9 Mart 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8

BİLGİ KRINTILARI — Güneş parçala- yan ejderhalar Güneş gökyüzünde pırıl pıri yanıyor; toprak tatlı bir yağmuriyle yıkanmış, dağlar, en tatlırenkler içerisinde göz âliyor. birdenbire, hiç bir alâmet be- lirmeden, bütün bu muhteşem tablo kalın bir matem örtüsüne birünüveriyor. Tatlı gündüz, bir an içerisinde, ranlık geceye benziyor, ufukta parlak günes artık sönmüştür. Kocaman gü- nes gökyüzünde siyah ve geniş bir yuvarlak gibi görünüyor. Kararan gökyüzünde yıldızlar u. yanıyor. Her sey birdenbire susmustur: Şimdi her tarafta sessizlik ve gece vr. Fakat yre bir an içerisinde, birdenbire yü, inden silinen güneşin b na, rmdan, aitm bir ok gibi bir ışı görünür, bunu bir ikincisi, E üçüncüsü takip eder, ufi ince, parlak bir hilâl çizilir, bü- yür. yeryüzünü, ufukta gölgeler içerisinde kalan dağlar müstesna, tekrar aydınlanır. Yavaş yavaş güneş eski hâkim tavrmı tekrar ahır, parlar, yanar, yeryüzünü «canlandırır. Biz bu hâdiseye kısaca günes tutulması diyoruz. Tutulan #sa- de güneş değildir, ay da tutulur, hem güneş tutulması bir kaç da, kikadan fazla devam etmediği halde, ay kimi bir renge bürüne, rek, iki saat kadar tutuk kala. bilir. Bu manzaraya alışkın yan bütün tabiat güneş ve ây tu- tulurken şaşırmış göbidir. İtal- yan âlimlerden Rikopolo 1715 yılında güneş tutulduğu vakıt uçan kuşlarım yere ölü düştükle, rini görmüştür. 1706 da Men. pelye de güneş tutulduğu vakıt kafeslerinde şakırdayan kuşlar sanki gece olmuş gibi başlarını kanatlarının altıma sokmuşlar, tarlalarda çalışan öküzler olduk- ları yerde durmuşlardır. Meşhur Fransız âlimi Arago da 1842 yılmdaki günes tütulmu- smda aynı halleri gördüğünü kaydediyor. Tavuklar kömesle- vine girmişler ve civelvlerini ka, natları altına almışlar, ördekler Yüzdükleri sulardan çıkarak du. var diplerine sığmmışlar, yara- salar ucuşmağı başlamış, bay- kuşlar çan kulelerinin üzerine konmuşlardır. Kırlangıçlar o ka- dar çok saşırmışlardır ki so kakiarda bunları el ile tutmak mümkün olmuştur. Gün tekrar doğunca horozlar yeni sabah o. İuyormuş gibi ötmeğe başlamış, tr. Güneş tutulması böcekleri bile müteessir etmiştir. Arılar kovanlarıma girmişler, karmca. far çalışmaktan vazgeçmişlerdir. İlk insanların, böyle gilneşin olma” birdenbire kayböluverdiği man, he kadar derin bir korku duyduklarmı tasavvur etmek kolaydır. Onlar muhakkak, ar- tık günesin bir daha doğmaya, cağına ve yeryüzünün ebedi Xa. ranlığa mahküm olduğuna inan. mişlardır. Bu korkudan binlerce ve binleros masal doğdu. Eski İskandinavya'lılara göre gökyüzünde, tıpkı ormanlardaki mış yolcularm peşine ta kurtlar gibi, güneş ve ayı layan Mongarm ve Femris isminde iki kocaman kurt vardı. Ay ve güneş tutulduğu vakıt kurtlarm bu iki yıldızı yakala” dıklarını ve parçaladıklarmea İ, nanirlardı. Kurdu kaçırmak mümkün olduğu kadar çokgü, rültü yaparlar, baykırırlar, ma, deni eşyayı biribirine vurur. lardı, Amerika yerlileri ay tutulduğu vakıt kamerin hasta olduğuna ve öleceğine inanirlar, gökyü- zünden yere düşecek ayın kendi- lerini ezeceği korkusiyle titrer. lerdi. Köpeklerin aya âşık olduk. larma inanan bu yerliler, ây tu. tulunca köpekleri (Obağırtmak için kuyruklarmı oçekerlerdi. Köpek havlayışı aya ilânı aşk bir serenad olarak kabul eden yerliler kamerin bu yalvarışan müeesir olarak gökyüzünde kal. mağa razı olacağını sanırlardı. Peru yeriileri ise ay utulunca en tatlı kelimelerle aya ya'var- maği adet edinmişlerdi “Mama Killa, Mama Killa” ay ana, ay ana. Kristof Kolomp Amerikaya dördüncü O#yaheti #rasında Yamayka adasmda iken ada halisinden düşmanca muamele görüyordu.“ Yerliler. Kolomp'a ve tayfalarma yiyecek vermek istemediler Kolomp kabile reis. lerini çağırdı ve parmağiyle gök yüzünde parlayan ayı göstererek eğer istediklerini yapmıyacak o. Turlarsa kendilerini €bediyen ka, merden mahrum edeceğini söy- ledi. Bir kaç sat sonra ay kara dı, yerliler gelip “ Kolomp'un 2- yaklarına kapandılar, ebediyen kendisine esir olmağa razı ol, duklarmı söyliyerek ayı kendile, rine bağışlamasını Tica ettiler. Kolomp &ya tekrar doğmasını emrelti ve bu suretle yerliler ü, zerinde büyük bir nüfuz kurdu. Âlimler, burada anlatılan ay tu- tulma hâdisesinin 29 subat 154 tarihindeki ay tutulması olduğu- mu ve ayın saat vediden Sonre Yamayka adasmda tutulduğunu hesap etmişlerdir. Çinliler çok eski 7a- bir zaman. Mr Tietliler yümaş Ovalomismı, ressini gördüğünüz ejderhanın güneyi yerme, Metem değin sanerlar. nt bilmezler, Bu resim 2? ikincikânun 1898 de güneş tutalmak üzere iken Banaresde, Ganj kıyılarında toplandıklarını gösteriyor danberi ay tutulmalarını evvel, den hesaplıyarak haber vermek. Je şöhret kazanmışlardır. Çinde eski din kitaplarında günes ve ay tutulduğu zaman neler yapı- lacağına dair tafsilit vardır. Saray müncocimi güneş veya ay tutulacağını haber verir vermez bütin “imparator ailesi arkı bir perhiz tulmağa mecburdur. Gü- neşin veya aym tutulacağı haber verilen günün sabahmda bütün Çin zadeğânı oklarmı getirip sa. raya teslim ederler. Ay tutulun. ca imparator trampet çalar ve semaya doğru ok atmağa başlar, Jar. Bu âdetler Çinde dört bin se- nedenberi devam etmektedir. Yirminei asrın başlarma kadar bu âdet devam edip gitmiştir. Hintliler de ay ve güneş tutul- masmdan çok korkarlar, Hint müneccimleri yaptıkları gökyü, zü haritalarına yalnız bildikleri yıldızların âdlarmı yazmakla ik. (fa etmezler, bu yıldızlara düs. man olup onları kovalayan cana- varlarm isimlerini de yazarlar, İptidai insan zihniyeti bu hâ- diseleri birer felâket âlâmeti o. larak kabul etmeğe çok müsa. ittir. İlk çağda yaşayan insarla, rm her ğiüneş ve ây tutuluşunu yeryüzüne bir takım felâketlerin geleceğini işaret saymışlardır. Tarihçilerin babası sayılan Herovdot'a inanmak lâzmm ge- İrse Medyalılar Lidyalılar ara- smda vukua gelen bir muhare, bede güneş tutulmuş, ortalığın karardığını gören iki taraf der, hal silâhlarmı birakarak sulhü imzalamışiardır. Pelopones harpleri sırasında da bir defa güneş tutulmuştu. Meşhur Yunan hekimi. Perikles bu sırada bir hârp gemisinde bu, luhuyordu. Kürekçilerin ürke- rek kürekleri bıraktıklarını gö- ren Perikles kürekçilerden biri» sine yaklaşmış ve Üzerinden çi, kardığı paltosunu kürekçinin gö, rüne tutarak “budala, demiştir, gökyü i sana göstermiyen bu palto ile güneşi bizden saklayan ler arasında ne fark vardır... Roma ve orta zaman Avrupası güneş tutulmasından ardı. 1651 senesinde ki güneş tutulması © Pariste bir panik yeratmıstır. 1764 te güne, gin tutulacağı evvelden hesip 6 dilmiş olduğu için hükümet köy papaslarma “bu güneş tutulma- sınm halk üzerinde maddi ve manevi hiç bir tesiri olmayaca- ğma, sari hastalık, harp sebebi olmâyacağıma” dair halka nasi, hat vermeleri emrini göndermiş, tir. Simdi de sözlü hiraz bırakalım: Uzun zamanlar izah edilemi. yen bu bâdisenin bugün gizli hiç bir noktası kalmamıştır. Bugü- nün rasathaneleri bize güneş ve ay tutulacağını zamanı dakikası dakikasına haber verir; yer yü- ziine düşecek gölgenin genisliği- hi hesap eder, ve bu tutulmasın görüneceği ve görünmiyeceği yerleri bildirir. Çok basit bir misel bize bu hâdiseyi kolayca ünlâtır. Yavan limbanızla yüzünüz arasma eli, nizi koyunuz, biç bir şey göre, mezsiniz. Güneş tutulmuştur. Lâmbanızı arkanızda bir yere yerleştirdikten sonra elinizi yü, zünüze karşı tutarsanız bu sefer eliniz karanlıkta kalır, Lâmbanız güneştir, eliniz ay- dir, sizde yersiniz bu takdirde eliniz (yani ay) lâmba Ve vücu- dumuz arasına (yani gönesle yer arasma) girerse güneş tutulu- yor, Vücudunuz (yani dünya) lâmba ile eliniz arasma (yani güneşle ay ârasma) girerse ay | tutuluyor. Meselenin fenni olarak izahı da karmik bir şey değildir. Ay mahrekin: - katederkon on beş günde bir defa güneşle dünya a. rasınt girer. Ön bes günde bir defa da dünya güneşie ay sra, smda bulunur. Eğer bu hâdise lerin vuku bulduğu sırada ay, güneş ve dünya aynı müstakim hat üzerinde bulunursa güneş veya ay tululme... vaki olur. Güneş tutulması çok kosa vir zaman sürdüğü için tetkik ve müşahede çok güçtür, Yeryüzün de en uzun süren günes tutulma, lari 1888 de Melâka adalarında görlinen ve 6 dakika 50 saniye siren “hir güneş tutulmasiyle 1902 de Madagaskar adasındaki 6 dakilgı 90 saniye süren günes tutulmasıdır. Halbuki bu manzarayı âlim- lerden başka seyretmek İstiyin ne kadar cok meraklılar da var- âlimlere : e sn ği Baş, Diş, Nezle; Grip, “Romatizma Nevralji; Karıklık ve Bütün'yAğrılarımızı Derbal Keser, cabtnün “günde 3 kaşaİletınabilir./ TAKLITLERİNDEN SAKININİZ: MER VERDE, « PULLU ği > VE GEN çe Traştan KUTULARI ISRARLA İSTEYİNİZ Traş bıçaklarila Traş olmak bir zevktir f sr cilde — yanıldık vermez, Yürü yumuşatır, Her yerde rarlâ Foker 'Drsa tçaklerını isteyiniz, T. iş Bankası | 941küçük lasarruf Hesabları IKRAMİYE PLANI Dikkat İsmail Hakkı Koç Gszete ve Mecmunlar bayi İiedigimiz, bütün gazete, mecmua ve kttaplarmızı buradan kolaylık. in temin edebilirsin. dır. Hazır &#ırası gelmişken bir 'de fikra anlatalım: On beşinci Lui devrinde Paris- li kibar kadınlar bir güreş tutul, masını seyretmek üzere rasalha,, neye girmek müsüadesini aldı. lar fakat taletlerini “yapmak için çok geç kaldıklarından ra- Sathane kapısına geldikleri vakrt güneş oparlamağa başlamıştı. Fakat kadmlarm resathaneye girmesi için müsaade almıs olan 1941 IKRAMIYELER! 4000.— «| Keğideler: 4 Şutat, 2 Mayıs, 1 tos, 8 Tahteiteğrin tarihlerinde Şehir Tiyatrâ ğin Tepebaşı Drum wii Gündür 10,80 GÜ Akşam 70.30 “a Meşalelef" e ad Utiklâ) Onddesi Komedi Kusi. iz 1830 ds, Akşam *0ğ€ Kiralık Odalar Ber gün çiyede çöcuk bem için bilet veriliz Beyazıt. Lâleli, Aksaray, ai ve Topkapıya otobüs Lemi muştur. j genç bir marki gürürle * madamlar, dedi, râsathan& dürü Mösyö Kasmi dostuz Hatırı için günegi bir dö ha tutturur. i zl | | |