18 Mayıs 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

ge Er RU RE 2 | izleri endişeye. Yeni beyanatta vi Tarihe sanlar, hayatm birçok bey birçok © acılardan, tükenmez teossif - dikenlerden ibaret bildikleri halle, ömürle- duydukları birkaç haz, si. Sk, zevk ve neşo ve mini mi dakikaların hatırı ve ha- hayata hürmet © eleme tahammil tabammilileri hiç adet saniyesi ve İddialarını, gu- hayallerini, meraklarını ctmek içindir. yapabilmek için ter. » İnierler, düşünürler, tari - #srarir ve karanlık dehlizler dolaşarak bir tutam hakikat a çalışırlar, Volhasl, ine tuhaf, acaip mablâklardır Hİ 4 Binde z f, ş? ; hp ğ / | Sa 11 > Z# 7 7 » Şimdi Amerikada biri yeryüzünün ne kular eski ve Âdem babadan bugü- mler kaç kişinin doğduğunu 1 f # hevesine kapılmış, elin. önünde kitaplar ve kk hani harıl okuyor ve he Mlyormusi . | ailen, dünyam Haç yaşme | Mağunu anlamaya çalışan in- Amerikah değildir, Her v8 her memlekettö böyle Hiyype ; il ği E Hi riyenin yol Vermesi düşürmiyor e ti tarafından kabul edilmesi üyg eri Vaziyet itibarile İM ememektedir. İhtiyar ve yor | kadar ağırdır. g Müreşalin son günlerde mib. Rüuzvelt, ğı tarafından mütemadiyen | bazı suallere cevab vermekten im” Maruz kaldığı testim edilmek | tina eylemiştir. Bu sunller arasm- (0) Çümen Vs hükümetinin aldığı | ön “Vip, deki Amerikan büyük PN tasvip edilmediği gizlenme | elçisi Amiral Lönby'nin cağırııp e. mer devletleri ilkbahar i e birinci saaamdaki mus | de vardir. 4 Me istifade için istemi | © Gazeteciler, o | mahfliterde işaret edil nm Vişi hükümetine yapılmadan ; Vişi hükümeti Otekrar İp, Kiymeti olacağı boş Ümüt in M Korkulacak ve an mrk yalnız N Narman münhasır kalmıyne iü Sy Pransış müstemleke İmpar MX #i-ayet etmek tehlikesi. Şale N girdiği yolun Ameriln. Lenürmda memnuniyet tar, Cebir ve giddet hön / da BALA şüpbede bü | gösterenlerin gözlü Veya Amerikan dostluk v Mntihap etmeaimi iste, iy, rika büyük elçisi Amiral 4 * lan Alman teklifleri kabrıt Aldatamaz. İ vaziyetin karşı koymak hükümeti girmek !.. “ne buyrulur?,. Gerçi bazı İstatistik uleması, hangi noktajmazara ve ilmi esasla” ra dayanarak idöin ettiklerini bil, mem, fakat dünyanın teşekkülün- denberi gelip göçen İnsanların sar ye hakkında ortaya bazı rakam- lar atmışlardır. Kimisi $ milyar, kimisi iki milyar, bazısında 50 mil yar demişlerdir. , Sonuncu (o meraklmın hesabına göre de, şimdiye kadar gelen in. sanların sayısı 100 milyardır, Meraklı Amerikalı, bu arada baska bir hesap da yapmış, bu ra» kanın içinden terihin kapısından giren ve adını orada bir sayfaya, bir satıra iliştirenleri de tesbit et- misli Kaç kişi mi diye merak ediyor sunuz?,. Söyliyeyim: 100 milyar- | da 5000 kişi... Yozgadın köylerindendi. Babası doğum tarihini ge” Hişigüzel söylediği için nüfus kütüğüne iki yaş kadar bi” yük yazdırılmıştı. Bundan ötürü henüz on yedi on sekiz yaşlarındayken Cihan Harbi Durmuş oğlu Veli dr ye askere aldılar. Yanık derili, iri kemikli, uzun boylu, iri kara gözlü güzel bir delikanlıydı. Kafkas cep” hesine gönderildi. (Kendisi gibi, gözü pek, eline ayı- ğına tez yüz kadar er ile çete yazıldı: Vazifeleri geceleri düşmanın ileri karakollarını ve düşman köylerini bas- makti... Durmuş oğlu Veli, Kafkas cephesinin karları buzları arasında bu vazifesini kahramanca yaptı. Bir hafta içinde tek başma beş düşman köyü yektı. Fakat bir gece müthiş bir tipiye tutuldu, sol ayağınm iki par” mağı donup düştü, Hastaneden çıkan Veli, kıt'asiyle beraber Çanakkaleye gitti. İlik günü en ön siperlere ve" rildi ve birkaç gün içinde Türk ordusunda “Bombacı Ve- 1i,, diye şöhret kazandı. Bu cesur delikanlı her gece düş man siperlerine kadar sürüne sürüne gider ve siperin tâ içine bir bomba atıp dönerdi. Bir gece, yorgunluk Böre Alman şartlarının Vi İda şöyle demiştir. Suriye hâdiselerinin aldığı du | lelino yaptığım hitabın daha ziya” hiçbir İde teşrikine imkân & vermiyecek Köte, eski müttefikine o zarar | doğrudan doğruya millete mi ya işbir harekete girişmiyeca. | prima olduğunu sordukları zaman bulmâuktan sonra göster. | mustağni olduğu cevabını vermiş Ahsanya tarafmdan verilen | tir, “» Ülürursuna kaymak tehlike, | deki bazı avrupa müstemlekeleri" Sail bulunduğunun parlak bir | nin mühtemel İşgalleri bahsmda Bu kendisini bir rnkinenin | diğer lâtin Amerikası cumhur bir nevi kaptırmak | yetleri il ik taranı | gazetecilere, Ruzvelt bu sualin Eran hariciye nezaretine sorulması icab Petene yaptığı b. | miştir. O da lâzmgelen (tedbirlerin Ki İrmet mütareke hükümleri. | Ingliz makamları tarafından alındı. ğidır. Almanların Suriyedeki — fanta yetleri hakkımda yalmz . Kahreden Mi Yolunda, kendisini takip | malümat alınmaktadır. Bu haberlere İçim vaktiğe Prarsarz milleti. güre Suriyeden oluz Alman tayyaresi “en Peten gimdi kendi söze | geçmiştir. Tayyarelerde Alman işareti tarafindan | tayyareler değildir. Alman teyyarelo. | kimya 4 Silen müsbet teğöirler hak, | rini idsre eden sivili (o mirettebet ve diliyle #igidi olmıyan <hipo) ve (hi NİN Avam kamarada söy | mütehamusler Içakta yere iimiçlerdir. | per.) gibi ünekleri başlarında te), ile, Kapısının kanatları ardina ku. dar açık bir yerden, bu kadar in sanm girişi çok hazin şey değil mi ?,. Galiba, 160 milyarın içinde, bunlardan başka bu kapıdan gir (Geçen sayımızdan devam) Bunların söylenişine dikkat edilir. se sesliyi birleştirerek bir uzan sesii gibi okuduğumuz görülür. Meselâ, “Saatinize bekar muısmız? dediğimiz yaman adelâ (shtinise) gibi (söyle riz. İşte bu özeliği gözününe alarak, yukarda anlattığımız beş on kelimede de uzunluğu iki seli yazmakla gör kendilerinde kuvvet ve takat bu- lomamışlar, ayakları sörçenüştür, Amorika gazetelerinin verdiği malimata göre, meraklı Ameriks- Iı, şimdi de, bu beş bin kişinin Kk. çinde, bu kubbede hoş bir sada bırakanların sayısını, yani kalbur üstünde kalanları tesbitle meşgul müş? Ne diyelim, Allah kolaylık ver sin... Fakat ben öyle rannediyo - rum ki, varacağı hetice pek acı | Vida böyle beş on kelimenin bir yazi, olacuk, beş binden hayli tarh ame- | da olmasında da biz büyük bir zarar li görmemekte, hattâ bunu o (sözlerin li türkçe karşılıklariyle o değiştirilmesi Baki kalan bu kubbede bir hoş (| bakmmamdan dehaiyi bulmaktayız. sada imiş... Bunun için şiveye birakmak (fikrine daha çok LAEDRİ çok meyli duyuyoruz) Ruzvelt Fransanın hareketi etrafında 33 — Dilimize Avrupa © dillerinden geçen kelimelerle fkinci harfi (r) veya M hariis kurulması kabul . Genm, kral, klan, plan... gibi. Bu şeklin kabuliyle $ 9 da gösterim len 6 kece kuruluşuna şu iki tarz ka, tilmış olur: İki sensiz, bir sesli, bir ( sessizden kurulan hece... Grum, plan gibi, İki sessiz, bir sesli, iki sessizden Hü rulan hece... Frank gibi... Bunlardan başka Avrupa dillerin. den gelen ve iki sessizle başlıyan hes eelerde, dilimizdeki süylenişe, o göre ya başta we yahut birinci sesiklen son ra bir sesli yazılır İatasyon, spor gibi, ( Arap ve Fars (o kelimelerinin Ö- zelliklerine karşı Avrupa dillerinden özlükle #ransızcndan dilimize girmiş olan kelimelerin de bir takım özellik, leri vardır. Bunların en başhıcajarı Kös ilme başlarındaki okunmaz (o (b) Der, kelime sonlarmdaki o #siyan)lar, bir seli a okumak Üzere arka arkaya | gelen sessizlerdir. : İ Yabancı dilden dilimize türlü sebeb | lerle giren kelimelere karşı İk duy. | duğumuz bunlara tirkçe karşılık bus Wp koymaktır. Bunu bulamazsak © kelimeyi Türkçeleştirmek yolunu örüe rız Herkalde yabancı dü kelimesini ağzrken onun yanlış ve yapılış kural, larını da birlikte almamak ana pron sipimizdir. Bu esas Üzerinden yürüyerek zarüe ret olmadıkça yabancı kelime alma, bulundu Vaşington, 17 (A,A.) — Ruzr velt dünkü gazeteciler toplantısın Beynelmilel şartlar, Fransiz mil gok farazi addettiği çağırılmıyacağ hakkmdaki sual Reisienmhurun Fransız milletine Olan hitabı” Ruzvelt O beyanatınm izahtan Amerakanm batı yarı küresin" bir anlaşma dalrilinde hareket edip edemiyeceğini soran edeceği cevabmı vermiştir. Mei yerel bilir, #nkat bütün Türktüğe bitap ete Tas Ajansının tiğimizi ve herkesin bu öllleri bilme : Si ge mecbur olmadığını unutmamalıyız. bir tekzibi Bu giti kelimeleri dilde çoğaltmak, arap ve fars kelimelerini kurallarile birlikte kendimize meletmek yüzün den dedelerimizin bize bıraklığı güç Moskova, 17 (A.A.) — Ofi: Tas sjansı, Sovyet hükümetinin İ. rak hava kuvvetlerine Sovyet gönülle Mülerinin kaydına müsaade etmiş oldu. gur önir Bağdat radyosu — tarafm. dan verilen haberin tamamile uydur. ma olduğunu beyana mezundur. den berakmak demek clur. : Böylece en kesin gereklik ölçüsüne uyarak almak zöründa kaldığımız ve kalacağımız Avrupa kelimelerinin ya. #twmda prensipimiz, onları kendi söy leyişimize yöre yazmaktan ibarettir. Bunun için genel dile girmiş olan ker İimelerin başımdaki (b) leri söylemi, yorsak yarmayız. Konuşina diline gir- memiş olup dâ yeniden terim gibi bir zaruretle alman kelimelerde — (A) Vİ yazarank okuruz Gn. Meselâ ipnotizma kelimesi dilimizde böylece kullanıldı. fından (b) söz olarık yazılır. Fakat terimlerinde kullanılan ve halk m a 9 İediklerinden fazla bir şey öğrenileme burunmuyordu. Ve mevcut malimata bazaran bunlar kıta nakline mahsus ikin #04) di uk. e m Tükleri torunlarımıza başka bir'yöne | tan uyuklıya kalmış bir Avustralyalı nöbetçi gördü, hiç yazar ve öyle Gkurum.. Yann gibi Fransısca (tir) yazılıp 70) okunan eklerle yapılmış bir «came Gimize girdiği zaman bunu Kendinden önce gelen harf bir sesli ise (yon) ve bir sensiz ime defyan) geke Unda ckuduğumdan öylece (o yazarız: istasyon, aksiyon... gibi. Bunları kural halinde deği! Kulavuz kelimelerinde göstermiş bulunuyoruz. Burada kurallaştırılan yalnız ilki ses. sizin kenğüerinden sonra veya o Özce gelen bir sesli He bir arada okunuşu kabitsir. Dilimizde de () ve (rinin az çok böyle bir özelliği olduğundan aya: özelliği Avrupd dillerinden ge- Jen gram, gramer, kral, plân, klân.. giul kelimelerde korumayı fara bal. mıyoruz. Ancak spur yâznak oOgibi halk konuşmasına biç uymayan yazı tarzlarını doğru bulmuyoruz. Birinci, #i (8) olmak üzere başta iki sessis. Je başisyan sözlerin çoğunu hizde bir ön dar oçeli katılmak Adet olmuştur.; istasyon, İsviçre, İsveç, İpazmoz.. givt, Ba şeki), <r) ve (1) ile başlıyan kelimelere halk dilinde katılan ön dar asali e da uyüşmüktadır. Bunun için bu gibi kelimelerde de ya on taşa bir dar sesti koymak, yahut iki sessiz Me rasına bir seşi getirmek doğru olur.) 34 — Yabancı öz adlardan (o lâsin harfi kullanan dillerdeki adların, an aiklopedilerde ve bilim — kitaplarında kendi dillerindeki geklileri kullanılır. Ancak bunların olumuşu Türk yazı ve imlâ kurallarına ayları düşüyorsa pü rantaz içinde okunuşları da yarılır: Sbalespenre (Şakepir), o Poincarri (Puunkare), Washington (Vaşington) gibi, Lâtin harfinden başka bir bari kul, lanan dillerdeki öz adlar ile genel ola. rak halk için yazılan gazete, dergi ve Yozgatlı Durmuş oğlu » SUMER Sineması İlk Vizyon büyük filmleri göstermekte de- vam ediyor. Bugün hissi ve dramatik bir mevzii olan ARTİST NAMZETLERİ Büyük Fransız filmini gidip görünüz. ilâveten MUSIKAL KOMEDİ 2 kısım Bugün sant İl de tenzilâlı mutine, 2 ği düşünmeden kuşağını çözdü, ilmek yapıp düşman nefe” rinin ayağma geçirdi, sonra, birdenbire çekip yere devir” di ve neye uğradığını bilemiyen adamı, bağırta bağırta surükliyerek 'Türk siperlerine getirdi, esir aldı. Bombacı Velinin bir hüneri de, düşman tarafından atılan bombaları yere düşer düşmez, patlamasına üç beş saniye varken kavrayıp geriye fırlatmaktı! Bir defa düş“ man bombası avucundayken patladı. Veli elinden ve den çıkınca, Sina cephesine gitti. Bu yiğit er bir ağır yara da orada aklı. Her yarası için kendisine bir cenk madalyası verilmisti. Fakat bu madalyaları takmağa va" kit bulamadı. O hastanedeyken harp bitti, Almanya maölüp olmuştu, müttefiki olan Türkiye de düşmanları" na deyanamazdı; sulh istedi. Ortalık karımşıştı. Kahrr” man Veli de, köyüne döndü. Orada, çektiği bütün acıla rmı unutturacak bir yuvası vardı. Hatıralarını havran likla dinliyecek köy çocukları, bugünün Yozgatlı Meh metçikleri vardı. z REŞAT EKREM KOCU Türk Dil Kurumunun Bir eseri Yeni imlâ kılavuzu üzerine öntasar İkinci harfi r ve | az a Ra dillerinden alın- mış Fin eser me e sessiz ve bir sesli Yabancı has isimler, ancak ilim kitap- larında ve ansiklopedilerde asli imlâlarile kaydedilir dığını kestirmemiş oinbiliriz. İşte öz mdların imlâaı izinde en bü. yük güçlük bu iki noktadan doğmak, tadır. Burada bulunan oetalarım yol, ene siklepedi ve yüksek bilim Kitebi gidi ihtilas eserlerine lâtin berfizle yazi. an öz adların olduğu gibi o yazılması vo okunuşunun, yanımda parantez için de göaterilmesi, bunlar dışındak! genel yazıda söylendiği gibi veya görüldüğü Kİbi yazılmasının serbest olmasıdır. Kendi imlimma göre yanan yazıla rın öz adlarda bizim alfabemiz dişine da üç harf daha görünür: bunlar (a), 0) ve Cw) hafteridir. Bunlardan (g) harfi, çok kere yâ. nında birde (u) le yazılarak (k) e. sinin daha serlçe söylemişini ifade e. der. 0x) harfi (ke) seslerini birlikte okutur; (w) ise dv) harfinin daha & iz içinden — asri araplarm €v) diyişi gibi — söylenişini gösterir, , Bu harflerden başka bir de bilegik okunun iki veys Üç herlin ookunuş tarzları vardır ki bunlar da mijetten millete değişir. o Yranrızcada (0) ve almancada (av) gibi okunan çaw) (fransızcada (c) cesi veren (dj), €ş) sesi veren (ch), (ç) sezi veren (teh)... giri, Bunların en çoğunu toplıyan bir Mas te kıluvuzun sönüza konulmuştur. Kenji imlâsiyle yazılan bir öz adm Türk imlâsına göre okumuşu değişmi.. yorma parantez içinde ayrıca okun. şunu göstermeğe hacet yoktur. Mest 14 Paris ismi Fransızlara o sondaki (s) söylenmeksizin okunursa da bi. zim söyleyişimiz yazısına tamamiyle uyduğundan âyrı hir kayda muhtaç değildir, Bunun giti Danton, Laval, Miaron... gibi isimlerin” yazılışı olum. şuna uygun olduğundan puruntez için de tekrar gösterilmesi boştur. Arap ve Fars isimleri bizim buralar <a bilinen İsimler olduğundan bunları söylendiği gibi yazmak kolaydır. İs, lav ve Çin isimleri için söylenişi beli ise 9 söylenişi yazmak, değilse transk ripsiyon şeklinden anlaşılan okunma yazyin göstermek zaruretindeyiz.,, 36 — Eski metinlerin ümi olarak dilimiza çevriimesinde yüksek öğre, lim ve iltimas mücasesilerinde şu hu- ssiyetlerin kullarılmasına Gevaz vü dar: (Devamı var) kitaplarda öz adkırın bizde söylendiği gi yazılması sanatır. Ebütekir, oÇank.'Tüyeğek, Hadim mut, Zayançkovaki... gibi. ” Anrak yazılı bir yerde görülüp bize de okunuş ve söylenişi bilinmezse gön rüldüğü gibi de yazılabilir. 35 — Tarih ve Coğrafya öz adie rıdan bizce ayrıca isimlendirilmiş ©» Hanlar bizde söylendiği gibi yazılır: Nüpolyon, Viyana, Felemenk, Bel. çikn, İsviçre, İngiltere, Londra, Ce, nevre, Cenova, Marsliya... gibi. (Yabancı öz adların yazılış mesele. #i, har? devrimindenberi üzerinde çok durusan, fakat bir tiirlü halledilami. yen bir iştir. Bu işin güçlüğü ikl & nemi: noktadaki düğümden ileri gele mektedir, 1) Yabncı öz adlar bir kısmı lâ, tin asimdan yağı kullanan milletlere ast olduğu hslde, bir kısmı da başka yazı kullansa « Rus, Çin, Arap, Fars. gibi « mijletiere menşuptur, Lâtin har # Avıupu yuzlarında bu ikipel tg- kım transkripeiyon yoluyla yazılmak. ta, bü da bazan asil o Oo miletlerdeki söylenişten aykırı düşmektedir, Mite, IA Celâlettin gibi arapça © kuruluşlu bir ismi Fransızlar « yazılışına bakü rak « Desin gibi bir gekilde Yön sıyorlar, Halbuki o Burun Arapçada Cetiideiin diye söylenip okunduğu biliemektedir. Böyle iken Avrupanın şekle buğz: ve söylenişten uzak trunsk ripisyonuna bağlanmak doğru olamaz, 2) Hangi cinsten olursa olsun, bir tam öz adları ajans befleteni, “En gete, dergi kilap... givi yazılı bir yere de görmlş olabiliriz, Bu yazılışm Ot. #i okunncağun önceden (kestirmek güçtür. Yahut gene böyle bir öz adı telefonda, radyoda işitmiş, söylenişin? kulaktan bellemiy, fakat nas yazile t Klodius Zagrepte ağa, (A,A,) — Stafani ajan” Doktor Klodlus Almanya (le Hır betleri müzakere etmek Üzere dün Zağreb'e gelmigtir. Hırvat ikitisad nazırı Sossih AT man misafirinin şerefine bir siya” fot vermiştir. — ——— YUGOSLAV HÜKÜMETİNİN PROTESTOSU Londra, 17 (4.A.) — Yugos. tavya hükümeti, müstakil bir Hırvat devleti kurmak iddiasın. da bulunan mihverin hareketini şiddetle protesto etmiştir. Londradaki Yı edçisi İngiltere haricive-nozaretine Vm protestonun metnini terıdi et. miştir,