15 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

ami pe mİ A amimi er A vi ir EE EE ei No: 36 iktibas zdur.) (Tercüme hakkı nal Yahudiler ve Sultan Hünkâr cuma selâmlığından sonra museviyi kabul ediyor. Gerek bu Viyanalı Musevi- nin şahsan haiz olduğu ehem- miyet ve gerek düyunu umumi- yeye müteallik teklifteki ciddi- Yet hasebile meseleyi zatı şaha neye arzettik. Bir Cuma selâm lığından sonra Hünkâr o Muse iyi kabul etti. Viyanalı siyo- mist meseleyi tafsilâtile Sultan Hamide izah etti. Fakat Sultan Hamit bunda bir takım mahzurlar gördü. Pi- Üstin havalisi esasen makama tı mübareke dolayısile siyasi ih tiraslara zemin olmakta idi; her sene kilise ve ayin işleri münasebetile türlü türlü nize- İar çıkıyor, hükümete daimi baş ağrısı oluyordu. Buna bir de Yahudi meselesi ilâve et- mek Hünkârın hoşuna gitme- di. Viyanalı siyonist bir netice işin peşine düştü ve o aralık merkezi muamelâtı Almanyaya nakledilmiş olan siyonist cemi yeti ile görüşmek üzere Şurayı Devlet azasından Bohor Efen- dinin Almanyaya gönderilmesi ni emretti; maamafih bilâhare burdan vazgeçildi. Yazılarımda sik sık Sait Pa- şadain bahsetmek mecburiyetin de kahyorum. Evvel emirde şu rasını arzedeyim ki hatıralarım da sıra ve zaman gözetmiyo- rum, Bu feibarla Sait Paşaya a- it hattrat ve malümatı bir fas- la toplamadım. Saniyen Sait Paşa Sultan Hamidin icraatına o kadar çok ve okadar yakın- dan karışmıştır ki otuz beş se- nelik devri saltanatının hangi hâdisesi ve hangi kısmı tetkik olunsa behemehal onda Sait Pa şadan bir eser, bir tesir, hiç oi- mazsa bir söz ve nasihat var- dır, Diğer taraftan Sait Paşa hatıratında bir çok meseleler- den bahsettiği cihetle bunlar- dan şahsıma ve bildiklerime ta allâk edenlere cevap vermek zarureti hâsıl olmuştur. Sait Paşanın hatıratı neşrolun- duğu günlerde idi. Mizan gaze tesi sahibi bundan bir nüsha göndererek mütaleamı sormuş tu. Babıâliden saraya takdim olunan muharreratın suretleri münderiç olduğunu gördüm. Bu meyanda Fransa hikümeti- nin Tunusa asker göndereceği istihbar olunduğundan bahsile bazı tedabiri havi bir tezkereye tesalüf ettim, Bu tezkere ge- rek muhtevi olduğu efkâr ve mütaleat gerek tarzı tahriri iti barile parlak'bir eser idi, Yal- nız bunda bir nokta vardıki bence ihatası mümkün olama- muştı, O da Fransanm Tunusa asker sevketmiş olması üzerine bizim de iki gemiye asker koya #ak Tunusa izam ve bununla 0- radaki hukukumuzu müdafaa etmemizi istüzan o etmesidir. Fransa donanmasının himayesi altında Tunüsa çıkarılan Fran- Siz kuvvei askeriyesi bizim gön dereceğimiz bir tabür kuvvet le ikarşılaşınca ne olacaktı? Bu cihet anlaşılamadı. Filhakika Fransanın gasıbane bir hare- ketle eczayi memalikimizden bir kısmına tecavüzü emri va- ki olduktan sonra bizim iki ge- miye bindireceğimiz ufak bir kuvvet ne suretle karaya çıkarı labilecekti? Bunda yapılacak şey, meseleden vaktü zamanile haberdar olup tamamiyeti mül kiyemizin mahfuziyetine ait mu ahedenameye vaz'ı imza etmiş olan devletlere müracaat et- mek, yani teşebbüsatı siyasiye yolile işin önüne geçmekti. Yoksa Fransız donanması ge- milerimizi sahile yanaştırmaz veyahut (karaya çrkan askeri- miz Fransız askeri ile karşıla- şırsa o vakit ne olacaktı? Sait Paşanm arizesinde bu ihtimale karşı he yapılacağı gösterilmi- yordu. Sait Paşa,bu İstizanı fından ne irade buyurulduğunu da yazmıyordu. Halbuki on beş senelik hayatr memüriyetimin tecrübelerine istinaden söyl yebilirim ki Sultan Hamit, mes eki icabınca, her tezkereye be- hemehal bir cevap verirdi. Binaenaleyh bu ciheti anlrya madım, Fransızlar tarafmdan 'Tunusa vukubulan (tecavüzü küvvei askeriye sevki suretile defetmemizi Hünkâra tavsiye ve teklif eden Salt Paşa, iki devletin kuvveti arasmdaki far kı ve koskocaman Fransız do- hanmasr önünde iki Türk gemi sinin hiç bir şey yapamıyacaği hakikatini teemmill etmeden Hünkâra nasıl böyle bir teklif. te bullunabilmişti? Halbuki yine ayni Sait Paşa hatıratınm 344 üncü ve ondan evvelki ve sonraki sahifelerde, İya muharebesi münasebetile cevap verir ve kendini müdafaa ederken büsbütün aksi bir man tik kullanmıştır. Madrit sefiri İzzet Paşa Rus muharcbesinde mağlâbiyetimizin sebepleri sa- raym harekâtı askeriyeye mü- dahalesinde aranmak lâzım ge- leceğini yazmıştı. Sait Paşa, ha tiratında bu noktayi müdafaa sadedinde: “Ordunun efrat, top, tüfenk, mühimmat ve erzak cihetlerin- den pek çok moksanları vardı; zatı şahane bunların ikmali i- şe emirler verirdi, ben bu emir leri tebliğ eylerdim, bundan do layı medhul değil, meşkür olmü iyım,, demektedir. Sait Paşa- nın hatıratında bu meseleden dolayı 15 mart 324 tarihinde Babıâliye gönderdiği mufassal bir tezkere vardır: Paşa bu tez- keresinde: (Bitmedi) Çin sularında batan gemi HONG KONG, I3 A.A. — İbuki Moru gemisi evvelki gün batmıştır. Bir çok gemiler al- dıkları istimdat işareti üzerine batmak tehlikesinde kalan bu gemiye yardıma — gitmişlerdir. Bunlardan birinin süvarisi ba- tan geminin kaptanmı ve tayfa- Madrit sefiri İzzet Paşanın Rus | yazıp neşretmiş olduğu kitaba | MİLLİYET İki memleket arasındaki gerginliği artıran vak'alar... Hudutta... Ortalığı velveleye verenler var! İtalya - Yugoslâvya münase- batınm gerginliğinden son gün- lerde sık sık bahsedildi. Ge- len haberler de iki memleket arasındaki bu gayritabiiliğin hâ lâ devam ettiğini gösteriyor. İtalya - Yugoslâvya hududun- da bazı hâdiseler cidden nazarı dikkati oelbedecek bir hal almış tir. 9 tarihile (o Siovenya'nm merkezi ve hududa yakın bir yer . olan Laibah'tan bir İngi- liz gazetesine yazıldığına göre bir takım İtalyan askerleri hu- dudu geçerek mezkür şehre gel mişler ve orada silâhlarını tes- lim etmişlerdir. Bu harekete sebep olarak ta İtalya - Yu- goslâvya arasında bir muharebe İki komşunun coğrafi vaziyeti lâvya arazisine geçtikleri söyle- niyor. Yugoslâvyada İtalyaya karşı pek şiddetli o bir heyecan mev- cuttur. Hatta bundan bahse- den bir ( İngiliz muhabiri: “E- ğer, diyor, Belgrat diktatör hü- kümetinin de bir eli Slovenya- yi tazyik etmeseydi şimdiye ka- dar Avrupa sulhü için pek elim neticeler hâsıl olabilirdi. Slo- ven arazisi Yugoslâvyanın ce- nubundaki eyaletleri ihtiva edi- yor. Bu havalide İtalyan hudu dahiline giren bir kısım arazide Slovenler vardır. — İki memle- ket arasmda ve Çek millicileri- nin de heyecana kapıldığı ger- ginliğe sebep olarak Triyeste- de bir İtalyan gazetesi matba- asma atılan bombadan dolayı i- dama mahküm olan Sloven ge- nçlerin geçen gün Yugoslâvya- da askeri bir bayram tes'it €- dildiği gün idam edilmiş olma- ları gösteriliyor. Diğer taraf- tan bu gençlerin bomba atma- dıkları, fakat satışr az olan İ- İtalyan gazetesinin sahibi tara- istenirken bombarun infilâkr ü- zerine kendisinin de ölmüş ol- duğu söylenmektedir. ,, Bunlardan çıkan netice şu- - İdur ki cenup Tslavları ile İtalya arasındaki gerginlik her iki İmemlekette şiddetli bir heyecan uyandırarak devam ediyor. Casuslar ! Halk galeyan içinde.. SOFYA, 13 — Keşfedilen son casuslukta medhaldar olan- lar temamen tevkif edilmişler- dir. Harbiye nezareti efkârr u- mumiyeyi tenvir için i tebliğ neşredecektir. çuk havalisi halkı o havali ku- mandanı olup casusluk yapan miralay Marinopolskinin ihane- tinden pek müteessir olmuştur. Miralay tevkif edilmezden evvel intihar etmiştir. Halk müntehi- rin cenaze ilânlarını yırtmış ve bu haini telin etmiştir. Bütün gazeteler mücrimlerin şiddetle cezalandırılmasını isti- yor. Casuslar Sırbistan hesabi- na casusluk yapıyorlardı. Yunanistanda zelzele ATİNA, 14 A.A. — Atina rağathanesi 12 eylüldenberi 16 zelzele kaydetmiştir. o Korent havalisinde vukubulan zelzele- ler bilhassa şiddetli olmuşutr, sından 14 kişiyi kurtarmağa mu vaffak olduğunu bu akşam tel- sizle bildirmiştir. Bir çok köyler büyük hasara uğ ramıştır. Henüz tafsilât alma- fından matbaayı berhava etmek | İ çıkamadığı karlı tepelere PAZARTESİ EY SullanHamit! | HARİCİ HABERLER. Tahsin Pâşanın Hatıratı.. BEM Cenup İslavları ile Italya.. isveçli kahra- manlara dair Otuz üç serie evvel bir balonla şi- mal Kutbüne doğru uçmak cesaretin de bulunan İsveçli Andrte ile arka- daşlarının cesetlerinin ahiren bulun. duğu malümdur. Yapılan tetkikatın son neticelerine tahsin ettiği başmakalesinde “Times, ezeümle diyor ki; “Son keşfiyat şunu tahmin ettiri- yor ki üç İsveçli, çözülmüş 200 mil den fazla bir sahayı katetmek için mücadele edecek yerde son derece müşkülât ve istıraplara katlanmadan cenuba doğru giderek karaya vâsıl o labilecekierdi. Kendilerinin bu adaya nasıl vâsıl olduklarını öğrenebileceği mizi ümit ediyorsak ta ne suretle öl dükleri meğhul kalabilecektir... “Times,, bundan sonra İsveçli kah- ramanların ölümlerine sebep olarak muhtelif ihtimalleri ileri sürmekte, Andres ile arkadaşlarının yiyecekleri mevcut olduğunu, şiddetli soğuktan veya yiyeceklerinin zehirlenmesi ihti- mallerindeh bahisle Çanakkale harbi esnasında gerek Türk ve gerek mütte tik ordularmın üzerine yağan şiddet. li kar tipisi bu gibi bir hâdiseden öl dükleri ihtirmalini de ileri sürüyor. Yeni fırka ve “Times, “Times, in şehrimizdeki muhabiri 9 tarihile gazetesine çektiği telgrafta: Fethi Beyin Manisada söylediği nu- tuktan bahsetmekte ve yeni fırka re- isinin İzmirde söylediği nutkun İstan bulda nasıl karşılandığını da şöyle an latmaktadır; “Fethi Beyin İzmir nutku bir iki müstakil gazete müstesma olmak şar. tile matbuat tarafından fena karşıdan dı. Hükümete taraftar meb'uslar ta- rafından çıkarılan bütün gazeteler Fethi Beyin müsbet şeyler söyleme- diğinden dolayı, muahaze * ediyorlar ve büylik hir hoşmutsuzluk gösteri- yorlaraği Muhapiz “Milliyet, in sanı bilhas- sa şiddetli olduğunu söyliyerek rakip fırkalar taraftarlarının gitgide sert olduklarını ilâve ediyor. > Ağrıda (Başr 1 inci sayfada) #nk olamamıştı. Ağrı, artık gayri ka- bili tathir bir şekavet yatağı zannım! veriyordu. Fakat Cümhuriyet ordu! su “omü beş günde başardı. Ağrıda eşkıyanm müdafna ettiği O muhtelif safları biribirini müteakıp düşürdü. Onları saplandıkları taşlıklardan çi karmak çok çetindi. Ovadan başlıya- rak 5 bin metre yüksekliğe kadar ta- tüfekler yerleştirerek anları vurma- ğa muvaffak oldu. Avrupanın bir farklı ve yolsuz ve| tahminen 400 metre daha yüksek o- len ve yukarı kımı dalma buz ve karla örtülü olan alelide zamanlarda bile bir kaç yüz metre çıkılması bir muvaffakiyet sayılan bu vatan par. çasmda zabit ve askerlerimizin gös- terdiği muvaffakıyet askerlik tarihi. mizin şehamet sahifelerinden biri. senelerdenberi çocukça sebeplerle | kurvvetleştirerek! ortaya koydukları bu eşleyanın tedi- bi için nihayet Türk ordusunun ha- rekât günü gelmişti. Bilhasın hava kuvvetlerinin liği cesaret, mu Vatan uğrunda can veren, gecesi. ni gündüzüne katan kahraman ku- mandan, zabit ve efradımıza milletin şükraninı arzetmeyi bir vazife biliriz. Fevzi Paşa Hz. nin teşekkürü ANKARA, 14 (Telefonla) - Büyük oErkânı harbiye | reisi Müşir Fevzi P$. Hz. Ağrıdaki harekâtın hitamı münasebetile, dokuzuncu kolordu kumandanı Salih Paşaya şu telgrafı çekmiş tir; “Ağrıdağı harekâtında bü- - yük fedakârlıklarla kazandık- ları muvaffakıyetten dolayı başta zatı âlileri olmak üzere kahraman silâh arkadaşlarımın gözlerinden öperim. Asker ve şehit arkadaşlarımı takdis ede- rim.,, Harekâtın hitamına ait LUT 1440 C. Akvam Siyam Hükümeti talepte bulundu CENEVRE, 13 (A.A.) — nin aktettiği içtimada o Siyam murahhast hükümetinin Avru- pa milletleri derecesinde hürri- İyet âşıkı olduğunu söylemiştir. Arnavutluk murahhası, bey- velmilel bir anlaşma lüzumunu etmiştir. teyit lise vam Cemiyetinin mübeşşiri ad- dedimesi tabit bulunanM. Boli- var'a karşı beslediği şükran ve İhürmet duygularını ifade etmiş İtir.Murahhas heyetlerinin hepsi Kolümbiya © murahhasınm bu hislerine iştirak etmiştir. Bundan sonra meclis reisi İs- w > murahhas heyetinden aldığı bir mektubu okumuştur. İsveç murahhası, bu O mektubunda kendisinin o Akvam Cemiyeti! imeclisine yeniden intihabı le- | hinde karar vermesini o büyük İ meclisten istemektedir. Cenevre, 13 (A, A.) — Mu- hacirlerin himayesi meselesile İuğraşan konferans bunların ai- | lelerinin infak ve iaşesi mesele- si hakkıdaki tetkikatına devam edecektir. Konferans, bu kabil ailelerin muhaceret ( esnasmda mecburi surette ve o maktu bir ücret mukabilinde sigorta edil melerini tavsiye etmiştir. İ CENEVRE,i3A.A. —M. Schober ile M. Venizelot em leketlerine avdet etmek üzere .Cnevreden ayrılmışlardır. Pariste bir intihar PARİS, 13 A.A, — İtalyan sefarethanesi . memurlarından bir İtalyan, sefarethane binas'n İda beynine bir kurşun sıkarak intihar etmiştir. | Protesto (Başı birinci sahifede) kefaletle tahliyesi talebini havi bir istida ile Ağırceza ryasetine müracaatta bulunmuştur. Selim Beyin bu müracaatine henüz cevap verilmiş değildir. Maama fih kanuni olan bu talebin ka- İbul edilmesi ihtimal dahilinde- dir. Son Posta gazetesinin “Hiz- i met” tennaklen vukubulan neş; riyatı cürüm itibarile Ağırceza-! ya taallâk etmekle beraber ev-! rakın ceza mahkemelerinden bi-| rine tevdi edilmesi de muhte- meldir, Selim Ragıp Beyi dün geç vakte kadar gazeteci arkadaş- ları ve birçok dostları ziyaret et miş İzmirde tevkif edilen gazeteciler İZMİR, 14 — Haklarmda tahki- kat yapılmakta olan “Hizmet” gaze- tesi baş muharriri Zeynel Besim vel mes'ul müdürü avukat Bedri, “Yeni Asır” gazetesi baş muharriri Behzat Arif, mes'ul müdürü Abdullah Abi- | götürülürken çok müteessir görülü- yordu. Zeynel Besim Bey tevkifhanc- den gönderdiği bir makalede hükü- metin Adliye sistemine hticum etmek te ve Polis müdürü Öner Beyle müd delumumi imuavinlerini tenkit etmek, tedir. Tuhkikata möddeismumü Âli Bey devam etmektedir. “Halkın Sesi” ga zetesi başmuharriri Sirri ve mes'ul müdürü avukat Ömer Fuat Beyler de dün isticvap edilmişler fakat ser best bırakılmışlardır. Fetbi Beyin nutkunu tahrif iddia-| sile Anadolu gazetesi | hakknda da tahkikat istenmektedir. zamr kat hitam bulmuş ve bir hayli rüesa maktül olmuş tur. Dağıtılan eşkrya bakiyesi-. le metrükâtı ve mağaralarda, sarp yerlerde gizlenmiş olan pe rakendeleri toplamak Üzere ter | Akvam Cemiyeti büyük meclisi | “ itütünleri için bazı ağır şeraitin Anadolu gazetesi | Hayder Rüştü Beyin nutkunu tahrife neşretti İZMİR, A.A, —S.C. Firjtir * lideri Fethi Beyin nutkunu rif ederek neşreylediği id- diasile hakkında ikamei dava e- dilmiş olan Anadolu © gazetesi mes'ul müdürü İbrahim (Bey tevkif edilmiştir. Gazetenin baş muharriri Denizli meb'usu Hay dar Rüştü Bey hakkında takı- bat yapılabilmesi için masuni- yeti teşriiyesinin ref'i ginden bu hususta, müddeiuru milik tarafından Adliye veki 3 Hademei hayrat Maaşları kesilen var sa tade edilecek ANKARA, 14 (Telefonla) - Hükümetçe hademei hayratlık vezaifi memurluk mahiyetinde görülmediğinden bu vazifelere tayin edilmiş & mütekaitlerin umumi bütçeden aldıkları maaş İları varsa kendilerine iade o- lunacaktır. Maliye Vekâleti bu- nu alâkadar makamate bildir- İmiştir. | Erazide tecrübe tahriri ANKARA, 14 (Telefonla) -! Yeni arazi tecrübe — tahriri hazırlıkları bitmiş ve talimatna me ile diğerevrak tabetiril mektedir. Teşrinievvelde faali yete başlanacaktır. Hayvan sergisi açılıyor ANKARA, 14 (Telefonla) - Ankara hayvan sergisi 26 eylül de açılacaktır. Şimdiden kayıt lara başlanmıştır. Kayıtla- /ra aym on dokuzuna kadar de- vam olunacaktır. Ondan sonra montaj yapılacaktır. W sa, ğı se za da te İz: B. Tütünlerimiz ve Çekoslovakya ANKARA, 14 (Telefonla) - Çekoslovakya tarafından Türk mevcudiyetinde iktisat Vekâle | tine omüracaat (edilmiştir. Mukavele Vekâletçe tetkik edilmektedir. Bayrağımızı taşıyan vapurlar ANKARA, 14 (Telefonla) - müsaadesi üzerine Türk sularm da faaliyette bulunan bazı cc- neb: tahlisiye vapurlarma Türk bayrağı as'lıyordu. o Bunlarm bir kısmı da (bir şirkete sa- tılmuş olduğundan Heyeti Ve kile kararı kaldırmıştır. İngilterede bir kaza LONDRA, 13 A.A. —Bir çok yolcuyu hâmil iki otokar Newburi civarında bir © köyde çarpışmıştır. Bir kişi ölmüş, 20 kisi yaralanmıstır. içi ati ne miz üz ve ka tir, BL tebliğ ANKARA, 14 A.A. — Ağrı) meliyatile meşguldür, Harekât) bagün saat 16 te yapılacaktır. Bu münasebetle mezunlarla dercediyoruz. tedip harekâtı eşkıyanm inhi-| tip edilen müfrezeler tarama a- Harp akademisinden bu sene mezun bir arada çekilmiş resimlerini de tevkif edildi Denizlide C. H. Far lanan gresine hükümetimiz n tirakeden yüksek mesleki? Sat umumi müdürü Alİ şehrimize gelmiştir. rimize şu malümatı veri sergi çok güzeldi. Bunu ettikten sonra Viyana W vet edecektir.,, mesul imüd teşrii m asuniğ nin refi için müracaat yapılmıştı “Anadolu,, aleyhindeki takibat, Fethi B ğinden dolayı mi he müracaat olunmuştül Tevkif edilmiş olan # gazetesi sahibi Zeynel Bey ile mes'ul müdi Bey ve Yeniasır gazetesi rirlerinden Behx: t s'ul müdürü Abidin tahliyeleri için istida vefi de müstantiklikçe vaki reddoluninuştur. Haklı kibat devam eden Halki gazetesi sahibi ile mes'! Arif henüz serbesttir. mutlak ekseriyeti ANKARA, 14 A.A. — belediyesi, ticaret od , encümeni vilâyet, Ti ve diğer cemiyetler azalarile 28 mahaliç he) yariyesi namına muhtelif larla aklığımız telgrafni de Denizli halkımın el rbest fırkaya iltihak €i teşkilât yapmağa geleniğ hüratla karşılandığı ki şayialar kat'i bir kzip edilmekte ve kanın kaza hey'etlerini decek azayı dahi bulan olduğu bildirilmektedir. Berabere kalan bir İZMİR, 14 A.A, — İsi dan gelen Altmordu mir Altınordu takımı da bugün yapılan maçt& karşı iki ile berabere kali tır. : £ Sanayi sergi$ Brükselde açılar b sanayi sergisi ile Lij sanayi mektep dünkü Semplon eli Ali Nadir Bey bir mi — Beynelmilel sanayi tepleri kongresinde, mekteplerinin mühim kararlar ittihaz € tir. lan bu kararların memlefi ıslahı İğ Temenni mahiyeti in; çok istifadeli oldi ndeyim. Brükselde açılan be de giderek san'at mel x için celbedilmesi len mütehassısları temi! vere temaslarda bulund kâlet, yakında rapor! kik ederek kat'i kararım? bunlardan icap edeni Mütehassıslar, erkek san'at işleri içim * cımız olan ihtisaslar nal te almarak tefrik olu Miktarını Vekâlet tayü » — Raporlarımı Vekil mek üzere yarın Ankat olanların diploma 1 EEFSF$ pE$j EJEEEEŞ pi EE gm YE,