16 Mart 1929 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

YENİ TÜRK LÜGATI İ HAZIRLANIYOR Dil Hey'eti hangi esaslar üzerinde çalışıyor lli baktöiz. Du 5 balkünlerlin| İstandul konuşma dilinde olmu- yanlarının yanıma hângi' lebçe- Ankarada yeni lügatımızı ha- zırlamakla Mmeşgül olan - Dil Hey'etinin mesaisi her tarafta ika ile takip edilmektedir. Fa- Rıfkı bey hey'etin yeni Kigatını yaparken hangi c-asler üzerinde çalıştığını gös- teren mühim bir makale yaz- snaştır. Karilerimizin okuyarak istifade edecekleri bu mühim makaleyi Hakimiyeti Milliye arkadaşmızdan aynen alıyoruz: Herkes merakta: Dil ğeyoti yapıyor? Bilinen müphem bi iki geçeli; iki geçeli asker dizil- mişti. | Dört geçe: dört yan, dört| taraf: Acem kılıcı gibi iki geçe- Hi kesiyor (atasözü). Geçmek | geçit; ırmak- larda geçilmesi kolay yer (gar- bi Anadolu): Menderes üzerin- nokta, bir Türk lügati için ça- deki geçemekler, Molmat geçe- lışıldığıdır. Fakat bu İüıılin, meği, Akköy geçemeği. eskilerinden farkı me olacak?| Geçen (i-| yolcu, giden - ge- Ten göçen. 2 -— (8.): giden, geçmiş olan: geçen yıl kar daha az yağmıştı. Geçen gün: birkaç gün i/ce. şeçıı[ı yıi: bıldır, bir yıl Önce, — Çzr.): geçende, geçenler- de (Anadolu): hani geçen sana demiştim. Geçende, geçenlerde (zr.): geçmiş zamanda, bundan önce: geçenlerde elime güzel bir ki- tıpc::çll. » er (s.): 1 - yürür, gider; N .u[,ıı.]ı.ıu, kullanılan: ge- Ççer akça, geöçer para. 3 — süreksiz, devamsız; 4 — bulaşır yayılır: kızıl ge- çer — hastalıklardandır. — (bak: geçmek); Geçer (i.J: ne biçim yer, ne g. Hangi kelimeleri atıp hangile- koyacağız? Anadolu leh- rindeki kelimelerin yeni lü- gatteki yeri nedir? Istılahlarda hanği usul tutuldu? İşte bir sü- tü sual! Heyet ün önce Dil Heyetinin bir| muntazam çerçevesini kuralım.| Heyet üç koldur: 1- Asıl Hey- et; 2. Heyet içinden ayrılmış bir komisyon; 3- İki ciltlik La-i rousse kelimelerinin tercümesi için yardımları istenen münevy- | verler ve ıstılahlar için çalışan Darülfünun heyeti. Asıl büyük heyet, lügat ve gramer işinde her şeyden mes' uldür. Tercümeler, ıstılahlar, projeler, hepsi ona gelir ve son kararı o verir. Prensipleri o ko- ÜĞER öecen Çl: durmaz ge-| â-|Hip göçen. Geçici 1 — [i.lz geçen adam: geçip giden; 2 — sokak satıcısı: geçicilerden alıyoruz. ——— — geçen, gelip gidici: gerce İizseo; Ha Ü var, ne 10 geçirlip dağıttıktan ve bu ko- limeler terçüme olunup geldik- ten sonra, bunlar takım - takım isyona verilir. Komisyon v kelimeden iki, on, yüz, ve kadar mümkünse o kadar: kelimesi çıkarır; t der, | bulur ve tekrar büyük he- yete verir. Heyet bunları oku-| de! onra, her iş bittikten sotra tekrar gözden geçirip bas urilmak üzre saklar. Kamisyonun elinde şu vası- talar vardır: 1- Eski yesli, ba-, sılmış bâsılmamış Türk lügatle- riş 2. Eski kitaplardan tasnif edilmiş kelimeler; 3- As nadolu Jehçelerinden — toplanıp tasnif edilmiş kelimeler. Komi- kömürü, geçici bir Ş 4 — bulaşıcı, bulaşır: Geçici hastalıklardan korunmalı. göçücü kervandan fayda umma! Geçici hava: Süreksiz fırtına. Her kelimenin böyle ayrı a- yrı yazılması uzün — süreceğin- den yalnız bahsettiğimiz fişle- rin kelimelerini sayalım: Geçik, geçim, geçimli, geçimsiz, geçin- mek, geçindirme, göçindirmak, geçiniş, geçirme, geçirmek, ge- Çiş, geçit, geçitçi, geçkin, geç- syon her kelimeyi nereden al.|me, geçi ek, geçmez, geçmişto, dığını anlalır; eğer kelime pek geçmiş, ön öncelik, öndül, ön- bilinmiş değilse yanına hangi| dülleşmek, ileri, ilerilil ilerki, | lehçede kullanıldığını yazar. — Jilerilemek ileriletmek. İ Heyet türk kelimelerinden — Bu kelimelerin bir takımı ls-, hiç birini atmaz: ister kullanıl- tanbul da bilinmez: geçik, ge- sın, ister kullanılmasın, Arap, | Silçi, öndül, öndülleşmek. Bun- acem kelimelerinden türkçe kar- İârın yanma hangi İehçelerden | şıliğı olup hiç lâzım olmyanları| oldukları yazılmıştır. — Geçikt bırakıc: Gece lügatte kalır, şep| geçkin, geçmiş olan, solmuş, u- ve leyl lügate yazılmaz. Istılahlar için hangi esaslar, tutulduğunu — geçenlerde / yaz- mıştık; tekrar etmek istemiyo- ruz. Fakat onlarda da esas söz olanlarının türkçesini almak, e-| “sabitlikadem yerine ayak par- makları gibi; türkçesi bulunmu- yanların eğer pek - belli başlı karşılıkları yoksa bunları latin köklerinden almak: — * Bir misal Bu çalışmanın nasıl usullerle / yapıldığını bir misalle anlatmak istiyoruz. Heyet tercüme ile Uğraşan ylrdlmııın.'nılın biri- ne şu üç fransızca kelimeyi ver- mîıtir?î-ılkidm'ı ant&cedi ment, anteriecr. : Uç kelime şu şekilde geri ge. iyor. Antöcedent, e (s-): sevabık evveliyet; bir adamın geçmiş hayatığa ait vakıalar: eyi - ya- hut fi bi e evveliyatı| SE CA Jîî,'..vî" sevabıkı vi gün yeni kelime yapılır; kelime SS V A den_,_y_ıp'_dnğıil-ı'n dit ölmüş demek bi Snceden Ve SL CON -3 Lisemlk Tiürkünü börke| g Ot inden | v Mtbeler Yazk) ::::ıı:ıı.ı:ı'n; ihtısas şubelerim tar, ya tutmaz; tutanlar lügatâ | ; girer. | V A Vai sabıla | ane e aa L yeni| Antörieur (s.): mukaddem, lh,.çehuiu!n ü('i'n İı?d'd“ Z İ tode vE ilerde dak; bir. TenkDEE e Seç bi Sade nin mukaddem kısmı, öa tarafı. yıp:l'ınınıı b- IEYeııi I;Tıı .&ıılıeıl a.,'ğ?“ıîf.'â.';'î';:".; ":i-:ıdıddume üm ve. Yazılması, yahut konuşma di.| ğr n yer gn a gee gen ÖS" vanamainin enerremenii geei fi Gdi GEĞMSÜk G aai aN YD tü besindi n:ı;::.ı:..m kelime-. gA ber yirmi seneden beri bir bin ikisini ibtsas subelerine Mük: Tayyatc, (ölai TeT gönderiyor ve terçümeleri oldu- | hars; şe'niyet, * gi Ol Bo ati aK Kati Ealei'ye- Derekidü Sea S SA LE| bılmak için komisyona veriyor.| Şeye mi isim arıyorsun? Önee| isyonun bu:ç_him' uçmanın arapçası bulunur, (ta-| kullandığımız “bahsimüşterek,, | demektir. Işte lüzumlu bir ke Bu fişler üzerinde çalışma he- nüz bitmiş değildir. En sonun- da hepsi tekrar okunacak, üs- lup düzeltilecek, eksikler ta- mamlanacak, tstılahlar birleşti- rilecektir. Yeni Kelimeler Herkesin zihnini yoran ince mes'elelerden - biri budur: Her| arap ve acem kelimesi yerine türkçe bir kelime. Büyük heyet, teklif olunan yeni kelimeleri bir larafta sak- lamaktadır. Henüz lügatc yıl-W nız kitapta ve lehçede yeri olan-| lar konulmaktadır. _Yeııi kelimeler için kendi fi- kirlerimi açıkça yazmak istiyo- rTüm: 1 — Her yaşıyan lisanda her türk lügati Geçici kuşlar: Geçici kuştan İ çuk demektir öndül, yarışlarda İf MİLLİYET . — CUMARTESİ MİDE M —MILLİYETİN EYLENCELERİ | Dünkü bilmecemizin hatledilmiş şekli Yukardan aşağı: (— Dik kafı Evet nidası(2) g— Namuş Bugünkü yoni bilmecemiz | Soldan sağa: J Denizde bulunan müceyher(4) Fransızca boş demektir (8 g— İran ahalisi (4) 3— Okumamış, bilgisiz () 4 Bazat olmuyan (4) Arabis- Z ü tanda bir diyar (4) a # Ş:Ğ" ı” L $— Boyun aksi () SLeomRE - baZ (A MŞN 6— Kuru olmayan (5) - Kabul | T e KX | etmemek (3) . AARL AMĞ a— SCaali (a) Tid Ö ö— Helvası meşhurdur. ” 8— Yük taşıyan (5) Fibisede 7— Ücretli adam (4 8— Cilâ (P) Ümit (4 cüzden konular yer (3) 9— Yazı yazan (X 9— Namus (2) İttihadıMilli Türk sigorta şirketi arik ve hayat üzerine sigorta muamelesiH icra eyleriz. Sigortaları halk için müsait şeraiti havidir 2 Merkezi İdaresi: Galatada Ünyon Hanındadı! Acntesi uhujumayan şehirlerde acente aranmaktadır B> Telefon: Beyoğlu - 2003 KEŞİDE TARİHİ 30HAZİRAN929 senekinden çok daha kıymettardır. Merkez nidir. larının en zen GEVAERT FOTOĞRAF KÂĞIT, PİLAK, FİLİM, FİLMPAK VE- ECZALARI Birün cihan piyasalarında tanınmış ve umuml rağbete Mazhar olan * GEVAERT . fotogtuf mamulatıniın bu kerre Türkiyede sâliş acentalığı münhasıran Galata, Perşembe — pazarında Yoğurtçu Zzade hanında 1 numarada (HERMAN HOK) e verilmiş olmağla yh İstanbulda —satış depolarında her nevi fotograf Küit — Pilaklar, imler temamı ile bulundurmaktadır. Nümure ve İiar vedvelleri tafep üzerine muhterem erllere takdim-olunur. Telefon: B O, 3987 2 mur Yeleraf adresiz Gevaeriphoto Galata yır) ki ve eski arap, acem iştikak zev- kini yıka caktır. Gene kendi fikrim olarak #ö- ylemeliyim: Yabancı e- rin milli dile zararı yoktur. El- veriri ki türk tasrif ve lahikala- ı o kelimelere hâkima olsun. Bi.| zi halk ile anlaşmaktan alıkoy. an'karar kelimesinin arapça ol. ması değil, mukarrer, takrir, ta- karrür, istıkrar - gibi yabancı tasrif şekilleri olması idi. Bu kararlı, kararsız, karar- laşmak gibi tasrif edildikten İsonra ne zararı kalır? Fakat gü- |nün birinde büyük bir hatip va- :ulhmuhırrir bu kelime .yerine le bir öz türk kelimesi yapar ve |herkese kabul - ettirme; ge vaffak olursa, buna kimİn diye- ceği olur? KP Bu, dil inkılabının gelecek ve ünden yeni kelime — çı- . Eğer bu kelimelerin bu. yapılması lâzım — gelse, ne| bileyim, mesela tayyare için u- çak, ahize için alıcı hades için sezgi, di#:cekıîk. Belki şe'niy- etin frenkçesini olduğu gibi a- Yacaktık; İdeal, bize mefküre- den daha sevimli gelecekti, Ikinci lüzum: artık (bir lam- hai basarda) yı nasıl kullanma- hı? Buna bir karşılık lâzım; bel- ki (bir kırpıda) diyeceğiz; belki| başka ı.ııTmu alacağız. Koma kalktıktan sonra (melce) keli- mesini yazmak güçleşti; biçimli bir kelime de değil. Niçin dur-' ma yeri için durak, koma yeri için konak dediğimiz gibi, si- ğınma yeri için sığınak deme- meli? ismet Paşa bulduğu yeni ke- 16 . MRAT. B_l_’_Y_ü_l( BİRER LİRADIR Eşya piyangosu | Türk Ocakları Merkez heyetinin (50,000) liralık ikramiyeyi thtiva * eden bu piyangosunda çok nadide ve kıymettar eşyalar vardır. Hasılatı, inşaatı bitmek üzre olan Türk Ocakları Merkez Heyeti binasının mefruşat ve tesisatına sarledilmek üzre, bu sene de zengin bir eşya piyangoı.u tert_ip edilmiştir. Bu piyangoda ikramiyeye 50 bin lira tahsis edilmiştir. Bu' seneki ikramiyeler geçen temin için ikramiyelerin kısmıâzamını en nefis yerli mamulâtından intihap etmiştir. Arada lüks otomobiller ve beheri 2000-2500 lira kıymetinde pırlanta pantantif ve küpeler, beheri biner lira kıymetinde büyük salon halıları, pilAtiq erkek ive kadın saatları, salon takımları, elmas yüzükler, ipek seccadeler, 80 parça mdığe halı seccade, 400 lira kiyme- tinde minyatür resimli paravanalar, Hereke battaniyeleri, Herekenin ipek yastıkları, yerli fabrikalarımızın mamulâtından zarif bavullsfr. evrak çantaları, Esirgeme derne- ğile Hilâliahmer Sanat Evinin en zarif ve en nadide el işlerinden iki vardır. İkramiyelerin mecmu miktarı bindir. Merkez Hey'etinin bu piyangosu şimdiye kadar Türkiyede tertip edilmiş eşya piyango limelerin birçoğunda ne iyi mu-| türkçe yaşadıkça sürecek - olan vaffak oldu! Her türk lisancısı! safhasıdır. onun örneği üzerinde çalışacak | Falih Rifkı 1929 Tamirhanesi ve edebildiği hidemat; Otomobillerin, Elektrik alâtının, Deniz motörü ve sairenin tamiri için Boschin nümüne tamirhanesi küşadı Otomobillerin ve deniz wotörü İle her nevi alâtı elektrikiyesinin tamiri için bir nümüne tamirhanesini küşat eylediğimizi mül müşterilerimize ilân etmek şerefine nall oluyoruz. Zikreylediğimiz tamirhane, mü: R. Boseh eşham şirketinin gönde: k ve kontrol alâr ve mi mücehhez olmakla fabrikanın gönderdiği mihanikt bir mütehassıs elektrisiyen tarafından idare olunmaktadır. Tamirat yalmız fabrikamız tarafından imül olunanlar için değil, sür fabrikadan gelen teçhizatını dahi vamir eder. Aktmülütörlerin Şarjı ( imlâsı ) ve tırniri için dahi ayrıca” tarzı cedit olarak, bir sıssyon küşat eyledik. Ehven ücret ve teminatlı iş Galata Voyvada caddesindet DASSİRA | Her suretle matluba muvafık Rotbart luxuosa Tıraş bıçakları Simalarınızı 23 yaşındakl bir genç siması gibi saklamak isterseniz yalnız “ROTBART LUXUOSA, bıçakları kullanınız. Mezkür bıçaklar Beyoğlunda büyük mağazalarda Bahçekapıda lüks tuhafiye ve Çeomberlitaşta meşhur mütehassıs kolonyacı Mehmet Kâzım bey mağazalarında satılmaktadır. Fiyatı: 10 adet 140 kuruüş, 1 adedi 15 kuruş. Türkiye umum acenta ve depoziteri; Galatada kürkçübaşı haninda 4 numarada Pliyer Pirimyan BİLETLER HAZİMSİZLİK LERİ, ŞİŞKİNLİKLERİ, GAZLARI, EKŞİLİK ve YANMALARINDA (SODO GASTRİN) — mustahzarı pe!( tesirlidir, bilumum aczuîelerde bulunur. b İrtihal Ağır Ceza mahkemesi- âzasından Nüsret Beyin validesi, esbak Bahriye nazını Celâl paşanın hemşiresi Gül H. vefat etmiştir. Cenazesi bugün öğle üzeri Fener yolundaki köşklerinden kaldırılarak karacaahmec mezarlığına defnedilece ktir. ÇAllah rahmet eylesin) YELKENCİ VAPURLARI KARA DENİZ LU SUR'AT POSTASI Samsun vaporu 20 'Mare Çarşamba günü akşamı Sirkeci rihtmından hareketle doğra (Zonguldak, İne bolu, Samsun, Ordi Ttabzon, Sürmene ve gideci Tafsilât için Sirkecide Mesadet hanı ittisalinde yelkenci hanında kdin acentasına mücacaat. Tel. İstanbul 1515 Seyrisefaln Antalya postası ANAFARTA) vapuru 17 maı Pazart0 de Galata rıhtımında: hareketle İzmir Küllük Bodrum Rados Fethiye Finike Antalyayı gidecek ve dönüşte mezkür iskelelerle — birlikte — Dalyan Marmarise Sakız Çanakkale uğrayarak gelecektir. laaanmananan eeet Mersin sür'at Posıası (Mahmüt Şevket paşağvapurı 16 mart sahi2de Galata rih- tımından — hareketle — İzmir Antaiya, Aldiye, Mersine gi- decek ve Taşucu, Anamor, Alâiye, Antalya, İzmire — uğra yarak gelecektir. 18 mart pazartesi Trabzon birinci postası yaptlmıyacaktır. VE Calata köprü başındı merkez aentesi Beyoğlu 2562 Mesadci haf altında husüsi dairede 490 Heyeti bilhassa yerli. eşyamızın revacını üz parça eşya ekteplere ve herkese lâzım olan Memleketimizin haritasıdır. En doğru. en nefis barita da bu defa KANAAT KÜTÜPHANESİ tarafından meşredilen! yeni TÜRKİYE CUMHURİYET HARİTASIDIR Fiati 50 taçraya 60 kı Manisa Vilâytindcn 1 — Manlsadi tesis- edilecek — sihhi iye Tabaratovanı — için ( 1000 ) Hi kiymeti mühammenesinde Tevazımı tuhtilile ı:mhıyu r:aıî:âı n - Münakasa mülddeti 16-3.090 ssat on buçuğa kadardır. 3 —Levazımın enya ve mıkdarım havi celdvel Bteambul ve İzmir shhiye müdürlüklerine gönderilmiş — olduğundan caliplerin mezkür makamlara müracsatları. 4 — Tekliflerin, bedeli muhammenin - *, yedi buçuğu — nisbetinde teminaa müstenit bulunması lâzım olup teminata istinad etmiyen ceklifler itibara almıniyaı aa itbari doi A Z e L GG a Cebeli bereket vilâyeti Nâfia başmühen- disliğinden: : Cebeli bereket vilâyeci Fevzipaşa Maraş yolunda -4513- lira bedeli keşifli inşa edilecek ıswr imalâtı sınaiyeler martın 17inci pazar günü saat (6 da alenimünakasa ile ihalel kat'lyesi yapılacığırdan müzayede -münakasa- #halit kanunun ve imatnimesi ve Vaf n Gashhde şeraitini haiz olanlar Nafla baş mühendisliğine müracasıla vesaikini ibraz ve muamelelerini ikmal ermiş olanların yevm! merkürde münakasaya iştirakları ilân olunur , 16 İslahiye Hasıs yolünde 7440 lira bedeli.keşifli inşa edilöcek 26 imalât sınaiye martın 18 inci Pazartesi sast 16 da Kacümeni dalmii Vilü- ğ peli et üeulile ihale edileceğinden şaraiti kanuniyeyi kafi zarfların İrgün Çvel makamı / Vilâyette mevcut bulundurulmusı ve- taliplerin bulun- Hinbe seentesi İstanbul. Doktor <amazıma Asım Kermenli Cllt ve zührevi hastalıkları mü- tehasaısı Hergün saat 1418 € kadar Beyoğlunda İstiklâl cad- desi olivo pasalı Nu. 15 zz BAKTERİYOLOĞ Dr. İHSAN SAMİ akteriyoloji laboratuvarı Pek dakik kan tahllirgi (Vaserman teamülü) küceyvat tadadı difo ve isıtma hastalıkları veşhisi, idtar, balgam, cerahat tah- Mlâtı, Ültra mikzoskopi ile freoği taharrisi. Divanyolunda Sultan Mahmut türbesi karşısında Tlefon İs. 981 İLÂN Istanbul ztraat bankasındanı Şubemiz münhaldtı için memür alınacaktır. Taltp olanların şeraiti anlamak üsre 23 Mart 090 tarihi ne kadar muhaberat — amirliğine malatı İlân” olunur. Karacabey harası müdürlü- | ğünden: İHera için 20000 kilo buğday ile ellişer bin kilodan 150000 kilo yulaş | ayrı ayı Mapalı zarf uşulile mtinakasaya vazedilmiş ve 23-) 920 Cumantesi | günü saar codörtte ihalesi takamür etmiş olduğundan çereki anlamak işte- Çenlerin her gün ve 1malip olanların da ihale günü yüzde yedi buçak nisbe- S İ tinde pey akçelerile heraher Haraya müra: Müracatları, Tüneler Mübayset hoarlerona Bi yasetinden ; Erenköy kax Lisesinde Yapılaşak Dedeni aalonunun inşaktı temeltaş ve tuğla divar aksamı martın ötuz bisinci pazar günü suat önyedide Ihale edilmek üzere kapalı zarf ile münakasaya koaulmuştur Talip olanların şeraiti anlamak tizere komsrön — katipliğine — müracaacları olunur.