14 Mayıs 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8

Edebiyat Bahisleri RUS EDEBİYATI NASIL DOGDU? Eski ve muasır bütün e- debiyatların içinde en gok fa- dalı vasfı olan hiç şüphesiz Rus edebiyatıdır. Facia Rus & debiyatının ruhunda ve ele #ldı. ğı mevzulardadır. Facia Rus e. debiyatının kendine bir yol açi" bilmek için karşılamağı mecbur olduğu hicumlar ve yapmağa mecbur olduğu mücadelelerde- dir. Rus edebiyatının aail facia o, lan kısmı bu edebiyatla alâkadar olanların hayatlarının uzaktan ve yakından bir al&kası olması" dır. Çok kere Rus edebiyatı, bu | Gdebiyatı yapanların mukadde- ratını aksettiren bir ayna va, zifesi görmüştür. Rus edebiyatınm tarihçesini yapmak çin çok uzaklara gitme ğe lüzum yoktur. Bunun için on sekizinci asrın ortalarını kariş- ürmak kâfidir. Bununla beraber bu zamanı Rus edebiyat asrmı münhasıran bir hazırlanma dev. resi veya Puşkin'in dehasiyle, müteakip asırda anlaşılabilir bir dil haline gelen bir nevi kekele- me saymak da doğru olamaz. O asrm dil kabukları soyulmuş, katı bir cisim gibidir. Kelimeleri mahduttur, Bumunla beraber Puşkin ve Gogol asrı milellifle- ripden hiç birinin düşüncedeki derinlik ve hayatlarındaki ateş, lilik ve fikirlerdeki ilerililik iti- bariyle geçemediği eserler bu dille yazılmıştır. Çünkü 18 inci asır İtibariyle Fikriyato, Doktrinci, ve İtiraz- diydı. Nomkof'un bazı yazıla- tindAi “daha çok dosdoğru maksada “varılmış ve Radigef'in Senpetresburg'dan Moskova'ya seyahatiyle daha ihtilâlei ve Lo monosof'un gürlerinden daha çok fikriyatçi ne olabilir? Bun- dan başka bu usırda tanzim şe, killerine de ehemmiyet overik mişti. Hattâ “Odo” şekli Simeon Poloçki'den biri bitiyordu. As- rım başlangıcından beri “Sone” nin hayranları bile vardı. Meselâ: Büyük Petronun kixt Elizabet da o zaman aşk şiirleri yazmıştı. Bundan başka son zamanlara kadar yaşayan yanlış telkinlere göre 18 inci asrm Rus edibi mahsullerinde “Klâsik” denilen devirdeki yabancı eserlerin körü körüne bir taklitten başka bir sey bulmak mümkün değildi. Fakat Trediyokofski, Sorbon'un iyi bir talebesi olarak Tallement. in “aşk adasına seyahat” isimli eserini nazma tercümeden baş- ka bir şey tercüme etmemesine Temonosof'un ilk şiirlerinin tak- Yitlerden ibaret olmasma karsı Von Visen (1742 , 1702) nin tiyatrosu, Derjavin'in (1743 - 1816) Filiçaya, “Od” adr eseri ve en ziyade “Prens Meşerskin- inölümüne “Od” adlı eseri ya, banci memleketlerden getirilen karşısında yumuş — Pekâlâ, dedi. İşte gidiyo- rum. ... Polvero'ya doğru ilerliyordu. Artık, cani mütereddit değildi. Mevzuubaha olan yüzde yüz kendisiydi. Kaçmanın da imkân ve ihtimali yoktu, Kendisini gö. zetleyen çift tam kapının ağzın da duruyordu, Parmağıylata. «bancanın tetiğini aradı. Kadın, adamın gözlerinde bir tehdit mi okudu. Yoksa.. İçine bir şey mi doğru? Kocasmı kolundan tutarak. — Beni dinle, dedi; haklısın, Alber olmasa gerek.. Gitme, CEVAT TEVFİK ENSON klâsik şiire ve tiyatro “smıfına pek aşikâr bir tesir yapmışlar» dır. Sumorokof'u 17 nci asrm Fransız omüelliflerinin âdi bir taklitçisi saymak mümkün de- ğildir. Bu mubarririn 18 inei a, sw Rus edebiyatındaki mevkii gayet büyüktür. Sumorokof Lo monosof'la birlikte ilk profesyo- nel Rus muharrirlerindendir. Eski bir asilzade ailesinin ço. cuğu olan muharrir Rus edebi” yatına, muhitinin ruhunu da birlikte getirdi. Bu o zamanlar memleketlerinin siyasi ve kültü. rel hayatına faal surette iştirak elmek, hükümdarın hudutsuz salâhiyetine karşı bir muvazene kuvveti olmak istiyen Moskova boyarlarının, Büyük Petro tara fından ortadan kaldırılan imti- ! yazlarını yeniden canlandırmak istiyen zâlmrenin rubu idi. Bu zümrenin bilgisi mahdut, | siyasi tecrübesi sağırdı. Fakat öğrenmek arzusu eksik, muvaf, fak olmak için zekâsı azdı. Bu: nün için J. J. Ruso'nun fikirleri- nin akisleri kendilerine kadar geldiği ve o Volter'le, Renol'la tanıştıkları zaman hümaniter felsefeye, okgeriya fazlaca müp. | hem olan bir İdeolojiye, yahut da dinsizliğe benzeyen bir rey" iüliğe canla başla atıldılar, Bu- mun için Sumorokof zamanın edebiyat muhitlerinde o samana kadar ancak tesadüf olarak ve pek üstünkörü temas edilmiş olan bir sürü fikriyat maneviyat meselelerinin ortaya atılmasına sebep oldu. Bundan dolayı 18 inci asrın mücadelelerden, bir leşmelerden, “münakaşalardar; ayrılma ve toplamalardan müte- şekkil olan içtimai ve ed... kuvvetlerinin karma karışık ta, rihini Sumorokof'un zamanında ve 1730 - 1790 yılları arasında geçmiştir. Rus edebiyatı 18 inci asrm mücadelesi bir ruhla hareket ve terbiyevi vazifesini gayet dürüst ve ciddi telâkki ettiği ve sözleri- ni ağzında çiğnediği içindir ki, en güzel - mlimessillerinin mu, kadderatı fevkalâde feci olmuş” tur. Yalnız bunlardan bir kaçı dalgavukluk ve bir kısmı Ja imece bir diplomatlıkla umumi â- kibetinden kurtulabildiler. Geride kalanların hepsi resmi tığı nisbetinde daha çok fena bir şekil aldı, 18 inci asırda Rus edebiyat: çılarının kendi âlimleri hakkım- duki fikirlerile bunu yaratmak için ellerinde bulunan vasjtalar arasında pek fena bir şey vardı. Nimkof ve Radişef gibi edebi. yatçılar bu hayatı hürriyetlerile hattâ canlarile ödediler. Bun- larin ıslâhatçılık ve uzlaşmazlık ihtiraslarına kapılarak bütün hadlerin (o ötesine gittikleri doğrudur. Nonikof akıl ve hik. met pek nadir olarak senatolar. da ve Seniot'larda bulunur. Saraylarda oturanlar hilekâr ve yalancı insanlardır. Dünyayı ellerinde tutan hitkümdarlar ih- tiraslarınm esiridir, diye yazdı. ğı zaman, hattâ ikinci Katerin Kadar hürriyetçi bir hükümdar, dan bile tekdir ve ilifat um mazdi. Nivikofun biyoğrafiyat. | larından birinde aşağıdaki satır... ları yazmıştır. “Nivikof 18 inci asırdaki Rus camiasmda kuvvetli bir gayret ve faaliyet cereyanı meydana ge” tirmeğe muvaffak olmuştur. Nİ- vikofun eseri yalnız ruhiyle, gayeleri ve neticeelrile değil, bünyesiyle de içtimai bir eser olmuştur. İşte ona muvaffakiyet vaadeden unsur bu olduğu gibi yamanın manevi muhiti düşünü. Week olursa mahvini intaç e. den sebeplerde bu unsurlarda gizliydi, 1775 yılında Nivihof'un faali- yeti yalnız gazetecilik üzerinde toplandı. O zamanin hurafelerini yıkacak ve müsamaha fikirlerini yayacak gazeteler çıkarıyordu. makamların yıldırmaları ve ce. | Nivikofun kederli ve dektirinci miyetin bir kısmının köü düşün | ceelri ve fenslıkları karşısında baş eğmeğe mecbur oldular. İkinci Katerin zamanında ko. nuşma ve yazma hürriyetinin Rusyada birleştiği zannedilmisti. Çinkil Katerin Avrupann en çök münevver ve hürriyetçi hüküm. darı olduğunu iddia ediyor ve bu gayeyi güdüyordu. Volter.? ansiklopedicilerle dostluk yapr yor ve Rusyanm hattâ Fransa- öan daha hür bir mmeleket ol. duğu sözünü etraftan İşitmeirten adetâ büyük bir zevk duyuyor du. Bunun için zamanını edebiyat- çıları mademki bütün Ruslara düşünce ve yazma hürriyeti ve, rilmiştir. Bu hürriyetten istifa" de ederek memlekete zararlı olan hurafelere ve sulistimallere karşı seslerini yükseltmek haklarıdır. Diye düşünmelerinde hayret & decek bir şey yoktur. Fakat 1 sözü kim söylerse söylesin ha, kikatte 18 inci asır Rus edebi" yatçıları düşlindüklerini tam bir birriyetle söylemiyorlardı. Şa- kaer bir lisan kullanmaktan u, zaklaşınca derhal ağızları kapa- tılıyordu. Ve bu hal Katerinin ruhumun yazı haline gelmiş te. zahiirlerine imparatoriçe doku naklı ve alaylı küçük yazılarla cevap veriyordu. Fakat Nivikof ; itiraza dayanamaz ve alaydan anlamâzdı. Bir kaç yıl süren acı ve tatlı kalem minakaşasın. dan sonra her türlü fikirlerin. ' den vazgeçti, O zaman Franmason'luk ken- disini cezbetmeğe başladı. Franmason Tocalurındaki icti. malara sik sık gidin gelmeğe başladı. Bu suretle (sterinle x rası tamamen açılmış oldu. Ve Franmasonlar oOaraama girer girmez Moskovaya gitti Mar- tinisleric görüştü bir mat- baa tesisi için çalıştı. Geniş düşünceleri vardı. Bu siretk 1784 de Moskovada “seçme hı, ristiyanlık hareketleri kütüp'a- nesini” bastırdı. Nivikofun Moskovadaki ms- &on İocalarıyla Martinis'lerle bü. yüyen faaliyeti Katerini Okuş Jandırdı. Emirler vererek İocâ- ları kapattırdı. Ve 1792 dede Nivikofu Veliahtla gizli mili. katlar yaptı diye hancetticdi. Nivikofü bu barexet çok fazla üzdü. adetâ hayatmı kır felsefeye karşı düşmanlığı art. dı; hastalandı, ihtiyarladı. Beli iki kat oldu ve yırtık, pırtık gi. yinmeğe başladı, 1818 ze kadar böyle yaşadı. « | Katerin Fransız ihtilâlinden sonra meydana gelen değişikli” ! ğin Nivikofu tek kurban olarak bırakmadı. Arkadan ikinci kur. ban olarak Radişef oldu. Radişef Lapimtring 'iniversi - tesinden mezun oldu. 1790 da kendi namma “Petresbugdan, Moskovaya seyahat” isimli bir eser çıkardı İki hükümet merke > arasındaki meziyetler sayi. smca yirmi beş fazla lan kitap dünyanm bü: devlet teşkilâtının tekayyütsüz- Vükleri ve irtikâp ve irtişaları öleyhinde ates püsküren hücum. larla doluydu. Kitap umumi servetin daha üdilâine tevzit Servage'nin kaldırılmasını tav. sive ediyordu. Başka milletler arasındaki ih- tilâfları silâhla halletmek arzu, larından doayı hükümetleri tak- bih ediyordu. Nihayet Radisef bütün bunları yazmakla kendi- nin 3. J. Ruso'va bir talebe ol, duğunu göslermiş oluyordu. Katerin 1790 filozofları teş: vik etmeğe ve düşünülenin tam bir serbesti ile söylenmesine taraftar olmadığını düşüneme" mişti. Yahut bumu bilmeyordu. Radişel tevkif edildi. Yüksek bir mahkemede mahkemesi ya, İ pıldıktanı sonra ölüm cezasına | mahküm edildi. Ve hüküm veril. | diklen sonra yapılan incelemeler sonunda ölüm cezası müebbe: sürgün olarak değiştirildi. Ve | bu zevallı talisiz adam zmcire vu rulmuş, olarak şarki Siniryanın | uzak yerine gönderildi. Ve Radi- şef 1802 †burada kehâimi 81. dürdü. Üç yıl sonra da Kniojni- nede Vaadim ismindeki eserin- den dolayı aynı feci âkıbete uğ. radı, Ve Rus edebiyatınm mey- danâ çıkması için önayak olan lar bu suretle hayatlarına kıya. rak ortadan kalkmış oldular. KONYA (Baş tarafı 6 ncıda) kilo yağ, 400 bin kilo beyaz pey- nir, 25 bin kilo kaşer peyniri hattâ daha fazlası elde edilebilir. Konyada yağ, peynir gibi hay- vandan alınan:maddelerle hubu- bat ve bakliyat fevkalâde ucuz- dur. İ Giyecek eşyaları hariç tutu, lursa, gıda maddeleri bekimm-. dan Konya hakikaten EE bir şehirdir, M. 4. Paraşüt ve Harp | (Başltarafı 7 nede) maması veyahut dalgm bulun. masi icabeder. Yoksa paraşüt. çülerin yer mildafassıya kolay- ca avlandıklarmnı İngiltere Üze“ rinde de, Balkan cephesinde de gok güzel örneklerle gördük. Ruslarm tasarlayarak tecrübe ettikleri bu silâh Almanların tatbik mevkiine koymelarıyla ehemmiyet kazandı.. Bu tâbiye- nin muvaffak olduğu memleket hudutları daha o ziyade irk, âdet ve dil benzerliği fazla olan mıntakalardır. Uyanık bulun-| mak, müdafaa tetbiri almış ok | mak bu yeni harp silübınm tesi, , rini başlamadan kırmağa muvaf. * fek olur,. Nede olsa paraşüt her zaman için tayyarecinin emniyet tedhiri olmaktan dahâ mühim bir ine varamıyacaktır. Baskm çeşnisini kaybetmiştir artık. o | | A. ŞARELİ! 4 MAYIS — FE Devlet Demiryolları"ve işletme Ümüm idaresi il Müubammen bedeli 1935195 (op dokuz bin üç yüz elli bir Jr beş kur“g) bra olan 43 kalem takım çeliği uçları 26—5—1941 günü önal 1545 de kapat zarf usulü ile Ankarada idare b almacaktır. p Bu işe girmek İstiyenlerin 1451.40 (Bin dört yüz eli bir Jim ruş) ilralık muvakkat teminat fe kanununun tayin ettiği i tekliflerini aysı gün sasi 14,45 şa kadar komisyon velsliğine zımdır, i Şar'namıler parasız olarak Ankarada malzama dairesinden, paşada tesellim ve sevk şefliğinden dağıtılacaktır. (2591) / istanbul Levazım âmir.iğinden verilen aarıci askeri kıtaalı ilânları 40,000 bon tahinu tekliye işi kapalı zarfla saziltmeye konmuşt 30.5.0941 cuma günü sast li de Ankara Iw, Amirtiği satınalma kor yapdacaktır. Tahmin Ledeli 20.000 ira ilk teminatı 1500 liradır. «i komlayonda görDiür. Tnliplerı kanuni vesiksiarile teklif iLa'e saatinden bir saa evvel kümisyona vermeleri. (2353) (2699) ... Mayıs sönüne karar teslim sartile ve muhtelif bayilerden ai ve aşağıda yazılı muytabiyeler pazozlıkla satın almacaktır. Evaaf vE mesi komisyonda görttür. İha'asi 16.5.041 cuma günü mat 14 askoni zatmalma korxryobunda yapılacaktır. Talipierin belli u yone gelmeleri. Adet Teminatı iin cinst 1600 1200 ka çul 4009 1200 kü yem tordası 2000 1230 kl bellere 2000 180 kıl kolan. 2000 7 kıl gebre 4 12305 ..* Kaşif bedeli 64,67 lira 26 İkaruş olan bir ambar inşası kapalı #8 siltmese konmuştur İkalesi 165.941 cuma günü saat LI de Anki satmalms komisyonunda yapılacaktır, İlk teminatı 29765 Mira 37 Kezlt evrakı 773 kuruşa komlayopdan alınır. Talipterin kanıni teklif mektapiarını (hale saatinin bir saat evvel komisyona veri (2335,3348) “** 5440 metre koyu terikte #3 göğmez yerli bennda bazi p Mmacalstır. İsales 17.5.0943 cumartesi günü anat 11 de İzmir Ur. tinalma komisyonunda yapılacaktır. Taliplerm verebilecekleri eti teminntlarile belli vakitte komisyona gelmeleri, (28510097), v > Türkiye Cumhuriyeti ZIRAAT BANKASI | Kuruluş tarıhi. 1888, — Sermayesi: 100.000,000 Türk Şube ve Ajans sdedi: 265. Zirci ve tcari her nevi banka muameleleri. Para biriktirenlere 28.800 İlrm ikramiye veriyor. a r arası Bankasmda çumbarab or thbarmz tasarruf haremi Sü Aram oulunanları senede 4 defn >ekllecek kur'a ie piknm göre ikramiye dağıtılmesirter, 0 3440 1000 riralik 4006 sira 100 800 50 lralık 0 S0 > EM mM, Mg . . .W . 1 e ww... MX. 10 4 DIKKAT: Rasaplarmonk! paralar hir sene içinde S0 dr #üşmiyanısre o kramiye çıktığ: takdirde © 20 tazlasiyie Keçi vx) Mart 1) eaziran 11 #y'ğı, 11 Birincikan. rinde yapılır - 13 PAZARTESİ — 1041 | 14.5.1941, “N 1288 Herif 1945 Bİ 1 Slerlin Em | şarkılar “ n 100 Dolsr 1220 lşayg Ajans * 100 İsviçre Fro, M.— | 1805 Türküler 100 Drahmi 009 100 Peçeta 1284 100 Yen . 30.90 100 İsveç kronu 8051 TİE EE Eskam ve Lahvilât İkramiye yüz de 5 1998 ABC Ergani yüzde 5 — ikramiyeli 1903 10,08 Sivas « Erzurum 1 1025 Sıvas - Erzurum 2, MA 7 1940