14 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

KEMALİZM PRENSiPLERi Yszan: Saffet Engin i ve ikinci cildler Satış yeri : Fiah : 1 mcı cıld 100 2 nci „ 75 kuruştur V. Cumhuriyet matbaasıdır J 18 inci yıl sayı 6021 u m h u riyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, tstsnbui . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başrauharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298 İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Doktorîann Romanı ! (ŞAHİKA) DUnyanın en m İngilizceden çeviren 360 sahife, AHMED CİTA Çarşamba 14 Mayıs 1941 Bütçe müzakereleri Bazı varidat karnın lâyihaları da Neclis encümenlerinde tetkik edilmektedir Millî Müdafaamız için lüzumlu masraflar fevkalâde tahsisatla karşılanacak Ankara 13 (Telefonla) 1941 malî yıb bütçesinin encümendeki tetkik ve müzakereleri bitmek üzeredir. Yeni bütçe ile alâkadar olarak Meclise sevkedilen varidat kanun lâyihaları da tetkik ve müzakere olunmaktadır. Yeni bütçenin hususiyeti, şimdtye kadar fevkalâde tahsisatla karşılanmakta olan nafıa, ziraat ve sanayi işlerintn âdi bütçeye alınmış olması ve bu suretle tahaddiis eden 30 milyonluk tehsisahn yeniden bulunacak bazı varidat membalariie karşılanmasıdır ki, bu tedbir, millî müdafaamız için yapılması lüzumlu masraflann fevkalâde tahfisatla icab ettiği şekilde karşılanmasım temin etmektedir. Meclist* bütçe müzakereierine mayısın son haftasında başlanacaktır. Aütiral Darlanı Hitler, dün kabul etti Fransız kabinesi bu gün toplanarak müzakerelerin neticesini görüşecek Berlin mebafili mülâkattan çok memnun görunüyor Londra 13 («a.) Berlinden bildirildlğine gore Hitler, Fransız Başvekil muavini Amıral Darlanı kabul etmiştir. Londra 13 (a.a) Berlinden bildırildiğine göre, Hitler Darlan mülâkatmda Alman Hariciye Nazırı von Ribbentrop da hazır bulunmuştur. Bu mülâkatın nerede cereyan ettiği bildirilmiyor. Berlin mülâkattan memnun... Berlin 13 (a.a.) Yarııesmî bir mem. badan bildiriliyor: Fuhrer ile Fransız başvekil muavini Hitler'in sağ kolu olan Budolf Hess'in kendisile beraber çekilmiş resimlerinden... Muhakkak olan *ey Akdeniz mücadelesinin çok çetin safhalar arzedecek olmasıdır. Mihver kuvvetleri Mısır hududundadır. Bunlara kar?ı koymak ve Sicilya • Trablusgarb . Bingazi muvasalasını mümkün olduğu kadar kesmeğe ve bozmağa çalı?mak lâzımdır. Şimdi bu vaziyete Yunanistanın cenub sahillerine ve adalanna inen Mihverin buradan Süveyse, Giride, Kıbnsa, hulâsa bütün Ortaşarka yapacağı tayyare akınlannın karşılanması zaruretini de ilâve etmelidir. Akdeniz ve "TürkBnlgar Amerika üç dostluğu yoldan birini Ortaşark kuvvetlidir,, seçmelidir,, Eski Başvekil Toşef in Bahriye Nazırı Knox un yeni beyanatı bir makalesi M Rudolf Hess hasta değil Berlinin iddiaları Parti Grupu dün toplandı Nazi Şefi kitab Hess, İngiltere Başvekilimizle okumak ve yazı ile sıılh yapmak Hariciye Vekilî yazmakla vakit fikri sabitile Bizi alâkadar eden geçiriyor yaşamış siyasî hâdiseleri Londra, kendisinin canını kurtarmak için Almanyadan kaçtığına kani 44 «Aramızdaki tesanüd iki «Biz mötecavizle boy memleketin menfaafleri ölçüşmeği kabul ettik, içine derin surstte icab eden siddetle ona kök salmıştır karşı koyacağız» Sofva 13 (a.a.) Bulgar ajansı bildiriyor: Sabık B^şvekil Toşef bugün Zora gazetesınde «Turkiye ve biz» başlığı altında neşrettigı bir makalede şöyle diyor: c Bu'garistanın millî sevincine, Bulgar milletıiıi.ı Ba'kanlarda cereyan eden hâdiselerin komşumuz Türkiye Cumhuriyetile olan dostluğumuzu ihlâl etmemiş olrr.asından mütevellid sevinci İnzimam ctTiektedir. fArkası vtMfc S siitun t de) Vaşington 13 (a.a.) Bahriye Nazırı Albay Knox askerî mühendisler cemiyetinın bir toplantısında soz alarak jöy:e demiştir: « Amerika şimdi önündeki üç yoldan birini seçmek mecburiyetindedir: 1 Müteccvizle boy olçüşmek, 2 Dunyanın dığer kısımlarından te~ı;d edılmek. • 3 Teslım olmak. Biz üunci şıkkı kabul ettik. Teca (Arkası sahife 5 sütutı 4 te Fakat Ingilizlerin Hess'e bir tuzak kurmuş olmaları da mümkündür,, izah ettiler *» ngiltcre Atiantik mücadelesi bu l i harbin temeltaşı olarak şimalde deU vam "chp gidfrken cenubd» onunla ayni ayarda ehemmivet kazanan Akdeniz \e Ortaşark yavaş yavaş birinci plânda mevki almağa doğru ilerilemiş bulunmakladır. Balkanlar seferi Alman„„. Akdenize indirdi. iuaan Eakillertle Ege denüindeld Vunan adaları Mihver i^galine gcçti. İtalyadan Afrikaya atlajan Alman kuvvetleri Mısır hududunda bulunuyorlar. Mihvere göre İngiltereyi Ahdeni/den çıkarnıak üzere şimdiki halde belübaşlı hedef Süveyştir. Ajni Maksadla Cebelüttarığın zaptı ötedenberi derpiş edilmekte idi. Şimdi buna Suriye sahil ve dahilleri de ilâve olunmakta bulum^or. Ahtapot gibi dort köşede dah budağı olan geniş ölçiilü çetin bir mesele. Gazeleler, hâdisenin Nazizim için büyük bir darbe olduğunu yazıyorlar Londra 13 (a.a.) İngiltere istihbarat nezareti dün gece geç vakit atideki hususî tebliği neşretmiştir: Dün İskoçyada karaya inen Alman zabitinin Hitler^ muavini Rodolf Hess olduğu gayrİKabrj red ve cerh suretfe tespit edilmiştir. Berün, Nazi Partisi Şeîine beyanatlar verdirilmesinden endîşe ediyor Berhn 13 (a.a.) .DJs'.B.. National Sozialistische Zeitung tebliğ ediyor: «Rudolî Hess tarafından bırakılan kâğıd ve vesikalardan şimdiye kadar istihrac edllebi^dığ'ne gore, Hess herşeye rağmen ve tanımakta olduğw' nezdinde şahsî bir tavassut sayesinde İngiltere ile Almanya arasında nihayet bir anlasma tahakkuk ettirebileceğı fikrı sabiti ile yasamıştır. Filhakika Londradan verilen haberler kendisinin inmek istediği yere yakın CArkası sahife 5 sfitnn 6 da Askerî vaziyet Londrada ilk alâka ve tefsirler İngiliz strutejisi hakiı olarak en büyük ehemmijeti Bü>ük Britanya Atlantik nıuhnrebesine atfetmekle beraber j •• •• •• *\ Akdenizi de kajbetmemek için son gavretile çalısacağını son giınlerde yüksek ve kat'î soj lemektedir. İngiliz Başvekili Çorçil Almanlann garbdan kola>lıkla ba.şararm\ acakları Mısır ve Süveyş isdlâ«ını elde edebilmck üzere Süvejş üzerine şarktan da gelmeğe çalışacaklarını, son nutuklarından birinde, tahmin etti. İngiüz Basvekiline gore Almanlar Yıınan adalarından ve Oniki adadan Suriyeye atlamak istiyecekler ve Zagreb 13 (a.a.) «DN.B.» Bugün orada tutıınarak Süveyş için şarktan geöğle üzeri, Zagreb hükumet sarayında, lecek tehdide vücud vermiş bulunacak Bir tartfta İngüizAJmanyanm 15 i Almanya ve müstekil Hırvat devleti lardır. ier ve diğer safta ^ ^ ^ ^ ^ ^ m V zırhh ve bir çoğu delegeleri, ikı memleket arasındaki huCebelüttarığın zapt ve isgali keyByeti Almanlar harbi ka ^^^^ I 3Z3H ı motorlu ohnak üze dudlan tespit eden bir muahede imza I HtHIII Fransa ile İspanyayı da alâkadar eden zanmak yani son zare takriben 300 t>i lamışlard'r. bir sürü komljinezoniarın şimdiye kadar feri elde etmek için menle ölçülen bü Bu muahede, yeni Hırvat devletinin tahakkuk etrncmis olan ve bundan son durmadan çnhşıyoryuk ve kuvvetli bir bir yabancı devletle akdettiği ilk muara da tahakknk edip etmiyeceği katiyetle Isr. Birleşik Amerikara ordtısu ve hedeyi teşkil etmektedir. bilinmiycn neticf lerine bağlı olarak ken ka İngiliz davasım. 17,000 uçaktan müYeni hudud di âleminde ve şiradilik havada bekli İtalya vs Japonya rekkeb olduğu soy. Zagreb 13 (a.a.) «D.N3.» Bugün yor. Orasile şimali ve şimali garbî Af ısc Alman tarafını lenen bir hava arrika sahillcri işi de var ki o da ikinci tutmaktadırlar. Diğer büyük veya kü madası vardır Bu iyi teşkil ve tensik Almanya ile Hırvatistan arasında imzaplânda duruyor. çük Avrupa devletlerine gelince bunlar edilmiş, ryi silâhlan'iırılmış asrî büyük fArkasi sahife 5 sfitnn 7 de Böylece Cebeliittankile, şimalî Fran da, bir kaçı müstesna, ya Almanya ta kuv\'etler Avrupa kıt'asmm karalarında eu Afrikasile, Mısır ve Süveyşile, Suri rafından mağlub edilerek toprakları iş ne tarafa döndülerse orada ancak gün ve yeye tevcih olunabilecek istilâ teşebbüs gal olunmuş ve yahud üçlü ittifaka so haftalarla ölçülen pek kısa zamanlar leri ihtimalile Akdeniz mücadelesi, as kularak Mıhverle işbirlikleri temin edil zarfında biyük ve kıt'î zaferler kazandıkeri ve sijasî muazzam ve çapraşık bir miştir. So\yet Rusyaj'a gelince, kendisi lar ve memleketler fethettiler. Kütle hamesele mahiyetiui haizdir. Askeri ve si nin kapitalistler dediğı, İngiltere ile linde kijliandıklan ağır mubarebe arayasî: Çünkü meselâ şimalî Afrikadan müttefikleri aleyhinde, Almanya lehine balarının ve Stuka uçak fıiolannın yarbaska Suriye için ileri sürülen Alman olarak, yeni bir hamleye hazırlanır gibi dımlarile ustaca tatbik ettikleri tabiye istilâsı ihnmali mütareke Fransasınm görünüyorsa da ne yapmak ve hamle ve sevkülceyşî yarma ve sarma muhaYUNUS NADt sini nerelere ksdar götürmek istediği rebe usulleri sayesinde, Almanlann (Arkası sahife 5 sütnn 3 te heniız belli değildir. CArkası sahife 5 sütun 1 de) Almanya bu harbi nasıl kazanmayı Alman Hırvat hudtıdu tespit edildi duşunuyorr Eğer Sovyet Rusya bu yıl Almanya ile birlikte harbe girmezse Almanya en geç gelecek yıl Sovyet Rusyaya taarruza mecburdur Londra 13 (a.a.) Rudolf Hess'in InFransa Başvekil mnaviıu Amiral Darlan giltereye inmesi haberini salâhiyettar Amiral Darlan arasındaki görüşme hak mehafil büyuk bir alâka ile karşılamısVında Alman Hariciye Nezareti, şimdililc tır. Hess'in pklî muvazenesine sahib ol(Arkası sahîTe 5 sütnn 5 te resmî tebliğin metnini tecavüz eden tafsilât beklenilemiyeceğini bildirmiş(Arkası gahife S sütnn T de Başvekilimiz Dr. Rcfik Sajdam Ankara 13 (a a.) C. H. Partisi Meclis Grupu umumi heyetı bugün (13 5 941) salı gunü saat 15 te reis vekılı Trabzon meb'usu Hasan Sabanın reislığmde toplandı. Ruzname, Hariciye Veküimizin umumi heyete vereceği izahattan ibaretti. Bu maksadla Hariciye Vekıli Şükrü Saracoğlu ilk dcfa soz alarak kürsüye geldi. Türkiyeyi alâkalandrran hâdıse ve vâkıalara müteallik izahatım umuml heyet dikkatle takib etti. Hariciye Vekilinin bir saat kadar devam eden bu izahatından sonra muhterem Başvekilimiz doktor Refik Savdam söz alarak verilen izahatı hulâsa ve teyid eden beyanatta bulundular ve umumî heyetin sürekli alkışlarile içtima nihayete erdi. Yüksek bir hamiyet Profesör Dr. Ziya Gün bir milyon liraya yakın servetini Istanbul Üniversitesine teberru etti suretle kullanılacağmı ve hangi hayır işlerine. sarfedileceğini etrafile tesbit etmek üzere, Rektör C«mil Bilselin riyasetinde bir heyet teşkil \(( edilmiştir. Heyet, bu gün, bu mesele A etrafında çalışmaya başlayacaktır. 1 Haber verildiğine göre, sayın profesör, servetinin gelirinden cüz'î bir kısmının varislerine verilerek asıl mühim yekunun her sene ilim, fen ve edebiyat sahalarında tesis edıle ,1 cek mükâfatlara aynlmasını arzu etmektedir. Teberruu tesbît ve mükâfatlârı idare edecek heyet Rektör ve Tıb Fakültesi Dekanile beş azadan mürekkeb olacaktır. Muhterem doktoru biz de bütün samimiyetimizle tebrik eder ve Türk II irfan âlemi namına şükranlarımızı sunarız. göz mütehassısı müderris Dr. Ziya , Gün, bütün servet sahiblerine nümune olabilecek çok yüksek bir ha( miyet göstermiş ve bir milyon liraya yakın olduğu tahmin edilen serve1 tini, jrüksek ilim müessesemiz İstan, bul Üniversitesine teberru ederek, r gelirinin Üniversitenin terakki ve inkişafına, ilim, edebiyat ve fen sahasındaki çauşmalara tahsisini istemiştir. Takdir ve tebriklerle beraber gıpj taya da şayan olan bu nümunei" imtisal hareket bütün Universite muhitinde derin şükranlarla karşılanmıştır. Değerli mütehassısımız bu teberruunu dün Rektörün huzurunda [ Notere tevsik ettirmiştir. Servetln ne Yeni hududlan tayin eden muahede düh l Uzun seneler tıb hayatımızd'î veçahşmalarda bulunan ve TıbZağrebde imzalandı rimli Myede pek çok talebeler yetiştiren Bugün 3 üncü sahifede I zzFmekli general H. Emir Erkilet Eski Türklerde miüivet fikri Yazan: Ren boyuna hava hiicumu İsmail Hami Daüişmend Manheim, Kolonya ve Koblenz şehirlerinde fabrikalar bombalandı Eirhaç söx Çıldırmak Teker teker hepimiz akıllıyız. Her birimizin kafasında mantık dedikleri nesfteden az veya çok birer nebze var. Hareketleri hiç bir ölçiiye sığmıyan dünyâdır; çılgın odur. Biz, etrafımızda olan biten hâdiseleri beynimizin içindeki mantık tahtasma bir tiirîü uyduramadığımız için rahatsızız. Harbden evvel Hindistanda milyonlarca insan açhktan iskelet halinde yerlerde sürünürken Kanadada buğdaylar tarlada yakılıyordu. (Şimdi ne yapıyorlat bilmiyoruz.) Ufak bir ekalliyetin menfaati uğruna büyük ekseriyetin ıstırabını hiçe sayarak muhafazasma çahşılan muayyen bir (fiat) ın insanhğa faydasmı anlayamıyor ve üziilüyorduk. Gene harbden evvel Arabistanda hurma çekirdeğini kaynatıp içerlerken Brezilyada kahve çuvallan denize dökülüyordu. (Hâlâ döküyorlar mı acaba?) Bütün bu manasızlıklar meğer ne masum şeylermiş! Kanada buğdayile Brezilya kahvesi belkı artık tahrib edilmiyordur. Fakat buna mukabil insanlarla ülkelerııı yerle bir hizaya getirildiğine şahidiz. Herkes yaşama hakkından bahsettiği halde, gene herkes birbiriııi parçalamakla meşgul. Her kahraman medeniyetin müdafaası uğrunda silâha sarıldığını haykırıp dururken, her geçen gün bin yıllık medeniyetin en gdze! eserlerinden birini ortadan kaldırıyor. Hemöyle bir ortadan kaldınş ki, günün birinde hafriyat yaparak o eserlerı tekrar meydana çıkarmak ümıdi bile yok. Biıfün bu şeyleri, kafamızdâ bir nebzesi bulunan mantığa uydurmak imkân haricinde olduğu için sıkılıyoruz. Zaman zaman insanın çılgınhğı tercih edeceği geliyor. Öyle ya, mademki normal kafa ile hiç bir şeyı değiştirmeğe muktedir değiliz, o halde neden ruhî bünyemızi dünya gidişine uydurmıyahm? Bir yanda milyonlar açhktan kıvranırken, ötede tonlarca buğdayın harıl harıl yanma^ı bize keyifli gelmeli. Kahve çuvallarının denize dökülmesini nıakul bulmalı, hatta balıklara altın serpilmesini tavsiye etmelıyız. Şehirler yanıp yıkılırken, bir Neron haşmetile göğsümüzu gererek kahkahalarla gülmeliyız. İşte o zaman, dünya da rahat eder, biz de rahat ederiz. N. Avam Kamarası dün yeni binasında toplandı Londra 13 (a.a.) İngiliz Hava Nezaretinin tebliği: ingiliz bombardıman tayyareleri bu gece Rhin mıntakasındakı hedeflere tekrar hücum etmişlerdır. Hucumun sıklet merkezini Mannheim'ın fabrikalar mahallesi teşkil etmiştir. Birçok yangın çıkmış ve büyük hasar olmuştur. Kolonya ve Koblenz sehirleri de bombardıman edilmiştir. Diğer tayyareler Ostende ve Dunkerque havuzlarına hücum etmişl°rdir. Bütün bu harekâttan tayyarelerimiz üslerine dönmüşlerdir. Sahll servisine mensub tayyareler SaintNazaire havuzlarına hücum etmişlerdir. Sahil servbi tayvarelerimızden biri kaybolmuştur. (Arkası sahife 5 sütnn 3 te İngiliz tayyare filoları tarafından mütemadiyen bombalanan Alman üslerinden Boterdam limanı