18 Aralık 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 4
Md misil (Daş tarla 1 eid) Hitlerden emir almadan gemisi * ni batırma kararını vermiş bulu. danaımasının lan başka bir bare söylü © nuyor ve Alman özörünü b ketin kurtaramıyacağın! yordu. Kumandanm < rn düşüncesine ce, bu kar karar filâkın bir « anlııkla saklanma von Spce (o kumandanı ffun Alman sef yüksek makamına tevdi edilmek üzere bıraktığı mektup da uzun- dur. Yukarıda da söylemiş oldu- Eumuz gibi bu Graf von Snee- nin son okorsa tuştuğu harpte şerefil Spce adınm, yine İngilizler kar- Şısında iki kolu maz bir me üç vaziyetinde, onların faik göl geleri altında mahvolmak ve harp tarihlerine n* de elsa ş “ef5iz bir mağlübiyet kayde'mek için ta- kılmadığı obildiriliikten sonra gunler yazılmaktölır: “Graf von “Spe nir Montevi - gizil İknmaktadır. Graf von Spcerin böylece ölümü şüvhe yok ki şe- ölüm olacaktır. Milietine hizmet için bugüne kadar *ngin denizlerin heybetli bir korsanı olmakla İftihar du- yan Graf von Spce, üç düşman igemisile çarpıştı ve bu çarpış mada, yukarda söylediğim gibi, şerelini asla kaybetmedi. Fakat, ne çare ki, düşmandan çok, ku- ma oturmak tehlikesiyle karşı- Jaşmamak gayreti, oOGraf von Speenin dikkatini ikiye böblü ve “e yaralar almasına sebep ol- u. Bulunduğum vaziyet içinde harbe devam etmek manasızlık olurdu, Mantığın ve harp wswjle- rinin icab ettirdiği şekilde hare- ket ettim. , Gemimin Montevideo limanın- da yaralarım üstünkörü tamir ettikten sonra hareketine pek a2 kaldı” şu sırada, herkes Graf von Sprenin düşmanla bir harbe turuşacağını saniyor, Taretle- rimden biri muattal kalmasaydı, düşman, Montevileo kapılarma bötün kuvvetlerini yığmış olsay- 'dı dahi, yine onlarla karşılaşmak ta biran tereddüt göstermez, Speenin intiharı plânlarını elim- Je hazırlamayı ve bunda ısrârı bir an hatırıma getirmezdim. Bugün topçu kumanda mevkii haraptır. Ne yapılırsa yapılsın, bu kısa zamanda onun matlup vaziyete (o getirilmesine imkân yoktur. ! Müşahitler, tamirden sonra ge- minin hareket kabiliyetine girdi- ini söylüyorlas. Hiç şüphe yok ki hareket edebilir, Zaten bura- ya yaralı bir haldeyken hareket €derek gelmiş değil miyiz? 'Urugvay hükümetinin bu ha reketini şiddetle protesto die rim, Sözü uzatmakta mana görmü- yorum. Graf von Spce harbede - bilecek bir halde değildir. Böyle olmasma rağmen ve umu ku- mandam altında bilunan arkadaş Tarımı hemen hepsi yakinen bildikleri halde çarpışmak tara - fı güödüyorlardı. Onlara, uzun uzadıya vaziyeti ii i ettim ve bü çarpış- k bir kahramanlık a Alman çe indireceğini, ci- kârı umumiyenin buna kölaylık- İa inaracağını a lattım. Faik kuvvetlerle harlü kabul et- miş bir harp gemisinın tini ila taretlerinden birinim mun halde bulumuşunu birçok toplarım işlemez bir ki Tesanu, kurman da mevkiiain berap, idare meku- nizmalarının here fasgamen hel iköt bulusuşunu kimseye kabül el- tirmeye İakün bulunmadığını an- tattım. Çok şükür ki onlar da kur mandanlarınn düşüncesini . kabul programının çis ne, içimizden (o birçokların boş vere ölmemeyini temin yolları- nin hazırlanmasına kalıyordu. Ha- yatımın en müşkül © vözifesi de bu Kenüimi de di ünmüyorum. Ar- kadaışlarımın ve neferlerimin ruh heletletini yalının biliyorum. He- men hepsi berâber — başladığımız, beraber bitirmek © mes sinde bulunduğumuz işimizin o başından bu İntihar kararile o uzaklaştırmak zaruretini duyduğum arkadaşları- win bana muğber olacaklarını bili- yorum. Önlar beni affetsinler, Ön- lari gemiden (o uzaklaştırmak İçin hileye müracaal etmek o garurelini de duydum. Biliyordum ki, hepsi de Graf von Spee'yle birlikte göz- lerini kapamak Nitekim küçük bir denemem ben deki bu kanami duba evvelden ka- tleştirmiş bulunuyordu. Ekselârs, zalıâlinizle o konuşup, kati kararı verip ayrıldıktan sonra #emiye geldiğim zaman, o dikkati çekmesin diye, bir müddet (sonra arkadaşları topladım. Onlara, har- bi kabul etmek, kararını ov mizi bildirdim. Ve bunun © elli düsündüğümür iniihar o kararının lamamen aksi oluşu arkadaşları s€- eindirmisti, fakat bu sevinç ölüm- den kurtulduklür değil, harp #dabilerrklerinden ies* eriyordu Du plün işimi nisbeten kolaylaştır. dı. Ertesi günü neferlerimden mü- him bir kısmını her birini birer va- sifeyle ve hiri'irlerinden ayrı Za manlarda gemiden uzoklaştırdımı.. Onlar, lmandr Yulunan Alman ge- misine gidecei Tdi, Gemide anesk seyir deflerine ek- li tistede görülenler kaldı. Bunlar, Akibetlerinin ne olacağını biliyorlar ve ölüme ürpermeden- gidiyorlar. Hattâ içlerinden bir çoğu, şahsan beni görmek ve kendilerini Spee den ayırmadığım için teşekkür et mek teşebbüsünde bulundular, Biz ölüme değil, Alman denizel sayfaları serasında HK tarihinin ilelebet yaşamaya gittiğimizi bili” yoruz. Kararım, kara sulardan o çıkma dan, cephaneliği (tutuşturmak ve Spee'nin çok, ıstırap çekmeden bir an evvel ebedi medfenine kavuş masını temin etmektir, Spee kumandanının mektubu bu satırlarla bitmemektedir. Daha cok uzundur. Meklup, gemi hareket et- mezdeh Önce Alman sefirinin eline mevdan tarafından bizeat veril misir, Sefirle, gemi kumandanının ve- dalarına dikkat edenler, geminin İntihar karacını vermis bulendağu- mr kâlaylıkla anlayabitirlerdi. Ticaret Vekili (Baştarafı 1 incide) olduktan sonra, kendisini ziya- ret etmek için müracaat eden Osmanlı bankası direktörünü ka- bul etmiştir. Kendisile' Türk * Fransız ti- caret işleri görüşülmüştür. İktisadi mehafiklie çok ehem- miyetli görülen bu mülâkatta vekâlet teşkilâtlandırma umum müdürü Servet Berkin de hazır bulurmuştur. Vekilin iştirakile öğleden son» ra yapılacak bir toplantıda iht- kârla mücadele için alınacak ye- ni iktesadi tedbirler görüşülecek- tir, Vekilin bu hususta gazetemiz” de çıkan beyanatı piyasada bü- yük bir alâka ile karslanmış ve daha şimdiden muhtekirleri bü. yük bir telâşa düşürmüştür. Bunlar, ihtikâr yaptıkları res men tesbit edildikten sonra de- polarındaki gizli mallara vaziyet edilmesinden korktuklarından a- ıcılara fatura vermekten çekini” yorlar, Dikkate çarpan bir nokta da, | muhtekirlerin fiyatları arttırmak Ja kalmıyarak satılığa çıkardr'la- | rı mal mikdazını tahdit etmele- ridir, Bazı pirinç, tasirleri peraken- slezilere bir çuvaldan fazla mal vermiyorlar ve evvelce peraken- de fiyatı 35 kuruş olan pirinçle" ti toptan 38 kuruşa çıkarmışlar- dır. Trabzon vağ fiyatlarına da, yen beş kuruş zammedilmiş- iki gemi daha battı (Baştarafı 1 incide) törü dön doğu sahiline 6 mil ms- salede iki Alman tayparesi tara» fından bombardıman edilmiştir. 'Tayyareler vapur batıncaya kadar 18 bomba atmışlardır. Bütün mürettebat kurtulmuş - tur. (Harbe dair diğer telgraflar 3 üncü sayfamızdadır.) Aynaroz Kadısı Şehir Tiyatrosu; hasılatı hasla ve yardıma muhtaç artisilere has- redilmek üzere 19 könunuevvel sa N akşam Fransız Uyatrosunda bir temsil verecek, Celil Musahipoğlu- nun meşhur “Aynaroz Kadısı, adlı eserini oyniyacaktır. istiyeceklerdir. | (Boşterek 1 incide) halk kütlesi dıranı Punta Deste" eri doldurmuştu. Gökte Urtugvay ve Arjantin tayyartleri uçuyordu. Urugvay harp gemileri Panamerika mıntakasinin hudu duna doğru ilerliyorlardı. bağırdı. Diğer bir de küçük bir noel ağacı görülüyor du. Geminin cevra'ını mi götürdü'er? İki Alman zabiti de cep kruva” göründen çıkmıştı. Bunların acele bir taksiye binerek (o möçnül bi istikzmete hareket ettikleri görül” iğ. Bucu ; tamir ve oksijen pelerinin mürettedat ve işçileri he“ nüz Graf voh Spöe'ye bağlı bulu- han bir vapura nakledildiler Bük Züzlerile yak bir Alman tayyaresini, takip edir yordu. İngiz avcı tazyarelarinin bu Alniaı «ayyare sine doğra iler lediği görü Jü. Avni zamanda rugvay saihi bate alanı atsş © Alman teyya esi 'ızaklastı ve bu kutlar arasında ke /bolğu. z Nihayet Graf von Spee demi: aldı. Arkasında Tacoma o Alman vap'ıru olüutu ha'de yavaş yavaş ko: inmeğe basladı. Salülde i£ bir gürültü başladı. AJı Şarın teh ve aleyhinde sesler selivordu, Biraz sonra c3p5 kruva, wrünün yanındaki o Tacoma ile birlikte kaza suları hududuna var” dığı ve bu huduttı o Arjantin ve İngiliz harp gemilerinin seri hü” reketlerde bulundağu görülüyor du. Graf von (o Spes'doğu - csnu'a doğru ilerledi. Direkte büyük ami- rallik bayrağı (o dalyalanıyordu. Biraz son-a kruvazör gözderi uzak” bulunuyordu. Saat 20 yi 3 dakika geçe, Mon. tevideo radyosu şu haeri veriyor du: “Gral von Spss kendi müret- tebatı tarafından batırimıstır. a EL O Alaman zırhinsı nasıl battı iman el ordu: kumandanı #emek İs” D.N.B a'amsı LE diği neşvenii: şu teb ; hükümeti, Graf von ri işin Hm Wan ekten * imtina etmiş ve ba sebeble Graf von kumandanı o Penamerika hududunda gemisini batırmağa ka- rar vermiştir... Set re mektup Diğer taraftan öğre: re, kumandan Lar güc; «inden evvel Mon'evi: man elçi uzun göndererek Uruguay zırhilmın tan kârı bük#möetini, derecede detle protes dan,bu m miületin cak vaziyete, tahammül edebile ek bir ge d olmadığını makamları. nın bu hatt: horeleti ve diğer ta. raftan kendisiıe rievdu bin. kisi, nin hayatidın me#ulivsti kârşısm- da, kumandan, ta fanm hayatını Kurtarmağa ve pr testo. makası da da Gi b 3u karar verdiği Petrol dö'xmiişler Mentevideodaki İngiliz orta el, gisi Drake, hüdiseye bizzat şahit alduğunu bildirmirtir. Graf yen Spae mahalli sastle tam 19 u 55 ge göreş ufrkin kaybolurken müthiş bir inflâkten sonra bat- mıştır, İnfilâk vukubulduğu anda gemi mürettebatın bindiği sandal- lardan 2 mil mesafede bulunuyor. du. Geminin iv'nde her tarafa pet rol döküldülğü için seri bir yanım başlamış ve bütün Montevideo Ok- yanusunun gu noktasında yükse « len munzaam olev sütunlarint sey. retmiştir, Kumandanı kurtarıldı Montevideo, 18 (A, A.) — M. wan petrol gemisi Tacoma, Graf Von Spee'nin tahi nin tahi isiye Be sandalları- Milli Şef Ankaraya hareket etti Sivas, 17 (A, A.) — Roisicum- hur İsmet İnönü'nü hümil bulunan hususi tren sant 23 te şehrimizden Ankaraya süteveccihen hareket etmiştir, Reisicumhur İsmet İnönü bugün öğleden sonra ordu evinde tertib eğilen danslı çayı şereflendirmiş - lerdir, Pek neşeli geçen çay, akşam geç vakte kadar devam etmiştir. Milli Şef Kayseride bekleniyor Kayseri, 17 (A, A.) — Mili Şefimizin Kayseriye teğriflerine in. tizar ediliyor. Şehir bu münase - betle baştan başa bayraklarla do- nanmış, taklarla süslenmiş bulu - nuyor. Halk büyük bir iştiyakla Milli Şefini beklemektedir, - Sivasta ziyaretler ve ziyafet Sivas, 17 (A, A,) — Dün gece, yi vali konağında geçiren Relsi- cumhur İsmet İnönü bu sabah er- kenden nezdlerins vilâyet ve hele- diye erkânmı çağırarak Sivas şeh. rinin imar plânr hakkında etraflı izahat almışlardır. Bundan tonra otomobille vilâ. yet konağını, parti merkezini zi - yaret etmişler ve müteakiben ya- ya olarak yeni açılmış olan bul, varlar, çarşyı ve kütüphaneyi gezmişlerdir. Halk her yerde milli Şefimize karşı duyduğu samimi hisleri ve derin muhabbeti izhar ediyordu. Mini Şefimiz devlet demiryolia- rı örr atölyesinde şereflerine ve- rilen yüz kişilik öğle ziyafetinde bulunduktan sonru son zamanlar. da işletmeğe açılan cer atölyesini gezerek memleketimizin bu endüs, trileşme hamlesini yakmdan tet. kik etmislerdir. Şehir bayrak vo taklarir süslü dür. Hava çok güzeldir. Halk Rel sicumhurumuzu görmek için ”.) kakları doldurmaktadır, M“hendislerimizi takdir ve tebrik Sivas, 17 (A, A.) — Reisisym har İsmet İnönü, Erzurumdan Si vasa avdetinde mühendizlerimiz© karşı duyduğu takdir hisleriri in- şant müdürü B, Sunguya ötideki tarzda ifade buyurmuşlardır: “2 Berr demiselu güzer, gâhmi ikmalden “tonra İcikik et- mek bana hakiki bir zevk ve sevinç vermiştir. Memleketimiz. umum! bünyesi | itikarile arızalıdır. Bizim memle- kette yapıdan şimendifer hutlerr Zen aleminin dalma dikkatini celbe, decek eserler olmustur. Gevve Kas j İ raköy pavsalar: eskiden takdirle İ seyredilirdi. Toros güzergübi yel- İ hâdiseler şunlardır: niz hizi değil, bütün dü me fen eserlerinden Cumhuriyete. açtığımız süzer. güâklar hep biribirinden zor ve bi. ribirinden kıymetli olmuştur, Sam- sun « Bivas hallı mühendislerimiz için iftihar olunacak hir Malatya güzergâhi bilkasen Fegeni ada Beç- eserdir. | yadisi her yerde nadir sayılağık | eserlerle dolüğür, Erzurum güzer. gâhıysa çelin olmata sınai tesisle, rinin ker çeşitten pek ziyade meb- zül bulunmasında diğer bütün hat. Yarımızdanı Yatündür. Sansa boğazmın hilhassa atma ve Pingen boğazların inşaatı, fen kudretinin ve İnsan azminin nadir eserleri olarak temaşa olunmağa değer. Bunları görmek vatandaştarım için yüksek itibar (vesilesidir. Bunları tetkik etmek mühendisler için ciddi istifade mevzuudur. Mü. hendislik edebiyatımız bu eserleri bütün dünya fen âlemine cesaretle tanttabilir, Erzurum hattında bü . tün iş ve muvaffakıvet Türklere aittir: Sermayeyi, İstikgaf, inşaat ve yüksek fenni nezareti, her ne- vi insaat için Hizm olar Eçileri Türler temin etmiştir. Diyebilirim ki, şimendifer inşaatmdn Türk mühendisliği her meseleyi hallet - meğe selâhiyet İmtihanmı Ers. Tüm hattında vermiştir, Her wiea, lek gibi, mühendislik te ancak en yüksek eser meydana getirdikten sonra olzunlük imtihanını vermiş sayılır. Bu bakımdan simendifer ihendislerimizi tebrik ederim. Kendilerine (kalbi teşekkürlerimi bu bevanatlâ ifade etmek isterim. Mühendisliğin diğer şühelerinde- ki arkadaşlıra da kepdi ihtisssla. rmın en yilkeek eserlerin” tahak.” kük ettirerek mühendislik sevi yemizi her istikmiette kdinal “de- $ biti dik Dak mk en ih na atlıyan mürettebatını toplamış- tır, mans mensub birçok hizmet vapurları kurlarına İşine işin harekete geçmişlerdir. yardım von Spsö'nin kumandanını ve sa ini kurtarmıştır. Enkaz limanda seyriseleri körleştırecek Montevideo, 18 (A, A.) — ter”: Gram von Spee'nin, tam Monte- viğeo'ya giren geriileri ekser 2a- man demir attıkları yerde kendisi. ni batırmış olması Montevideo'# şiddetli bir infial uyandırmıştır. Graf çon Spee'nin enkazı, İman, da *eyrisefaini müşkülleştirec: tir, Bu enkaz, ancak dinamitle y pılacak uzun bir smeliyattan son- ra kalkabilecektir. Uruguay hükümeti, lüzumlu mühleti ver; nastindedir. Sanıldığına göre, Urugusyla Al- manya arasında bu meselmen do- layt bir hâdise çıkacaktır. Pilhaki. ka, Alman gemirinin, Berlinden g#len emir Üzerine batırıldığı tah. min olunmaktadır. “Röy. damirst için ş olduğu ka, İngitiz gemiieri seyrettiler Londra, 18 — Dün Spee gemi sihde kalmış olan (o müzettedat zıtlildın Su kesimindeki delikleri açtıktan ve gemiye ateş verdikten sonra denize İlla Bikadra VE şalupalara binmişler o ve süratle Yon Spee'nin yanından aycluuş lardır. Mathiş bir infilâk olmuş ve bunu diğe i miştir. Von Spee, bir demi yığın »i halinde yanarak, batmağa bas“ lamışr. Sabaha karşı (o saat üçü cep zırhlısi hâlâ yanıyordu. Urugvay kara suları haricinde Almân Cep zırhlısıpı batırmak i- çin Pekliyen İngilizlerin Renovn; Barham zarblilarile Ark ORoyal re gemisi ve (Fransızların Dünkerk dritnotu . Von Spse'nin bu ökibetine seyirci kalmışlardır. Von Spze'den iniâktan biraz r umanlar ile vE Lav falar bir Aviastin hâ"p t37a'mtan an'aak Pucnos Ayrese gütürülmektedir Alman Cen »eelusini denize çıkar duş olan sdbitler ve mürettebat kurtarılmıştır. Alman tebliği Bilin, 18 (A.AJ D.N.B. Aja se budiriyor; Adi al Graf Von Spece'nin bat ması hakkında alınan maldmala mazarai Üriniay hükümeti ge“ minin tardiri iğin muktazi müd deti vermekten imtina ettiğinden dolayı, Führer, kumandan Langs- k'için emir ” ses Londra, 18 — Graf von Spce Alman zırhlısının kendi. kendisi” ni bstırmasına tekaddüm eden Montevideğdaki İngiliz elçisi dün sabah Urugvay hariciye na- zrriyle görüşmüş, ona 'bir vesikâ vermiştir. Mariciye nazırı biraz sonra bu vesikayı hatbiye neza- tetine vermiştir. Diğer taraftan Alman elçisi de Uruğvay hükümetine müracaat ederek gemiye verilen mühletin uzatılmasını istemiştir. o Bocnos Airesdeki Alman elçisi . tayyare ile Montevideoya gelmiş ve U- rugvay hariciye iz ziyaret etmiştir. Fakat bütün bu teşebbüsler netice vermemiş ve Urugvay hü- kümeti Graf von Speenin, pazar akşamı, mahalli saatle 8 de, U- rugvay sularından çekilmesini, aksi takdirde harbin devamınca limanda mevkuf tutulacağını ha- ber vermiştir. Seyirciler Bu esnada Graf von Spee ha- rekete bazır bir halde Jimanda beklemekte idi ve bacalarından duman çıkıyordu. Muharebeyi seyretmek için 1 man: ve civar kıyıları muazzam bir kalabalık doldurmuştu, De- nizde binlerce sandal ve havada birçok tayyareler muharebe vu - kubulduğu takdirde fotoğraf çek meğe hazırlanıyorlardı. Fransız ve İngiliz gemileri bu sırada kara suları dışında idiler. Bir Urugvay sahil muhafaza ge“ misli, “Cumberland., ve . “Aehil 15,, İngiliz kruyazörlerini, sahil | - yakınında görmüştür. kerg) zırhlısı ve “Are * tayyare nakliye gemisi en fukta karakol beklemektedir” Hareket hazırlığı Mahalli saatle 15,30 da” von Spee harekete hazırli du, Mahalli saatle 17,15 1685 demir almıştır. Urugvay ve Arjantin Ki rı haricinde yeni bir muf nin cereyan edeteği ku tahıhin clunuyordu. Arjan Uruzvay kruvazörleri, koydi lemökteydiler; i Graf von Spce, demir dan evvel, mürettebatmdal kişiyi ve erzakından mühi' kısmını, manda demirli 9 Alman bandıralı Tacana runa aktarma etmiştir. Admiral Graf von N kendi “kendini batırmak 8 de olduğu rivayeti ilk rak o zaman ortaya çık Ağmiral Graf von mahalli saatle 20 de kendi gk rettebatı tarafından bati nı, radyo merkezi, de 18,45 te haber vermişti” Alman süvarisi an! Buenos - Aires, 17 (AMİ Amiral Graf von Specti” ge mandanı Langsdori, UFSJN memurlarına rouharedeniN ağ <ereyan ettiğini hikâye | Kumandan, ayni zam S3 tarafla muharebe | vasif kaldığı için geri kaldığın” iz kruvazörlerinin ratinin kendisini müşkül te sokarak sahile mecbur ettiğini, sahil is€ olduğundan düşmandan kuma Oturmamak için icap ettiğini, bu halin” zerhilisr muharebe edermi” konuluncaya kadar de | diğini söylemiştir. Bundan sonra Ajax Gral von Spec arâsma iki obüs isabet ettirme vaffâk olmuştur. Bu ebi a biri topçu kumandası tahrip ederek birçok babi”. öldürmüş, diğeri su kei daki kompartımana nüfuf tir, Kumandan, Ingiliz büyük bir isabetle mi kaydediyor. Alman birçok ölü ve yaralı nın sebebi budur, Kumandan bu va: bir duman perdesine #wuharebeyi, daha iyi X tındı tekrar başlamak 07€ kettiğini ilâve ederek: “İngiliz” kruvazörleri ayrı muharebeye muvafi cağımı ümit ediyordum» ll e Demiştir. , yi Ne N Ne & Bu manevra İngiliz K' Harvood tarafmdan hemi sedilmiş ve Achilles il€ bindirmek — istiyorlar” Graf von Spee üzerine saldırmaları için emir tir. yö Pek cüretkârane ola” mevra, İki kruvazörÜ” perdesi içinde Graf v9” bir mil mesafeye kada” tırdı ve iki kruvazöe b ateşe başladılar. Di 4 kalan Exeter dahi ge : ateş ediyordu. * , Yerine Doyçland Londra, 18 — Graf £6X Atlar denizinde korsâP” Ay v olduğu eker mürettebatı Fon Spef'ö maktadır, Sunday Chroniele gezi b ceb kruvazörü Dpyolanğ'” denizinde Graf Sper?i X Jarak istihlâf etenek alâlicele hazırlamakla Yazıyor,
