap Ol! muşlardır. Müşür Fevzi Paşi Malatyada Elâzir, 18 (Milliyet) — Fevzi Paşa halkın büyük tesi arasmda bu sabah Malatyaya ket citi. Umumi müfettiş Tali, Fahri Beylere erkân hükü: memleket halkından bir çok Fırat suyuna kadar teşyi etti. Paşa umumi mülettişe mt dan pek memnun olarak ayrı! beyan ettiler. Vandan Elârire uğradığı şehir kasaba ve köylül”, miryollarınn bir gün evvel mem lerine yetiştirilmesi ricasında bül dular. Malatya, 18 — Umumi | Bİ Harbiye Reisimlz bu sabah DES geldi, merasimle karşılandı. gere Şenlik yapıldı Malatya, 19 (Milliyet) <ğ kânı Harbiye umumiye © Fevzi Paşayı Vandan El kadar yolda istikbal eden b demiryolunun o buralra ne man geleceğini sormuşlardf. Müşür Paşa Haztetleri gün buraya muvasalât etti. İzmir intihabının neticöf bugün... İZMİR, 19 A.A. —Bu * şam saat beşte İzmir beledi intihabatı müddeti hitam bö” cağından sandıkların indiri sile berabertadat ve tasnife lanacaktır. hükme göre ya şikâyeti muf olmuş intihaplar, kanuni dilecek, yahut da feshi yol gidilecek ve icap ediyorsa 2/3” darlar ve mes'uller, tahtı mi kemeye alımaçaktır. Maarif Vekilinin beyanaf e Sihhiye vekiletinin e#i leri ve diğer teşkilât: ikmal edil Bunlardan istifade suretile bir © fen fakültesi tesisi akla gelmişti. yi Pakat buyurduğunuz gibi bu Hg vur bir arzudan ibarettir. İm | vesait meselesi... İstanbul e Darülfünunun ıslahatı el Darülfünun bahs açıtrmışkefir v0 çen sene epey dedikoduya veni yg asiahat projesi bakknıda vekil fikrini sordum. Esat Bej — intihabetın neticesini Bl İruz, dedi. Geçen sene iki projf lanmış Biri Cemal Hüsnü Beyi geri de Darülfünunun. Bunlar bi” mele n Ve önünde duran bir dosya” ret ederek — Bu projeleri tetkik etmeki"i5 ve götürüp gece okuyacağını” rülfümunun bu yeni imtihabati” sonra belki yeni bazı teklifleri “Yy, Bu cihet bizce meçhulümüzdür” nız şunu söylüyebilirim ki, Da” bu tarzdâ bir sekli gelecel sunuz ki, intihabatta profesör” yi rti teşkil etmişlerdir. fi MÜ er takriri vardır. İntihabatt4 4 stroksiyon İlâhiyat ve Edebiys* P 4, sörleri ayrı bir takrir veriyorl$”. tihabata İştirak eden diğer dx p rin Takriri ki, yapılmış olan İt dairdir. Dartilfinmm emanet vekile Binden gelmektedir. Bu takrir dikten sonradır ki, intihabat e e” da yapılan itirazların muhakkal —Öyle değil mi Emin Bey? — Öyledir efendim. Bu Darülfü- run fikri her sene olduğu gibi geçe: olmadığı ve nüsabın kâfi görülü. rülemiyeceği hakkında bir fikİ" edebileceğim. iç DRL